Een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg. Fase I: Analyses van huidige zwembaden

Een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg Fase I: Analyses van huidige zwembaden

Verkennend onderzoek

Gemeente Leidschendam-Voorburg

Grontmij | Marktplan Houten, 1 oktober 2009

Verantwoording

Titel

:

Een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg

Subtitel

:

Fase I: Analyses van huidige zwembaden

Projectnummer

:

Referentienummer

:

Revisie

:

Datum

:

1 oktober 2009

Auteur(s)

:

R.P. Geritan

E-mail adres

:

[email protected]

Gecontroleerd door

:

Paraaf gecontroleerd

:

Goedgekeurd door

:

Paraaf goedgekeurd

:

Contact

:

273598

De Molen 36-40 3994 DB Houten Postbus 119 3990 DC Houten T +31 30 634 48 00 F +31 30 635 00 70 [email protected] www.grontmijmarktplan.nl

Pagina 2 van 31

Inhoudsopgave

1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Fase I ............................................................................................................................ 5 Opdrachtformulering ..................................................................................................... 5 Plan van Aanpak?......................................................................................................... 5 Geconsulteerde personen............................................................................................. 6 De onderzoeksobjecten ................................................................................................ 6 Verantwoording exploitatiegegevens Forum Kwadraat ................................................ 6 Vergelijking met kengetallen ......................................................................................... 6

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

Analyses van exploitatieresultaten ............................................................................... 7 Inleiding......................................................................................................................... 7 Exploitatieresultaten per zwembad............................................................................... 7 Kostenverdeling per zwembad...................................................................................... 7 Vergelijking met andere zwembaden............................................................................ 8 Verloop van exploitatieresultaten.................................................................................. 8

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Analyses van opbrengsten en -categorieën ............................................................... 10 Inleiding....................................................................................................................... 10 Ontwikkeling van ontvangen en verwachte bezoekaantallen ..................................... 10 Bezoekvergelijking met soortgelijke zwembaden ....................................................... 10 Beoordeling van bezettingsgraad en openstellingroosters......................................... 12 Beoordeling van tarieven en mogelijkheden voor harmoniseren................................ 13 Beoordeling van de effectiviteit en efficiency van de horeca...................................... 15 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen............................................. 15

4 4.1 4.2 4.3 4.4

Analyses van kosten en -categorieën......................................................................... 16 Inleiding....................................................................................................................... 16 Exploitatiekosten......................................................................................................... 16 Sluiten van het openluchtbad...................................................................................... 18 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen............................................. 18

5 5.1 5.2 5.3 5.4

Analyses van zwembadbeheer ................................................................................... 19 Inleiding....................................................................................................................... 19 Analyses van het beheer van de zwembaden ............................................................ 19 Analyses van de bedrijfsvoering en organisatie ......................................................... 21 Samenvatting van resultaten en aanbevelingen......................................................... 23

6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Externe ontwikkelingen ............................................................................................... 24 Inleiding....................................................................................................................... 24 Effecten op zwembadbehoefte als gevolg van geografische ligging .......................... 24 Ontwikkeling van zwembadenaanbod in de regio ...................................................... 24 Ontwikkelingen in bevolkingsopbouw en woningbouw, leerlingenprognoses ............ 25 Zwem(bad)specifieke trends en ontwikkelingen ......................................................... 25

7 7.1 7.2 7.3 7.4

Consultatie van deskundigen...................................................................................... 27 Inleiding....................................................................................................................... 27 Enquête onder verenigingen en gebruikersgroepen .................................................. 27 De Fluit: bedrijfsleiding en personeel.......................................................................... 28 Forum Kwadraat: bedrijfsleiding en personeel ........................................................... 28

273598, Revisie Pagina 3 van 31

8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7

Hoofdlijnen voor het vervolg ....................................................................................... 29 Inleiding....................................................................................................................... 29 Wensen en behoefte aan een binnenbad en buitenbad............................................. 29 Kwaliteit en kwantiteit huidige zwembaden - toekomstige behoefte........................... 29 Implicaties van huidige beheervorm en aspecten bij alternatief beheer..................... 30 Exploitatieperspectief bij gelijkblijvende zwembaden en -beheer............................... 31 Vertrekpunt voor nader uitwerken van toekomstscenario’s........................................ 31 Scenario’s om uit te werken in de volgende fase ....................................................... 31

Bijlage 1:

Overzicht van exploitatieresultaten 2008

Bijlage 2:

Criteria Keurmerk Veilig & Schoon


1

Fase I

1.1 Opdrachtformulering Grontmij | Marktplan onderzoekt een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg. Dit onderzoek is toegespitst op het beantwoorden van de vragen: • voldoen de zwembaden Forum Kwadraat en De Fluit nog aan de huidige en toekomstige maatschappelijke behoeften en gewenste kwaliteit? • op welke wijze kan en moet het beleid van gemeente Leidschendam-Voorburg inzake beide zwembaden worden geharmoniseerd? Beantwoording van deze vragen dient te resulteren in realistische, betrouwbare en bruikbare informatie voor het door de gemeente formuleren van een toekomstvisie op de zwembaden. 1.2 Plan van Aanpak? Onderstaand is het Plan van Aanpak op hoofdlijnen in beeld gebracht. Het voorliggend rapport behandelt de eerste vier delen. De overige delen (Fase) zijn beschreven in een apart rapport. Analyses van zwembadexploitaties

Analyses van zwembadbeheer

Externe ontwikkelingen

Terugkoppeling

Vaststellen van nader uit te werken scenario’s

Toekomstig beheer van zwembaden

Financiële en maatschappelijke consequenties

Alternatieven bij het ontwikkelingsproces

Samenvattend vergelijk mogelijke toekomstscenario’s

Oplevering eindrapport


Fase I

1.3 Geconsulteerde personen Tijdens Fase I zijn hiernavolgende personen geconsulteerd: • Mw. K. Weemstra, gemeente Leidschendam-Voorburg; • W. de Bruijn, gemeente Leidschendam-Voorburg; • P. Lauret, gemeente Leidschendam-Voorburg; • Teamleider de heer T. Kok, zwembad De Fluit; • Mw. R. van der Reijden, zwembad De Fluit; • Mw. E. van Vliet, zwembad De Fluit; • N. den Hamer, zwembad De Fluit; • W. List, zwembad De Fluit; • Mw. E. Schelling, Forum Kwadraat; • Mw. E. Jansen, Forum Kwadraat; • Mw. W. Toorenburg, Forum Kwadraat. Daarnaast is een enquête uitgevoerd onder verenigingen en gebruikersgroepen van beide zwembaden. De resultaten van deze enquête zijn met hen besproken op 8 juli 2009 tijdens een informatieavond. Hoofdstuk 7 geeft hierover nadere informatie. 1.4 De onderzoeksobjecten De zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat zijn onderling zeer verschillend: • zwembad De Fluit, is een multifunctioneel zwembad, bestaande uit een binnenbad (recreatief bassin, wedstrijdbassin, instructiebassin) en buitenbad (recreatief bassin en ligweide); • zwembad Forum Kwadraat bestaat uit een wedstrijdbad binnen een multifunctioneel complex. Zwembad De Fluit heeft 1.750 m2 zwemwater, waarvan 1.020 m2 buitenwater. Het zwembad is in 1970 gebouwd en in 1992 gerenoveerd. Eigendom en beheer van dit zwembad zijn in handen van de gemeente. Zwembad Forum Kwadraat heeft 380 m2 overdekt zwemwater. Het zwembad is begin jaren 90 gebouwd. Het eigendom van dit zwembad berust bij ArBeKo, een samenwerkingsverband van 3 pensioenfondsen, het beheer van dit zwembad is geprivatiseerd. 1.5 Verantwoording exploitatiegegevens Forum Kwadraat De analyses voor zwembad Forum Kwadraat zijn uitgevoerd op basis van de aangereikte jaarrekeningen. Deze jaarrekeningen laten echter geen resultaten zien naar de accommodatiedelen zwembad/sporthal/horeca/zalen binnen Forum Kwadraat. Op basis van de ervaringen van de adviseur is een globale toerekening van exploitatieresultaten gemaakt naar zwembad Forum Kwadraat, als object van onderzoek. Deze globale toerekening is besproken met een vertegenwoordiger van Forum Kwadraat, operationeel manager mevrouw E. Schelling. Zij heeft de toerekening bevestigd, na nuancering van de verdeling naar kostenposten. Deze nuancering is door Grontmij | Marktplan verwerkt, waarna de analyses zijn uitgevoerd. 1.6 Vergelijking met kengetallen Grontmij | Marktplan voert jaarlijks ongeveer 200 opdrachten uit. Het merendeel daarvan heeft betrekking op de exploitatie van uiteenlopende zwemvoorzieningen. De informatie over de exploitaties wordt beheerd in het Marktplan Accommodatie Analyse Systeem (MAAS). Deze specifieke informatie heeft bruikbare kengetallen opgeleverd voor een vergelijking met de zwemvoorzieningen van de gemeente Leidschendam-Voorburg (Fase I).


2

Analyses van exploitatieresultaten

2.1 Inleiding Dit hoofdstuk inventariseert en analyseert de volgende gegevens: • exploitatieresultaten en gemeentelijke kosten per zwembad; • een verdeling van toe te rekenen kosten per zwembad; • een vergelijking van het resultaat met andere baden; • historisch en verwacht verloop van de resultaten. Dit hoofdstuk toont in de volgende paragrafen telkens delen van de volledige exploitatieresultaten. Een gedetailleerd overzicht van de volledige exploitatieresultaten is opgenomen in bijlage I. In onderstaande tabellen zijn de gegevens in de vierde en vijfde kolom telkens gedempt weergegeven. Deze kolommen zijn een detaillering van exploitatieresultaten van zwembad De Fluit naar enerzijds binnenbad en anderzijds buitenbad. 2.2 Exploitatieresultaten per zwembad Basis zijn de exploitatieresultaten en gemeentelijke kosten voor de zwembaden van 2008. 2008 is het laatst bekende afgesloten boekjaar, waarover exploitatie van De Fluit en Forum Kwadraat heeft plaatsgevonden. Exploitatieresultaat en gemeentelijke kosten zwembaden (in euro’s, afgerond) Forum Kwadraat

Inkomsten exploitatieresultaat Gemeentelijke kosten

waarvan overdekt

De Fluit

waarvan openlucht

Totaal twee zwembaden

€

-133.000

€

-1.302.000

€

-1.092.000

€

-211.000

€

-1.435.000

€

-527.000

€

-1.541.000

€

-1.287.000

€

-255.000

€

-2.068.000

Het exploitatieresultaat van de twee zwembaden samen bedraagt ruim -€ 1,4 miljoen, dit is exclusief groot onderhoud, huurkosten en exploitatiebijdrage, huurkosten voor Forum Kwadraat en kapitaallasten voor De Fluit. Rekening houdend met genoemde kosten komen de totale gemeentelijke kosten voor beide zwembaden samen op afgerond € 2,1 miljoen. 2.3 Kostenverdeling per zwembad Onderstaande tabel toont dezelfde resultaten als in bovenstaande tabel, maar dan in procenten: dit geeft aanvullend inzicht in de onderlinge kostenverdeling. Kostenverdeling per zwembad Inkomsten exploitatieresultaat Gemeentelijke kosten

Forum Kwadraat

De Fluit

waarvan overdekt

waarvan openlucht


9%

91%

76%

15%

100%

25%

75%

62%

12%

100%

Gemeentelijke kosten

De meeste kosten (75%) komen voor rekening van zwembad De Fluit. Bedacht moet echter worden dat zwembad De Fluit sterk afwijkend is van zwembad Forum Kwadraat en dat bovendien 50% van het tekort van De Fluit wordt veroorzaakt door aan het zwembad toegerekende kosten vanuit het gemeentekantoor (§ 4.2 gaat hier op in). 62% van de gemeentelijke zwembadkosten kan worden toegekend aan het binnenbad van De Fluit en 13% aan het buitenbad. Dit laatste percentage lijkt laag, maar staat in relatie met een aanzienlijk korter gebruiksgenot (openstelling: 3,5 maand).



