Een weg naar de oplossing

Een weg naar de oplossing

Auteur: Martijn Koobs Uitgave: Projectgroep Aviolanda Woensdrecht, Augustus 2008

Aan het woord: Annemarie Moons Het combineren van ruimte voor bedrijven op de vliegbasis Woensdrecht en het beschermen van de Brabantse Wal is een uitdaging an sich. Voor ons als provinciaal bestuur is het tevens belangrijk dat de toekomstige werkgelegenheid in de regio op peil blijft, dus ook onderwijs en scholing hebben onze aandacht. De ontwikkeling van Aviolanda Woensdrecht raakt veel belangen van de provincie, die wél samen moeten worden gebracht. Mijn ervaring met de Mutual Gains Approach is dat het je dwingt om het perspectief van de andere partij te beleven. Je werkt geconcentreerd en gestructureerd aan een oplossing. Vandaar dat we als College van Gedeputeerde Staten besloten hebben dit complexe vraagstuk met de Mutual Gains Approach aan te pakken. Kijkend naar het proces wat we met elkaar hebben doorlopen is de grootste winst dat iedereen betrokken is, en een doorbraak in de oplossingsrichting in zicht is. Maintenance Valley Woensdrecht is in eerste instantie een samenwerking van 3 o’s,

Onderwijs, Onderneming en Overheid. Aviolanda Woensdrecht is een voorbeeld geworden van duurzame gebiedsontwikkeling met de samenwerking van 4 o’s (maatschappelijke) Organisaties. De maatschappelijke organisaties en dorpsplatformen zijn belangrijke partijen gebleken die deze ontwikkeling mee vormgeven. De potentie is er gewoon!. Natuurlijk zijn er nog obstakels waar we iets aan moeten doen, zoals de compensatie voor natuur en geluid- maar er zijn veel mogelijkheden en de partijen beginnen goed samen te werken. Dit kan een internationale trekpleister worden. Ik zie het initiatief van de Aviation Academy als een eerste grote stap in deze duurzame gebiedsontwikkeling. Ik proef de wil om eruit te komen en gezamenlijk de kansen te pakken. Het is dan ook belangrijk om de lijn die is ingezet vol te houden en bij de uitvoering elkaars belangen en drijfveren niet uit het oog te verliezen. Samen maken we Aviolanda Woensdrecht tot een succes! Annemarie Moons Gedeputeerde Provincie Noord Brabant Project Maintenance Valley

Aan het woord: Marcel Fränzel Er was van mijn kant direct enthousiasme na het vernemen van het initiatief van gedeputeerde Annemarie Moons om het boeiende "dossier" Maintenance Valley Woensdrecht op een onorthodoxe wijze met alle betrokkenen vorm te geven. Ook als oud wethouder van verkeer in Amersfoort heb ik ooit bij een lastig verkeers/vervoersplan gekozen voor een soortgelijke aanpak met een goed eindresultaat. Wel nam de nieuwsgierigheid toe naarmate het tijdstip van start dichter bij kwam. De bijzondere en dynamisch aanpak van Frans Evers maar ook de spirituele locatie Bovendonk in Hoeven hebben een essentiële rol gespeeld bij het gezamenlijk komen tot een goed eindresultaat. Blij verrast was ik ook te vernemen dat door alle belangengroeperingen deskundige en betrokken vertegenwoordigers waren gestuurd. Het grootste leermoment was voor mij, en ik denk voor velen, de omslag in denken en doen als het gaat om "traditioneel onderhandelen" en de "MGAaanpak".

Dus niet 120 % vragen om dat je weet dat je dan maximaal 80 % binnen haalt. Nee, serieus in de huid van de ander kruipen, zijn belangen doorgronden en daar serieus wat mee doen. In de hoop en verwachting dat de ander dat ook doet met jouw belangen. Fantastisch was natuurlijk ook de rolwisseling waarbij bv Jan van Rijen (BMF) de voorzitter werd van de "profitwerkgroep" en ik van de "planetwerkgroep". Goede momenten om echt te komen tot integratie van belangen. Verder was de tijdsdruk volgens mij ook een essentieel hulpmiddel. Onder druk en op een fraaie externe locatie komen mensen tot creativiteit en inspiratie. Kortom, ik heb de gehele aanpak als bijzonder plezierig ervaren en hoop en verwacht dat we de "geest van Bovendonk" met elkaar blijven vast houden en niet vervallen in oude stellingen. Marcel Fränzel Burgemeester gemeente Woensdrecht Voorzitter Bestuurlijke kerngroep Aviolanda Woensdrecht

Inhoudsopgave Aan het woord: Annemarie Moons Aan het woord: Marcel Fränzel Inhoudsopgave Jullie werk gepresenteerd Mutual Gains Approach - MGA Maintenance Valley Woensdrecht – het vertrekpunt Beschrijving van het proces Visie Joint Factfinding (JFF) Strategie Procedures: Natura 2000 beheerplan voor de Brabantse Wal “1+1 = 3” door Boudie Hoogedeure Organisatie “So far so good” door Rien Luijks Communicatie naar buiten en naar de achterban “Klein diamantje” - de inschatting van Frans Evers Bijlage JFF Luchtvaartgebonden bedrijvigheid Bijlage Geluid Bijlage Deelnemerslijst Bijlage MGA stappenplan Bijlage Processchema Aviolanda Woensdrecht Bronnen en Colofon

Jullie werk gepresenteerd Dit boekje is het resultaat van de samenwerking van zestien partijen en bijna dertig mensen. Allemaal met andere ideeën, inzichten en belangen. Zij zijn ingegaan op de uitnodiging om met de Mutual Gains Approach (MGA) aan de slag te gaan met de ontwikkelingen rond de vliegbasis Woensdrecht. U krijgt een korte impressie van de Mutual Gains Approach. Daarna zijn de vier fases van de MGA; voorbereiden, waarde creëren, waarde verdelen en uitvoeren, als de leidraad genomen om jullie werk te presenteren. De kleuren van de fases worden bij de hoofdstukken gebruikt om u een beeld te geven in welke fase het proces zich bevindt. Zo geeft dit boekje een beschrijving van de “weg naar de oplossing”. De weg begint bij de belangen om via de gezamenlijke visie bij de gekozen strategie uit te komen. De weg wordt van richting voorzien door de paaltjes links en rechts die u als bijdrages van de deelnemers zal herkennen. In het verlengde van de ‘weg van de oplossing’ ligt de ‘weg naar de realisatie’. Loopt u mee!?

Mutual Gains Approach MGA “ANNA is essentieel voor een goed BATNA” Cdr.

Emile van Duren, LCW, Ministerie van Defensie

“Deze wijze van consensusvorming wijkt fundamenteel af van de wijze waarop tot voor kort in Nederland compromissen werden gesloten. Het zognaamde Poldermodel. Alle partijen doen daarbij water bij de wijn. Iedereen is zodoende een klein beetje verliezer. De Wederzijds Voordeel Benadering kent daarentegen louter winnaars” aldus Frank van Empel1 over de waarde van de Mutual Gains Approach2. In dit hoofdstuk een korte uitleg van de MGAwerkwijze en de rol van het oefenen van deze nieuwe stijl van onderhandelen. Het schema in de bijlage geeft alle stappen van de vier fases weer. Ook de hoofdstukken in dit boek worden op deze manier in de verschillende fases van het MGA proces geplaatst. Voorbereiding:

1

uit “Allemaal winnen”, Integrale Strategie Milieu Provincie

Noord Brabant, F. van Empel, 2007 2

De MGA is een werkwijze gebaseerd op jarenlange ervaring

met en analyse van succesvolle onderhandelingen. Het is ontwikkeld door Harvard University/MIT (USA)

Je krijgt inzicht in de belangen van de eigen organisatie en in de belangen van de andere betrokken partijen. Ook verzamel je feiten die met het vraagstuk te maken hebben. In deze fase moet je je goed afvragen wat er voor jou te winnen is door aan de onderhandelingen mee te doen. Wellicht kun je ‘aan tafel’ een beter resultaat halen dan wanneer je niet meedoet. Tijdens de verschillende sessies hebben we het vaak gehoord “Wat is je BATNA?” (Best Alternative To Negotiated Agreement). Je gaat je in deze fase ook verdiepen in de belangen van een ander. ANNA kan je daarbij helpen. Altijd Navragen Nooit Aannemen. Waarde creëren: Zonder je te committeren aan de uitkomsten worden alle mogelijke oplossingsrichtingen voor het vraagstuk geschetst. In deze fase van brainstorming is ‘alles’ geoorloofd. Als het je lukt om de taart te vergroten en meer onderdelen in de onderhandelingen te betrekken, zullen eerder opties ontstaan waar alle partijen zich in kunnen vinden, op deze manier kan iedereen winnen. Verboden woorden zijn; “Ja, maar”, “Dat kan helemaal niet”, Is onbetaalbaar” en meer van dat soort “ideakillers”.

Waarde verdelen: Uit alle mogelijke oplossingsrichtingen maak je een keuze voor de oplossingsrichting die de meeste waarde heeft voor alle belanghebbenden. Vaak resulteert dat in een pakket met verschillende opties die verwoord zijn in een gezamenlijk gedragen uitvoeringsprogramma of -agenda.

Wonderlijk hoe een methode (hier: Mutual Gains Approach, MGA) mensen met uiteenlopende, mogelijk zelfs tegenstrijdige belangen toch bijeen weet te brengen. De vraag is wel of de uitkomsten in het dossier Maintenance Valley Woensdrecht een haalbare vertaling kunnen krijgen. De kans is groot dat je veel wensen op elkaar stapelt en dan een

Uitvoeren: Bij deze stap hoort de formele besluitvorming over de overeengekomen oplossingsrichting. Vaak zijn deze stakeholdergroepen niet gemandateerd om ter plekke een besluit te nemen en moeten zij terug naar hun achterban voor de formele besluitvorming. Zowel de procesbegeleider(s) als de groep helpen elkaar in dit traject indien nodig. Het resultaat is immers een groepsresultaat.

onbetaalbaar plan krijgt, dan wel op zijn minst een maatschappelijk betwistbaar plan. Je zoekt, met veel tijdsinspanning, de grenzen op van wat mogelijk is. We zien dat bijvoorbeeld ook bij de discussie over de A4 Midden-Delfland. MGA betekent voor iedereen het streven naar het optimaal haalbare. Gaandeweg het proces tekent zich een situatie af waarmee je het wel of niet eens kunt zijn. Dan doet zich de vraag voor of je afhaakt of erbij blijft (en medeverantwoordelijkheid draagt).

In deze fase maak je ook afspraken over de organisatie en het beheer, waarna de uitvoering van start gaat.

