een schot in de roos!

een schot in de roos!

GLOEDNIEUWE METHODE NEDERLANDS VOOR A-STROOM EN ASO

IMPACT Nederlands …

en uw lessen worden een voltreffer Er wordt veel van u verwacht als leerkracht Nederlands. Naast docent bent u ook een vakexpert, coach, teamspeler en administratief wonder. Goed nieuws voor uw gemoedsrust … IMPACT Nederlands, de nieuwe methode Nederlands voor de A-stroom en de tweede en derde graad aso, heeft alle troeven in huis om u in al die taken te ondersteunen.

• • • • • • • •

2

overzichtelijke structuur en heldere, cyclische opbouw doelgerichte en competentieontwikkelende leerlijn expliciete aandacht voor strategisch handelen integratie van kennis, vaardigheden en literatuur met functionele toepassing in taaltaken en transfermogelijkheden doordachte aanpak in de ontwikkeling van de literaire competenties sterk aanbod in variatie, differentiatie en remediëring didactisch comfort en praktische ondersteuning voor de leerkracht constructief en cyclisch leerproces voor de leerling met uitgebreide (online) ondersteuning


meteen raak!

Klaar om te starten: schooljaar 2015-2016

1ste graad A-stroom • Leerwerkboek 1 • Vademecum 1ste graad • Handleiding 1 • Lerarenkit 1

2de graad aso Leerwerkboek 3 Vademecum 2de graad Handleiding 3 Lerarenkit 3

• • • •

3de graad aso • Leerwerkboek 5 • Karakters (Bronnenboek 3de graad) • Vademecum 3de graad • Handleiding 5 • Lerarenkit 5

Klaar om te starten: schooljaar 2016-2017

1ste graad A-stroom • Leerwerkboek 2 • Handleiding 2 • Lerarenkit 2

2de graad aso • Leerwerkboek 4 • Handleiding 4 • Lerarenkit 4

3de graad aso • Leerwerkboek 6 • Handleiding 6 • Lerarenkit 6

3


volgens een uitgestippelde en doelgerichte leerlijn IMPACT Nederlands is heel bewust simultaan ontwikkeld voor de drie graden, met een duidelijke horizontale en verticale leerlijn over de leerjaren heen. Doelen worden duidelijk geëxpliciteerd voor zowel de leerling als de leerkracht.

Eerste graad • • • •

Tweede graad

Derde graad

4 1 Didactische wenk – imperatief herkennen en gebruiken • instructies op structurerend niveau • mondelinge en schriftelijke Instap & Richtvragen gebod/verbod Suggestie begrijpen, geven en schrijven instructies gericht op specifiek Gesloten boek. Maak een woord1 Dylan heeft binnenkort examens. Zijn voorbereiding loopt niet altijd op wieltjes. spin ‘examens’ of ‘toetsen’ op het • instructiefilmpjes instructies herkennen maken publiek In welke foto’s herken jij jezelf? Voer een klasgesprek rond de instructies geven bord. (mondeling/schriftelijk) • functioneel inzetten van vragen: Wat zijn het?, Welk gevoel signaalwoorden roepen ze op?, Waarom?, Heb je

1 Didactische wenk – Suggestie & Richtvragen Gesloten boek. Maak een woordspin ‘examens’ of ‘toetsen’ op het bord. Voer een klasgesprek rond de vragen: Wat zijn het?, Welk gevoel roepen ze op?, Waarom?, Heb je last van stress bij toetsen?, Hoe uit zich dat?, Wat doe je ertegen?, Wat helpt?, Heb je buiten school ook last van stress (examen muziekschool, danscompetitie, sportwedstrijd …)?, Wanneer?, Wat doe je dan?

last van stress bij toetsen?, Hoe uit zich dat?, Wat doe je ertegen?, Wat helpt?, Heb je buiten school ook last van stress (examen Instap muziekschool, danscompetitie, 1 Dylan heeft binnenkort examens. Zijn voorbereiding loopt niet altijd op wieltjes. In welke foto’s herken jij jezelf? sportwedstrijd …)?, Wanneer?, Wat doe je dan?

4

3 Differentiatie Uitdaging Na de eerste kijkronde kan je klassikaal de tips al verzamelen. Dan is de tweede kijkronde een controleronde. Vereenvoudiging Verdeel de klasgroep in vijf groepjes, zodat elke leerling slechts één tip hoeft te noteren.

5 Didactische wenk - Transfer zie p. xxx 92

Lesfiche Duiding luisteren en kijken deel 3, instaples 1 lesuur

Eindtermen 1, 5, 26 Leerplandoelen VVKSO

1, 5

GO!

5, 11

OVSG

9, 13

2

Bekijk Dylans filmpje. Beantwoord de kraakvragen.

3 Modelantwoord zie p. xxx

3

§ Waarover gaat het filmpje? § Voor wie is het filmpje gemaakt? § Wat is het doel van Dylans filmpje? 3

Bekijk het filmpje een tweede keer. Noteer de tips van Dylan op een kladblaadje.

4

Geef zelf twee extra studietips aan je klasgenoten.

5

4 Didactische wenk - Suggestie en variatie zie p. xxx

Duur

voorsp globaal lezen

zoekend lezen

genietend lezen

?

Bekijk Dylans filmpje. Beantwoord de kraakvragen.

?

WIST-JE-DATJE

Arabische teksten lees je van

rechts naar links, Chinese teksten § Waarover gaat het filmpje? van boven naar onderen. § Voor wie is het filmpje gemaakt? pas je wanneer toe? Lees de situatie en het doel in de eerste kolom. Noteer je aanpak en § Wat2 isWelke hetleesstrategie doel van Dylans filmpje?

100

strategie in de tweede en derde kolom. Overleg met je buur.

3 Differentiatie Uitdaging Wat is de beste tip die jij van je klasgenoten kreeg? Na de eerste kijkronde kan je klassikaal de tips al verzamelen. Dan is Wat leer je in dit deel? de tweede kijkronde een controleJe leert goede instructies geven. ronde. Waarom leer je dat? InstructiesVereenvoudiging geven komt vaak voor in het dagelijkse leven. Je legt aan iemand uit hoe je een filmpje op YouTube plaatst, hoe je het volgende level in een computerspel haalt, hoe je ergens met de fiets geraakt, hoe je een proefje uitvoert in natuurwetenschappen, hoe je een hoek berekent … Verdeel de klasgroep in vijf groepjes, zodat elke leerling slechts één tip hoeft te noteren.