2.4 Vergelijking met andere zwembaden Of een zwembad goede of slechte resultaten behaalt, is vast te stellen door het exploitatieresultaat te vergelijken met dat van soortgelijke zwembaden in vergelijkbare gemeenten. Kosten voor groot onderhoud, kapitaallasten en huurkosten blijven dan buiten beschouwing, omdat deze een objectieve vergelijkbaarheid belemmeren. Een objectieve vergelijking vindt plaats door de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft aan in hoeverre exploitatieopbrengsten de exploitatiekosten dekken. De dekkingsgraad van de zwembaden in Leidschendam-Voorburg ten opzichte van vergelijkbare baden is: 100% 82% 80%

60% 48% 36%

40%

38% 25%

20%

0% Forum Kw adraat

De Fluit

binnenbad

buitenbad

beide zw em baden

Vergelijkbare zwembaden hebben een dekkingsgraad van circa 60% tot 80%, combibaden scoren normaal gesproken iets gunstiger binnen deze bandbreedte dan overdekte zwembaden. Uit de figuur komt naar voren dat zwembad Forum Kwadraat een financieel gunstige exploitatie heeft. Zwembad De Fluit scoort financieel ongunstiger dan gemiddeld. Deze score wordt voor een groot deel veroorzaakt door de substantiële toegerekende kosten vanuit het gemeentekantoor. Zonder deze kosten ontstaat voor zwembad De Fluit een dekkingsgraad van 58%. Bij een beoordeling van slechter of beter past terughoudendheid. Een financieel gunstige exploitatie zegt niets over de kwaliteit van de dienstverlening. Politiek bestuurlijke keuzes voor langdurige openstelling of lage tarieven kunnen een op het oog slechter financieel resultaat verantwoorden. Dat ligt anders als sprake is van bijvoorbeeld excessief hoge kosten voor schoonmaak, promotie of personeel. Verderop in dit onderzoek gaan wij hier nader op in.

2.5 Verloop van exploitatieresultaten Ook moet worden bedacht dat bovenstaande bevindingen een momentopname zijn. Het is daarom belangwekkend kennis te nemen van resultaten over een langere periode. Zo kan het exploitatieverloop worden gevolgd en een toekomstige ontwikkeling bij gelijkblijvend beleid voorzichtig in beeld worden gebracht. Onderstaande figuur toont over een langere periode het exploitatietekort van zwembad De Fluit. Exploitatietekort in euro’s 2.000.000

1.600.000

1.200.000

800.000

400.000

0 1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015



Het exploitatietekort van zwembad De Fluit vertoont een oplopende lijn. In 2006 is deze lijn tijdelijk negatief beïnvloed door incidentele extra kosten als gevolg van renovatie. Het trekken van conclusies over komende resultaten dient te worden gerelativeerd, omdat niet bekend is wat de toekomst brengt. Wel laat het geprognosticeerde exploitatieverloop de indruk achter van een verder toenemend exploitatietekort. Een vergelijkbaar overzicht voor zwembad Forum Kwadraat is niet voldoende betrouwbaar te tonen, omdat benodigde gegevens daarvoor ontbreken.


3

Analyses van opbrengsten en -categorieën

3.1 Inleiding Het identificeren van uiterste verantwoorde verbeteringsmogelijkheden verloopt via een analyse van bezoeken exploitatiecijfers. Tegen deze achtergrond komen vervolgens aan de orde: • ontwikkeling van reeds ontvangen en te verwachten bezoekaantallen; • een bezoekvergelijking met bezoekers van soortgelijke zwembaden; • een beoordeling van de bezettingsgraad en openstellingroosters; • beoordeling van tarieven en mogelijkheden voor harmoniseren; • beoordeling van de effectiviteit en de efficiency van de horeca; • een samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen. 3.2 Ontwikkeling van ontvangen en verwachte bezoekaantallen De twee zwembaden in de gemeente Leidschendam-Voorburg ontvangen gemiddeld zo’n 365.000 tot 385.000 bezoeken per jaar. Op basis hiervan zou je kunnen stellen dat iedere inwoner gemiddeld 5 keer per jaar naar een van de twee zwembaden gaat. Landelijk gezien ligt dit aantal vergelijkbaar. Zwembad De Fluit

Zwembad Forum Kwadraat

300.000

300.000

225.000

225.000

150.000

150.000

75.000

75.000

0 1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

0 1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

Over een langere periode verloopt de bezoekontwikkeling in een neergaande golf. Van invloed hierop is de leeftijd van beide zwembaden. Vooral zwembad De Fluit is verouderd, wat een negatief effect heeft op haar recreatieve aantrekkingskracht. Bovenstaande linkerfiguur laat nog een “dip” in het bezoekaantal van De Fluit in 2004 zien. Deze dip is veroorzaakt door brand. Bovenstaande trends zijn slechts indicatief: zo heeft recreatief zwemmen zich de afgelopen jaren ook landelijk negatief ontwikkeld en geregistreerde bezoekaantallen kunnen zijn beïnvloed door het tussentijds invoeren van 2x ½-uurlessen in plaats van uurlessen voor zweminstructie.

3.3 Bezoekvergelijking met soortgelijke zwembaden Onderstaande tabel toont eerst bezoekaantallen per bezoekcategorie over 2008. De huidige bezoekregistratie van verenigingen/groepen en onderwijsinstellingen binnen Forum Kwadraat toont geen exacte aantallen. Deze bezoekaantallen zijn door Grontmij | Marktplan geraamd. Forum Kwadraat

De Fluit

waarvan binnenbad

waarvan buitenbad


recreatief zwemmen

35.000

142.000

118.000

24.000

177.000

doelgroepactiviteiten

7.900

7.200

7.200

0

15.100

particuliere zweminstructie

29.000

38.000

38.000

0

67.000

verenigingen en groepen

32.000

30.000

30.000

0

62.000

7.700

5.800

5.800

0

13.500

112.000

223.000

199.000

24.000

335.000

onderwijsinstellingen totaal zwembad (afgerond)


2015


Bezoekvergelijking vindt plaats per zwembad en per bezoekerscategorie. Bij deze vergelijking betrekken wij de animocijfers van de betreffende bezoekcategorieën. Animocijfers geven aan hoe vaak per jaar potentiële bezoekers een zwembad bezoeken voor een specifieke activiteit. Animocijfers combibaden overdekt bad landelijk Forum Kwadraat

combibad De Fluit recreatief zwemmen doelgroepactiviteiten particuliere zweminstructie verenigingen en groepen onderwijsinstellingen totaal zwembad

3,7 0,2 0,7 1,1 0,2 5,9

2,4-3,4 0,4-1,0 0,8-1,6 0,7-1,3 0,5-1,1 4,8-8,4

1,0 0,2 0,8 0,9 0,2 3,2

overdekt bad landelijk 1,3-1,9 0,3-0,9 0,6-1,2 0,5-1,1 0,5-1,0 3,2-5,2

Uit een nadere analyse komt als volgt naar voren. Zwembad De Fluit


Recreatief zwemmen (overdekt en openlucht)

Recreatief zwemmen

• • • • • •

Zeer hoge score Circa 30% bezoek van buiten gemeente Afnemend door veroudering aanbod Geen potentie bij gelijkblijvend aanbod Wel potentie bij vernieuwd aanbod Cruciale vraag: is recreatief zwemmen een gewenste activiteit voor subsidiëring?

Doelgroepen • • • •

Lage score Potentie van 50% meerbezoek bij vernieuwing van de zwemactiviteiten Voorwaarde: een op de zwemactiviteiten toegespitste personeelsinzet Potentieel meerbezoek: 2.800 bezoeken

Particuliere zweminstructie • •

•

•

Enigszins lage score Wachtlijst voor zwemlessen1 • bij zwembad: 1,0 tot 1,5 jaar • bij vereniging: 1,5 tot 2,0 jaar Potentie van 10% tot 25% meerbezoek bij • Efficiëntieverbetering groepsgrootte (gemiddeld 12 leerlingen per actieve les) • Zwemlessen op zaterdagochtend en licht verbeterde programmering doordeweeks Potentieel meerbezoek: 8.000 bezoeken

• • • • •

Lage score Beperkte recreatieve waarde zwembad Gepositioneerd als gespecialiseerd bad voor banenzwemmen Als gespecialiseerd bad voor banenzwemmen een optimaal bezoekresultaat Geen substantiële potentie voor meerbezoek

Doelgroepen • •

•

Enigszins lage score Enige potentie van meerbezoek door invoeren meer eigentijdse zwemactiviteiten. Fors meerbezoek wordt belemmerd door gebouwspecifieke kenmerken Potentieel meerbezoek: 500 bezoeken

Particuliere zweminstructie • • •

•

Gemiddelde score Wachtlijst voor zwemlessen2 • 9 maanden tot 1,5 jaar Enige potentie door optimaliseren rooster. Fors meerbezoek wordt belemmerd door gebouwspecifieke kenmerken Potentieel meerbezoek: 1.000 bezoeken

Verenigingen en groepen Verenigingen en groepen • •

•

Als bij De Fluit

Gemiddeld tot hoge score Geen potentie voor substantieel meerbezoek Scholen

Scholen • •

1 2

•

Als bij De Fluit

Geen potentie voor meerbezoek vanwege afschaffen schoolzwemmen (geen kerntaak) Huidig bezoek betreft specifieke regeling voor wijkschool De Springplank/vangnetzwemmen

Bron: bedrijfsleiding / zwemverenigingen. Bron: bedrijfsleiding / receptie.



3.4

Beoordeling van bezettingsgraad en openstellingroosters

Gebruiksintensiteit van zwembaden in relatie tot beschikbare zwemwater capaciteit Een indicatie voor het bepalen van een hoge of lage bezetting bij een zwembad ontstaat door het in relatie brengen van de beschikbare capaciteit aan zwemwater in m2 met het aantal zwembadbezoeken per gebruiksuur. recreatief overig

De Fluit binnen 2 23,7 m 2 9,6 m

buiten 2 13,7 m --

Forum Kwadraat 2 12,0 m 2 7,4 m

Landelijk norm 2 6-12 m 2 4-10 m

Naar voren komt dan dat zwembad De Fluit boven de landelijk gemiddelde norm scoort. De indruk kan hierbij ontstaan dat er sprake is van overcapaciteit aan zwemwater. Uit nadere beoordeling blijkt echter, dat de hoge scores voor De Fluit vooral positief worden beïnvloed door ruime openstellingtijden. Zwembad Forum Kwadraat scoort vergelijkbaar met de landelijke norm, maar dit zwembad is, vooral qua recreatief aanbod, niet vergelijkbaar met De Fluit.