Dit gebeurde in deze casus meerdere keren bij het afspraken maken over beperkende kaders (“binnen het hek”, “alleen landingsbaangebonden”). Ondanks de profit-

De kracht van de MGA zit niet in de beschrijving ervan maar je moet het gewoon doen. Dus is oefenen erg verstandig. Liever niet met de echte casus maar met een simulatie. Dat maakt dat de afstand wat groter is en de problemen enigszins binnen de perken blijven. Voor elke situatie is wel een simulatie beschikbaar. In de eerste MGA sessie is “Mauritshaven” gespeeld. Een acht rollen simulatie over gebiedsontwikkeling.

people-planet benadering gaat op een gegeven moment toch één van de pijlers domineren, als gevolg van emotie, overtuigingskracht of politieke afweging. Conclusie: MGA qua methode is een interessante, leerzame ervaring. De uitkomst is van dien aard dat gerede twijfel bestaat over de realisatiekansen van het resultaat. Het is en blijft een vorm van “polderen”.

René Mens, Regiosecretaris BZW

VOORBEREIDING

Maintenance Valley Woensdrecht – het vertrekpunt De initiatiefnemers staan voor een opgave

De provincie Noord Brabant heeft, samen met de gemeente Woensdrecht en de regio, de ambitie om onder de naam “Maintenance Valley Woensdrecht” tot een clustering van economische activiteit en kennisinstellingen te komen die samenhangt met technologische hoogwaardig (luchtvaart)onderhoud. Een belangrijk deel hiervan zal zich concentreren op en rond de vliegbasis Woensdrecht. De provincie Noord Brabant en de gemeente Woensdrecht zijn van mening dat Maintenance Valley in principe wenselijk is. Niet alleen kan “Maintenance” het speerpunt van de regio worden en daarmee werkgelegenheid stimuleren, ook kunnen andere sectoren als onderwijs, logistiek en ruimtelijke ontwikkeling daarvan meeprofiteren. De gemeente en de provincie hechten echter ook sterk aan het behoud van de natuurlijke kwaliteiten van het gebied de Brabantse Wal, waarbinnen de vliegbasis gelegen is. Er gelden de nodige regels en richtlijnen, voortkomende uit de RNLE Brabantse Wal, GHS, EHS Vogel- en Habitatrichtlijn etc. Daarnaast zijn geluidshinder, luchtkwaliteit en externe

veiligheid belangrijke beperkingen voor de uitbreiding van economische activiteit op de plek van vliegbasis Woensdrecht De provincie heeft de uitdaging opgepakt om een oplossing te vinden om Maintenance Valley Woensdrecht op een verantwoorde wijze te accommoderen; met respect voor economische, sociaal-culturele en ecologische kwaliteiten van het gebied. Het is duidelijk dat het vinden van een oplossing lastig zal zijn. Tegen deze achtergrond heeft de Provinciale Staten in februari 2007 besloten dit proces in te richten volgens de Mutual Gains Approach (MGA). Gemeente Woensdrecht en de provincie gaan samen op zoek naar de partijen die nodig zijn om dit complexe vraagstuk op te lossen.

Aan tafel zaten, in willekeurige volgorde; Ministerie van Defensie, Brabants Landschap, Dorpsplatform Huijbergen, REWIN NV, Gemeente Bergen op Zoom, Benegora, ROC West-Brabant, ZLTO, BZW, BMF, Gemeente Woensdrecht, Stork Fokker, Ministerie van Economische Zaken, Dorpsplatform Hoogerheide, Namiro en Provincie Noord Brabant.

woordje te doen. Heel belangrijk voor mij was dat een ieder de waarde van de Brabantse Wal inzag en deze ook als zodanig wil beschermen. Het allerbelangrijkste vond ik – om vijf voor twaalf- de constatering dat iedere deelnemer er van overtuigd raakte dat een nieuw bedrijventerrein in het gebied van de Brabantse Wal, mede gezien door de andere gemaakte afspraken, onwenselijk is” Jim de Blank,

voorzitter Namiro

De betrokkenheid van de deelnemers is groot, ieder voelt de urgentie vanuit zijn of haar organisatie om aanwezig te zijn en om samen te beginnen aan “een weg naar de oplossing”.

“In eerste instantie was ik als vertegenwoordiger van natuur en milieuvereniging Namiro in Woensdrecht beducht voor de waarde en betekenis die onze inbreng zou hebben in de dialoogsessies. Ik was vooral bezorgd over de getalsverhouding van deelnemers overheden/bedrijfsleven contra milieubeweging. Tijdens de sessies werd mij al snel duidelijk dat deze bezorgdheid niet nodig was geweest. Door de uitstekende leiding van Frans Evers kreeg iedereen voldoende gelegenheid om zijn of haar inbreng te berde te brengen. Mede door de invoering van steeds drie werkgroepen, waar een bepaald onderwerp werd uitgediept, kreeg een ieder voldoende gelegenheid om zijn of haar

VOORBEREIDING

Beschrijving van het proces In dit hoofdstuk wordt aangegeven hoe het procesteam het proces heeft ingericht. Welke stappen er zijn genomen en hoe het is aan gepakt. De inhoudelijke onderdelen worden in dit boekje in andere hoofdstukken besproken. Hier alleen dus de processtappen. In de balk links wordt steeds aangegeven in welke fase van het MGA proces de groep zit. Voorbereiding:

•

Besluitvorming, team samenstellen, belanghebbenden, interviews, uitnodiging

In februari 2007 valt het besluit om MGA in te zetten en pas in oktober de eerste bijeenkomst. Waarom duurt iets zo lang? Vóórdat je samen een open en intensief proces ingaat moet je ten eerste een inschatting maken van het bestuurlijk commitment en maatschappelijk draagvlak van de belanghebbenden. En moet je inschatten of er succes te behalen is in een dergelijke complexe casus. Je vraagt en eist namelijk wel commitment van iedereen aan het proces, niet aan de uitkomst of het resultaat maar wel aan de route. Als die bij belangrijke partijen ontbreekt moet je niet samen in een dergelijk zwaar traject stappen, dat geeft alleen maar frustratie achteraf.

De inschatting is gemaakt en positief beoordeeld. We kunnen aan de slag. Gemeente Woensdrecht en de Provincie nemen het initiatief voor het organiseren van de MGA dialoogsessies met de betrokken belanghebbenden. Voor de zomer van 2007 hebben we een procesteam samengesteld. Frans Evers als kapitein. Marinka van Vliet, Bastiaan Staffhorst, Gisela de Leeuw en Martijn Koobs als bemanning. Allen met MGA ervaring. De eerste stap in dit proces is de voorbereiding van het procesteam op de eerste sessie in oktober 2007. Het team moet een goed beeld krijgen van de belangen die spelen, van de gevoeligheden en van de verwachtingen die een ieder heeft. Zo is er in de periode tot de eerste bijeenkomst met alle deelnemers een interview geweest. De inhoud van deze gesprekken is uiteraard vertrouwelijk behandeld en niet door het procesteam met de deelnemers gedeeld. Deze gesprekken hebben bij het procesteam het beeld versterkt van “we moeten er met z’n allen uitkomen”. Met die insteek zijn de deelnemers ook naar de eerste sessie gekomen. Af en toe wat argwanend nog maar iedereen heeft de uitnodiging geaccepteerd. Dat zegt ook iets.

WAARDE CREËREN

VOORBEREIDING

Eerste sessie – Oktober 2007: Vertrouwen, belangen (h)erkennen

•

Locatie, kennismaking, MGA theorie, simulatie, kansen, drie agenda’s

Als je twee dagen met elkaar opgesloten zit, kun je er maar beter voor zorgen dat dit een beetje aangenaam is. In het klooster De Bovendonk in Hoeven is een gepaste locatie gevonden. De deelnemers druppelen langzaam binnen en heel traditioneel zitten de groenen bij de groenen de overheden bij de overheden en de roden bij de roden. Ook het eerste kennismakingsrondje geeft de emotie bloot; “tegen”, “kan niet”, “moet gewoon”, “ten koste van”, “we praten al jaren”. Nog niet helemaal in lijn met het praten in belangen en wederzijdse voordelen. De heer Evers geeft kort aan wat het verschil is tussen traditioneel onderhandelen en onderhandelen op basis van consensus, winwin, of Mutual Gains Approach. In het volgende hoofdstuk wordt de MGA in een vogelvlucht uiteengezet. Maar de Mutual Gains Approach moet je ervaren en gewoon doen. Met de simulatie Mauritshaven gaan de deelnemers in drie groepen uitéén. In Mauritshaven ligt een opgave om tot een duurzame gebiedsontwikkeling te komen. De simulatie zit zo in elkaar dat als je echt naar elkaars

belangen handelt er meer oplossingen in beeld komen dan wanneer er vast wordt gehouden aan de ingenomen standpunten. De opgedane ervaring wordt goed nabesproken en dat levert herkenbare taferelen op. Maar ook een manier om het dus anders te doen in de werkelijke casus rond de vliegbasis Woensdrecht. De waarde van de simulatie komt nog geregeld boven drijven in de komende dagen. De opdracht om eens de kansen te benoemen in de regio levert een waslijst aan punten op. Deze kansen worden gerubriceerd naar 3 agenda’s, de People-, de Planet- en de Profitagenda. En zo tekenen zich toch al snel de contouren af van een duurzame gebiedsontwikkeling waarin oplossingen zitten waar iedereen iets mee kan winnen. De heer Oliemans schets aan het eind van de eerste sessie de waarde van deze bijeenkomst. “We hebben eindelijk eens met elkaar gepraat. Ik begrijp nu hoe belangrijk de Brabantse Wal als bijzonder natuurgebied is. We gaan voor echte winwin”. Conclusie na twee dagen in het klooster, “Het ontwerp voor de weg ligt er”.