3

4

5

Aanpak: Ik zal …

Leesstrategie

b Je wil weten hoe je op je tablet een schermafdruk kan nemen. Je neemt de handleiding van je tablet erbij.

op zoek gaan naar specifieke informatie; ik begin bij de inhoudstafel om te zoeken waar ik de informatie vind.

zoekend lezen

c Je ziet een krantenkop en vraagt je af waarover het artikel zal gaan (en of het de moeite is om het te lezen).

nadenken waarover het artikel zou kunnen gaan op basis van de krantenkop en eventuele foto’s die erbij staan.

voorspellend lezen, oriënterend lezen

d Je leest stiekem de mopjes op de kalender die in de keuken hangt en die je broer ‘keistom’ vindt. Best grappig, die mopjes.

genieten van de mopjes.

Wat is de beste tip die jij van je klasgenoten kreeg?

genietend lezen

1 Leesstrategieën

93

Transparant overzicht van de toegepaste eindtermen, leerplandoelstellingen (van de drie netten) en de concrete leerlijn in de lesfiche (ook digitaal).

Instructies geven komt vaak voor in het dagelijkse leven. Je legt aan iemand uit hoe je een filmpje op YouTube plaatst, hoe je het volgende level in een computerspel haalt, hoe je ergens met de fiets geraakt, hoe je een proefje uitvoert in natuurwetenschappen, hoe je een hoek berekent …

Materiaal

11-03-15 16:20

92

Deel 3 | Toets in zicht

Lesfiche Duiding

Leerlijn

Lesnummer

deel 3, instaples

Duur

1 lesuur

Eindtermen 1, 5, 26 Leerplandoelen VVKSO

1, 5

GO!

5, 11

OVSG

9, 13

a Je de fav

b Je ta ka ha er

d Je op ke br gr

5 Didactische wenk - Transfer zie p. xxx

luisteren en kijken

Situa

c Je vra art m

Waarom leer je dat?

 Leerwerkboek p. 92 4 Didactische wenk - Suggestie  Digitaal: video 3 en variatie Leerlingbetrokkenheid De leerlingen lijsten hun eigen examentips op en zie p. xxx praten over hun 'stress'-ervaringen.

Vakcomponent

Welke strateg

Je leert goede instructies geven.

 Waarom leren we dit? We oriënteren ons op de leerstof van deel 3.

 Wat leren we nu? We worden ons bewust van onze eigen gevoelens bij én aanpak van toetsen en proefwerken. We ontdekken dat we bij instructies en tips de imperatief gebruiken.

2 0:00 | 02:45

Geef zelf twee extra studietips aan je klasgenoten.

Wat leer je in dit deel?

3 Didactische wenk – Leerlijn Suggestie & Richtvragen  Wat leren we later?  Wat kennen/kunnen we al? We leren instructies lezen en zelf schrijven. Sommigen van zie ons weten al hoe je toetsen p. xxx voorbereidt en/of hoe je met stress omgaat. Sommigen van ons gebruiken een imperatief al correct.

Situatie & doel

Bekijk heta filmpje een tweede keer. Noteer de tips van Dylan op genietend lezen Je moet een eind rijden op genieten van mijn strip. de bus. Gelukkig heb je je een kladblaadje. favoriete strip bij je.


16954_BW 01_Impact Nederlands Handleiding 3.indd 100

100

Uit: Impact Nederlands 1 Handleiding

16954_BW 01_Impact Nederlands Handleiding 3.indd 100

4

WI

Ara rec van

0:00 | 02:45

3 Didactische wenk – Suggestie & Richtvragen zie p. xxx

Lesnummer

oriënt

voorspellend lezen 2

Vakcomponent

1

Welke leesstrategieën ken je uit de vorige lessen?

oriënterend lezen /

3

Welke

Voor de leerkracht

2 Extra - Transcript video 3 De samenvatting van het filmpje vind je online.

2 Extra - Transcript video 3 De samenvatting van het filmpje vind je online.

3 Modelantwoord zie p. xxx

Leesstrategieën 1

1

 Wat kennen/kunnen we al? Sommigen van ons weten al hoe je toetsen voorbereidt en/of hoe je met stress omgaat. Sommigen van ons gebruiken een imperatief al correct.  Wat leren we nu? We worden ons bewust van onze eigen gevoelens bij én aanpak van toetsen en proefwerken. We ontdekken dat we bij instructies en tips de imperatief gebruiken.

 Wat leren we later? We leren instructies lezen en zelf schrijven.  Waarom leren we dit? We oriënteren ons op de leerstof van deel 3. Materiaal  Leerwerkboek p. 92  Digitaal: video 3 Leerlingbetrokkenheid De leerlingen lijsten hun eigen examentips op en praten over hun 'stress'-ervaringen. 11-03-15 16:20

5

Wat is de beste tip die jij van je klasgenoten kreeg?

Voor de leerling

Wat leer je in dit deel? Je leert goede instructies geven.

Waarom leer je dat? Instructies geven komt vaak voor in het dagelijkse leven. Je legt aan iemand uit hoe je een filmpje op YouTube plaatst, hoe je het volgende level in een computerspel haalt, hoe je ergens met de fiets geraakt, hoe je een proefje uitvoert in natuurwetenschappen, hoe je een hoek berekent …

Uit: Impact Nederlands 1

92

Aandacht voor functionaliteit van de leerstof. Bewustmaking van waarom ze iets leren.


16406_BW_LNL 01_deel 03.indd 92

54

10-03-15 14:38

10 Maak nu zelf instructies bij de beeldenreeksen hieronder. Bekijk eerst het filmpje bij de beeldenreeks en schrijf dan je instructies uit op een kladblaadje. Je kiest zelf uit hoeveel stappen je instructies bestaan . Gebruik verschillende signaalwoorden (niet altijd ‘dan’). Je geeft de instructies mondeling aan je buur. Die kijkt met de afbeeldingen in de hand of alles duidelijk is en of jouw instructies voldoen aan de kenmerken van goede instructies. Beeldenreeks A – De kurk in de fles 6

0:00 | 1:43

Beeldenreeks B – Het zwevende potlood 7

0:00 | 2:50

11

!

Bespreek met je buur hoe goed het ging en waarop je volgende keer let. Wissel dan de rollen om met een andere beeldenreeks. TIP! Lukte het nog niet zo goed? Op digitale oefenplatform vind je meer oefeningen waarin je instructies moet opstellen.

Wat heb je geleerd?

In de ‘Wat heb je geleerd?’kader op het einde van de les worden de lesdoelen in heldere taal geformuleerd.

Je kan bestaande instructies beoordelen (en beter maken). Je kan goede instructies geven (mondeling en schriftelijk). Je kan een variatie aan signaalwoorden gebruiken. Je kan minstens drie voorbeelden geven van situaties waarbij instructies worden gebruikt.

