Een veilig thuis voor ieder kind Op 21 maart viert Zuid-Afrika de dag van de rechten van de mens. Een symbolisch moment om samen met Margot Klute van de Nederlandse organisatie Wereldkinderen drie projecten, die het welzijn van kinderen in de townships van Kaapstad moeten waarborgen, te bezoeken. Op straat in de township Kraaifontein is het vrolijk druk. Muziek schalt uit de kleurige huisjes, bewoners lopen met paraplu’s over straat om zich te beschermen tegen de uitbundig schijnende zon. We worden nieuwsgierig bekeken als we onze auto’s parkeren voor het Mza’Momhle Educare Centre. Een kinderdagverblijf dat sinds 2010 in een nieuw gebouw is gehuisvest dankzij de hulp van de Nederlandse stichting Mzamomhle, opgericht door Rob Serné en Loek Reijns. Rob is piloot in dienst van KLM. Loek werkt in Nederland bij private bank Insinger de Beaufort. Vanaf de kennismaking in 2008 met Margareth, de directrice van het kinderdagverblijf, zijn Rob en Loek samen actief in de door hen opgerichte stichting. Rob Serné: ‘Wij constateerden als belangrijkste probleem in de townships dat er veel incomplete gezinnen zijn en nauwelijks werk. Stichting Mzamomhle ijvert
ervoor om moeders die wel werk vinden, de gelegenheid te bieden hun kinderen veilig achter te laten bij gecertificeerde kinderdagverblijven.’ Loek Reijns: ‘Vanuit het besef dat verandering bij de jongsten begint, zijn wij gestart om een bestaande kinderdagopvang een legaal stuk grond en een nieuw gebouw te geven. Omdat de grond officieel moest worden toegewezen, is ook de overheid betrokken geraakt. Het gebouw is er nu en het is helemaal het eigendom van Margareth. Haar kinderopvang is nu officieel erkend. Er zijn goede sanitaire voorzieningen en het is veilig, precies zoals de ZuidAfrikaanse overheid voorschrijft. ‘t Stimuleert de ontwikkeling van 0-6 jarigen! Dit is ook precies wat wij beoogden.’
Tekst en foto’s: Marjolein Westerterp
Jip en Janneke Tussen de huisjes van de township vormt Mza’Momhle een oase van rust en orde. Aan de linkerkant staan vrolijk beschilderde containers die gebruikt worden als naaiatelier, in het midden een speeltuin op kunstgras, een zorgvuldig aangelegde groentetuin en eromheen de keurig opgeruimde klaslokalen waar de kinderen dagelijks worden opgevangen. Er is een grote keuken, een plek waar kinderen als ze ziek zijn kunnen slapen en een lokaal met kinderledikantjes voor de allerkleinsten. Aan de muren hangen tekeningen en het alfabet. In het Engels leren de kinderen de dagen van de week, de namen voor de onderdelen van je lichaam. Van muur tot muur hangt een vrolijke slinger met Jip en Jannekevlaggetjes. Een basis voor jong en oud Drijvende kracht achter het kinderdagverblijf Mza’Momhle is de energieke Margareth Ngaleka: ‘Er is door het directe dagelijkse contact zicht op de thuissituatie van het kind. Wanneer er problemen zijn, kunnen wij daarop ingrijpen. Het kind raakt gewend aan onderwijs, aan hygiëne, aan structuur, aan goede voeding en leert Engels. Door de betrokkenheid van de moeders wordt ook hen het belang van een veilige leefomgeving voor hun kinderen, hygiëne en voeding geleerd.’ Rob Serné benadrukt het belang van betrokkenheid van de ouders en de community. ‘Het allerbelangrijkst om kinderdagverblijven in de townships te laten slagen, is de betrokkenheid van de gemeenschap. Zij moeten het zien als een kans voor de toekomst van hun kinderen.’ Mza’Momhle biedt nu een plaats aan 95 kinderen van 1 tot 6 jaar en er is inmiddels een wachtlijst. Moeders betalen 200 rand per kind per maand. Dit dient enerzijds om een commitment van hen te krijgen, maar is tevens nodig omdat de subsidie van de Zuid-Afrikaanse overheid niet alle kosten dekt. Omdat het kinderdagverblijf aan alle regelgeving voldoet op het gebied van huisvesting en kwaliteit van onderwijs, wordt er door de overheid via het Department of Social Development (DSD) een subsidie gegeven van 15 rand per kind per dag. Daarvoor krijgen de kinderen twee gezonde maaltijden per dag, onderwijs en een opvang tussen ’s ochtends zeven en ’s middags vijf uur.