WAARDE VERDELEN

WAARDE CREËREN

Tweede sessie – December 2007: op zoek naar mogelijke oplossingen

•

Huiswerk, belangenmatrix, JFF, inhoudelijke oplossingen, visie, strategie, organisatie

Na de eerste dialoogdagen bleek door een functiewijziging in onze organisatie dat mijn rol in het proces van Maintenance Valley was veranderd van een proces-begeleidende rol naar een belanghebbende rol. Door duidelijk erover te communiceren richting de andere partijen werd deze nieuwe rol tijdens de volgende dialoogsessies geaccepteerd. Ik ben in de belanghebbende rol ‘gedoken’. Ik vind persoonlijk het combineren van twee rollen niet zuiver voor het proces. De MGA werkt met

met de belangrijkste stakeholders. Dit om na te gaan of we nog op de goede weg zitten. Deze tweede tweedaagse staat geheel in het teken van het vinden van mogelijke oplossingen, zoals gepresenteerd in hoofdstuk Strategie. Maar daarvoor is het nodig dat de groep nog eens heel goed op elkaars belangen investeert. De ruimte hangt dan ook vol met flaps waarop de deelnemers hun belangen per issue opschrijven en aan elkaar uitleggen. De ingevulde flaps vormen zo een belangenmatrix. In abstractere temen zijn de 16 belanghebbenden omschreven in hoofdstuk Belangen in beeld

vertrouwen als belangrijke basis. Als belanghebbende werk je vanuit een bepaald mandaat en motieven mee aan het uitwerken van verschillende opties. Om daarnaast dan ook nog boven de materie uit te stijgen en het proces te begeleiden wordt dan lastig.” Gisela de Leeuw,

Provincie Noord Brabant, Projectleider Brabantse Wal

De eerste sessie heeft duidelijk laten zien dat er een groot verschil in informatie is. Om dit zo veel mogelijk weg te nemen worden bij de tweede bijeenkomst, wederom in de Bovendonk in Hoeven, een aantal feiten gepresenteerd. Ook is er in de tussenliggende periode weer een aantal gesprekken gevoerd

Ook kunnen partijen aangeven aan wat voor soort feiten of kennis nog behoefte is. Gezamenlijk feiten onderzoek (Jointfactfinding) heeft als voordeel dat je met elkaar van te voren afspreekt wat je wilt weten en aan welke vraag de opgedane kennis moet beantwoorden. Door hierin gezamenlijk op te trekken is het niet het ene onderzoek tegenover het andere. Verderop en in de bijlage staan de Jointfactfinding (JFF) vragen benoemt en deze zullen de komende tijd worden uitgevoerd onder gezamenlijke regie. Met de belangen in kaart hebben drie groepen een inhoudelijke presentatie van de

Derde sessie – maart 2008 : Afspraken maken

De groep geeft aan dat er een nieuwe naam moet komen, Aviolanda. Waarom leest u later. En toeval of niet in de regio is net een zeearend genesteld. Een mooie, krachtige en bijzondere vogel, dus ook het beeldmerk bij Aviolanda werpt zich op.

De groep is te lang niet bij elkaar geweest, terwijl er veel speelt in de regio. De tijd is krap en er moeten veel afspraken worden gemaakt in het gemeentehuis van Woensdrecht. De punten van geschil worden besproken en de groep pakt het gevoel weer op. Er volgt een update van de drie agenda’s (Strategie) en de daarbij behorende projecten. De sessie staat verder in het teken van afspraken maken voor het vervolg traject. Deze eerste fase is hiermee afgerond nu komt de fase waarin de dingen in gang worden gezet. Er wordt besloten tot een bestuurlijke kerngroep en projectgroep Aviolanda. Ook de bemensing wordt geregeld.

Met de resultaten van de sessie gaan de deelnemers naar hun achterban. Ze zullen dit resultaat voorleggen en toelichten bij de achterbannen. “Maintenance Valley biedt enorme kansen voor de regio Woensdrecht. Er is sprake van een unieke locatie met een landingsbaan, sterke wortels in de luchtvaart en een prachtige natuur. Het gevaar

•

Onrust wegnemen, naar de pers, organisatie, bemensing, projecten en agenda’s

bestaat dat de belanghebbenden op verschillende gebieden elkaar in een klem houden, waardoor

“Maintenance Valley Woensdrecht en het

ontwikkeling in een patstelling gaan eindigen. Het

organiserend vermogen

mooie van MGA is dat er niet vanuit standpunten

Ondernemerschap daar draait het bij het

maar vanuit belangen en kansen wordt gesproken.

realiseren van ambitieuze plannen om. Uit

Hierdoor ontstaat een wederzijds begrip en

ondernemerschap ontstaat de meeste positieve

respect, maar ook wederzijds commitment. De

energie. Ondernemers zien kansen en zijn bezig

sessies in het klooster waren verhelderend,

met de vraag hoe verzilver je kansen. Ook bij

constructief maar ook gewoon gezellig. Ik ben

het realiseren van de ambitieuze Aviolanda

ervan overtuigd dat we er in slagen te komen tot

plannen kijken ondernemers er met die ogen

een prachtige ontwikkelagenda.” Wobine Buijs –

naar. Welke kansen zien de ondernemers bij de

Directielid EenM Provincie Noord Brabant

Aviolanda plannen? Voor Stork/Fokker is dat

UITVOEREN

mogelijke oplossingen gemaakt. Na deze met elkaar gedeeld te hebben wordt de groep nogmaals in drieën gedeeld en komt er een gezamenlijke visie, een eerste strategie en een voorlopige organisatie.

volstrekt helder: de uitbouw van het onderhoudscluster in Woensdrecht verstrekt de internationale uitstraling en zet “Woensdrecht” internationaal veel beter op de kaart. Daardoor worden kansen gecreëerd op extra business voor Stork/Fokker. Op de langere termijn wordt daarmee ook veilig gesteld dat de vestigingspositie aan de landingsbaan voor meer bedrijven uit het onderhoudscluster wordt verdedigd. Ook bij de overheid is ondernemerschap cruciaal. Om te beginnen bij het onderhoudsbedrijf van Defensie: het LCW (Logistiek Centrum Woensdrecht). Ook voor het LCW is het van belang dat er een sterk onderhoudscluster komt. Een goed toegerust onderhoudscluster levert extra kansen op om meer militair onderhoudswerk naar het LCW te halen (bijvoorbeeld het onderhoud aan de JSF). Bovendien kan dat leiden tot het verlagen van de onderhoudskosten. Dat laatste is voor het LCW van groot belang omdat de defensiebegroting onder druk staat. Kan het LCW werk goedkoper elders in Europa worden uitgevoerd dan kan dat leiden tot uitbesteding van LCW werk en uiteindelijk tot het sluiten van het LCW. Dit besef van de eigen positie levert veel drive op om de schouders eronder te zetten door zowel Stork/Fokker als LCW. Zonder de inzet van deze partijen was er geen eindresultaat gekomen.” Paul Nijskens –directeur

NV REWIN

WAARDE CREËREN

Visie We zijn op zoek gegaan naar de mogelijkheden voor een duurzame gebiedsontwikkeling. En dat begint bij de notie dat je elkaar nodig hebt om tot een gezamenlijke oplossing te komen. Samen een goede invulling geven aan de beoogde ontwikkelingen. Hiervoor is een gezamenlijk opgestelde visie cruciaal, als referentiebeeld en toetsingskader. Peter van Rooy3 heeft veel gebiedsontwikkelingen van dichtbij gezien en geeft heel helder aan waarom wederzijdse afhankelijkheid tot mooie resultaten kan leiden. En geeft als het ware een steun in de rug voor het proces dat we met elkaar zijn ingegaan. In Grond, Geld en Gebiedsontwikkeling, Habiforum/Nirov, 2008 schrijft hij “Uitgaande van beleidsurgenties (continentaal en nationaal: daar en dan) en gevoelde gebiedsurgenties (regionaal en lokaal: hier en nu) gaan publieke, private en particuliere partijen met verschillende rollen en verantwoordelijkheden aan de slag. Ieder kijkt verder dan de dag van morgen, de eigen gemeentegrens, het eigen 3

Verbonden aan Habiforum en Nirov, mede auteur van

project of de eigen achtertuin. Bij succesvolle voorbeelden is het resultaat per definitie een gezamenlijk resultaat, waar mensen weer trots op zijnen waarvoor investeringen blijvend de moeite waard zijn. Gebiedsontwikkeling staat voor duurzame of liever volhoudbare ontwikkeling, uitgaande van de identiteit van gebieden”. De belanghebbenden zijn het erover eens dat dit de identiteit van het gebied is en moet zijn4; We hebben al een goede naam …”Aviolanda Woensdrecht”.

Maintenance Valley5 is een nationaal initiatief om Nederland neer te zetten als internationale speler. World Class Maintenance6 is de zuidelijke alliantie op het gebied van MRO voor zes sectoren. En de ontwikkeling van de vliegbasis Woendrecht is in beide sporen bekend als Maintenance Valley Woensdrecht. Echter vanaf het eerste moment is er spraakverwarring en misverstand onder de deelnemers en vliegen de termen over tafel. Duidelijk is dat er voor de ontwikkelingen op en rond de vliegbasis een nieuwe naam 4

In december 2007 is de gezamenlijke visie opgesteld en

Nederlandbovenwater, www.nederlandbovenwater.nl waarin

gedeeld.

voorbeelden van gebiedsontwikkeling worden geanalyseerd.

5

Citaat komt uit “Grond, geld en gebiedsontwikkeling” te

(checken)

Grotenhuis, de Rooy, Habiforum/Nirov, 2008

6 zie www.worldclassmaintenance.eu

Initiatief van Cap Gemini. Min EZ en Min Defensie

moet worden gekozen. In de reacties van de deelnemers zul je ook alle verschillende benamingen tegenkomen. Maintenance Valley Woensdrecht heeft haar werk gedaan, vanaf nu is de naam voor de duurzame gebiedsontwikkeling op en rond de vliegbasis “Aviolanda Woensdrecht”.

opleidingspartners. Waar het gaat om geluidsbelasting wordt er gezocht naar optimale afstemming van belangen tussen burgers, bedrijven en natuur.

“Aviolanda” staat voor een duurzame gebiedsontwikkeling van de omgeving op en rond de vliegbasis Woensdrecht. Aviolanda is aantrekkelijk voor mens, bedrijven en omgeving en wordt, met behulp van ‘branding’, als zodanig ook in de markt gezet. De triple P (People, Planet, Profit) gedachte is leidend. Doordat alle betrokken stakeholders samenwerken en als collectief de regie voeren, wordt er steeds gezocht naar win-win situaties. “Aviolanda” wil slagvaardig van start en op korte termijn quick wins realiseren.

Aviolanda voor de bedrijven Woensdrecht is world class in de luchtvaartgebonden MRO (Maintenance, Repair and Overhaul), doordat er exclusief voor deze bedrijvigheid wordt gekozen en ruimte wordt gecreëerd. Ruimte wordt eerst gevonden door inbreiding pas daarna door uitbreiding. De belangrijkste onderscheidende asset van Aviolanda, de vliegbasis, is in het kader van Maintenance Valley alleen beschikbaar voor vluchten ondersteunend aan MRO. Dit naast het niet-MRO gebonden vliegverkeer van Defensie. Dit alles moet leiden tot een groene MRO campus waar met name landingsbaangebonden bedrijven synergie opzoeken en innovatieve technologie gebruiken en ontwikkelen.

Aviolanda voor de mens “Aviolanda” draagt bij aan een aantrekkelijk woon- en werkklimaat waarbij bijvoorbeeld de woningbouw en het openbaar vervoersnetwerk wordt afgestemd op het gewenste arbeidspotentieel. Voor de opleiding van hoogwaardige arbeidskrachten (mannen en vrouwen) wordt een High Tech opleidingsomgeving gecreëerd in samenwerking met huidige (regionale)

Aviolanda voor de omgeving De regio kiest voor versterking van de omgeving door aan elke economische ontwikkeling naast de vereiste compensatie ook een extra investering in de groene ruimte te koppelen. Hierdoor wordt de hoge kwaliteit van natuur en landschap verder ontwikkeld en versterkt. Deze groene impuls maakt het wonen en werken in de omgeving aantrekkelijker.