106


16406_BW_LNL 01.indb 106


06-01-15 14:07

5


omdat alles begint met een heldere structuur Een transparante structuur is essentieel! • Elk leerjaar bestaat uit zeven delen • Deel 1 = beginsituatieanalyse (BSA) • herhaling, toetsing, opfrissing leerstof voorgaande leerjaar • analyse van leerling en klas door screening van vaardigheden en diagnosetesten, met het oog op differentiatie

• oriëntatie op het deel en de

• Delen 2-7 met vaste fasering:

taaltaak

• activatie voorkennis • prikkeling nieuwsgierigheid • link naar de taaltaak

INSTAP

• cyclisch aanbod van lessen met nieuwe leerstof

LES

LES LES

LES

• integratie van taalbeschouwing,

LES LES

LES

vaardigheden en literatuur, woordenschat, BZL, digitaal oefenmateriaal ... • lessen systematisch opgebouwd volgens OVUR • Voorbereiding op de taaltaak

LES LES

portfolio

inoefening

• uitvoerend deel met toepassing en transfer van de geziene leerstof en strategieën

TAALTAAK

• reflectie op het deel en wat

TERUGBLIK portfolio

gekend moet zijn

• syntheseoefeningen en online

inoefening

remediërings- en uitbreidingsmateriaal • reflectiekader voor alle lessen

GENIETEND LEZEN • boeksuggesties • creatieve en motiverende verwerkingsopdrachten

Elk deel reikt via afzonderlijke en doelgerichte lessen, de nodige bouwstenen aan om op het einde van het deel een zinvolle taaltaak te kunnen uitvoeren. Dat systeem biedt de leerkracht de nodige flexibiliteit om naar eigen inzicht en behoefte bepaalde lessen te schrappen of van plaats te wisselen. werkwoorden s?

durfal of angsthaa

con gru

38

Lessen

enti

e

klasblog

Wie is het?


Wie is wie? Instap

leestekens

6

6

Kopregel

• portfolio

1 Iemand beschrijven 40 2 Zelfstandige en 41 bijvoeglijke naamwoorden 3 Gevoelswaarde van 46 woorden 4 Soorten zinnen en 50 eindleestekens 5 Hoofdletters 54 6 PV - onderwerp - congruentie 57


2

7 Onvoltooid tegenwoordige 61 tijd (ott) 8 Alfabetisch ordenen 66 9 Soorten werkwoorden 71 10 Woordenkraker 77

Taaltaak

81

Jezelf beschrijven in een klasboek (of op een klasblog)

Terugblik

85

De Leesclub

89

10-03-15 14:34


Klaar voor actie!

Om het leerrendement bij de leerlingen te verhogen, wordt sterk ingezet op activerende werkvormen. Impact Nederlands biedt zinvolle en motiverende opdrachten die haalbaar zijn binnen de voorziene tijd en ruimte.

Een schitterend gebrek

In het ABC voor de leerkracht (online) wordt de toepassing, organisatie en meerwaarde van de verschillende activerende werkvormen op eenvoudige wijze toegelicht.

6

Wat? Waarom? Je maakt kennis met een historische roman en gaat na welke invloed de historische periode heeft op de stijl van de auteur. Je oefent ook de vaardigheid om de intertekstualiteit in een roman te analyseren.

Casanova 1

OVUR

Vorm een groep van vier. Neem een blad en verdeel het als volgt: leerling 1 schrijft hier leerling 4 schrijft hier

de groep is het hierover eens

leerling 2 schrijft hier

PLACEMATMETHODE

leerling 3 schrijft hier

2

Toepassing?

Bekijk de filmaffiches en de cover, en brainstorm nu individueel gedurende één minuut over de figuur Casanova.

De placematmethode kan ingezet worden om a) voorkennis bij leerlingen te activeren b) leerlingen te leren argumenteren c) leerlingen te leren samenwerken d) samen te leren.

Organisatie?

Bij deze werkvorm kunnen maximaal 4 leerlingen samenwerken. Elk groepje krijgt een A3-‐blad. Centraal op dit blad teken je een kleinere rechthoek die ongeveer de grootte heeft van een A4-‐blad. Vanuit de hoeken van deze kleinere rechthoek trek je een lijn naar de overeenkomstige hoek van de grotere rechthoek.

Materiaal?

Een A3-‐blad en een pen per leerling. Eventueel kan je ook kleurenstiften voorzien zodat de leerlingen belangrijke ideeën kunnen onderlijnen.

3

Overleg met je groepsleden. Waarover zijn jullie het eens? Noteer dat in het midden.

4

Bekijk met de hele klas welke ideeën jullie hebben over Casanova.

5

Ga online op zoek naar de feiten achter Casanova en ga na hoe dicht je bij de waarheid zat.

Werkwijze?

De roman en zijn historische kader De historische roman

OVUR

• • • •

In een historische roman speelt het verhaal zich af in het verleden. De auteur roept de sfeer van een historische periode op door een bepaalde historische gebeurtenis in het verhaal te verwerken of door historische figuren als romanpersonage te gebruiken. Sommige schrijvers gaan zo ver dat ze in archieven en historische bronnen op zoek gaan naar bruikbaar materiaal, terwijl andere schrijvers meer vanuit hun verbeelding schrijven.

• •

6 Een schitterend gebrek

Boek_16207 LNL 05 aso Leerwerkboek.indb 95

95

10-03-15 16:34


Meerwaarde?

Leerlingen worden uitgedaagd tot actie en tot kritisch nadenken over de leerstof en zelfwerkzaamheid.

Stap 1: Geef de groepjes een onderwerp of vraag waarover ze moeten brainstormen. Stap 2: De leerlingen noteren hun ideeën noteren op hun deel van de placemat. Er wordt niet gesproken! Stap 3: De leerlingen bekijken elkaars ideeën in stilte. Ze duiden goede ideeën aan. Stap 4: De leerlingen overleggen en noteren in het middelste vak de ideeën of begrippen die zij allemaal goed vonden. Stap 5: Ze gebruiken argumenten om hun ideeën die nog niet gekozen werden te verdedigen. Stap 6: Alle placemats worden in de klas opgehangen. De leerlingen gaan op de andere placemats kijken en vullen hun placemat aan met goede ideeën van anderen.

-‐ -‐ -‐

Alle leerlingen plaats en tijd krijgen om hun antwoorden of ideeën te formuleren. Elke leerling actief deelneemt aan de les. de leerlingen vaardigheden ontwikkelen zoals vergaderen, overleggen en zichzelf verdedigen.

ABC van de leerkracht

7


met scherpe aandacht voor strategisch handelen Strategisch leren handelen is een stapsgewijs proces dat start in het eerste jaar IMPACT Nederlands biedt hierin een stevige ruggengraat.