Relatie tussen openstellingtijden en wensen en behoeften van bezoekers • De openstellingtijden van beide zwembaden kunnen worden getypeerd als traditioneel en beproefd, met onder andere particuliere zweminstructie aan het eind van de middag, zwembadgebruik door verenigingen tijdens de avonden en de vroege ochtenden, et cetera. • De Fluit positioneert zich vooral als recreatief zwembad is in ruime mate open voor recreatief zwemmen. Dit is maatschappelijk aantrekkelijk en wordt positief gewaardeerd, getuige de recreatieve bezoekaantallen; • Het openluchtbad van De Fluit is open van eind mei tot september. De bedrijfsleiding van De Fluit heeft eerder geëxperimenteerd met ruimere openstellingtijden voor het buitenbad, maar de belangstelling hiervoor is beperkt gebleken. Het zwembad is eind april gebruiksklaar, zodat het kan worden opengesteld bij goed weer en animo bij bezoekers. Kortom: gericht op de wensen van potentiële bezoekers. • Zwembad Forum Kwadraat positioneert zich als zwembad voor zwemsport, zweminstructie en banenzwemmen. Zo is het zwembad vier ochtenden per week al om 7.00 uur open voor banenzwemmen. Normaal gesproken geen financieel aantrekkelijk tijdstip, wel maatschappelijk aantrekkelijk. Gebruiksintensiteit van zwembaden in relatie tot de openstellingtijden - De Fluit -

Zwembad De Fluit heeft gemiddeld 17 bezoekers per bassin per uur. Dit is laag in vergelijking tot wat in de branche gebruikelijk is: ten minste 25 bezoekers per uur per bassin. Op basis hiervan ligt efficiëntieverbetering voor de hand door activiteiten met een laag zwembadbezoek terug te dringen. Doordat zwembassins afzonderlijk afsluitbaar zijn, is exclusieve openstelling van specifieke bassins mogelijk. Als gevolg hiervan kan de personele inzet worden verminderd en een efficiëntieslag worden gemaakt. Hieruit voortkomende verbeteringen zijn afhankelijk van de mogelijkheid om personeel elders in te zetten. - Forum Kwadraat -

Forum Kwadraat heeft bijna 35 bezoekers per uur per bassin. Exploitatietechnisch is dit verantwoord. Horizontale programmering van openstellingroosters Bij horizontale programmering heeft een opstellingrooster een voor bezoekers herkenbare structuur. In de praktijk komt het erop neer dat gelijke activiteiten op gelijke momenten beginnen en eindigen. Beide zwembaden hanteren horizontale programmering en dat is goed. Bij beide zwembaden valt echter op dat het rooster nog enkele “onbezette” momenten kent.



- De Fluit -

Vooral van toepassing op de zaterdagmorgen. Dan kan particuliere zweminstructie worden gegeven, zodat de wachtlijst afneemt en de maatschappelijke functie van het zwembad toeneemt. Door het zwembad is aangegeven dat het zwembad moeite heeft om geschikte zweminstructeurs te werven en in te zetten. Dit is een in de branche bekend verschijnsel. - Forum Kwadraat -

Forum Kwadraat heeft ook nog enkele mogelijkheden om het rooster te optimaliseren ten gunste van extra zwemlessen (bijvoorbeeld zogenoemde turbolessen), die de wachtlijst terugdringen en extra inkomsten genereren. Multifunctioneel zwembadengebruik en mogelijkheden voor optimalisering Beide zwembaden kunnen in onze optiek meer multifunctioneel worden ingezet door het programmeren van nieuwe eigentijdse doelgroepactiviteiten. - De Fluit -

Gedacht kan worden aan bijvoorbeeld aquafitness, maar ook aan het innoveren van bestaande doelgroepactiviteiten, zoals het invoeren van Fifty-Fit (in plaats van het huidige Meer Bewegen van Ouderen). - Forum Kwadraat -

De accommodatie kent enige beperkingen, zodat bijvoorbeeld aquasteps moeilijker uitvoerbaar is. Aquaspinning vereist weer een investering, die moet worden terugverdiend. Nadere oriëntaties op nieuwe kansrijke zwemactiviteiten liggen voor de hand. 3.5

Beoordeling van tarieven en mogelijkheden voor harmoniseren

Tariefhoogte in relatie tot tarieven van soortgelijke zwembaden in de regio Het betreft een beoordeling van de gemiddeld gewogen tarieven voor recreatief zwemmen, doelgroepen en particuliere zwemlessen. Gemiddeld gewogen tarief: opbrengsten per bezoekcategorie gedeeld door het hierbij behorende bezoekaantal. Dit tarief houdt rekening met onderling afwijkende tariefstructuren en aan bezoekcategorieën verbonden extra opbrengsten, bijvoorbeeld inschrijfkosten voor zwemles. Het gemiddeld gewogen tarief wijkt af van voor de klant herkenbare tarieven en maakt onderzoektechnisch een zuivere vergelijking mogelijk. De Fluit Recreatief Doelgroepen Particuliere zweminstructie

€ € €

2,90 4,20 3,60

Forum Kwadraat € € €

3,10 4,20 8,50

Landelijk € 3,00 - € 4,00 € 3,50 - € 5,00 € 5,00 - € 9,50

- Recreatief zwemmen -

Zwembad De Fluit hanteert een laag tarief, zeker in relatie tot haar recreatieve productaanbod. In vergelijking met soortgelijke zwembaden is in onze optiek een tariefaanpassing met +10% maatschappelijk aanvaardbaar. Bij deze tariefverhoging reiken wij het volgende aan: • tariefverhoging kan vrijwel volledig plaatsvinden door het terugdringen van de huidige hoge kortingen bij de 10-baden kaarten (17%) en vooral 30-badenkaarten (32%); • voorgesteld wordt het vervangen van genoemde meerbaden kaarten door een 12 badenkaart (met korting van 8,5%) en 25-badenkaart (met kortingen van 12%); • potentiële exploitatieverbetering: afgerond € 35.000,--. Het tarief van Forum Kwadraat beoordelen wij als in evenwicht met het productaanbod. - Doelgroepen -

De tarieven van de zwembaden De Fluit en Forum Kwadraat zijn marktconform. - Particuliere zweminstructie -

De gemiddeld gewogen tarieven van De Fluit (€ 3,60) en Forum Kwadraat (€ 8,50) wijken onderling sterk af. Mede als gevolg hiervan zijn ook de opbrengsten voor particuliere zweminstructie verschillend: € 291.000,-- voor Forum Kwadraat en € 91.000,-- voor De Fluit.



Het tarief van zwembad De Fluit is maatschappelijk aantrekkelijk maar heeft wel zijn prijs. De uiteenlopende tariefstelling leidt markttechnisch niet tot problemen, maar is in onze optiek ongewenst, vooral in relatie tot de gemeentelijke betrokkenheid bij beide publieke zwembaden. Wij zijn van mening dat het verhogen van het gemiddelde tarief van De Fluit van € 3,60 tot de onderkant van de bandbreedte, zijnde € 5,00, maatschappelijk aanvaardbaar is. Potentiële exploitatieverbetering: € 53.000,--. Aandachtspunten: gelet op de forse tariefverhoging geven wij hiervoor een gefaseerde invoering hiervan in overweging (bijvoorbeeld tariefverhoging over een periode van 3 jaar); • in zwembad De Fluit wordt ook elementaire zwemles gegeven door twee zwemverenigingen. Nadere afspraken met deze zwemverenigingen moeten worden gemaakt over de tariefstelling (overigens beoordelen wij het geven van zweminstructie door de verenigingen als negatief uit overwegingen van concurrentie, kwaliteit en imago). •

Verenigingen/groepen en overig instructiegebruik Wij beoordelen het tarief dat verenigingen voor een uur zwembadgebruik moeten betalen in relatie tot de kostprijs van een uur zwembadgebruik. Deze kostprijs baseert zich op de exploitatiekosten per bassin per uur. De kostprijs voor overig instructiegebruik houdt rekening met aanvullende inzet van 2 zweminstructeurs. Per uur

Verenigingen Instructiegebruik

De Fluit Huidig tarief kostprijs € 86,00 € 114,00

€ 107,00 € 153,00

Forum Kwadraat Huidig tarief kostprijs € 134,00 n.b.

€ 97,00 € 147,00

Bij De Fluit komt naar voren dat de kosten van een uur zwembadgebruik niet worden gedekt door het tarief dat de verenigingen/groepen daarvoor betalen. Overwogen zou kunnen worden om de tarieven voor De Fluit te doen stijgen, zodat ten minste de hiermee samenhangende exploitatiekosten worden gedekt. Dat zou echter ook betekenen dat onderling afwijkende tarieven voor verenigingen van De Fluit en Forum Kwadraat gehandhaafd blijft. Maatschappelijke effecten van harmoniseren van zwemtarieven Tariefverhoging heeft consequenties voor gebruikers en is per definitie maatschappelijk onaantrekkelijk. Echter, ook kan worden gerefereerd aan een gelijkblijvend maatschappelijk rendement zolang bezoekaantallen aanhouden en niet afnemen. De voorgestelde tariefverhogingen blijven binnen de marges van de prijselasticiteit, wij verwachten geen bezoekafname ondanks de voorgestelde tariefverhoging. Bij een forsere tariefverhoging verwachten wij wel negatieve maatschappelijke effecten. Mogelijkheden om tarieven te harmoniseren Het harmoniseren van tarieven kan wenselijk zijn voor zwemactiviteiten die vergelijkbaar zijn (gelijk productaanbod) en waarbij sprake is van sterk verschillende tarieven: • recreatief zwemmen: het productaanbod in De Fluit en Forum Kwadraat is onvergelijkbaar; • doelgroepactiviteiten: de tarieven voor doelgroepactiviteiten zijn als vergelijkbaar; • particuliere zweminstructie: wij stellen gefaseerde tariefverhoging voor, voor de tarieven van De Fluit. Volledig harmoniseren van deze tarieven achten wij aan de orde na nadere besluitvorming over het toekomstige beheer van de twee zwembaden; • verenigingen/groepen: de tarieven zijn al vergelijkbaar; • instructiegebruik: voorgesteld wordt dit tarief op termijn te verhogen. Grontmij | Marktplan adviseert om bij maatregelen voor tariefverhoging en/of het harmoniseren van tarieven te zorgen voor adequate communicatie hierover.



3.6

Beoordeling van de effectiviteit en efficiency van de horeca

- De Fluit -

Zwembad De Fluit heeft een horecapunt bij het recreatieve bassin. De exploitatie van dit horecapunt is uitbesteed op basis van een overeenkomst met een looptijd van 10 jaar. De expiratiedatum van deze overeenkomst is onlangs gepasseerd. Hiermee blijft de huidige horeca-aanpak vooralsnog ongewijzigd. De horecapacht van € 6.450,-- is overigens marktconform en vormt geen substantiële verliespost (het maximaal horeca-rendement ramen wij bij een efficiënte bedrijfsvoering op € 8.800,--. De risico’s moeten dan zelf worden gedragen). - Forum Kwadraat -

De horeca van Forum Kwadraat blijft buiten beschouwing, omdat deze niet specifiek zwembadgericht is maar ook dienst doet voor de sporthal en de overige ruimten. 3.7 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen Onderstaande samenvatting van potentiële exploitatieverbeteringen zijn indicatief en bij optimaal beheer en management. De Fluit

Potentieel meerbezoek: • Doelgroepen (2.800 bezoeken * € 4,20) • Part.zweminstructie (8.000 * € 2,40)

€ €

11.800,-19.200,--

Forum Kwadraat Potentieel meerbezoek: • Doelgroepen (600 bezoeken * € 4,20) • Part.zweminstructie (1.000 * € 8,50)

€ 2.500,-€ 8.500.--

pm

Optimaliseren openstellingrooster (sluiten bij activiteiten met weinig bezoek) Tariefverhoging • Recreatief zwemmen • Particuliere zweminstructie

€ €

Potentiële exploitatieverbeteringen

€ 119.000,--

35.000,-53.000,-€ 11.000,--

Totaal: € 130.000,--

Deze exploitatieverbeteringen zijn ten opzichte van de resultaten van 2008. Bij het uitwerken van toekomstscenario’s spelen nog andere aspecten een rol, zoals een fluctuerende bezoekontwikkeling, met name bij het recreatief zwemmen.