De belanghebbende partijen hebben elkaar gevonden in “Aviolanda Woensdrecht”, of kortweg Aviolanda:

VOORBEREIDING VOORBEREIDING

Belangen zijn de basis Traditioneel verlopen veel onderhandelingen op basis van standpunten. Bij standpunten verval je automatisch in een eens/oneens discussie en het geven en nemen. Als je uitgaat van de belangen achter de standpunten kun je waarde creëren in je oplossingen. Door eerst eens goed na te gaan wat nu de werkelijke belangen zijn van de partijen ontstaan er wellicht gedeelde belangen en zijn oplossingen die voor alle partijen waardevol zijn in beeld. De belangen zijn dus de basis voor het vinden van een gedragen oplossing, of pakket van oplossingen. In de tweede sessie hebben alle partijen een belangenmatrix ingevuld. Waarin ze aan elkaar uitleggen welke belangen er zijn in de gebiedsontwikkeling van Aviolanda; Deze issues zijn belangrijk voor de deelnemers; •

•

•

•

Arbeidspotentieel: Werkgelegenheid, opleiding, aantrekkelijke vestigingsvoorwaarden en wonen in een groene omgeving Natuurlijke “inpassing”: Brabantse Wal en natuur, geluid, landschap, milieu, leefbaarheid en gezondheid Continuiteit vliegbasis: Ministerie van Defensie, Stork Fokker, Onderhoud, opleidingscentrum en JSF ja/nee Ruimtevraag bedrijvigheid: landingsbaangebonden, vliegtuiggebonden, bestaande locatie en

•

nieuwe locatie (nog niet in bestemmingsplan) Het merk ‘Maintenance Valley’: merknaam, structuur en organisatie, gezamenlijke kracht, communicatie en exposure en “iedereen kijkt”

“Ondanks de laatste constructieve dialoogsessie, waarbij duidelijke afspraken over de groene agenda en de evenwichtige ontwikkeling van ecologie en economie zijn gemaakt, verwoord in de visie Aviolanda, ben ik er toch nog niet erg gerust op. Dit ook met name vanwege de laatste bijeenkomst over geluid, waarbij het op mij toch erg overkwam, dat we met de NB-wet weinig kunnen doen aan geluidsoverlast vanuit de lucht en aangewezen zijn op de good-will van Defensie, die zich vooral laat leiden door de regels vanuit de Luchtvaartwet aan hen opgelegd, maar overigens stelt ons wel op een bepaalde manier terwille te kunnen zijn. We zitten dan met onze natuurbelangen al weer in een afhankelijkheidspositie, waar ik op zich niet erg vrolijk van word, zoals je zult begrijpen. Ook in de vlieglussen over het Markiezaat zit weinig mogelijkheid voor aanpassingen. Op 25 maart zullen we hier zeker op terugkomen. Ik ben dus nog steeds heel beducht dat de natuur het onderspit zal delven, ondanks alle goede bedoelingen en formuleringen in de visie en het laatste dialoogverslag.” Hans Schep, Brabants

Landschap

16 stakeholders aan tafel

Een succesvol onderhandelingsresultaat is als het komt tot de uitvoering van de Aviolanda Woensdrecht. Die is binnen bereik als er aan de inzet en belangen van de verschillende stakeholders wordt

voldaan. De opdracht aan de groep is om een pakket van opties te bouwen waarin voor alle deelnemers voldoende waarde zit. Deze opties kunnen alleen gegenereerd worden als de belangen duidelijk zijn uitgesproken naar elkaar. Hier een samenvatting van de inzet en belangen van de Aviolanda-partners. Dorpsplatform Huijbergen en de ZLTO waren in de tweede sessie niet vertegenwoordigd. Gemeente Woensdrecht De gemeente wil een gedifferentieerd arbeidsaanbod realiseren. Dat werkgevers een lokale binding met werk en stad hebben is belangrijk, zij participeren in gemeenschap. Het “groene imago” van de gemeente is een selling point en dat wil de gemeente ook in de bedrijven en de woonomgeving terugvinden. De goede relatie met Stork/Fokker en Defensie behouden is ook belangrijk. Aviolanda geeft naamsbekendheid en versterkt de positie van Woensdrecht in de regio. Ook het aantrekken van internationale werkgelegenheid wordt als belangrijk betiteld. De gewenste groei wil de gemeente huisvesten met een beperkt ruimtebeslag en intensiveren van bestaande ruimte. Ministerie van Defensie Defensie wil doorgroeien naar een world class player (hoogwaardig, slimme MRO) in militaire MRO. Daarvoor is de landingsbaan essentieel. Aviolanda geeft de ruimte om met

nieuwe business cases en bedrijvigheid voldoende werkgelegenheid naar de toekomst toe te creëren. Inzet is om landingbaan/luchtvaart gebonden industrie te clusteren om synergie en kosten effectiviteit te bereiken. Voor deze toekomstige ontwikkelingen is het zeer belangrijk dat gespecialiseerde werknemers worden gevonden en opgeleidt, bij voorkeur afkomstig uit de regio. Een goede relatie met de lokale partijen is belangrijk voor het ministerie. Namiro Voor de natuur is het belangrijk dat deze aaneengesloten is. De Brabantse Wal is een bijzonder natuurgebied. Ook op de vliegbasis zelf is veel natuurwaarde. Economische ontwikkelingen zoals woningbouw en bedrijvigheid daar waar het kan. Bedrijvigheid in plannen Aviolanda met name concentreren op bestaande terrein. Benegora De Brabantse Wal is een bijzonder gebied (Natura 2000), spaar deze natuur. Met spaarzaam ruimtegebruik en organische groei en landingsbaan gebonden bedrijvigheid. Eerst de bestaande ruimte gebruiken en dan pas naar nieuwe locaties zoeken. Zorgen voor continuïteit in werkgelegenheid gepaard laten gaan met hoogwaardige arbeid, schonere

technologieën, een hoger milieubesef en opleidingen voor MBO + HBO. Ook zou de regio meer culturele voorzieningen voor haar werknemers moeten realiseren. Benegora hecht aan een professionele aanpak en een goede procesbegeleiding door gemeente en provincie. Benegora heeft behoefte aan feiten over de effecten voor milieu, gezondheid en leefbaarheid bij de ontwikkeling van Aviolanda. NV REWIN Zorg dat je voldoende gevarieerd aanbod hebt om de ruimtevraag te accommoderen hiermee haal je internationale vestigingen naar de regio. Het aantrekken van bedrijven wordt hierdoor gestimuleerd. Focus daarbij op een kwaliteit van het werk vanwege lage werkloosheid in de regio. De unieke vestigingsfactor van de landingsbaan beter benutten om de basis uit te bouwen tot MRO center, wel is een grote derde speler nodig voor de continuïteit van de basis. Hoge waarden van natuur en landschap zijn onderdeel van een goed vestigingsklimaat dus realiseer een goede woon- en werkklimaat. Stork/Fokker Goede mensen vinden voor huidige en toekomstige werkzaamheden. En complementaire bedrijven huisvesten op ABP terrein voor noodzakelijk kostenreductie. Dat zijn twee belangrijke onderwerpen voor Stork/Fokker. Het opleiden van personeel

heeft een hoge prioriteit. De huidige milieuruimte (geluid) voor bedrijfsvoering behouden en voorkomen dat extra milieumaatregelen worden opgelegd voor zover dat negatieve invloed heeft op de bedrijfsvoering. Gemeente Bergen op Zoom Aviolanda biedt werkgelegenheid en opleidingsmogelijkheden voor de inwoners. Het is ook een mogelijkheid om middelbare scholieren te behouden. Meer werkgelegenheid in de regio betekent meer woningbouw en een economische impuls voor de stad. Als de niet-landingsbaan gebonden bedrijvigheid (deels) naar Bergen op Zoom gaat, kan de werkloosheid onder laag opgeleiden verminderen. Het vergroten van de mogelijkheden voor toerisme en verbetering van de leefbaarheid kan worden gerealiseerd door te investeren in natuur. Het groene imago van Bergen op Zoom en regio is een aantrekkelijke kwaliteit Ministerie van Economische Zaken Maintenance Valley Woensdrecht dient als katalysator voor de (regionale) economie. EZ wil Nederland als vestigingsland voor High Tech MRO bedrijven neerzetten vanwege grote omvang van de markt. Een koppeling naar onderwijs en opleiding is cruciaal. Deze branche geeft een impuls aan TU’s en andere technische opleidingen,

aan een stimulans aan innovatie. MRO en JSF leveren toekomstige werkgelegenheid op, zorgen voor innovatie en expertise. Brabants Landschap Het ontsnipperen van belangrijke natuurgebieden en het instandhouden en verbeteren van natuurwaarden is voor het goed functioneren van ecologische verbindingen belangrijk. Brabants Landschap hecht ook aan het welzijn van burgers en de natuurbeleving. Het koppelen van economische en ecologische ambities in tijd en kwaliteit kan door efficiënt ruimtegebruik en inbreiden op bestaand bedrijventerrein BZW West Brabant is een MRO regio, met Woensdrecht als katalysator het vinden van voldoende bekwaam personeel is dan ook een belangrijke taak voor BZW. Aviolanda als HiTech campus met voldoende vestigingsmogelijkheden waar bedrijven onderlinge synergie behalen. Bekijk alle opties voor vestiging, bestaand, de Kooi en nieuw terrein. Een groene en gezonde omgeving (‘parkbeleving’) is een ‘Licence to operate’ daar wonen en werken immers je werknemers. ROC West-Brabant Deelnemen in de ontwikkelingen rond Aviolanda geeft de kans om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen waardoor meer studenten, meer specifiek op aero MRO,

worden opgeleidt. Cruciaal in kwaliteitsimpuls is de samenwerking met de bedrijven aan de vliegbasis (up-to date onderwijs, stageplaatsen, leer-werk locatie). ROC wil een verdere professionalisering van personeel door samenwerking met beroepen in het veld, via bijv. een leerstoel met andere opleidingsinstellingen en rol in opleidingscentrum/luchtvaartschool. Meer en betere studenten betekent een meer aantrekkelijke opleiding en dat verbetert het imago van de aantrekkelijkheid van de opleiding. Brabantse Milieu Federatie Versterking van natuur en landschap, de gezondheid van de mens en het zorgen voor Schoon water, bodem en lucht dat is de opgave die BMF wil inbrengen in Aviolanda. Een gezonde leefomgeving voor nu en in de toekomst waarin ook stilte en duisternis te vinden zijn. Het is een gebiedsontwikkeling op de 3 P’s van de duurzaamheid. Zet bij de economische agenda ook in op innovatie tbv afname ruimte- en milieudruk en neem MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) als uitgangspunt. Bedrijfsruimte realiseren door optimalisatie van de ruimte ipv gelijk nieuwe ruimte creëren.