• OVUR-strategie, toegepast op drie niveaus, in alle leerjaren: • meta: binnen een deel • macro: binnen een les of taaltaak • micro: binnen een opdracht of oefening • woorden semantiseringsstrategieën, inclusief aandacht voor schooltaalwoorden, instructietaal, lexiconbevordering en academische woordenschat • luister-, lees- en schrijfstrategieën, inclusief cyclische aanpak met (her)schrijfrondes • onderzoeksstrategieën • ‘Wat heb je geleerd?’-kaders en theoriekaders: wat is het, hoe vorm je het, waarvoor en wanneer gebruik je het én welk effect heeft dat op de communicatie? • interne strategieën, zoals onthoudstrategieën, analogie, mindmapping, associaties, semantisering, activerende werkvormen en BZL • Kraakkaarten per graad, met bundeling van de belangrijkste strategieën om communicatie, woorden, teksten, stijlen, genres, ... te kraken.

3

Woordenkraker 1

Onderstaande woorden komen uit de lessen van dit deel.

2

relevant (L1)

de introductie (L1)

waarderen (L3)

specifiek (L1)

het zoekertje (L2)

resoluut (L2)

de interpunctie (L4)

zorgvuldig (L2)

de producent (L5)

ijverig (L3)

de enquête (L6)

impulsief (L3)

de/het eigendom (L9)

rebels (L3)

de interactie (L9)

 Ken ik delen van het woord?  Ken ik woorden uit het Nederlands, of uit andere talen, die hierop lijken?

Schrijf de woorden waarvan je de betekenis niet kent, of waarvan je niet zeker bent, over op een apart blaadje.

4

Wat een drama!

Ik kijk naar de context waarin het woord voorkomt.

1

 Wordt in de zinnen errond In de literatuur bestaanerdrie grote genres: epiek,een synoniem of antoniem gegeven?  WordtKan hetje woord uitgelegd? lyriek en dramatiek. van epiek en lyriek nog  geven Ben ik woord in een andere context tegengekomen? een definitie of het zeggen welkealelementen er nodig zijn om van epiek en lyriek te spreken? (een klasgenoot, de leerkracht, mijn ouders …)

2

Waaraan denk je spontaan als je het woord ‘dramatiek’ hoort? Kan je drie zinnen bedenken waarin het woord ‘dramatisch’ (online) telkens in een anderenaslagwerk. betekenis voorkomt?

3

Bespreek in groepjes van vier wat dramatiek volgens jullie is en

Verbind de woorden met hun betekenis. beschrijven

•

• uitleggen hoe iets of iemand eruitziet of wat iets of iemand is

een zoekertje

•

resoluut

•

• zeer snel en zonder nadenken • blij zijn met wat iemand gedaan heeft

impulsief

•

• een advertentie in de krant of in een magazine waarin je iets te koop aanbiedt

waarderen

•

• een huis of appartement dat van jou is, is jouw …

een eigendom •

• heel zeker van iets

een producent •

• persoon die of bedrijf dat de financiële leiding heeft

158

over de mogelijke betekenis.

in een (online) woordenboek of een ander


kunnen spreken. Stel jezelf daarbij een aantal vragen.

4

Lees onderstaande tekst over de Game Boy en beantwoord de vragen.

Kies uit: ijverig – impulsief – rebels – relevant – resoluut – specifiek – zorgvuldig

Topische vragen

Inès en Milan mogen dan wel broer en zus zijn, ze zijn totaal verschillend. Ze pakken uitdagingen op een volledig andere manier aan. Vorige vakantie kochten ze met hun mama twee nachtkastjes bij Ikea. Aangezien ze beiden wel houden van wat competitie, maakten ze er een wedstrijdje van om de kastjes zo snel mogelijk in elkaar te zetten.

4

Dadelijk krijg je een les over het ontstaan van het Griekse toneel. Gebruik de topische vragen om een aantal vragen over het onderwerp te formuleren.

5

Tijdens deze les zal je informatie verzamelen over het ontstaan van het Griekse drama door te kijken en te luisteren. gerekend, zo’n euro. Ook in over het lesonderwerp kan JeVandaag maakt goed gestructureerde je na afl oop75 inhoudelijke vragen is hij compleet notities, zodat de rest van de wereld waar het beantwoorden. Bepaal eerst je luisterstrategie. Overloop de checklist en duid aan wat voor jou zeker werkt. Je kan achterhaald door spelletjesgadget in de rekken lag, werd de daarvoor ook terugblikken op je ervaringen tijdens voorbije luisteropdrachten. draagbare spelconsole meteen

OVUR

Maak nu notities.

OVUR

Milan deed de doos open en stalde zorgvuldig alle planken en schroefjes uit in de kamer. Zijn

informatie las hij zeer grondig,

waarna hij ijverig

het kastje in elkaar begon te steken.

10 Woordenkraker


luisterstrategie

Game Boy wordt oude man

apps, maar zo’n 25 jaar geleden was de Game Boy revolutionair hip. Checklist

tweede stap was het zoeken en lezen van de handleiding. Alle relevante

16406_BW_LNL 01.indb 73

OVUR

welke elementen aanwezig moeten zijn om van echt toneel te Gamers, kom uit je zetel!

Vervolledig de zinnen met de bijvoeglijke naamwoorden. Let op de vervoeging!



8

2

Je luistert naar een uiteenzetting over het ontstaan van het Griekse toneel en kijkt naar een ondersteunende Woordstrategieën presentatie. Je noteert schematisch de hoofdzaken in lesnotities. Je kan die lesnotities gebruiken om toetsvragen kijk naar het woord. over de geziene Ik leerstof te beantwoorden.

a Ken je delen van het woord? Ken je het woord uit andere talen? Noteer alles wat je bedenkt op je blaadje. b Bespreek de woorden met je buur en noteer de betekenis die jullie samen bedenken op je blaadje. 3

Luistervaardigheid: het ontstaan van het Griekse toneel

woorden semantiseringsstrategieën

3 Vul onderstaand kader verder in door bij de symbolen en uitleg de gepaste strategie te noteren. Wat? Waarom?

 Markeer met groen de woorden waarvan je de betekenis kent.  Markeer met oranje de woorden waarvan je de betekenis niet kent.  Markeer met geel de woorden waarvan je niet zeker bent. beschrijven (L1)