4

Analyses van kosten en -categorieën

4.1 Inleiding Publiek maatschappelijke voorzieningen zoals zwembaden zijn in de regel verliesgevend. Dat betekent dat de kosten voor instandhouding en exploitatie hoger zijn dan de opbrengsten. Bij de analyses van kosten en -categorieën gaat het onderzoek in op: • exploitatiekosten voor zwembad De Fluit en Forum Kwadraat; • samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen. 4.2

Exploitatiekosten

Kosten voor onderhoud - De Fluit -

Zwembad De Fluit is een enigszins verouderd zwembad. Verouderde zwembaden hebben normaal gesproken hogere onderhoudskosten dan zwembaden met een lagere leeftijd. De onderhoudskosten voor zwembad De Fluit bedragen over 2008 € 175.000,--. Op basis van de meerjaren onderhoudsplanning van zwembad De Fluit zijn de aankomende jaren gemiddelde onderhoudskosten voor De Fluit te verwachten van € 220.000,-- (inclusief verwachte kosten voor onderhoud en vervanging van inrichting). Dit is € 45.000, -- meer dan in 2008. - Forum Kwadraat -

De kosten voor klein onderhoud zijn voor rekening van de exploitant en bedragen momenteel € 72.000,--. Op basis van door ons geraamde vervangingskosten voor een nieuw zwembad zijn adequate kosten voor klein onderhoud € 60.000,-- tot € 80.000,--. Een nadere beoordeling van de volledige kosten voor het volledige onderhoud kan plaatsvinden na het verschijnen van een actuele MOP. Deze komt beschikbaar in de tweede helft van 2009. Kosten voor energie en water - De Fluit -

De kosten voor energie zijn bij De Fluit relatief hoog. Dit wordt gedeeltelijk verantwoord door de leeftijd van het complex en het recreatieve karakter van het zwembad. Recreatieve baden hebben een hoger energieverbruik dan baden die gericht zijn op zwemsport en instructie. De kosten voor het waterverbruik zijn (over meer jaren) eveneens hoog. Deels wordt dit verklaard door maatregelen vanwege legionella (meer spoelen) en deels door het hanteren van variabele waterniveaus in het wedstrijdbad en instructiebad. Het achterwege laten van dit laatste betekent dat kosten worden bespaard maar ook dat enkele activiteiten niet meer kunnen worden georganiseerd. - Forum Kwadraat -

Voor een beoordeling van het energie- en waterverbruik van Forum Kwadraat ontbreken de benodigde gegevens. Aangegeven is dat de watertemperatuur voor het wedstrijdbad regelmatig wordt aangepast aan de bezoekers (medisch zwemmen vraagt een hogere temperatuur dan verenigingen). Dit is kostenverhogend en kan alleen worden opgelost door bezoekcategorieën af te stoten of bij het inzetten van meer bassins (bij nieuwbouw van een zwembad).



Kosten voor personeelsinzet - De Fluit -

Bij 223.000 bezoekers is een personeelsformatie van 19 fte’ers enigszins ruim (11.000 per fte’er). Deze verhouding wordt echter verantwoord door een ruime openstelling en het gelijktijdig open houden van het binnen- en buitenbad tijdens het zomerseizoen. De gemiddelde personeelskosten zijn € 42.000,-- per fte, waar in de branche € 38.000,-- tot € 42.000, -- gebruikelijk is. Bij het optimaliseren van het rooster in combinatie met het met terugdringen van de ruime openstelling met 10% ramen wij een potentiële besparing op personeelskosten van € 52.000,--. - Forum Kwadraat -

Forum Kwadraat heeft circa 13.000 bezoekers per fte. Dit is enigszins laag in relatie tot de zwembadopenstelling en het overzichtelijke bad. Bij het verbeteren van de efficiency zijn de huidige personeelskosten van gemiddeld circa € 39.000,-- per fte terug te dringen. Wij ramen de potentiële besparing op circa € 39.000,--, voor zover de personele opbouw en interne organisatiestructuur van Optisport dit toelaat. Efficiëntere personeelskosten hebben inmiddels de aandacht van de bedrijfsleiding van Forum Kwadraat.

Belastingen en verzekeringen De kosten van belastingen en verzekeringen bestaan uit een eigenaardeel en gebruikersdeel. Dit onderzoek besteedt hier verder geen aandacht aan omdat deze kosten niet beïnvloedbaar zijn en daardoor niet tot kostenvermindering kunnen leiden bij onwillekeurig welke maatregel.

Communicatiekosten Voor effectieve communicatie wordt in de branche uitgegaan van een budget van circa 3,5% van de opbrengsten van recreatief zwemmen, doelgroepen en zwemlessen. - De Fluit -

De jaarcijfers van De Fluit tonen communicatiekosten van € 12.000,--. De gemeente biedt echter communicatieondersteuning, waarvoor kosten worden doorberekend, die niet zijn te kwantificeren. Op basis van de in de branche gehanteerde richtlijn ontstaat een adequaat communicatiebudget van € 18.500,--. - Forum Kwadraat -

Voor een beoordeling van de communicatiekosten van Forum Kwadraat ontbreken de benodigde gegevens. Overheadkosten - De Fluit -

De gemeente ondersteunt De Fluit bij de dagelijkse bedrijfsvoering. Zij verricht ondersteuning op het gebied van beleid, administratie, (groen)onderhoud, personeelszaken, et cetera. De kosten voor deze diensten bedragen € 773.000,-- en zij houden geen relatie met de geleverde ondersteuning. Binnen de huidige beheer- en organisatievorm is deze handelingswijze gebruikelijk. Van belang is te realiseren dat het gemeentelijke apparaat verantwoordelijk is voor 50% van de totale kosten die op het zwembad rusten. Eventuele besparingen op overheadkosten bij gemeentelijk beheer van De Fluit blijven buiten dit onderzoek. Overheadkosten in relatie tot mogelijke privatisering komen aan de orde in onderzoeksfase 2. Administratie en beheer - Forum Kwadraat -

De ondersteuning en aansturing van Forum Kwadraat is in handen van Optisport. De kosten die hiermee verbonden zijn bedragen € 52.000,--. Dit is een in de markt gebruikelijk bedrag.



Algemene en overige kosten De kantoorkosten en overige kosten geven bij beide zwembaden geen aanleiding voor nader commentaar. 4.3 Sluiten van het openluchtbad Een kostenbesparende maatregel is het sluiten van het openluchtbad van De Fluit. Deze maatregel levert geld op maar dringt de maatschappelijke functie van het zwembad terug: • maatschappelijk effect 24.000 bezoekers per jaar kunnen niet meer bij het zwembad terecht voor zwemmen in de openlucht en voor openluchtrecreatie. In de omgeving zijn alternatieven voor natuurwater, op verdere afstand gelegen en niet zozeer als zwemwater bedoeld; • financieel effect De gemeentelijke kosten voor het zwembad zijn momenteel circa € 255.000, -- per jaar. Het sluiten van het openluchtbad levert echter geen besparing op van € 255.000, -- maar naar verwachting van € 90.000,-- tot € 110.000,--. Wij gaan daarbij uit van het volgende: - voor het openluchtbad vervallen volledig de kosten voor energieverbruik, waterverbruik, personeelskosten (deze worden opgevangen door het niet meer gebruik maken van oproepkrachten), schoonmaak en klein onderhoud en andere exploitatiekosten; - voor het openluchtbad blijven kapitaallasten en kosten voor overhead voorlopig doorlopen. Dit zijn kosten die op termijn ook (kunnen) vervallen; - financieel profijt als gevolg van eventuele herbestemming van het openluchtbad terrein blijven buiten beschouwing.

4.4 Samenvatting van (potentiële) exploitatieverbeteringen Onderstaande samenvatting van potentiële exploitatieverbeteringen zijn indicatief en bij optimaal beheer en management. De Fluit

Onderhoud • Extra onderhoud

-€

45.000,--

Personeel • Terugdringen gebruiksrooster met 10%

€

52.000,--

Openluchtbad • Sluiting accommodatie

€ 100.000,--

Potentiële exploitatieverbeteringen

€ 107.000,--

Forum Kwadraat

Personeel • Terugdringen personele inzet

€ 39.000,--

€ 39.000,--

Totaal: € 146.000,--

Er vanuit gaand dat het buitenbad niet definitief wordt gesloten, bedraagt de potentiële exploitatieverbetering voor beide zwembaden samen geen € 146.000,-- maar € 46.000,-- (€ 146.000,-- /- € 100.000,--).

Bovenstaande exploitatieverbeteringen zijn ten opzichte van de resultaten van 2008. Bij het uitwerken van toekomstscenario’s spelen nog andere aspecten een rol, zoals veranderende energietarieven en reguliere salarisverhogingen.


5


5.1 Inleiding Dit onderdeel werkt de hiernavolgende onderdelen uit: 1. analyses van het beheer van de zwembaden; 2. analyses van de bedrijfsvoering en organisatie; 3. samenvatting van resultaten en aanbevelingen.

5.2 Analyses van het beheer van de zwembaden Deze paragraaf beschrijft eerst de eigendomsverhoudingen rond de zwembaden en daarna de basis van het huidige zwembadenbeheer. Daaropvolgend volgt een analyse op hoofdlijnen.

Eigendomsverhoudingen Betreft de onderlinge eigendomsverhoudingen tussen partijen met betrekking tot de zwembaden. Deze eigendomsverhoudingen bepalen wie enerzijds eigendomsverplichtingen en anderzijds huurder- en gebruikerverplichtingen moeten nakomen.

Zwembad De Fluit In eigendom bij de gemeente

Zwembad Forum Kwadraat • Eigendomsrechten bij ArBeKo, een samenwerkingsverband van drie pensioenfondsen • De accommodatie wordt van ArBeKo gehuurd 3 op basis van een huurovereenkomst • Een garantieovereenkomst is van toepassing voor de beschikbaarstelling van het zwembad • Gemeente stelt de accommodatie beschikbaar aan Optisport-Voorburg op basis van een zogenoemde nadere overeenkomst tussen gemeente en exploitant

Eigenaar- en gebruikerverplichtingen zijn voor rekening van de gemeente. Het volledige onderhoud is bij de gemeente ondergebracht

Eigenaar-, huurder- en gebruikerverplichtingen zijn voor rekening van verschillende partijen (zie verder onder ‘Kritische factoren’)

Basis voor beheer en exploitatie Betreft de formele afspraken tussen partijen op basis waarvan beheer en exploitatie van zwembaden plaatsvinden.