Dorpsplatform Hoogerheide De ontwikkelingen rond de vliegbasis moeten richting de burger uit te leggen zijn. Belangrijke factoren voor het dorpsplatform zijn werkgelegenheid nu en in de toekomst, goede opleiding en een goed woonklimaat. Leefbaarheid is een belangrijk thema in het dorpsplatform en dus voor de burgers, issues als geluid, gezondheid en veiligheid moeten tenminste niet verslechteren. Provincie Noord Brabant Aviolanda is een katalysator voor andere MRO sectoren waarbij de groei tbv werkgelegenheid in balans moet worden gebracht met het unieke en onvervangbare natuurgebied Brabantse Wal. De provincie wil in het eindresultaat ook verrommeling van ruimtegebruik en het behouden van cultuur historische- en landschappelijke waarden onderbrengen. Zorg dat de juiste bedrijven op de juiste plaats komen te zitten door onderscheidt te maken tussen landingsbaan gebonden bedrijvigheid en niet landingsbaangebonden bedrijvigheid. Het concept Maintenance Valley zet Brabant als innovatieve regio op de kaart. Brabant gaat door in te spelen op MRO mee in de mondiale economische ontwikkeling, maar duidelijk in evenwicht met de People en Planet kapitalen.

JOINT FACTFINDING

WAARDE CREEREN

Joint Factfinding (JFF) In elke onderhandeling is gelijkheid van niveau van informatie cruciaal. Delen de partijen de conclusies die uit allerlei onderzoeken worden getrokken. Vaak ontbreek nog het nodige aan informatie om gefundeerde keuzes te maken. Onderzoek dat je met elkaar doet heeft als voordeel dat er gezamenlijke onderzoeksvragen worden geformuleerd en dat de organisatie die het onderzoek gaat uitvoeren door alle partijen als objectief wordt beoordeeld. Gezamenlijk feitenonderzoek is ook een belangrijk onderdeel van de gebiedsontwikkeling Aviolanda Woensdrecht. Deze verzamellijst met onderzoeksvragen is geen eindige lijst maar meer een soort open work space. Deelnemers kunnen gezamenlijk besluiten een aantal onderzoeks- dan wel kennisvragen te gaan beantwoorden. De deelnemers zijn het eens over wat ze willen weten, waarom ze dat willen weten en toetsen of de uitkomsten voldoen aan de gestelde vragen. De deelnemende partijen kunnen gaande het proces met nieuwe vragen komen, die worden dan collectief opgepakt. JFF 1: Welke flexibiliteit kent de woningbouw in de regio? Is er duidelijk welke aantallen woningen er in de regio gepland staan? Een aantal deelnemers willen dit weten om te kijken in hoeverre de te verwachten extra

werknemers bij deze ontwikkeling gehuisvest kunnen worden binnen de bestaande (autonome) planning. Of dat extra woningbouw nodig zou zijn in het gebied rond de vliegbasis. Status: De volgende partijen formuleren de exacte vraagstelling en zetten de opdracht uit; BMF, Gemeente Woensdrecht, Provincie Noord Brabant, Brabants Landschap, Gemeente Bergen op Zoom, Benegora en Namiro. JFF 2: Graag willen de deelnemers een “quick & dirty” scan van wat nu precies landingsbaan gebonden inhoudt. Aan welke bedrijven zitten jullie te denken? En welke bedrijven zitten dan echt aan de baan? Status: Defensie en Stork/Fokker hebben dit overzicht gegeven tijdens de tweede sessie en staat opgenomen in de bijlage JFF Luchtvaartgebonden Bedrijvigheid. JFF 3: Welke nieuwe typen onderhoud zijn in de toekomst te verwachten? Status: Vraag is nog niet uitgewerkt. Het zou ook kunnen zijn dat deze vraag voorlopig niet meer relevant is na beantwoording van JFF 2. Vraag aan deelnemers: Zijn er partijen die op dit moment antwoord nodig hebben op deze vraag? JFF 4: De beschikbaarheid van ruimte kent planologisch twee onderdelen, op basis van

bestemmingsplan en daadwerkelijk fysiek beschikbaar. Dit combinerende levert 4 planologische categorieën voor beschikbare ruimte op. 1. Volgens bestemmingsplan, fysiek beschikbaar 2. Volgens bestemmingsplan, niet fysiek beschikbaar 3. Niet volgens bestemmingsplan, fysiek beschikbaar 4. Niet volgens bestemmingsplan, niet fysiek beschikbaar Kan er worden uitgezocht in welke categorieën bepaalde mogelijke opties liggen? En daaraan gekoppeld welke procedurele stappen gezet moeten worden als het wenselijk is om die optie te lichten? Toevoeging: Wellicht is het een optie om deze JFF vraag te koppelen aan de uitkomst van de sequentiële ontwikkeling van rood en groen zoals opgenomen in het hoofdstuk strategie. Daar zijn immers al concrete locaties aangewezen als mogelijke opties voor mutual gains. Status: Nog niet uitgewerkt door een groep deelnemers en nog geen partij gevonden om de opdracht uit te werken. JFF 5: Over de geluidbelasting en de toekomstige ontwikkeling van het geluid zijn veel vragen. We willen dit uitgezocht hebben omdat er een koppeling is met de doelstellingen rond Natura 2000 gebieden – externe werking. En omdat

de bewoners willen weten welke gezondheidseffecten mogelijk spelen bij verdere ontwikkelingen. Het zijn meerdere vragen ineen. 5a:Wat betreft luchtvaart gebonden geluid, hoe staat het daar eigenlijk mee? Hoeveel ruimte is er in de vergunning? Er zijn metingen, inzichten in het aantal dB en de ruimte in de vergunning is ook duidelijk gedocumenteerd. Kunnen de deelnemers hier inzicht in krijgen om de achterstand in informatie ? Status: 5 februari 2008 is uitleg en inzicht gegeven door Defensie aan de partijen die dat willen weten. Verder onderzoek nodig. Zie ook bijlage. 5b: De suggestie wordt gedaan om een GES Gezondheid Effect Screening te doen, met name om de bewoners uit te leggen wat er mogelijk gaat gebeuren en welke effecten dat heeft. In een goede m.e.r. zou een GES en een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse (MKBA) moeten zitten, deze zijn gelijktijdig uit te voeren. Status: nog niet opgepakt

“Het rapport van Haskoning is zeker van belang geweest voor de dialoogsessie. Immers toen we net met Maintenance Valley begonnen, circuleerden getallen van 100 hectare nieuw bedrijventerrein. Door de Haskoning-studie was al meer inzicht op de globale omvang, geschat op 30 hectare. Maar dat was slechts een schatting en zeker geen onderbouwd getal. Toch dreigt de situatie datzodra er een getal genoemd is- je met elkaar de sessie ingaat met de vraag “ben je voor of tegen een bedrijventerrein van 30 ha?”. Terwijl het daar helemaal niet om gaat. Ik heb dan ook bij de eerste kennismakingsronde aangegeven dat, wat de provincie betreft, het getal 30 hectare direct van tafel moet, en dat we het met de stakeholders willen hebben over de belangen rond het initiatief Maintenance Valley. Dat is dan ook waar we het over gehad hebben, en dat bood de opening om consensus met elkaar te bereiken over een goede integrale gebiedsontwikkeling rond de vliegbasis Woensdrecht” Michel Reinders, Provincie,

Projectleider Maintenance Valley

WAARDE VERDELEN

Strategie Dinsdag ontstond de opening toen bleek dat de uitbreidingsruimte die benodigd is voor Maintenance Valley vermoedelijk te realiseren is binnen de hekken van het terrein en dit niet een extra claim op de ruimte legt. Ook op het bedrijventerrein de Kooi kan nog ruimte worden gevonden die een bijdrage zou kunnen leveren aan het totaal. In beide opties zal de aanslag op de natuur aanzienlijk verminderen. Veel medewerkers die in onze organisatie werken, wonen in deze gemeente en hebben via hun partners, kinderen of ouders nauwe banden met de bedrijven die gevestigd zijn rond de vliegbasis. Aan de andere kant maken ook zij gebruik van de groene ruimte en zal de nu gekozen strategie als een zeer welkome worden ervaren. Wethouder Pim

Meeuwisse, Woensdrecht.

De strategie die is gekozen concretiseert de visie die met elkaar is afgesproken. Het vertrekpunt is de belangenmatrix geweest. In meer algemene termen heeft u de belangen van de partijen al kunnen lezen. Naar elkaar toe hebben de deelnemers beter kunnen uitleggen wat voor hen echt belangrijk is. De groep komt tot een zestal clusters van belangrijke issues; bedrijvigheid, groene ruimte, leefbaarheid, human capital, kennisinfrastructuur en branding. Met deze opbrengst zijn drie groepen aan de slag gegaan. De opdracht is simpel, bedenk opties

die voldoen aan de belangen van alle partijen bij deze zes belangrijke issues. Uiteindelijk heeft een aantal deelnemers zich teruggetrokken met de opdracht om de strategische keuzes van de drie groepen bij elkaar te brengen en aan te scherpen. De zes belangrijke issues zijn vertaald naar drie agenda’s Profit, Planet en People. Daaruit is het sequentiële stappenplan ontstaat. De stappen uit deze strategie zijn zó benoemd dat er sprake is van mutual gains voor alle drie de P’s. Deze houdt zoveel in als; een ontwikkeling van de profit agenda gaat samen met een ontwikkeling van de planet en people agenda. De nummers zijn aan elkaar verbonden.

Het komt er eigenlijk op neer dat Maintenance

People agenda

Valley de cash-generator wordt voor de Brabantse Wal. Cdr. Emile van Duren, LCW, Ministerie van

Defensie

Profit agenda

Op dit moment worden de projecten 1a en 1b uitgevoerd. In beide projecten wordt bekeken welke mogelijkheden er zijn om nieuwe bedrijvigheid te huisvesten op het bestaande terrein.

De opzet van de Aviation Academy wordt aan alle kanten gesteund. De eerste acties tot realisatie worden genomen. Andere onderwerpen op de people agenda zijn nog niet geprioriteerd. De MGA groep wil ook de volgende zaken realiseren; Eco-initiatieven geschikt maken voor branding Prettige leefomgeving Water en bosrecreatie Luchtvaart Experience Centre Bedrijfsomgeving met veel campusfaciliteiten Flexibele arbeidstijden, deeltijdwerk en kinderopvang Goed openbaar vervoer Bouwen van woningen afgestemd op de gewenste ontwikkeling van de werkgelegenheid, Specifiek curriculum voor scholen

Planet agenda

Voor het eerste project van de groene agenda wordt in samenwerking met Platform Brabantse Wal zuid een verkenning gestart met lokale partijen. In deze fase van het proces wordt er over de inhoud van de afzonderlijke projecten nog niet veel gezegd omdat de omvang en scope van de projecten nog te dele onduidelijk zijn. In de volgende fase van deze gebiedsontwikkeling krijgen de onderliggende projecten meer body en zullen deze uitgebreider worden besproken en gepresenteerd.