Het grotere plaatje Stichting Mzamomhle heeft sinds 2008 in samenwerking met het Zuid-Afrikaanse Centre for Early Childhood Development (CECD) een solide en gestructureerde basis neergelegd waar kinderdagverblijven aan moeten voldoen. Het CECD verzorgt op persoonsniveau trainingen van onderwijskrachten volgens een modulair systeem. Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk onderwijzers die opleiding kunnen volhouden, krijgen ze gratis leermiddelen en een maandelijkse toelage. Het curriculum gericht op ontwikkeling van zowel staf als kinderen en begeleiding naar (financiële) onafhankelijkheid is een grote toegevoegde waarde. De doelstelling van Mzamomhle is dat de kinderdagverblijven die de stichting opzet, binnen vijf jaar financieel onafhankelijk zijn en onderwijs en opvang verzorgen die voldoen aan alle normen van de Zuid-Afrikaanse overheid. Net als in Nederland, kan de overheid niet alles alleen en werkt samen met burgerinitiatieven, zoals het CECD. Ook de Children’s Act, de wetgeving in Zuid-Afrika, houdt in de gaten dat kinderen uit kansarme townships een veilige plek wordt geboden en dat ze een goede voorbereiding krijgen op de lagere school. Rob Serné: ‘Wij creëren met het opzetten van kinderdagverblijven in de townships rond Kaapstad een blauwdruk voor de toekomst. Er zou nu in ons ideale plaatje een organisatie moeten komen, zoals het CECD, waar mensen die een kinderdagverblijf hebben of willen opzetten, terechtkunnen. Dan kun je het landelijk uitrollen.’ Wereldkinderen En dat is waar Margot Klute van Wereldkinderen inhaakt. Zij beoordeelt kinderbeschermingsprogramma’s en projecten om te zien waar Wereldkinderen kan bijspringen in de ontwikkeling ervan en wat er nodig is voor een structurele samenwerking. »
Loek Reijns
Rob Serné
77
Margareth Ngaleka
Wereldkinderen werd 43 jaar geleden opgericht door Marcel van Dam, met als belangrijkste doel kinderen in de hele wereld een veilig thuis te geven. In het begin gebeurde dat voornamelijk door adoptie, nu wordt er vooral gekeken naar de mogelijkheid van het (terug)plaatsen van kinderen in hun eigen gezin, of het vinden van pleegzorggezinnen ter plaatse. Margot: ‘Omdat de hechting van kinderen aan een veilige ouder of verzorger van groot belang is voor zijn slagen als volwassene én omdat we er veel belang aan hechten dat het kind zo dicht mogelijk in zijn of haar leefomgeving blijft, ondersteunen we in de landen zelf structurele projecten, met lokale partners en passend in het nationale overheidsbeleid. In Zuid-Afrika betreft dat de Children’s Act, een van de meest progressieve wetten ter wereld, die voor de praktische realisatie echter nog veel steun nodig heeft. De ontwikkeling van het potentieel van kinderen is onze belangrijkste doelstelling. Bij Mza’Momhle Educare Centre en bij het CECD vind ik die terug in het opleiden van de begeleiders. Zij kunnen het best garanderen dat er goed voor de kinderen gezorgd wordt, in het dagelijks leven en in noodsituaties. In de wijk heeft het opvangcentrum echt een ontwikkelingsfunctie. Kinderen zijn bezig, ouders kunnen werken en begeleiders hebben een baan. Als lokale organisatie zou het CECD in staat moeten zijn om continu mensen als Margareth te vinden en op te leiden, liefst met eigen financiering. Op termijn wil je namelijk dat ook de nieuwbouw van dit soort opvangcentra door organisaties lokaal wordt gerealiseerd.’ Rob Serné onderschrijft dat meteen: ‘Ons ideaal is als we onszelf overbodig kunnen maken.’