Zwembad De Fluit Zwembad De Fluit vormt onderdeel van de gemeentebegroting. Exploitatievoorwaarden en bijdrage aan de exploitatie van het zwembad zijn in relatie hiermee geregeld

3

Zwembad Forum Kwadraat Exploitatieovereenkomst, subsidieovereenkomst en nadere overeenkomst tussen de gemeente Leidschendam-Voorburg en Optisport-Voorburg BV. De looptijd van deze overeenkomsten is tot en met 31 december 2010

De looptijd van deze huurovereenkomst is tot 1 januari 2016.



Beheervorm Betreft de organisatorische structuur op basis waarvan exploitatie en bedrijfsvoering van voorzieningen plaatsvinden en onderlinge verantwoordelijkheden zijn toegekend. Op hoofdlijnen zijn te onderscheiden: • (“eigen”) gemeentelijk beheer • intern verzelfstandigd beheer • extern verzelfstandigd beheer • geprivatiseerd beheer

Zwembad De Fluit Gemeentelijk beheer

Zwembad Forum Kwadraat Geprivatiseerd beheer

Exploitatieresultaat 2008: • exclusief resterende lasten: -€ 1.302.000,-• inclusief resterende lasten: -€ 1.541.000,--

Exploitatieresultaat 2008: • exclusief resterende lasten: -€ 133.000,-• inclusief resterende lasten: -€ 527.000,--

Bijdrage voor 2008: • in exploitatie en resterende lasten: € 1.541.000,--

Bijdrage voor 2008: • in exploitatie en resterende lasten: € 527.000,--

Tegenvallers zijn voor rekening van de gemeente Meevallers komen ten gunste van gemeente

Tegenvallers zijn voor rekening van de exploitant Meevallers komen ten gunste van de exploitant

Kritische factoren bij huidige beheerafspraken Betreft opmerkelijkheden binnen de huidige beheerafspraken en relevante aandachtspunten ten aanzien van mogelijk alternatief beheer

Zwembad De Fluit Zeggenschap over beheer en exploitatie berust volledig bij de gemeente. De exploitatie heeft een zogenoemd ‘open eind’. De gemeentelijke kosten voor het zwembad kunnen per jaar verschillen

Zwembad Forum Kwadraat Zeggenschap over beheer en exploitatie berust bij de exploitant. Deze exploitatie is risicodragend: de exploitant dient de exploitatie uit te voeren voor een vaste exploitatiebijdrage

De teamleider is vrij om binnen de begroting bedrijfsmatig te exploiteren. Een stimulans voor efficiënt exploiteren ontbreekt, doordat financieel voordeel terugvloeit naar de gemeente

De exploitant is vrij binnen de hem gestelde exploitatievoorwaarden te handelen. Keuzes zijn gericht op financieel rendement voor de exploitant

De zwembadexploitatie is belast met overheadkosten van € 773.000,--. Deze overheadkosten hebben geen relatie met de gemeentelijke ondersteuning voor het zwembad. Dit is belemmerend voor een zuivere zwembadexploitatie en dringt de motivatie voor efficiënt exploiteren terug. Geadviseerd wordt om de overheadkosten zoveel mogelijk te specificeren, separeren en zo mogelijk in relatie te brengen met de dienstverlening die in verband met de kosten in rekening worden gebracht

De exploitatieovereenkomst heeft geen artikel over risicodeling. Onbekend is wat in de praktijk gebeurt bij extra exploitatiekosten bijvoorbeeld als gevolg van stijgende energietarieven of noodzakelijke maatregelen door veranderende wet-/regelgeving In de exploitatieovereenkomst ontbreken harde prestatieafspraken. Bij onvoldoende presteren door de exploitant bestaat geen sanctionering



Onderhoud Onderhoud is als volgt geregeld: • klein onderhoud bij exploitant • groot onderhoud binnenkant accommodatie bij gemeente, doorgelegd van eigenaar aan gemeente • groot onderhoud buitenkant accommodatie bij eigenaar, uitvoering door eigenaar in handen gesteld van Meeùs Specifieke onderhoudtaken zijn niet gedetailleerd uitgewerkt. Niet volledig transparant is wie welke onderhoudstaken moet uitvoeren en bekostigen Ten behoeve van het toekomstig onderhoud heeft de gemeente onlangs opdracht verstrekt voor het opstellen van een meerjaren onderhoudsplan. Wij adviseren de gemeente het plan rekening te laten houden met werkzaamheden en kosten naar betrokken partijen, inclusief de inrichting Controlesysteem voor besteding van middelen voor onderhoud verdient nadere aandacht (valt, gelet op verkennend karakter van dit onderzoek, buiten de onderzoekskaders)

5.3 Analyses van de bedrijfsvoering en organisatie Deze paragraaf analyseert op hoofdlijnen de huidige bedrijfsvoering en organisatie van beide zwembaden. Ingegaan wordt op de mate van efficiency en effectiviteit van de bedrijfsvoeringen, de markt- en klantgerichtheid van de zwembadorganisaties, de (wel of niet) beschikbaarheid van de noodzakelijke instrumenten voor bedrijfsmatig exploiteren en de noodzaak om de sociale en fysieke veiligheid van de twee zwembaden te verbeteren.

Bedrijfsvoering en organisatie Betreft de wijze waarop de dagelijkse bedrijfsvoering organisatorisch is geregeld

Zwembad De Fluit Valt onder de afdeling Accommodaties. Deze afdeling maakt jaarlijks een begroting waaraan bestuurlijke goedkeuring moet worden gegeven. Teamleider en medewerkerteam verzorgen de operationele bedrijfsvoering. Zij worden ondersteund door diverse gemeentelijke afdelingen.

Zwembad Forum Kwadraat Valt onder Optisport Voorburg BV. Deze BV legt verantwoordelijkheid af aan het college van B&W. Een bedrijfsleider en medewerkerteam verzorgen de operationele bedrijfsvoering. Zij worden, onder regie van een operationeel manager, ondersteund door exploitant Optisport Exploitaties

Bedrijfsplan Vormt normaal gesproken de basis voor bedrijfsvoering en is dan leidraad voor exploitatie uitvoering. Het bedrijfsplan beschrijft opdracht, strategie, doelen en de wijze waarop deze doelen moeten worden gerealiseerd. Doelen die meetbaar zijn bevorderen het toetsen van behaalde prestaties. Dit maakt bijstelling van de bedrijfsvoering mogelijk en het biedt ‘houvast’ voor bestuur, bedrijfsleiding en medewerkers



Zwembad De Fluit Een bedrijfsplan is in ontwikkeling

Zwembad Forum Kwadraat Forum Kwadraat heeft geen bedrijfsplan. De aanwezigheid en noodzaak van een bedrijfsplan voor het zwembad is ter beoordeling aan de exploitant. Hoofdlijnen van een bedrijfsplan: • mission statement en beleidsuitgangspunten • financiële en maatschappelijke doelstellingen • marketingplan (en optimalisering bezetting) • personeel & organisatie plan • planning van onderhoud • financieel management

Markt- en klantgericht werken In dit kader speelt het marketingplan een rol, mede omdat hierin de marktbewerking wordt vastgesteld op basis van een interne en externe analyse (concurrentie, trends & ontwikkelingen en dergelijke). Het marketingconcept krijgt in deze fase vorm, inclusief ruimte voor dienstverlening afgestemd op de veranderde markt (ouderen, aqua-activiteiten, et cetera)

Zwembad De Fluit


Positionering Bepaald door het samenspel van recreatiezwemmen binnen én buiten, zwemsport en in mindere mate zweminstructie

Positionering Bepaald door een beperkt productaanbod, vooral gericht op banenzwemmen, zwemsport en zweminstructie. Ondersteund door Optisport Exploitaties

Klantgericht personeel Regelmatig staan cursussen markt- en klantgericht werken op het programma

Klantgericht personeel Cursussen markt- en klantgericht zijn beschikbaar via Optisport Exploitaties

Klanttevredenheid onderzoek Houdt regelmatig klanttevredenheid onderzoeken en verwerkt resultaten hiervan in de marktaanpak

Klanttevredenheid onderzoek Klanttevredenheid onderzoeken zijn enige tijd niet uitgevoerd

Communicatiebudget Heeft de beschikking over een communicatiebudget en kan daar bovenop gebruik maken van gemeentelijke ondersteuning

Communicatiebudget Hanteert een communicatiebudget vergelijkbaar met soortgelijke voorzieningen

Instrumenten voor bedrijfsvoering Betreft de noodzakelijke instrumenten om de bedrijfsvoering effectief en efficiënt te kunnen uitvoeren. Een adequate dagelijkse bedrijfsvoering baseert zich op managementinformatie. Het gaat dan om actuele en betrouwbare informatie over ontvangen bezoekers, opbrengsten, openstellingduur en personeelsinzet, energieverbruik, onderhoud, et cetera. De informatie maakt bijstellingen van de bedrijfsvoering mogelijk bij afwijkingen ten opzichte van de vooraf vastgestelde koers. De managementinformatie voortkomend uit het systeem bevordert tevens de rapportage aan het bestuur

Zwembad De Fluit De invoering van administratie/kassa systeem V/Consyst vormt een belangrijke vooruitgang. Intensivering van gebruiksmogelijkheden is wenselijk bij een bedrijfsmatige zwembadexploitatie

Zwembad Forum Kwadraat Gebruik wordt gemaakt van AMS. Basisgegevens zijn beschikbaar. Relevante managementinformatie is niet direct beschikbaar en wel wenselijk



Sociale en fysieke veiligheid Betreft de noodzakelijke mate waarin de zwembaden de sociale en fysieke veiligheid van bezoekers en personeel kunnen waarborgen en de wijze waarop veiligheid onderdeel is van de bedrijfsvoering

Zwembad De Fluit De Fluit heeft vooral last van bezoekers die de sociale veiligheid van andere bezoekers en het personeel negatief beïnvloeden. De medewerkers zijn toegerust op normale taken van toezicht, instructie en serviceverlening. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een protocol Vrolijk & Veilig (vanuit een samenwerking binnen Haaglanden) en te zijner tijd naar verwachting een gemeentelijk protocol Agressie& Veiligheid

Zwembad Forum Kwadraat Forum Kwadraat heeft niet in het bijzonder last van aantasting van de veiligheid van bezoekers en medewerkers door andere bezoekers

Grontmij | Marktplan is voorstander van het Keurmerk Veilig & Schoon. Dit keurmerk toont aan dat binnen een zwembad bedrijfsprocessen voor veiligheid en hygiëne goed zijn geregeld en goed worden uitgevoerd. Een voordeel hiervan is dat een gemeente meer grip krijgt op het dagelijkse beheer van een zwembad. Het Keurmerk Veilig & Schoon is een door de branche ingestelde regeling

5.4 Samenvatting van resultaten en aanbevelingen Onderstaand zijn relevante resultaten en aanbevelingen samengevat. De Fluit

Forum Kwadraat

Zwembadbeheer Overheadkosten zoveel mogelijk specificeren, separeren en zo mogelijk in relatie brengen met de dienstverlening die in verband met deze kosten in rekening worden gebracht

Zwembadbeheer Nader beoordelen van consequenties beëindiging exploitatieovereenkomst en nadere overeenkomst met Optisport (tot en met 31 december 2010) en huurovereenkomst met ArBeKo (tot en met 31 december 2015) Toevoegen van bepaling over risicodeling in de exploitatieovereenkomst (bijvoorbeeld bij stijgende energietarieven of veranderende wet-/regelgeving) Toevoegen prestatieafspraken en systeem van sanctionering bij onvoldoende presteren Nader beoordelen en specificeren van onderhoudverplichtingen, wijze van bekostiging en controle van besteding van middelen

Bedrijfsvoering en organisatie Intensivering van gebruiksmogelijkheden kassa/ administratiesysteem ten behoeve van adequate managementinformatie en bedrijfsbijstellingen

Bedrijfsvoering en organisatie Werken met bedrijfsplan en regelmatig uitvoeren klanttevredenheid onderzoek (ter beoordeling van de exploitant)

Stimuleren behalen/behoud van zwembadkeur

Stimuleren behalen/behoud van zwembadkeur



6


6.1 Inleiding Dit hoofdstuk inventariseert externe aspecten die van invloed zijn op de toekomstige behoefte aan zwembaden in Leidschendam en Voorburg. De invloed hiervan wordt in een later stadium betrokken bij het in beeld brengen van mogelijke scenario’s voor de toekomst. Het gaat dan om: • effecten op de behoefte aan zwembaden in Leidschendam-Voorburg als gevolg van de geografische ligging van Leidschendam en Voorburg bij Den Haag, Rijswijk en Zoetermeer; • de ontwikkeling van het aanbod van zwembaden in de regio (concurrentieanalyse); • ontwikkelingen in bevolkingsopbouw en woningbouw, leerlingenprognoses; • actuele zwem- en zwembadspecifieke trends en ontwikkelingen.