JOINT FACTFINDING

Procedures: Natura 2000 beheerplan voor de Brabantse Wal De Brabantse Wal is aangewezen als Natura 2000-gebied, omdat in het gebied bijzondere leefgebieden van planten en dieren voorkomen, zoals stuifzandgebieden met heide en grasbegroeiing en vennen. Een aantal soorten is apart benoemd, zoals de drijvende waterweegbree, nachtzwaluw en wespendief. Voor het gebied wordt momenteel een beheerplan opgesteld. Een beheerplan zorgt voor het behoud of het verbeteren van de bijzondere vogel- en diersoorten en zogenaamde habitattypen, zoals heide. Er wordt gekeken naar de effecten die activiteiten in de omgeving van het gebied hebben op de natuur. Zo wordt het natuurgebied bekeken als een onderdeel van haar omgeving. De bedoeling is dat het beheerplan zoveel mogelijk uitgaat van bestaand beleid en dat de natuurdoelen en maatregelen haalbaar en betaalbaar zijn. De vliegbasis ligt net buiten de Natura 2000 grens, maar de activiteiten van de basis kunnen een verstorend effect hebben op soorten die hiervoor gevoelig zijn. Door dit te beschrijven en te toetsen of er sprake is van een effect wordt beoordeeld hoe met deze activiteiten om te gaan.

Het beheerplan komt tot stand in een gebiedsproces. Ook hier zitten alle belangenhebbenden aan tafel zoals de BMF, ZLTO, terreinbeheerders, particulieren, defensie, overheden, watermaatschappijen en recreatie. Gezamenlijk wordt het plan opgesteld en in september 2009 in concept aan de Minister van LNV voorgelegd met een advies. Na de inspraak en bij definitieve vaststelling is het plan maximaal 6 jaar geldig en wordt dan bekeken of de doelen die gesteld zijn behaald zijn of kunnen worden.

“1+1 = 3” door Boudie Hoogedeure Het bereiken van 1+1=3 is één van mijn favoriete bedrijfseconomische theorieën. Het idee om door samenwerking 1+1=3 te realiseren, geeft aan dat er veel meer mogelijk is dan dat je van te voren kunt bedenken. Noodzakelijk is om een aanpak te volgen die de nodige creativiteit vereist en absoluut anders dan ander is. De Mutual Gains Approach (MGA aanpak) onder bezielende leiding van Frans Evers in een sfeervolle inspirerende omgeving is,wat mij betreft, hiervan een schitterend praktijkvoorbeeld. En heeft duidelijk laten zien dat door de taart te vergroten er voor iedereen een groter stuk ontstaat. Saamhorigheid Twee keer twee dagen zijn alle stakeholders ‘ondergedoken’ in een oud Klooster in een bosrijke omgeving. Er is intensief samengewerkt op een positieve manier met veel respect en begrip voor elkaars belangen. Ondanks dat ik tijdens het proces af en toe twijfels had in hoeverre deze aanpak ook tot het gewenste resultaat zou leiden, ontstond snel een saamhorigheidsgevoel en een gemeenschappelijk belang om tot een oplossing te komen. Een oplossing waaraan op voorhand nog niet eerder was gedacht en waarbij alle partijen uiteindelijk meer bereiken. Dit alles door intensief met elkaar,

vanuit het perspectief van de ander, samen te werken om ieders belangen zo veel mogelijk te behartigen. Vertrouwen Wat mij is opgevallen tijdens deze dagen is dat door deze aanpak iedereen wordt geconfronteerd met zijn of haar eigen gedrag. De bereidheid om te luisteren en elkaars kennis te delen door eerst elkaar en elkaars standpunten te leren kennen, écht te leren kennen, is cruciaal gebleken. Ook de kunst van het doorvragen om kansen te benutten, in plaats van te snel aannames te maken, is voor mij een eyeopener geweest. Zo ontstond er draagvlak om tot een oplossing te willen komen. Door in de schoenen van de ander te gaan staan, groeide het vertrouwen en begrip voor elkaar en werden elkaars belangen erkend. Belangrijk hierbij is om meningen van belangen te onderscheiden. Winst Wat mij enorm heeft geholpen is het loslaten van getallen: niet meer denken in ha’s maar in scenario’s. Hierdoor kwamen er nieuwe en betere oplossingsmogelijkheden op tafel. Een absolute winst is geweest om een koppeling te maken tussen de economische - en de ecologische agenda.

Nieuwe kansen Kortom, een uiterst plezierig en bijzonder leerzaam proces waardoor ik anders ben gaan kijken naar het project, nieuwe kansen heb ontdekt en blij te zijn om onderdeel uit te maken van een positief kleurrijk gezelschap, dat met begrip en respect voor elkaars belangen samen optrekt in plaats van tegenover elkaar blijft staan. Drs. B. (Boudie) Hoogedeure Projectleider Maintenance Valley Gemeente Woensdrecht

UITVOEREN

Organisatie De MGA groep heeft gekozen om ná deze eerste fase een afvaardiging van de MGA groep de ‘dagelijkse leiding’ over de gebiedsontwikkeling te geven. Dat is de bestuurlijke kerngroep, deze geeft vervolgens opdracht aan de projectgroep voor het uitwerken van de producten. Vanuit de MGA groep zijn zowel de Bestuurlijke Kerngroep als de projectgroep bemenst. Dit is belangrijk omdat hierdoor de consensus op hoofdlijnen die de MGA groep over deze gebiedsontwikkeling heeft overeind blijft. In dit hoofdstuk kort een overzicht van de rollen en taken van de drie groepen7. MGA-stakeholdersoverleg Aviolanda Woensdrecht •

Kaders stellen voor Bestuurlijke kerngroep

•

Toetsen draagvlak gebiedsontwikkeling

•

Kennis toevoegen, meedenken met deelproducten

De MGA groep heeft een bijzonder karakter. Zij zijn zowel toetsend als kaderstellend naar de bestuurlijke kerngroep. Ook doen zij mee in het ontwikkelen van producten. In deze MGA-sessies wordt creatief en inhoudelijke mee gewerkt aan de producten. De opinie zie Plan van Aanpak Aviolanda Woendrecht voor specifieke verdeling rollen, taken en bemsning.

7

van de MGA groep heeft een belangrijk gewicht richting de Bestuurlijke Kerngroep. Bestuurlijke Kerngroep Aviolanda Woensdrecht •

Sturing geven aan gebiedsontwikkeling

•

Besluiten nemen over ontwikkelingsrichting binnen kaders MGA

•

Beoordelen en accorderen producten

•

Inrichten en financieren projectorganisatie

De bestuurlijke kerngroep bestaat uit bestuurders van de direct belanghebbende partijen. Deze partijen dragen financieel bij aan het proces. De onafhankelijk voorzitter, nu de burgemeester van Woensdrecht, is opdrachtgever naar de projectgroep. Het belang van de gemeente wordt door de wethouder vertegenwoordigd. “De dialoogsessie heeft duidelijkheid gebracht over de belangen die spelen rond dit project. Het feit dat er voor dit project twee portefeuillehouders zijn aangewezen zegt al veel over de verschillende belangen en de waard die de gemeente hecht aan die belangen. Het college neemt besluiten op grond van integrale voorstellen die door meerdere vakdisciplines zijn beoordeeld. Presentaties die het afgelopen jaar zijn gehouden voor burgers, de raad en andere belangstellenden zijn ook

gehouden voor de medewerkers van de gemeente. Je merkt dat de vliegbasis en fokker van oudsher verweven zijn in Hoogerheide en daardoor is er binnen de organisatie draagvlak voor de plannen.”

Linda Snoodijk, Woensdrecht, directielid

Projectgroep Aviolanda Woensdrecht •

Opstellen producten

•

Voorbereiden en faciliteren overleg Bestuurlijke Kerngroep en MGA groep

•

Communicatie

Het werk wordt gedaan door de projectgroep. Deze bestaat uit twee medewerkers van de provincie (waaronder de projectleider), één van de gemeente , een externe procesbegeleider (faseert uit na verloop van tijd) en een communicatie medewerker en de liaisons naar de deelprojecten, te weten medewerkers van het Ministerie van Defensie, BMF en de BOM. Deze groep bouwt aan de diverse producten en verzorgen de interne en externe contacten. Ook is de projectgroep de plek om kansen te signaleren voor integrale samenwerking tussen de deelprojecten.

“So far so good” door Rien Luijks Na enige aarzeling hierbij mijn mening gevoelen over de voorbije MGA bijeenkomsten. Welke werden georganiseerd in het kader van de ontwikkeling en facilitering van bedrijfsmatige activiteiten horende onder de noemer Maintenance Valley in de gemeente Woensdrecht. Hoewel van uit mijn vroegere functies niet onbekend met processen als o.a. Mutual Gains Approach roept de deelname aan zo’n bijeenkomsten toch weer enige spanning bij je op. Je overziet de lijst van deelnemers, welke belangengroepen zijn vertegenwoordigt, het te verwachten krachtenveld, hierin schat je in de positie en de houdbaarheid van jouw belang (natuur en milieu) maar ook die van de anderen o.a. economische belangen en zo voorts. De kwaliteit van zo’n proces wat je met elkaar aangaat wordt deels bepaald door een gedegen voorbereiding maar zeker ook door de kwaliteit van de procesleider/ster. Hij of zij geeft vanuit een onafhankelijke opstelling richting aan het proces, houdt de discussies helder ontleed de betekenis van begrippen, saldeert de resultaten van de discussiegroepen en is doelgericht.