10

een succes. Met 119 miljoen verkochte exemplaren was de Game Boy ruim een decennium lang een Bepaal je luisterdoel. Vallende Tetris-blokken in el- kaskoe voor Nintendo, een Ja73 Maak gebruik en vangouden de visuelemuninformatie. kaar puzzelen pans bedrijf dat honderd jaar op de structuur van de de beluisterde ‘tekst’. tenLetverzamelen met Itali- voordien was begonnen als fa- gespeeld op één draagbaar toestel. enliggen. goedkopere geaans-Amerikaanse loodgieter brikant van Het laatDe Besteed meer aandacht aan de hoofdzaken (denk aanspeelkaarten. de topische vragen), de populaire bijzaken links Mario Bros. Honderden miljoe- Japanse Cartamundi was toen wone videospelletjes waren tot jongeren hebben het gedaan ook al succesvol gediversifieerd dan van het principe: één toestel, Uit: nen Impact Nederlands1 met de Game Boy. naar eenvoudige, draagbare één eenvoudig spel. 6 Hoewel notities heel persoonlijk zijn, kan je toch een aantal tips met elkaar uitwisselen. computerspelletjes en had met Nintendo Entertainment System CONCURRENTIE 300 000

10

06-01-15 14:04

7

2

Luistervaardigheid: het ontstaan van het Griekse toneel Wat? Waarom? Je luistert naar een uiteenzetting over het ontstaan van het Griekse toneel en kijkt naar een ondersteunende presentatie. Je noteert schematisch de hoofdzaken in lesnotities. Je kan die lesnotities gebruiken om toetsvragen over de geziene leerstof te beantwoorden.

Wat een drama! 1

OVUR

In de literatuur bestaan drie grote genres: epiek, lyriek en dramatiek. Kan je van epiek en lyriek nog een definitie geven of zeggen welke elementen er nodig zijn om van epiek en lyriek te spreken?

2

Waaraan denk je spontaan als je het woord ‘dramatiek’ hoort? Kan je drie zinnen bedenken waarin het woord ‘dramatisch’ telkens in een andere betekenis voorkomt?

3

Bespreek in groepjes van vier wat dramatiek volgens jullie is en

luister-, lees- en schrijfstrategieën

158

2 onderzoeksstrategieën

welke elementen aanwezig moeten zijn om van echt toneel te bevatten weinig calorieën kunnen spreken. Stel jezelf daarbij een aantal vragen.

verminderen bruin vet Topische vragen 4

Dadelijk krijg je een les over het ontstaan van het Griekse toneel. Gebruik de topische vragen om een aantal vragen over het onderwerp te formuleren.

5

Tijdens deze les zal je informatie verzamelen over het ontstaan van het Griekse drama door te kijken en te luisteren.

34

Een onderzoeksvraag opstellen Wat? Waarom? Je leert een goede onderzoeksvraag opstellen en daar dadelijk een hypothese aan koppelen. Je voert een minionderzoek uit en je zal de resultaten mondeling rapporteren aan de klas. Onderzoeksvaardigheden zijn erg belangrijk in een maatschappij waar kennis bijna overal en op elk moment te raadplegen is via internet.

OVUR

Je maakt goed gestructureerde notities, zodat je na afloop inhoudelijke vragen over het lesonderwerp klokhuis ook opeten = geen verspillingkan

beantwoorden. Bepaal eerst je luisterstrategie. Overloop de checklist en duid aan wat voor jou zeker werkt. Je kan daarvoor ook terugblikken op je ervaringen tijdens voorbije luisteropdrachten. 4 Appel lucht

10

Hallo?

18 % is lucht Checklist

OVUR

5 Appel variëteiten

 Bepaal je luisterdoel.  Maak gebruik de aarde visuele informatie. meest gevarieerde soortvanop (7 500)  Let op de structuur van de beluisterde ‘tekst’.  Besteed meer aandacht aan de hoofdzaken (denk aan de topische vragen), laat de bijzaken links liggen.

4

Op welke manieren kan je de belangrijkste informatie (de hoofdzaken) uit een gesproken of geschreven 6 Hoewel notities zijn, kan je toch een aantal tips met elkaar tekst halen? Noteer in heel hetpersoonlijk kader hieronder welke technieken je uituitwisselen. de vorige drie oefeningen leerde. 7

OVUR

OVUR

Maak nu notities.

8

OVUR

Was dit een moeilijke opdracht? Waarom (niet)?

Ik achterhaal het onderwerp van de tekst.Ik achterhaal de betekenis van moeilijke woorden. 9

Waarvoor gebruik je je gsm het meest?

2

Hoeveel geld besteed je per maand aan je gsm-abonnement?

3

Moet je dat geld zelf betalen of doen je ouders dat nog?

4

Hoe heb je je huidige abonnementsformule gekozen?

Onderzoeksvraag en hypothese Je leert de principes van wetenschappelijk onderzoek door een kort onderzoekje op te zetten rond de verschillende betaalformules voor gsm-gebruikers. Voor je enthousiast informatie begint te verzamelen is het belangrijk om te weten waar je precies naar op zoek moet. De eerste stap van wetenschappelijk onderzoek is dan ook altijd het formuleren van een goede onderzoeksvraag. Het is erg belangrijk om hier je tijd voor te nemen en de vraag zo helder mogelijk te omschrijven, want het verdere verloop van je onderzoek hangt hiervan af.

Hoofdenvragen? bijzaken uit een tekst halen Nog Je kan de belangrijkste informatie uit een tekst halen door middel van de volgende stappen:

1

Zijn al je vragen over het ontstaan van het Griekse toneel beantwoord?

5

Probeer spontaan een goede onderzoeksvraag te formuleren.

6

Evalueer de onderzoeksvragen van je klasgenoten. Welke zijn goed? Welke niet? Waar loopt het fout?

Ik let op de lay-out: titels, tussentitels, vetgedrukte woorden. Ik bepaal per alinea de kernzin/hoofdgedachte. 2 Luistervaardigheid: het ontstaan van het Griekse toneel

215

Uit: Impact Nederlands 5 Boek_16207 LNL 05 aso Leerwerkboek.indb 215

5

10-03-15 16:44

Onderzoeksvraag

Controleer je eigen antwoord met de informatie in je vademecum. Verbeter je antwoord als dat nodig is.

Wetenschappelijk onderzoek vereist het opstellen van een onderzoeksvraag. Voor je informatie verzamelt, definieer je duidelijk wat de bedoeling van je onderzoek is. De onderzoeksvraag is een open vraag die exact weergeeft waar je je in de rest van het onderzoek mee bezig gaat houden. Ze moet neutraal en helder geformuleerd zijn en ze mag niet voor discussie vatbaar zijn. Een goede onderzoeksvraag perkt je onderwerp in en zorgt er dus voor dat je onderzoek praktisch uit te voeren is. Vergelijk bijvoorbeeld  Heeft reclame invloed op jongeren? (= gesloten vraag, te ruim, te vaag en dus moeilijk te onderzoeken)  Welke invloed heeft de meest recente Coca Cola-campagne op de consumptie van cola door jongeren in onze school?