6.2 Effecten op zwembadbehoefte als gevolg van geografische ligging Leidschendam en Voorburg lopen geografisch gezien vloeiend over in omliggende gemeenten. Als gevolg hiervan worden zwembaden in Leidschendam-Voorburg ook bezocht door inwoners van omliggende gemeenten. Omdat zwembaden financieel worden ondersteund door de gemeente, zou kunnen worden gesteld dat de gemeente Leidschendam-Voorburg dus ook gelden besteedt aan bezoekers die inwoner zijn van andere gemeenten. Hiermee doen de vragen zich voor in hoeverre hiervan sprake is en of dit kwalijk is in relatie tot publiek bestede gelden. Onderzoeksresultaten over de herkomst van bezoekers van De Fluit en Forum Kwadraat zijn niet beschikbaar. Op basis van onze ervaringen schetsen wij het volgende beeld: • potentiële bezoekers voor banenzwemmen en doelgroepactiviteiten reizen normaal gesproken maximaal 5 tot 10 minuten tot een zwembad; • particuliere zweminstructie is voor inwoners uit omliggende gemeenten onaantrekkelijk bij een wachtlijst van circa 1,0 tot 2,0 jaar; • schoolzwemmen is in Leidschendam-Voorburg grotendeels afgeschaft en verenigingen die in De Fluit en Forum Kwadraat zwemmen komen vrijwel geheel uit Leidschendam-Voorburg; • De Fluit heeft een aantrekkelijk recreatief zwemaanbod en haar verzorgingsgebied overstijgt daarmee de gemeentegrenzen. Het management van De Fluit heeft aangegeven, dat het hiermee samenhangende bezoek kan worden geraamd op circa 30% van het totale bezoek. Uit het bovenstaande komt naar voren dat het overgrote deel van de bezoekers naar verwachting uit Leidschendam-Voorburg komt. Gemeentelijke gelden voor de zwembaden worden niet substantieel aan inwoners uit andere gemeenten besteed, voor zover wij kunnen beoordelen. Tevens speelt dat inwoners uit Leidschendam-Voorburg naar verwachting in een vergelijkbare mate gebruik maken van zwembaden in omliggende gemeenten.

6.3 Ontwikkeling van zwembadenaanbod in de regio Aantrekkelijk aanbod voor overdekt recreatief zwemmen is aanwezig in zwembad Overbosch in Bezuidenhout. Dit zwembad is relatief dichtbij gelegen, maar richt zich vooral op Haagse bezoekers. Het bad is hiermee geen echt alternatief voor structureel recreatief bezoek uit Leidschendam-Voorburg. Het nieuwe 50-meter wedstrijdbad in Ypenburg krijgt ook overdekt recreatief water. Gelet op de beperkte recreatieve functie van dit bad verwachten wij niet dat hiervan substantiële concurrentiekracht voor De Fluit zal uitgaan. Zwembad ’t Keerpunt te Zoetermeer is verder weg gelegen. Mogelijkheden voor overdekt recreatief zwemmen in de omgeving blijven hiermee beperkt aanwezig.



Alternatieven voor zwemmen in de openlucht zijn in de omgeving aanwezig, weliswaar op verdere afstand gelegen en niet zozeer als zwemwater bedoeld, maar wel met een recreatieve functie. Hiermee doemt de vraag op welk bestaansrecht buitenbad De Fluit heeft. In totaal is het buitenbad in 2008 24.000 keer bezocht. Het bezoekaantal kan bij goed weer oplopen tot ten minste 33.000 bezoeken per jaar, zo heeft 2006 aangetoond. Het management van De Fluit geeft aan dat veel bezoekers het buitenbad op prijs stellen. Een deel van deze bezoekers komt specifiek voor het buitenbad en zwemt regelmatig, een ander deel maakt alleen gebruik van de ligweide en zwemt alleen binnen. Op basis van het bovenstaande is het handhaven van in totaal maar liefst 1.020 m2 openluchtwater niet noodzakelijk. Openlucht zwemwater is wel aantrekkelijk, zeker in relatie tot haar directe verzorgingsgebied. Dit verzorgingsgebied bestaat uit een relatief hoog aantal inwoners met een lager besteedbaar inkomen dan gemiddeld. Het buitenbad De Fluit is voor hen een aantrekkelijke betaalbare recreatieve (zwem)voorziening. In relatie tot de zwemsport en het instructiezwemmen vraagt de verwachte komst van een topsportzwembad in Ypenburg bijzondere aandacht. Het zwembad richt zich tijdens de avonduren vooral op zwemverenigingen en is dan volledig in gebruik, uitgezonderd enkele minder courante gebruikstijden. De concurrentiekracht op de zwembaden in Leidschendam-Voorburg, vanwege de animo voor 50-meter zwembadgebruik door zwemverenigingen, is hiermee beperkt. Afwijkend is dat het 50-meter wedstrijdbad over meer beweegbare bodems gaat beschikken. Hiermee wil de gemeente Den Haag het enorme tekort aan instructiewater binnen haar gemeente terugdringen. Gelet op het eveneens aanwezige tekort aan instructiewater in Leidschendam-Voorburg mag worden verwacht, dat ook potentiële bezoekers van De Fluit en Forum Kwadraat zich bij dit 50-meterbad aanmelden. De invloed hiervan op de bestaande zwembaden is miniem vanwege de huidige wachtlijst voor zwemlessen: circa 1,0 tot 2,0 jaar bij zwembad De Fluit en circa 9 maanden tot 1,5 jaar bij zwembad Forum Kwadraat.

6.4 Ontwikkelingen in bevolkingsopbouw en woningbouw, leerlingenprognoses Het aantal woningen in de gemeente Leidschendam-Voorburg neemt de komende jaren toe. Dat geldt evenzeer voor het inwonertal van de gemeente. Delen binnen de gemeente kenmerken zich door meer inwoners van allochtone afkomst, andere delen binnen de gemeente hebben procentueel meer ouderen, terwijl dit percentage in de toekomst naar verwachting toeneemt. Ontgroening is een landelijke trend, die ook in Leidschendam-Voorburg speelt. Kijkend naar leerlingenprognoses voor het basisonderwijs (jeugd tot en met 12 jaar), valt op dat deze leeftijdscategorie binnen de gemeente nog toeneemt tot 2014 (+5%) maar de daaropvolgende 10 jaar naar verwachting substantieel afneemt (-12%). De betekenis van bovenstaande ontwikkelingen voor een toekomstig zwembadenaanbod in Leidschendam-Voorburg is niet direct eenduidig weer te geven. De ontwikkelingen worden wel bij het ontwikkelen van nader uit te werken toekomstscenario’s betrokken.

6.5 Zwem(bad)specifieke trends en ontwikkelingen Relevante trends en ontwikkelingen op het gebied van zwemmen, sport en vrijetijdsbesteding: •

Vergrijzing en nieuwe ouderen Een nieuwe categorie zwemmers (vooral 55+) wenst een kwalitatief hoogwaardig aanbod en is bereid daar meer voor te betalen. Deze groep is in toenemende mate op zoek naar gemak en comfort. Aanvullende faciliteiten en service spelen daarbij een belangrijke rol.

•

Multiculturele samenleving Nieuwe Nederlanders ontdekken het zwembad als centrum voor ontspanning en vrijetijdsbesteding. De hiermee samenhangende behoefte vraagt om een aangepast aanbod.



•

'Zap-cultuur' De ‘Zap-cultuur’ beïnvloedt grillige keuzen bij consumenten met een voorkeur voor sporten waarbij men niet is gebonden aan tijdstippen, tegenspelers en competitiekalenders. Flexibiliteit en diversiteit in het aanbod komt hieraan tegemoet.

•

Individualisering Een toenemende belangstelling voor ongebonden sporten zoals zwemmen, fitness en fietsen. De flexibele consument wil zelf kunnen bepalen wanneer hij tijd besteedt aan sport.

•

Veiligheid Het betreft toenemende aandacht voor veiligheid, vanuit de weten regelgeving4, maar ook vanuit de praktijk: maatregelen worden gevraagd voor het waarborgen van fysieke en sociale veiligheid van bezoekers en zwembadpersoneel.

•

Veranderende motieven Wij signaleren een verschuiving van de centrale rol voor het competitie-element naar het werken aan gezondheid, er goed uitzien, afslanken en sociale contacten.

•

Onderscheid in bestedingsniveau Enerzijds een groep die een hoge kwaliteit en service wenst en daar meer voor wil betalen en anderzijds een groep die zich alleen kan richten op betaalbare dienstverlening.

Consequenties voor zwembaden en zwemactiviteiten Consequenties van genoemde trends en ontwikkelingen op zwembaden en zwemactiviteiten: •

Multifunctioneel versus gespecialiseerd Een keuze enerzijds voor het multifunctionele zwembad dat zich profileert als “voor elk wat wils” (recreatie en recreatief zwemmen, doelgroepactiviteiten, zweminstructie, zwemsport, et cetera) of anderzijds juist voor het gespecialiseerde zwembad (zweminstructie).

•

Productinnovatie Hogere verwachtingen bij potentiële bezoekers ten aanzien van de mate waarin de dienstverlening zich moet vernieuwen. Hierop inspelen heeft vooral een relatie met recreatief zwemmen en doelgroepactiviteiten.

•

Clustering Conceptmatig denken ten gunste van dienstverlening en exploitatie. Voor LeidschendamVoorburg spelen het adequaat positioneren van het zwembadaanbod op het verzorgingsgebied en het onderling afstemmen van het beheer van zwembaden (synergie-voordeel).

•

Aanvullende voorzieningen Het toevoegen van commerciële functies voor het compenseren van verliesgevende dienstverlening. Bij voldoende marktpotentie valt te denken aan bijvoorbeeld fitness en horeca.

•

Professionalisering Het verder uitwerken van een bedrijfsmatige uitbating van zwembaden en andere maatschappelijke sportvoorzieningen. Geprivatiseerd beheer kan hierbij een rol spelen.