Deze ingrediënten waren mijns inziens in ruime mate aanwezig. Het al of niet bereiken van consensus over hoe en onder welke voorwaarden MV mogelijk of zelfs niet mogelijk zou zijn werd dan ook direct afhankelijk van de onderhandelingen en discussies gevoerd tussen de deelnemers.Spannend! Naar mijn gevoelen hebben de tijdens de bijeenkomsten de gevoerde discussies rondom de inpassing van MV tot een aantal positieve resultaten geleid. De actoren of desgewenst de stakeholders waren niet alleen in de gelegenheid om persoonlijk met elkaar kennis te maken , maar ook met elkaars belangen en wensen daaromtrent. Het eindresultaat stemt mij voorzichtig optimistisch, zeker als we zien dat ten aanzien van het ruimtelijk beslag het principe van aanbodgerichte ontwikkeling van bedrijfsterreinen kon worden verlaten en hiervoor in de plaats is gekozen voor een stappenplan. Eerst inbreiden en dan pas uitbreiden. Heel positief in verband met de kwetsbare omgeving van de basis de Groene Brabantse Wal. So far so good. In de ambiance van de MGA’s is in velerlei opzicht een goed resultaat geboekt, afspraken zijn gemaakt hoewel een aantal moeten nog verder worden ingevuld. Het

vertrouwen in de toekomstige ontwikkeling van MV onder de voorwaarden zoals het verslag schetst is gewekt. Een eerste stap is gezet, maar voor de toekomst, hoe houden de actoren/stakeholders (o.a.DefensieOverheden-Maatschappelijke groeperingen) elkaar vast in het verdere traject van de ontwikkeling van MV? Met name het openhouden van de communicatielijnen, het elkaar op de hoogte houden van komende gebeurtenissen of veranderingen, het evenwaardig met elkaar omgaan, voor mij nog een punt van zorg. Hier ligt een continue uitdaging met name voor het Provinciaal bestuur om de geest van de ambiance geschapen tijdens de MGA sessies niet uit de fles te halen maar deze te koesteren door deze pro-actief in stand te houden. Tot slot het bereikte resultaat was niet mogelijk geweest zonder de MGA bijeenkomsten. Met vriendelijke groet, Rien Luijks (voorzitter BENEGORA)

WAARDE VERDELEN

Communicatie naar buiten en naar de achterban De communicatielijnen tussen de deelnemers zijn korter geworden. En door het investeren in de relatie met elkaar zijn ook de scherpe kantjes van de kritieken af gehaald. Dit traject is best stevig geweest, met pittige discussies en oplopende emoties. Maar hiervan is niets naar buiten gekomen en dat is wel een belangrijke constatering. De achterbannen zijn op de hoogte gebracht via de verslagen en toelichting van de deelnemers.

De persbriefing in april is goed ontvangen en in de diverse artikelen heeft de groep en het initiatief goede PR gekregen. Aviolanda is ‘in the picture’ en wordt gevolgd. De communicatie producten die voor de deelnemers beschikbaar zijn; • Het gezamenlijke persbericht 0104-2008 • De glossy • De bestuurlijke samenvatting (nog reacties op te verkrijgen) • Dit boekje

Persbericht 1-4-2008 - Stand van zaken Maintenance Valley 30 HECTARE NIEUW EXTRA BEDRIJVENTERREIN VAN DE BAAN ONTWIKKELING AVIOLANDA KAN BINNEN DE HEKWERKEN STORK FOKKER EN VLIEGBASIS Hoogerheide - Op dinsdag 25 maart heeft onder leiding van Frans Evers, onafhankelijk voorzitter en procesbegeleider, in het gemeentehuis van Woensdrecht de derde en vooralsnog laatste dialoogsessie plaats gevonden. Doel van de bijeenkomst was om met alle belanghebbenden te werken aan een oplossing voor Maintenance Valley Woensdrecht die recht doet aan alle belangen (economische, natuur en de samenleving). Op initiatief van Annemarie Moons, gedeputeerde van de Provincie Noord-Brabant, is de ontwikkeling van Maintenance Valley (MV) via de 'Mutual Gains Approach' (MGA) aangepakt. Kenmerk van deze benadering is dat er gezocht wordt door alle direct betrokken belanghebbenden naar consensus in plaats van een compromis. Dat wil zeggen, als uitgangspunt staan de belangen van alle betrokken partijen centraal in plaats van standpunten om te komen tot een win-win-situatie voor iedereen.

Concreet waren de navolgende belanghebbende aanwezig: vertegenwoordigers van Provincie Noord-Brabant (zowel ambtelijk als bestuurlijk, o.a. Annemarie Moons, gedeputeerde EZ), Milieugroeperingen (BMF, Namiro, Benegora), Stork/Fokker Services, Ministerie van Defensie (zowel Koninklijke Luchtmacht als Logistiek Centrum Woensdrecht), Gemeente Bergen op Zoom, NV Rewin, ROC West-Brabant, ZLTO, Brabants Landschap, dorpsplatforms Hoogerheide en Huijbergen, BZW, Ministerie van Economische Zaken en de Gemeente Woensdrecht (bestuurlijk vertegenwoordigd door burgemeester Fränzel en wethouder Meeuwisse + ambtelijk). Consensus in plaats compromis Dit wil zeggen dat iedereen er beter van dient te worden. Dus een dusdanige oplossing vinden voor de ontwikkeling van MV zodat iedereen zich hierin kan vinden. Dit is bereikt door de belangen voorop te stellen. Wat is ieders belang bij de ontwikkeling van MV? is de centrale vraag. En dus niet de vraag of men voor of tegen MV is. Het antwoord hierop is in een gemeenschappelijke oplossing gevonden. Een cruciaal verschil, een totaal andere benaderingswijze dan men traditioneel gewend is. Na afloop is iedereen dan ook terecht en oprecht enthousiast over de uitkomst. Gemeenschappelijke oplossing Dit wil zeggen dat er gekeken is naar overlap tussen de belangen van iedereen. Of wel, welke oplossing draagt er toe bij dat iedereen hiervan beter wordt. Zowel de belangen van natuur- en landschap, de economische en werkgelegenheids-belangen en de belangen van de samenleving. "De taart groter maken, zodat iedereen een groter stuk kan krijgen in plaats van de huidige taart verdelen, is een toepasselijke beeldspraak." In de dialoogsessies hebben de belanghebbenden, die staan voor de economische ontwikkeling (profit), de natuur en landschap (planet) en de samenleving o.a. onderwijs (people) ieder in een groep een agenda opgesteld. Een ambitielijst wat men graag zou willen ontwikkelen in het kader van Maintenance Valley. Al heel snel werd besloten om niet meer te denken in een nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein buiten de vliegbasis. Maar werd een oplossing gevonden om noodzakelijke bedrijfsvestigingen op de vliegbasis alsook op het terrein van Stork Fokker te accomoderen. Afgesproken is dat naast deze economische ontwikkeling er tegelijker tijd een grote investering wordt gedaan door het opheffen van de barrièrewerking van de landingsbaan aan de oostkant door boscompensatie en wilddoorgangen. Hierdoor wordt ook de natuur en omgeving er beter van. Het woord Maintenance Valley in Woensdrecht wordt als het ware vervangen in de naam "AVIOLANDA". Aviolanda staat voor een duurzame gebiedsontwikkeling rondom de vliegbasis Woensdrecht.

Andere nieuwsbronnen voor Aviolanda en gebiedsontwikkeling: Rewin: www.rewin.nl Namiro; www.namiro.nl Gemeente Woensdrecht; www.woensdrecht.nl Habiform: www.nederlandbovenwater.nl Nirov: www.nirov.nl

“De manier waarop alle belanghebbenden zijn

dat wel het geval is kan iedere groepering

betrokken in de discussie over Maintenance

afzonderlijk vanuit zijn eigen invalshoek de

Valley juich ik toe. Mogelijke tegenstanders

eigen achterban nader informeren. Voor het

werken hierdoor samen en dat heeft tal van

Dorpsplatform Hoogerheide betekent dit dat het

voordelen. Denk aan het voorkomen van

onderwerp op de agenda wordt geplaatst. Deze

langdurige touwtrekkerij, verharding van

vergaderingen zijn openbaar. Toehoorders

standpunten en het afdwingen van beslissingen

hebben spreekrecht en kunnen op die manier

die aan welke kant dan ook ‘verliezers’ oplevert.

ook hun mening geven”. Bas Augustijn,

Een besluitvorming gebaseerd op eendrachtige

Dorpsplatform Hoogerheide.

samenwerking, levert allen maar ‘winnaars’ op. Dus ik sta helemaal achter de manier waarop de afgelopen maanden het proces is verlopen. Dat betekent ook dat ik de indruk heb dat de inbreng van de bewoners van Hoogerheide serieus is genomen. Alleen is het proces nog niet afgerond en is nog onduidelijk hoe de verdere invulling verloopt. Pas op basis van de uiteindelijke resultaten, die per belangengroepering verschillend kunnen worden beoordeeld en gewogen, is te bepalen of de gevolgde procesgang optimaal is verlopen of bijstelling behoeft. Vanuit het Dorpsplatform Hoogerheide wil ik graag namens de bevolking van Hoogerheide betrokken blijven bij de verdere uitwerking van de afspraken die nu gemaakt zijn. Wat betreft het informeren van de burgers niet alleen van de gemeente Woensdrecht, maar van de hele streek rond de vliegbasis Woensdrecht (inclusief het Belgische grondgebied), zijn er afspraken gemaakt. Er zijn, voor zover ik heb kunnen nagaan, nog geen mededelingen verstrekt aan de pers. Zodra

“Klein diamantje” - de inschatting van Frans Evers Het enthousiasme van de groep is groot, de partijen willen concreet in de uitvoering stappen. Maar welke valkuilen gaan wij tegenkomen en hoe omzeilen we die als MGA groep, als Bestuurlijke Kerngroep, als belanghebbende en niet op de laatste plaats als individu. Frans Evers heeft sinds de zomer van 2007 de vorderingen van deze groep gezien. Op 27 augustus 2008, MGA sessie onder gastheerschap van LCW, geeft hij ons zijn aanbevelingen en suggesties. Werken volgens de Mutual Gains Approach vraagt inspanning. Niet alleen in commitment maar ook echt actief luisteren naar elkaar. Deze gebiedsontwikkeling vraagt een jarenlange samenwerking met elkaar. Als jullie dit tot een succes willen brengen dan moet er vanuit het diepste binnenuit de wil zijn om er met elkaar uit te komen. Niet terugschieten in de oude vergadermodus. En help elkaar hierbij om scherp te blijven hierop. Spreek elkaar daarop aan. Zorg ervoor dat het gevoel blijft dat de bestuurlijke kerngroep een onderdeel van de MGA groep is en niet op

termijn een aparte entiteit wordt. Alle belanghebbenden moeten het gevoel blijven houden dat ze goed vertegenwoordigd zijn en blijven. Gaande de rit zullen mensen dit proces verlaten en zullen nieuwe gezichten aan tafel verschijnen. Zij zijn niet zover als jullie. Dat kan voor het proces negatief zijn omdat je weer terugvalt naar het traditionele onderhandelen. Maar de ervaring leert als jullie volgens de MGA principes blijven onderhandelen (belangen, doorvragen, zoeken naar wederzijds voordeel) nieuwe mensen snel aanpikken. Twee suggesties; laat de nieuwe mensen meedraaien in de MGA trainingen van de provincie en benoem vaste plaatsvervangers. Het benoemen van vaste plaatsvervangers heeft tot voordeel dat men in de eigen organisatie een sparringpartner heeft en dat het kloostergevoel dat de groep heeft opgebouwd behouden blijft. Een laatste risico zit ingeslopen in de driehoek Proces, inhoud en procedures. Vergeet niet de formele procedures in het proces in te bouwen. Frans Evers schat dat er op z’n minst 10 formele procedures zijn waar rekening mee moet worden gehouden (RO op 3 overheidslagen, LNV, EZ, ILG, begroting, Mer). Maak een aparte groep die

deze procedures parallel laat lopen met het proces. Zorg dat de inhoud op tijd klaar is en maak van de eerste reeks projecten één projectplan zodat er een koppeling te maken is voor de financiering van de Profit, Planet en People projecten. Marcel Fränzel vraagt de MGA groep of zij de suggestie voor de vaste plaatsvervangers steunen. Iedereen bevestigt dit. Ook doet Marcel Fränzel aan iedereen de oproep om op het moment dat iemand zich niet lekker voelt bij de gang van zaken hem of Michel Reinders aan het jasje trekt. Vanuit de MGA groep wordt elke belang ook door iemand in de bestuurlijke kerngroep vertegenwoordigd, die persoon is daarop aan te spreken. Deze woorden van de voorzitter lokken een mooi slotakkoord uit van Frans Evers “Kijk vrienden, iedereen hier wil eruit komen, jullie zitten positief aan tafel. Koester dat kleine diamantje! Zorg dat het blijft groeien.”