79
Margot Klute
Samen bouwen Stichting Mzamomhle heeft weliswaar een onmogelijk te onthouden naam - het is het Xhosawoord voor ‘goede inspanning’ - maar het heeft een perfecte ambassadeur in de persoon van Foppe de Haan. Hij kent vanuit zijn baan als coach bij Ajax Cape Town de problematiek in de townships. Om de vriendenkring van de stichting uit te bouwen en de persoonlijke betrokkenheid te bevorderen, organiseert Mzamomhle een jaarlijkse bouwreis, waarbij vrijwilligers een week lang helpen om een project, soms letterlijk van de grond af op te bouwen. Zoals bijvoorbeeld de bouw destijds van het nieuwe verblijf van Mza’momhle Educare. Een ander voorbeeld zien we als we in de wirwar van townships rond Kaapstad afslag Delft nemen. Daar is in 2010 het Mfuleni Educare Centre verrezen dat wordt gerund door Sandra Lucas en tot stand is gekomen door een samenwerking van sponsors als Mzamomhle, het CECD en de lokale overheid. Bij het bezielde gezelschap is een tweede piloot ‘ingevlogen’, Henk Vugteveen. Hij vertegenwoordigt vandaag Wings of Support, een organisatie van het KLM- en Martinairpersoneel die tientallen projecten over de hele wereld met raad en (financiële) daad ondersteunt. Henk was direct betrokken bij de onderhandelingen met de lokale community, toen Mfuleni kinderopvang gebouwd zou worden. Het resultaat is een riant stenen gebouw van twee verdiepingen, waar niet alleen de dagopvang voor maar liefst 160 kinderen gehuisvest is, maar ook een bibliotheek voor boeken en speelgoed en een gemeenschapsruimte, waar getrouwd kanworden. Daarmee is de hele township mede-eigenaar en dus betrokken en verantwoordelijk. »
80
Henk Vugteveen
Geen tehuis maar een thuis Tussen de luxe plaatsen Somerset West en Strand ligt het kinderopvanghuis Immanuel’s Haven. Bubbles en George Strangman, een echtpaar met een groot hart, bieden hier een veilig thuis aan 23 kinderen. Bubbles: ‘We proberen niet alleen een toevluchtsoord voor de kinderen te zijn, maar werken ook met de ouders met als doel het kind de kans te geven om weer een band met het gezin te krijgen en uiteindelijk terug te kunnen. We krijgen hier schrijnende gevallen, zoals een moeder die haar baby achterliet onder een boom omdat ze zin had om te gaan drinken, later bleek ze schizofreen. We zien veel problemen die te maken hebben met allerlei vormen van misbruik. Wij bieden de kinderen die allemaal getraumatiseerd zijn, een thuis en geen tehuis. Ze moeten niet meer het gevoel hebben steeds afgewezen te worden. We willen een veilige haven zijn voor kwetsbare kinderen.’ Margot Klute onderschrijft vooral de doelstelling dat de kinderen zo frequent mogelijk contact onderhouden met de familie en met name de moeder. ‘Uit onderzoek blijkt dat het in het belang van het kind is dat het de taal en cultuur van zijn familie kent, weet wie zijn moeder of vader is, wie zijn familie. En aan de andere kant dat die familie het kind ook kent en accepteert en bereid is het te helpen, richting volwassenheid. Ik wil als Wereldkinderen met Immanuel’s Haven samenwerken om concreet vorm te geven aan dat ‘reunification’ aspect, dat voor de toekomst van elk kind zo beslissend blijkt te zijn. Of, in het geval waarin een familie werkelijk niet voor het kind kan zorgen, een pleeggezin in de township waar het kind vandaan komt te vinden en dat gezin financieel te steunen, conform the Children’s Act.’ Met hart en ziel Als we over het terrein van Immanuel’s Haven lopen en ik hoor hoe Wings of Support zich hier heeft ingezet om te schilderen en de groentetuin aan te leggen, komt de vraag naar boven waarom Rob, Loek en Henk zich met hart en ziel inzetten voor kinderen aan de andere kant van de wereld. Het antwoord is resoluut en eensluidend: ‘We zagen hier uitdagingen waarbij je met een relatief laag bedrag veel kunt bereiken. We doen dit uit een wens om te helpen vanuit onze welvaartsituatie, waar je meer bezit dan je nodig hebt. Natuurlijk moet je eigenlijk de structuren aanpakken die de armoede en gebrek aan onderwijs veroorzaken. Maar het plakken van pleisters is ook nuttig en dankbaar.’ ˙
Loek Reijns: ‘Voor mij is het van groot belang dat het initiatief en de uitvoering lokaal gebeurt, de kans dat de stap naar volledige economische zelfstandigheid binnen enkele jaren wordt gezet is vele malen groter wanneer de community zelf eigenaar is. Vanuit Nederland willen we het liefst een beperkte termijn financieel verbonden zijn met een project, zowel op het terrein van de bouw als opleiding van de staf. Het is fantastisch om te zien dat zowel Mza’Momhle als Mfuleni inmiddels financieel op eigen benen staan en zo een rol hebben in de duurzame ontwikkeling van de community.’
Quickfacts www.wereldkinderen.nl De bouwreis van stichting Mzamomhle vindt dit jaar plaats van 25 oktober tot 2 november. Er wordt gebouwd aan het nieuwe kinderdagverblijf Sinethemba in de wijk Wallacedene. www.mzamomhlefoundation.nl www.wingsofsupport.org www.cecd.org OOGVOORAFRIKA