75-78

Wat heb je geleerd? Je kan uitleggen wat een alinea, een kernzin en een witregel zijn. Je kan een inleiding, midden en slot herkennen in een tekst. 7

Je kan een alinea herkennen in een tekst.

Herformuleer je onderzoeksvraag.

Je kan verschillende strategieën gebruiken om hoofdzaken uit een gesproken of geschreven tekst te halen. Je kan de hoofdzaken uit een tekst in een gegeven schema zetten. 88


Deel 3 | Achter het masker

Uit: Impact Nederlands 5 Boek_16207 LNL 05 aso Leerwerkboek.indb 88

Wat heb je geleerd?

24-02-15 13:35

KRAAKKAART Het communicatiemodel

2 Hoofd- en bijzaken

OVUR

99

Oriënteren

situatie


02-03-15 16:59

kanaal spreker – schrijver

lezer – luisteraar – kijker

zender

ontvanger boodschap

De kraakkaarten, ook uitstekend als differentiatiemiddel.

Jezelf vragen stellen

§ Wat wordt er van mij verwacht? § Wat is de tekstsoort? § Wie is het publiek? § Wat is het teksttype? § Wat is het onderwerp? § Wat weet ik er al over? § (Wie zijn mijn partners bij groepswerk?)

Voorbereiden

Een aantal dingen doen

§ Ik lijst mijn aandachtspunten op. § Ik verzamel gegevens. § Ik lijst de verschillende stappen op. § Aan welke criteria moet mijn werk voldoen? § (We verdelen de rollen van het groepswerk.)

doel

Uitvoeren

reactie/effect

De taak uitvoeren

§ Ik voer de stappen uit. § Ik controleer iedere stap met de criteria. § Ik pas mijn werk steeds aan op vorm, inhoud en taal.

= ruis. Er kan hier een fout sluipen in de communicatie. Kraakvragen over de tekst 1 2 3 4 5 6 7

Wie is de zender? Wat is de boodschap? Waarom zendt hij de boodschap? (doel) Wie is de ontvanger? Wat is de weg? (kanaal) Wat is de reactie? Wat is de situatie?

Kraakkaart 1e graad

W-vragen over onderwerp van de tekst 1 2 3 4 5 6 7

Wie? Wat? Waar? Wanneer? Hoe? Waarom? Met welke middelen?

Reflecteren

Terugblikken op de taak

§ Heb ik het goed gedaan? § Wat deed ik goed? § Ben ik tevreden met het resultaat? § Wat doe ik de volgende keer beter? § (Hoe verliep het groepswerk?)

9


alle pijlen gericht op de taaltaak De taaltaak als kapstok

Portfolio

IMPACT Nederlands besteedt veel belang aan:

De leerling verzamelt zijn taaltaken in zijn groeiportfolio.

• het functionele, het nut van wat aangeleerd wordt • de transfer naar andere vakken en de buitenschoolse context Dat vertaalt zich onder meer in zeer concreet uitgewerkte taaltaken. Binnen elk deel van elk leerjaar fungeert de taaltaak als kapstok en synthese van de vaardigheden en taalbeschouwing die in het deel aan bod zijn gekomen.

Taaltaak: Jezelf beschrijven in een klasboek (of op een klasblog) Naam:

Klas:

Opdracht

Het is altijd handig om te weten met wie je eigenlijk in de klas zit. Wie is er ook gek op voetbal? Welke bijzondere talenten heeft je buurman? Heeft je buurvrouw echt vijf honden en een paard? Weten je klasgenoten wel dat jij een topgamer bent?  Je maakt met de hele klas een klasboek (of klasblog) waarin iedereen zich in alfabetische volgorde voorstelt via een tekstje. Je beschrijft jezelf en geeft informatie over je interesses, persoonlijkheid, talenten … Zet er ook een leuke foto bij. Als je er nog visuele dingen bij wil zetten (een pootafdruk van je huisdier, het logo van je favoriete club …), zeker doen!  Iedereen moet gelijkaardige informatie in zijn tekstje verwerken. Daarom stellen jullie eerst samen een vragenlijst op die iedereen voor zichzelf zal beantwoorden in het klasboektekstje.  In dat tekstje besteed je uiteraard aandacht aan hoofdletters en interpunctie.  Maak samen afspraken rond de vorm: zullen alle pagina’s er hetzelfde uitzien of zijn maar enkele elementen bij alle pagina’s hetzelfde (schikking, lettertype, kleurgebruik …)?  Je wil dat je tekstje anderen boeit, dus gebruik voldoende variatie in je zinnen en in de zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden die je gebruikt.

Doel

informeren

Tekstsoort

informatieve tekst

Publiek

klasgenoten

Teksttype

klasboektekstje

Onderwerp

mezelf, mijn interesses, mijn talenten

Opdracht De onderwerpen van de taaltaken vloeien voort uit de leerplannen en worden vertaald in zinvolle, gevarieerde, realistische en geloofwaardige opdrachten. Activerende en motiverende werkvormen krijgen een prominente plek. De taken zijn uitvoerbaar binnen de vooropgestelde timing en ruimte.

Structuur In elke taaltaak passen de leerlingen de leerstof en (deel)vaardigheden toe die in de voorgaande lessen werden opgebouwd. Dit vormt het uitvoerende gedeelte van de OVUR-systematiek op deelniveau. Ook de taaltaak zelf volgt de OVUR-strategie:

• • • •

Datum:

Oriënteren

Samenwerking

X Individueel

Benodigdheden

foto van mezelf computer met bv. Word (tenzij ik met de hand schrijf)

X Duo

X Groep

Afspraken

Oriëntatie op de opdracht Voorbereiding (T-kaart met criteria)

Voorbereiden

Uitvoering (stappenplan)

Bekijk de T-kaart op p. 83 en overloop de criteria waarop je tijdens deze taaltaak moet letten. Vink aan wat je nog niet helemaal beheerst. Overleg met je leerkracht waaraan je extra aandacht moet besteden.

Reflectie (T-kaart en vragen) Taaltaak

84


Alfabetisch ordenen

81

02-03-15 16:58

Naam:

Klas:

Datum:

T-kaart Jezelf beschrijven (schriftelijk) Gericht

Zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden 1

2

Inhoud

Lees het zoekertje. a Kraak de tekst.

1

Kan jij goed ontcijferen?

Teksttype

a Bekijk de afbeelding goed. Hoe heten deze tekens? hiërogliefen b Waar kan je ze vinden? Egypte, oude tempels, grafkelders …

•

Bagagedrager bevestigd boven het voorwiel.

onbekend

Publiek

mensen die een fiets willen kopen informeren/aanzetten tot kopen

•

Kleur met print.