JOINT FACTFINDING

Bijlage

JFF Luchtvaartgebonden bedrijvigheid

Typen luchtvaartgebonden bedrijvigheid Regio Woensdrecht Toegespitst op MRO JFF 2: Graag willen de deelnemers een “quick & dirty” scan van wat nu precies landingsbaan gebonden inhoudt. Aan welke bedrijven zitten jullie te denken? En welke bedrijven zitten dan echt aan de baan? Defensie en Stork/Fokker geven met onderstaande schema antwoord. Baangebonden

Niet baan gebonden

Civiel

Airframe MRO (C/D checks) Aircraft Modificaties A/C Schilderen/Anti corrosie A/C Completions A/C Slopen - voor onderdelen - voor milieu

Interior shop (maatwerk) Componenten / back shop

Militair

Fase – inspecties Backshop Modificaties Motoronderhoud Schilderen / Anti corrosie Rotorbladen Verkoopgereed maken Componenten Slopen Reparaties Logistieke hub

Opmerkingen: - Baangebonden is alleen relevant als het een heel vliegtuig is: van opbouw, via aanpassingen naar slopen. Hier zit niet het grote geld.

- Niet baangebonden: ‘dichtbij is prettig’ - Completions is high risk business - Woensdrecht: beperkte openingstijden (luchtmacht werkt 9-17). Mede reden dat Maintenance Boulevard niet naar Woensdrecht komt. - Vrachtverkeer hoort niet direct bij MRO, maar wel indirect (logistieke hub / bevoorrading)

JOINT FACTFINDING

Bijlage

Geluid

Aanwezig BMF, Provincie Noord Brabant, Benegora, Namiro, gemeente Woensdrecht, Brabants Landschap en gastheer Ministerie van Defensie Lt-Kol mr. Hendrik Faber van bureau Geluidhinder geeft een presentatie over de Vliegprocedures en natuurbescherming Woensdrecht. Er is om deze Joint Fact finding sessie gevraagd omdat er veel onduidelijkheid is rond het geluidniveau, welke getallen er gehaald worden en welke ruimte nog onbenut is in de vergunning. Het is geen sessie om inhoudelijk met elkaar in discussie te gaan over hoe om te gaan met geluidhinder. In het algemeen hebben de deelnemers zich hier goed aan gehouden. Wel is helder dat het omgaan met geluid en het inpassen van geluidhinder in de ontwikkeling van Aviolanda nog een heftige discussie vergt. Hier volgt een feitelijke weergave van de presentatie, de inhoudelijke vragen en opmerkingen zijn niet opgenomen. Dit om iedereen van gelijke informatie te voorzien. Taken Vliegbasis Woensdrecht; Openstelling platform: Eigen Nederlandse vliegtuigen Bondgenootschappelijke vliegtuigen Stork (vml Fokker) Services Opleidingen Basisopleiding en Vliegeropleiding Onderhoud Vliegtuigen Gebruikers: PC-7, AWACS, KDC-10, F-16 en vliegtuigen tbv Stork Starten en Landen wordt in 2 circuits gedaan om grote en kleine vliegtuigen uit elkaar te houden. Want veiligheid staat voorop! Luchtvaartregeling

Minimum vlieghoogte: (muv starten en landen) Jachtvliegtuigen: 360 m Propellervliegtuigen: 150 m Helikopters: 50 m Veiligheid: Vogelconcentratiegebieden: 300 m Geluidzone Grondgebonden geluid: (55 dB(A) en 50 dB(A)) Industrieterrein en proefdraaien KLu en Stork Luchtvaartgebonden geluid: (Kosten-eenheden) Militair en civiel De Ke-contour wordt bepaald door de mogelijkheid om 1 jaar lang een squadron F-16’s te stationeren. Dit is vastgelegd in nationale wetgeving: Structuurschema Militaire Terreinen (SMT). Nu wordt ongeveer 1/7 van deze contour gebruikt. Deze contour is geen overzicht van het feitelijke geluidniveau of het niveau van geluidproduktie. N.B.: Geluid is een exponentele grootheid, twee Decibel meer is een verdubbeling van het geluid. Beschermde gebieden: Wereldwijd: Wetlands Europees: Natura 2000: Vogel en Habitatgebieden en Ecologische hoofdstructuur Nationaal: Ecologische hoofdstructuur, speciale beschermingszones, Nationale parken en Ganzengedooggebieden Provinciaal: Stiltegebieden Welke gebieden: Oosterschelde (Vogelrichtlijn en Nationaal Park), Brabantse Wal (Habitatrichtlijn), Nbwet gebieden, Zoom-Kalmthoutse Heide (Nationaal Park) en Ecologische Hoofdstructuur Omgaan met (vermeende) verstoring Directe verstoring: opvliegen/vluchten, significant effect soort en instandhoudingsdoelstelling

Externe werking Vermeende (met significant effect) verstoring: Waddenzee, Oostvaardersplassen, Mantelinge van Walcheren, Groote Peel ca en Veluwe Natuurbeschermingswet: AMvB vergunningen op Ministerieel niveau voor Defensie. Min. LNV bevoegd gezag. Bestaand gebruik: Brief Min LNV 1 september 2006: 3 jaar periode niet handhaven opnemen in beheerplannen geen significante verstoring: geen vergunning noodzakelijk. Verstoring accepteren ADC-criteria geldt voor vliegbasis Woensdrecht Alternatieven niet aanwezig Dwingend openbaar belang Compensatie Spanningsveld: Verstoring (FF-Wet) vs significante verstoring (HR) Verstoring Bestaand gebruik accepteren (ADC) Nb- wet 1998: 2 dimensionaal Luchtvaartwet: 3e dimensie Externe werking: grenzen? Recreatie-natuur en defensie op 1 postzegel KLu is bewust van overlast Beperking hinder voor mensen Spreiding over diverse gebieden “rode punten”

oefenen in buitenland stationering 8 AH & 14 F-16 in USA Verzachtende maatregelen voor natuur Absolute verboden (1e dimensie) Vermijden gebieden (2e dimensie) Grotere hoogte (3e dimensie) Varieren in tijd (4e dimensie); broedseizoen, vogeltrek, bronstijd en recreatie Onderzoek naar mitigerende maatregelen Er is de behoefte bij Defensie om samen tot een optimaal maatwerk te komen voor de vliegbewegingen en om geluidhinder voor mens en natuur acceptabel te houden. Beperkingen; motorvermogen, Belgische grens en grens maximum geluidzone en Veiligheid! Oproep van de heer Faber: Om gebruik te maken van inspraak tijdens opstellen nieuwe vergunning voor vliegbasis. Defensie wil een goede relatie met haar omgeving en maatschappelijke partijen in de regio.

VOORBEREIDING

Bijlage

Deelnemerslijst

De volgende organisaties en personen hebben aan de sessies deelgenomen: Gemeente Woensdrecht: M. Fränzel (burgemeester), P. Meeuwisse (wethouder), B. Hoogedeure, L. Snoodijk Brabants Landschap: H. Schep Provincie Noord-Brabant: A. Moons (gedeputeerde), W. Buijs, M. Reinders, W. Poelmans, G. de Leeuw, H. Wassenberg Dorpsplatform Hoogerheide: B. Augustijn Ministerie van Defensie: Cdr. E. van Duren (LCW), Gen.maj. E. Oliemans (CLSK) Gemeente Bergen op Zoom: K. Terstappen H. van Houdt Stork/Fokker Services BV: H. Berends van Loenen NV Rewin: P. Nijskens Namiro: J. de Blank BZW: R. Mens ROC West Brabant: E. Bakker Dorpsplatform Huijbergen: P. Hectors

Benegora: R. Luijks Ministerie van EZ: J. Lindeman Brabantse Milieu Federatie : J. van Rijen

Procesteam: Frans Evers (onafhankelijk voorzitter) Bastiaan Staffhorst (Berenschot) Marinka van Vliet (Berenschot) Gisela de Leeuw en later vervangen door Marieke Sanders (Provincie Noord Brabant) Martijn Koobs (Provincie Noord Brabant)

Bijlage

MGA stappenplan

Bijlage

Processchema Aviolanda Woensdrecht

In het Plan van Aanpak is dit processchema opgenomen. De definitiefase met de start van de 4 deelprojecten is afgerond. Dit boekje is de samenvatting van die definitiefase, waarin de stakeholders met elkaar zich gebogen hebben over de waarom vraag.

Bronnen en Colofon •

• •

•

• •

•

“Rood door Groen – van filosofie naar Resultaat” – Winsemius, Evers en Beckers, GLOBUS, AM, 2005 “Allemaal winnen”, van Empel, Provincie Noord Brabant, 2007 “West Brabant koestert kansen en contrasten” Evers, Kramps, Staffhorst, de Boer en Koobs, Provincie Noord Brabant, 2005 “De MGA Methode – een handleiding voor toepassing” de Leeuw, Koobs, Provincie Noord Brabant, 2007 Consensus Building Institute, MGA in 4 stappen, CBI “Grond, geld en gebiedsontwikkeling” te Grotenhuis, van Rooy, Habiforum/Nirov, 2008 “Plan van Aanpak Aviolanda Woensdrecht – Concept versie” van der Hulst, Koobs, Reinders, 2008

Auteur: Martijn Koobs Met bijdragen van: Bas Augustijn Jim de Blank Wobine Buijs

Emile van Duuren Marcel Franzel Boudie Hoogedeure Gisela de Leeuw Rien Luijks Pim Meeuwisse René Mens Annemarie Moons Paul Nijskens Michel Reinders Hans Schep Linda Snoodijk Foto’s: M.Koobs Augustus 2008 Drukwerk: Provincie Noord Brabant Vormgeving: Cragt