•

Private initiatieven Belangstelling voor samenwerking met private partijen waarbij een toenemende inbreng van marktpartijen wordt verwacht. Mogelijke partijen: woningcorporaties en fitness exploitanten.

4

Wet- en regelgeving stelt steeds strengere eisen voor veiligheid en hygiëne. Dit vraagt een toenemende expertise bij exploitanten. Rekening moet onder andere worden gehouden met: • wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (WHVBZ); • brandbeveiligingsverordeningen en gemeentelijke brandbeveiligingsnormen; • drank- en horecawet; • wet milieubeheer; • ARBO-wet. Daarnaast zijn uitvoeringsbesluiten van toepassing. De voorschriften voor legionella-preventie zijn actueel voor zwembaden met een verouderde technische installatie en een uitgebreid leidingstelsel.


7

Consultatie van deskundigen

7.1 Inleiding Grontmij | Marktplan verricht zwembadonderzoeken sinds 1985. De expertise en opgedane ervaringen van het bureau worden bij het samenstellen van nog uit te werken zwembadscenario’s voor Leidschendam-Voorburg betrokken. Daar bovenop zijn deskundigen geconsulteerd met jarenlange ervaringen met zwembadgebruik binnen de locale en regionale markt: verenigingen en gebruikersgroepen van De Fluit en Forum Kwadraat, de bedrijfsleiding van beide zwembaden, alsmede een vertegenwoordiging van in beide baden werkzaam zwembadpersoneel.

7.2 Enquête onder verenigingen en gebruikersgroepen Verenigingen en gebruikersgroepen van De Fluit en Forum Kwadraat hebben in mei 2009 een enquête ontvangen, waarin zij knelpunten bij het huidige zwembadengebruik en wensen bij het toekomstige zwembadengebruik kenbaar hebben kunnen maken. De resultaten van deze enquête zijn op 8 juli 2009 tijdens een informatieavond toegelicht en met verenigingen besproken. 24 verenigingen zijn aangeschreven en 14 enquêtes zijn daarna ingevuld geretourneerd. Gereageerd is door verenigingen voor wedstrijdsport en waterpolo, maar ook door groepen voor aangepast zwembadgebruik (fysiotherapie, gehandicapten, et cetera). Het aantal leden van deze verenigingen varieert van 7 leden tot circa 1.250 leden. Van deze leden is 70% jonger dan 18 jaar en 30% is 18 jaar of ouder. Belangrijke resultaten zijn als volgt (samengevat): • het aantal trainingsuren voor 14 verenigingen samen 4.190 per jaar. Gewenst door deze verenigingen is jaarlijks 5.040 trainingsuren. Dit is afgerond 20% meer; • huidig gebruik door de verenigingen van de zwembaden Overbosch en De Houtzagerij in Den Haag en het Sterrenbad in Wassenaar komt volledig te vervallen als alternatief zwemwater in Leidschendam-Voorburg aanwezig is; • veelgenoemde knelpunten bij het huidige zwembadengebruik zijn: ° beide zwembaden: onvoldoende capaciteit voor trainingen, onvoldoende hygiëne (De Fluit: kleedruimten, douches/wc’s en zwemzaal/-water), zwembadafmetingen die niet aan de wensen tegemoetkomen en/of aan de richtlijnen van de KNZB voldoen, onvoldoende bergruimte, vaak te hoge temperatuur zwemwater; ° De Fluit: defecte verlichting en onaangename lichtinval, beperkte en onvoldoende onderhouden zwemmaterialen, te hoge badrand, beperkt geschikt voor gehandicapten en onaangename tribune; ° Forum Kwadraat: duurder dan De Fluit, onvoldoende warmwater capaciteit douches tijdens piekmomenten, onvoldoende parkeercapaciteit. • voldoen de zwembaden volgens de verenigingen (algemene opinie): ° De Fluit: Nee, want het zwembad is verouderd, komt onvoldoende tegemoet aan de behoeften en is niet meer van deze tijd; ° Forum Kwadraat: Niet volledig, want het zwembad is niet geschikt voor wedstrijden en aanpassingen zijn nodig om de toegankelijkheid voor gehandicapten te verbeteren. • wensen ten aanzien van een toekomstig zwembadaanbod: ° het aanbod moet zijn schoon, veilig, toegankelijk voor alle doelgroepen, betaalbaar en bereikbaar; ° het aanbod moet zijn eigentijds, multifunctioneel en met voldoende zwemwater: onder andere met een volwaardig wedstrijdbad, doelgroepenbad, instructiebad, warm waterbad, “speelbad” met recreatieve elementen op een maximale reisafstand van circa 5 kilometer.


Consultatie van deskundigen

7.3 De Fluit: bedrijfsleiding en personeel Bedrijfsleiding en personeel geven aan dat een toekomstig zwembadenaanbod in hun optiek multifunctioneel moet zijn en gericht op een breed spectrum van de locale samenleving. Het multifunctionele karakter van het zwembadenaanbod bestaat uit zwemwater dat tegemoet komt aan alle potentiële bezoekcategorieën: recreatief zwemmen binnen, recreatief zwemmen buiten, doelgroepen van ouder en kindzwemmen tot zwemmen voor ouden van dagen, particuliere zweminstructie (zwemlessen) en zwemsport. Op basis van het bovenstaande ontstaat een zwembad met meer bassins die voor uiteenlopende doeleinden kan worden gebruikt en die bij voorkeur afzonderlijk in gebruik zijn te nemen. (compartimentering). Gebruikstechnisch is dit voordelig en exploitatietechnisch is dit kostenbesparend. Bij eventuele overwegingen voor het vervangen van de huidige twee zwembaden voor een nieuw multifunctioneel zwembad is het wenselijk de onderling verschillende culturen van enerzijds Leidschendam en anderzijds Voorburg te betrekken, zo is aangegeven. Bij eventuele overwegingen voor het vernieuwen van het huidige zwembadenbeheer laat het zwembadpersoneel weten te hechten aan hun huidige ambtelijke rechtspositie en het werken binnen een gemeentelijke organisatie. 7.4 Forum Kwadraat: bedrijfsleiding en personeel Bedrijfsleiding en personeel van Forum Kwadraat geven aan dat een zwembad voor Voorburg in hun optiek niet gericht moet zijn op recreatief zwembadbezoek. Recreatief bezoek, zo blijkt uit ervaringen, loopt al enige tijd terug en de behoefte bestaat vooral aan zwemwater voor zweminstructie en zwemsport. Mogelijkheden voor het multifunctioneel inzetten van het aanbod is daarbij wel gewenst. Zo bestaat er een toenemende vraag naar warmwater zwemactiviteiten voor ouderen, ouders en kinderen, alsook diverse medische groepen. Deze bezoekgroepen zijn, bij één bassin, niet goed te combineren met zwemverenigingen omdat variabele zwemwater temperaturen zijn gewenst. Het inzetten van slechts één bassin is gebruikstechnisch niet klantgericht en exploitatietechnisch niet efficiënt. Bij een toekomstig zwembadenaanbod geven bedrijfsleiding en personeel in overweging een “zichtbaar” zwembad met voldoende gelegenheid voor parkeren, knelpunten bij de bedrijfsvoering van het huidige zwembad.


Hoofdlijnen voor het vervolg

8


8.1 Inleiding Hoofdstuk 8 bestaat uit de hoofdlijnen voor het vervolg (het uitwerken van toekomstscenario’s): • de toekomstige wensen en behoefte aan een binnenbad en buitenbad binnen de gemeente; • de kwaliteit en kwantiteit van de huidige zwembaden in relatie tot de toekomstige behoefte; • de implicaties van de huidige beheervorm en relevante aspecten bij alternatief beheer; • het exploitatieperspectief bij gelijkblijvende zwembaden en zwembadenbeheer; • het vertrekpunt voor het nader uitwerken van alternatieve toekomstscenario’s; • het benoemen van scenario’s die in de navolgende fase worden uitgewerkt. 8.2 Wensen en behoefte aan een binnenbad en buitenbad Op basis van de voorgaande paragrafen komen de volgende wensen naar voren: • overdekt recreatief zwemwater, maximaal binnen één zwembad: ° met enige recreatieve elementen (en met oog voor levenscyclus). • openlucht recreatief zwemwater, maximaal binnen één zwembad en: ° gekoppeld aan overdekt recreatieve zwemwater; ° met een beperkt zwemwatercapaciteit; ° met ruime recreatieve functie (ligweide); ° met mogelijke separate bedrijfsvoering. • instructiewater, ten behoeve van: ° particuliere zwemlessen; ° uiteenlopende doelgroepen; ° warmwater zwemactiviteiten. • zwemwater voor de zwemsport: ° voor zwemverenigingen; ° met mogelijkheid van zweminstructie voor multifunctioneel gebruik (beweegbare bodems vormen bekende aanvullende voorzieningen). Wij stellen voor om bovenstaande wensen mee te nemen naar de vervolgfase.

8.3 Kwaliteit en kwantiteit huidige zwembaden - toekomstige behoefte Bij de opdrachtformulering is de vraag gesteld: voldoen de zwembaden Forum Kwadraat en De Fluit nog aan de huidige en toekomstige maatschappelijke behoeften en gewenste kwaliteit? Het antwoord is dat deze zwembaden niet meer volledig voldoen aan de huidige en toekomstige maatschappelijke behoeften en gewenste kwaliteit. • Het huidige recreatieve zwembadenaanbod is qua omvang nog steeds aantrekkelijk, maar aan vernieuwing toe. De vraag verandert en de bezoekaantallen nemen als gevolg hiervan fors af. Vernieuwing zal het recreatieve bezoekpotentieel opnieuw aanwakkeren. • Het huidige openluchtbad heeft qua omvang (in m2 zwemwater) overcapaciteit. Openlucht zwemwater is wenselijk, maar dan met een beperkte zwemwatercapaciteit en bij voorkeur met ruime mogelijkheden voor recreatie. • De bassins voor instructiezwemmen zijn in zowel De Fluit als Forum Kwadraat volstrekt onvoldoende (wachtlijst voor particuliere zweminstructie is 1,5 jaar tot 2,5 jaar), Zij zijn bovendien gebruiksonvriendelijk en/of exploitatietechnisch ongunstig. Deze knelpunten (De Fluit: variabele waterniveaus en Forum Kwadraat: waterwater activiteiten en zwemsport in hetzelfde bassin) dienen in een toekomstige zwembadconfiguratie te worden weggenomen.



•

Zwemwater voor wedstrijdsport en waterpolo is tijdens courante uren onvoldoende aanwezig. Uitwijken naar alternatieve gebruiksuren is niet mogelijk. De komst van een 50-meter wedstrijdbad in Ypenburg brengt daar geen verandering in.