•

Volledig in orde.

•

Inclusief fietsslot en fietspomp.

•

200 EURO en af te halen in Antwerpen.

Vorm

c Teken nog twee symbolen over in de overige kaders. Beschrijf hoe ze eruitzien en noteer wat je denkt dat ze betekenen. b Duid de zelfstandige naamwoorden aan in het tekstje. c Welke foto hoort bij de eBay-advertentie?

Taal Golvende lijnen onder elkaar. Golven, de zee, water, rivier …

2

suggestie:

suggestie:

er wordt een slak afgebeeld.

er wordt een vogel afgebeeld.

Slak, traag …

Mythisch figuur, vogel, dier … 2

Elke taal heeft een alfabet. Kijk maar eens hoe de mensen in Rusland schrijven: a Herken je letters uit ons alfabet? Schrijf de letters van ons alfabet bij de juiste letters van het Russische alfabet. b Vergelijk met je buur. Heeft hij of zij dezelfde resultaten?

?

WIST-JE-DATJE

Ons alfabet heeft 26 lettertekens, maar het Chinese alfabet bestaat uit meer dan 53 000 tekens!

1

2

3

Lees nu onderstaand zoekertje. a Welke foto hoort bij het zoekertje?

1

b Markeer de woorden die ervoor zorgden dat je nu wel wist welke foto bij het zoekertje hoort. c Wat doen die woorden? Ze geven meer informatie, specifiekere

ELEGANTE VROUWENFIETS TE KOOP. •

Handige, zwarte bagagedrager

•

Beige kleur met hippe print.

•

Volledig in orde.

bevestigd boven het voorwiel.

•

Inclusief stevig fietsslot en zwarte

•

200 EURO en af te halen in Antwerpen.

Deel 2 | Wie is wie?


Ik houd rekening met het doel: de lezer informeren.

-

Ik ben volledig en geef alle gevraagde informatie (de vragenlijst die de klas samen opstelde).

1

Ik geef correcte en precieze informatie.

1

Ik voeg een (toffe) foto van mezelf toe.

-

Ik houd me aan de vormafspraken die we met de klas maakten.

-

Ik beperk mijn tekst tot één pagina in het klasboek (lengte).

-

Ik voeg mijn pagina op de juiste plaats in de alfabetische volgorde toe.

8

Ik gebruik verschillende bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden om mijn tekst aantrekkelijker te maken.

2

Ik breng variatie in mijn zinnen (ik begin niet altijd met het onderwerp).

6

Ik let erop dat mijn onderwerp en PV overeenstemmen (congruentie).

6

Ik kies gepaste woorden, met de juiste gevoelswaarde.

3

Ik spel correct en let extra op:  de verbuiging van bijvoeglijke naamwoorden;  de vervoeging van werkwoorden;  hoofdletters;  interpunctie.

2 7 5 4

fietspomp.

informatie over het product. d Duid alle bijvoeglijke naamwoorden aan die je nog niet markeerde bij opdracht b.

Zelfstandig naamwoord 66

-

VROUWENFIETS TE KOOP.

zoekertje

Schrijver

Tekstdoel

Les Evaluatie 1 Evaluatie 2

Ik houd rekening met mijn publiek: klasgenoten.

Zelfstandige naamwoorden (zn) zijn woorden die verwijzen naar personen, voorwerpen, dieren, planten ... Een zelfstandig naamwoord herken je doordat het vaak kan worden voorafgegaan door een lidwoord (de, het, een) en doordat het meestal een meervouds- en verkleinvorm heeft.

Ik houd rekening met feedback uit vorige schrijfopdrachten:

02-03-15 16:56

de dokter, het konijntje, de meisjes, de liefde, een bord We onderscheiden twee soorten zelfstandige naamwoorden: soortnamen en eigennamen. Eigennamen verwijzen naar personen of plaatsen. Eigennamen worden (meestal) niet voorafgegaan door een lidwoord. Lien, Antwerpen, Frankrijk MAAR: de Alpen, de Tafelberg, de Schelde Soortnamen verwijzen naar de soort waartoe iets of iemand behoort.

10

het konijn, het gras, de kooi, de winkel

2 Zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden


Taaltaak

41

02-03-15 16:55


83

02-03-15 16:58

Flexibiliteit

Terugblik

Hoewel de taaltaken concreet zijn uitgewerkt, kunt u ze probleemloos naar de hand zetten met andere opdrachten, eigen materiaal of persoonlijke inzichten. Elke taaltaak volgt namelijk een herkenbare structuur en doet prima dienst als sjabloon voor eigen ideeën.

Studiewijzer Ken je en kan je alles wat je na dit deel moet kennen en kunnen? Neem je portfolio met je taken en toetsen erbij. Is er hier en daar nog werk aan de winkel? Maak dan extra oefeningen in deze terugblikles. Online kan je verder digitale oefeningen maken. Soms is het nodig de theorie nog eens grondig te bekijken. Die vind je in de theoriekaders in het leerwerkboek. In je vademecum kan je een totaaloverzicht raadplegen. Heb je vragen of ben je niet zeker of je het goed begrijpt, vraag dan uitleg aan je leerkracht. Vademecum

4

Terugblik

Digitaal

1 Taalregisters

p. 97

1

2 Persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden

p. 44-46

2

3 De onderwerpsregel

p. 82

/

4 Onvoltooid verleden tijd

p. 67-71, 41, 43

3

v

5 Hoofdletters

p. 62-64

4, 5

v

Stap 1: vragenlijst opstellen

6 Doelgericht schrijven

p. 24-25, 79-93

/

Stel met de hele klas een vragenlijst op voor het klasboek.

7 Inleiding – midden – slot

p. 76

/

Stap 2: vragenlijst beantwoorden

8 Een e-mail schrijven

p. 83-85

/

9 Woordenkraker

p. 37

/

Uitvoeren (Stappenplan)

Schrijf in het kort (!) jouw antwoorden op de vragen. Je hoeft nog geen volzinnen te schrijven. Noteer ook een aantal kernwoorden van dingen die je zelf graag wil toevoegen aan je klasboekpagina (bv. foto Snuffel, logo FC Bijna-kampioenen Tessenderlo).

!

Stap 3: afspraken maken Bespreek wat je waar en hoe op de klasboekpagina zet. Staat jullie volledige naam bovenaan? Komt de foto op een vaste plaats? Zijn er vaste onderdelen die iedereen op zijn klasboekpagina moet hebben?

v

Leren leren Heb je iemand nodig die je tijdens het leren de leerstof nog eens uitlegt? Bekijk de flip-de-klasfilmpjes online bij het leerstofonderdeel. Klik daarna zeker door naar de oefeningen die erbij horen.