8.4 Implicaties van huidige beheervorm en aspecten bij alternatief beheer Onderling afwijkend beheer voor de twee zwembaden binnen de gemeente komt voort uit een historie van twee voorheen zelfstandige gemeenten met afwijkend beleid voor zwembadbeheer. In deze tijd is afwijkend beheer voor de twee zwembaden vooralsnog houdbaar, maar wel opmerkelijk, temeer omdat gelijke gemeentelijke voorwaarden voor beheer en exploitatie van de twee zwembaden logisch is vanuit een wens van eenduidig gemeentelijk zwembadenbeleid. Ook beheer- en exploitatiematig is gelijk beheer gunstig. De geboden dienstverlening is dan beter op elkaar en op de bezoekers af te stemmen en datzelfde geldt voor alle exploitatieinspanningen. Het is onhandig om met twee zwembaden in één gemeente te opereren en geen enkele vorm van samenwerking of afstemming te kennen. Gelijk beheer kent echter implicaties die niet gemakkelijk zijn te overwinnen. Twee zwembaden in gemeentelijk beheer is ongewenst en twee zwembaden in geprivatiseerd beheer kent ook knelpunten. Deze knelpunten zijn in onze optiek echter weg te nemen, onder andere door de kaders voor toekomstig geprivatiseerd zwembadenbeheer zorgvuldig vast te leggen alvorens de markt te vragen wat zij voor de gemeente kan betekenen. De praktijk heeft inmiddels uitgewezen dat geprivatiseerd zwembadenbeheer, mits via een zorgvuldig proces tot stand gekomen, de gemeente en haar inwoners gunstige resultaten kan opleveren. Mocht de gemeente geprivatiseerd beheer voor beide zwembaden overwegen dan adviseren wij Forum Kwadraat hierbij te betrekken (hercontractering). De exploitatieovereenkomst tussen de gemeente en de exploitant loopt per 31 december 2010 af en het is voor de gemeente gunstiger indien beheer en exploitatie van beide zwembaden tegelijkertijd wordt aanbesteed. De voorzieningen worden dan te zijner tijd beheerd en geëxploiteerd onder een gelijk regime en op basis van gelijke exploitatievoorwaarden (harmonisatie). Aandachtspunten in relatie tot het bovenstaande: de overeenkomsten met de exploitant van Forum Kwadraat dienen dan ruim 12 maanden voor het expireren van de onderliggende overeenkomsten schriftelijk en per exploot te worden opgezegd. Daarnaast dient de huurder binnen dezelfde termijn ontruiming te worden aangezegd; • de huurovereenkomst met ArKeBo loopt nog vijf jaar door en dat geldt ook voor de hiermee samenhangende verplichting voor de gemeente. Naar verwachting zal de ontwikkeling van een eventueel vernieuwd zwembadaanbod (renovatie en/of nieuwbouw) echter snel vier tot vijf jaar in beslag nemen. In gebruik houden van Forum Kwadraat tot einde huurovereenkomst komt dan in beeld. •

Onderstaand tonen wij op hoofdlijnen financiële bewegingen bij privatisering van zwembad De Fluit (beheer van Forum Kwadraat is al geprivatiseerd). Een berekening van financiële consequenties volgt tijdens Fase II van het onderzoek.



Zwembad De Fluit Opbrengsten Hoger door meer ondernemerschap (collectieve campagnes, gezamenlijke arrangementen, et cetera) Lasten Lager door het wegvallen van € 773.000,-- aan overheadkosten. Hiervoor komt in de plaats een vergoeding aan de exploitant in verband met ingebrachte expertise, winst en risico Eventueel een taakstellende extra bezuiniging op exploitatiekosten

Gemeente Leidschendam-Voorburg De overheadkosten vervallen van de zwembadbegroting maar blijven voorlopig rusten op de gemeentebegroting. Op termijn zullen deze overheadkosten naar verwachting teruglopen. Daarnaast moet rekening worden gehouden met extra kosten voor de gemeente in verband met: • een veranderende rechtspositie van het personeel. Financiële verschillen worden normaal gesproken opgevangen door een sociaal plan • implementatiekosten. Dit zijn kosten onder andere voor het oprichten van een BV, het opstellen van statuten, contracten, Sociaal Plan, et cetera

8.5 Exploitatieperspectief bij gelijkblijvende zwembaden en -beheer Het exploitatieresultaat voor beide zwembaden samen is momenteel afgerond -€ 2.068.000,-per jaar, inclusief kapitaallasten, huurkosten en groot onderhoud. Bij gelijkblijvende zwembaden en –beheer loopt dit bedrag op termijn naar verwachting verder op. 8.6 Vertrekpunt voor nader uitwerken van toekomstscenario’s De potentiële exploitatieverbeteringen (hoofdstuk 3 en 4) bedragen in totaal € 176.000,-- ten opzichte van de exploitatieresultaten van 2008 en uitgaande van het handhaven van het openluchtbad. Hiervan is € 126.000,-- van toepassing op De Fluit en € 50.000,-- op Forum Kwadraat. Na exploitatieverbetering bij De Fluit en het buiten beschouwing laten van een de potentiële exploitatieverbetering bij Forum Kwadraat ontstaat een exploitatieresultaat voor beide zwembaden samen van -€ 1.892.000,-- (€ 2.068.000,-- -/- € 176.000,--) als vertrekpunt voor nader uit te werken scenario’s en bij zwembad De Fluit in gemeentelijk beheer en zwembad Forum Kwadraat is in geprivatiseerd beheer (op basis van 2008 en prijspeil 2008). 8.7 Scenario’s om uit te werken in de volgende fase Bij offerte van 13 maart 2009 heeft Grontmij | Marktplan de volgende scenario’s voorgesteld: 1. in stand houden van de huidige twee zwemvoorzieningen De Fluit en Forum Kwadraat 2. renoveren van zwembad De Fluit in combinatie met het sluiten van Forum Kwadraat 3. het realiseren van één nieuw zwembad ter vervanging van beide zwembaden Nu, na alle inventarisaties en analyses, zijn wij van mening dat dit werkelijk denkbare scenario’s zijn voor de toekomst en dat zij basis kunnen zijn voor uitwerking in Fase II. Bovenop deze scenario’s stellen wij een tweede dimensie voor door het toevoegen van twee beheervarianten: a. doorgaan met het huidige beheer (De Fluit in gemeentelijk beheer en Forum Kwadraat in exploitatie bij een marktpartij); b. volledig privatiseren van het beheer (beide voorzieningen in exploitatie bij een marktpartij). Op basis van het bovenstaande ontstaan zes mogelijke toekomstscenario’s.

In stand houden van beide zwembaden Renoveren De Fluit/sluiten Forum Kwadraat Sluiten beide baden/realiseren één nieuw zwembad

Doorgaan met huidig beheer zwembaden 1a 2a 3a

Privatiseren beheer beide zwembaden 1b 2b 3b

De begeleidingscommissie heeft dit voorstel gehonoreerd en daarbij verzocht om daarbij te betrekken het eventueel achterwege laten van het openluchtbad.


Bijlage 1

Overzicht van exploitatieresultaten 2008 Bijlage I Overzicht van exploitatieresultaten 2008

Forum Kwadraat

Inkomsten Zwembad recreatief zwemmen doelgroepactiviteiten particuliere zweminstructie vereningen en groepen onderwijsinstellingen overige zwembad

waarvan overdekt

De Fluit

waarvan openlucht


€ € € € € €

108.000 33.000 291.000 142.000 16.000 0

€ € € € € €

406.000 30.000 91.000 155.000 35.000 9.300

€ € € € € €

337.000 30.000 91.000 155.000 35.000 9.300

€ € € € € €

69.000 0 0 0 0 0

€ € € € € €

514.000 63.000 382.000 297.000 51.000 9.300

€

590.000

€

726.000

€

657.000

€

69.000

€

1.316.000

€ € € € € € € € €

433.000 109.000 72.000 13.000 52.000 0 7.300 0 37.000

€ € € € € € € € €

796.000 275.000 87.000 40.000 15.000 12.000 12.000 773.000 18.000

€ € € € € € € € €

742.000 224.000 71.000 33.000 14.000 10.000 10.000 630.000 15.000

€ € € € € € € € €

54.000 51.000 16.000 7.000 1.000 2.200 2.200 143.000 3.300

€ € € € € € € € €

1.229.000 384.000 159.000 53.000 67.000 12.000 19.300 773.000 55.000

€

723.000

€

2.028.000

€

1.749.000

€

280.000

€

2.751.000

exploitatieresultaat resterende kosten

€ €

-133.000 394.000

€ €

-1.302.000 239.000

€ €

-1.092.000 195.000

€ €

-211.000 44.000

€ €

-1.435.000 633.000

Na resterende kosten

€

-527.000

€

-1.541.000

€

-1.287.000

€

-255.000

€

-2.068.000

totaal zwembad

Uitgaven personeel energie, water, chemicaliën onderhoud belasting en verzekering administratie en beheer communicatiekosten afschrijvingen en rente overhead overige Totaal uitgaven

Resultaten

Resterende kosten bestaan uit: • zwembad Forum Kwadraat: toerekening huurkosten, gemeentelijke kosten voor groot onderhoud en 80% van de totale exploitatiebijdrage voor geheel complex Forum Kwadraat aan Optisport Voorburg BV (de resterende 20% wordt verantwoord als bijdrage voor de sporthal en de overige functies); • zwembad De Fluit: kapitaallasten en groot onderhoud.

273598, Revisie

Bijlage 2

Criteria Keurmerk Veilig & Schoon Algemene en wettelijke eisen • Het zwembad voldoet aan de eisen van de WHVBZ. • Het zwembad voldoet aan het Besluit horeca-, sporten recreatievoorzieningen of heeft een eigen ver• • • • • • • • • • • • • • • • •

gunning in het kader van de wet milieubeheer. Het zwembad voldoet aan de regels en voorschriften ten aanzien van brandveiligheid. Het zwembad voldoet aan de wetgeving met betrekking tot Legionella. Het zwembad moet worden beheerd overeenkomstig NEN-EN 50110 en NEN 3140. In het zwembad aanwezige glijbanen zijn gekeurd en voldoen aan het Besluit veiligheid attractie- en speeltoestellen. De aanwezige speel- en attractietoestellen dienen wettelijk te zijn goedgekeurd. Het zwembad beschikt over een Risico-Inventarisatie-Evaluatie (RIE). Het zwembad beschikt over een calamiteitenplan. Het zwembad beschikt over een ontruimingsplan. Het zwembad beschikt over een ongevallenregistratie. De in het zwembad aanwezige horecavoorziening beschikt over een vergunning in het kader van de Drank- en Horecawetgeving. Tijdens openstellingtijden van de horeca is iemand met het diploma Sociale Hygiëne aanwezig. De horeca in het zwembad werkt volgens de richtlijn HACCP. Het zwembad beschikt voor de speel- en/of behendigheidsautomaten over de daarvoor noodzakelijke vergunning. De liftinstallaties in het zwembad worden iedere achttien maanden geïnspecteerd door een erkend keuringsinstituut. Het zwembad beschikt over toegangsregels. Gebruik mindervalide voorzieningen.

Veilig en schoon • • • • • • • • • •

Het zwembad beschikt over een toezichtplan. Personeelsleden, belast met toezicht, beschikken over de vereiste diploma’s. Het dienstdoende personeel belast met toezicht is duidelijk herkenbaar voor de bezoekers. Het zwembad controleert periodiek RVS en verzinkt staal. Het zwembad heeft een WA-verzekering afgesloten. Het zwembad heeft voorwaarden voor verhuur aan derden. Het zwembad beschikt over een schoonmaakplan. De hygiëne van de vloeren in het zwembad wordt gecontroleerd. In alle ruimten van het zwembad zijn afvalvoorzieningen aanwezig. Het zwembad beschikt over een protocol voor afhandeling van klachten.

Zie ook: www.zwembadkeur.nl

273598

Een toekomstig adequaat zwembadaanbod in de gemeente Leidschendam-Voorburg. Fase I: Analyses van huidige zwembaden

Recommend Documents