Stap 4: schrijfronde 1 Neem je notities uit stap 2 en schrijf je tekst volledig uit. Houd rekening met de afspraken in de T-kaart en de afspraken die je met de klas maakte in stap 3.

Reflectie en evaluatie

Stap 5: schrijfronde 2

De product- en procesevaluatie van de taaltaak geven een beeld van welke bouwstenen de leerling al onder de knie heeft en welke leerstof nog wat extra aandacht verdient. In de terugblikles reflecteert de leerling op het deel en kan hij herhalen, remediëren of verder oefenen door middel van de studiewijzer, de extra oefeningen en de leertips.

Lees je tekst na in (minstens) drie rondes: Let eerst op de inhoud. Pas je tekst aan waar dat nodig is. Lees je tekst een tweede keer na en let daarbij op de vorm. Pas aan waar nodig. Lees je tekst een derde keer en let daarbij op de taal. Heb je alle klasafspraken van stap 3 goed gevolgd? Pas aan waar nodig. Tip: Als je twijfelt of je een foto wel of niet zou gebruiken, raadpleeg dan je buur of de leerkracht. Stap 6: tekst nalezen Vraag een kritische klasgenoot om je klasboekpagina grondig na te lezen. Bespreek zijn of haar feedback: wat moet er volgens hem/haar veranderd worden? Neem de T-kaart erbij. Pas je pagina aan en laat ze opnieuw nalezen door dezelfde klasgenoot. Als je niet zeker bent dat je pagina in orde is, vraag dan een tweede klasgenoot om je pagina kritisch na te lezen.

Terugblik

Stap 7: alfabetisch rangschikken


185

02-03-15 17:26

Breng alle teksten in het klasboek. Sorteer ze alfabetisch op familienaam. Tot slot: cover ontwerpen

Reflecteren

4

Bekijk de evaluatie op de T-kaart. Wat deed je goed en wat niet? Vul de reflectievragen in op p. 84.

Evaluatie 82

Leerkracht



02-03-15 16:58

Reflectievragen

Criteria De criteria waaraan de taaltaak moet voldoen (product en proces) worden vastgelegd in een T-schema. U kunt samen met de leerlingen de beoordelingscriteria bepalen, op basis van het voorgaande traject.

1

Wat vonden je klasgenoten en je leerkracht goed aan jouw pagina?

2

Wat heb je geleerd bij deze taak? Ik voer alle stappen van het stappenplan na elkaar uit en sla geen stappen over. Ik controleer mijn tekst met de T-kaart en herschrijf mijn tekst tot hij goed is. Ik houd rekening met alle afspraken die we met de klas maken. Ik breng variatie in mijn tekst (niet altijd dezelfde woorden, variëren in zinsbouw ...). Ik let bij het schrijven op mijn spelling en bij het nalezen zoek ik woorden op waarvan ik niet zeker ben.

3

Wat vind je van het eindresultaat: jullie klasboek (of klasblog)?

Evaluatie De taaltaakfiche biedt mogelijkheden tot reflectie en een uitgebreide evaluatie, inclusief zelf-, peer- en leerkrachtevaluatie. Ook tijdens het uitvoeren van de opdracht wordt de nodige tijd en ruimte voorzien om te evalueren en bij te sturen (bv. via schrijfrondes). 84




02-03-15 16:58

11


een prettige trip naar literaire competentie Lezen voor het plezier! In de eerste graad staan genietend lezen en leesplezier bevorderen centraal. Impact Nederlands reikt boeiende leessuggesties en zorgvuldig geselecteerde tekstfragmenten aan die aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen, maar hen ook laten proeven van de wereld rondom hen. De leerlingen worden aangemoedigd om uit te drukken wat ze bij een tekst denken, voelen, ervaren. Daarnaast worden ze uitgedaagd om hun leeservaringen uit te wisselen aan de hand van creatieve verwerkingsopdrachten die ze bijhouden in hun leesportfolio. Elk deel sluit af met De Leesclub. Ook in de tweede en derde graad krijgen het belang van leesplezier en het verwoorden van de leeservaring de nodige aandacht. De opvolger van De Leesclub is in de tweede graad Het laatste woord. In de derde graad gaat Mag het wat meer zijn? nog een cultureel stapje verder. In die onderdelen rond lezen en cultuur worden de leerlingen gestimuleerd om hun opdrachten in hun lees- en cultuurportfolio bij te houden. Ter ondersteuning van de literaire competentieontwikkeling krijgen leessuggesties telkens een rangschikking volgens de zes leesniveaus van Theo Witte.

De leesclub

De Leesclub

Het mes van Milosh – Roger H. Schoema

ns

Wauwfactor: Jaja en Jilla zijn als vluch teling uit verschillende lande n hier terechtgekomen. Allebei hebben ze een zwaar leven gehad in hun thuisland. Ze proberen zich zo goed mogelijk aan te passen, maar dat is niet zo simpel op de middelbar e school, waar ze worden opgejaagd en afgeperst. Dan ligt plots het dode lichaam van Ellen in de tuin van de school. Is ze van de toren gevallen? Is ze gespronge n? Of is ze geduwd?

4 Vind ik leuk! 1

Ik kan nog steeds niet vliegen

Door het schooljaar heen heb je een aantal boeken gelezen. Kies het boek dat jij het leukst vond en maak er via een zelfgemaakte poster reclame voor.

Wat moet zeker op de poster?

Anna Woltz

p en aal over vriendscha en meeslepend verh over een Een ontroerend rgebeurde verhalen waa op erd ase oorlog. Het is geb chiedenis. stukje vergeten ges Boekenzoeker.org e: halt tsge litei Rea is. Het is orlog pas voorbij de Tweede Wereldo hten. Samen Luuk is dertien als g avontuur te wac eldi gew een hem t aan te sterken. zomer en er staa r Denemarken om r eren reist hij naa ten kennen. Voo met honderden kind en de Deense Kirs Ida e nds erla Ned geheim? Daar leert hij de lopen. Wat is hun nog lang niet afge og oorl de is hen

titel auteur afbeeldingen (foto’s, tekeningen, de cover …) een heel korte inhoud eventueel gewonnen prijzen Wat vind ik leuk aan het boek? Wat zal ik me over tien jaar nog herinneren?

Wat mag op de poster? een mooie zin of een heel kort fragmentje uit het boek

NEEL AND

een tweet, Facebookpost … over het boek

NIC BALTHAZAR

een woordwolk met woorden die met het boek te maken hebben (www.wordle.net)

Ze stellen veel vragen. En ze proberen het in veel talen. Ik zit alleen, en ze kijken naar mij. ‘Spreek je Nederlands?’ vragen ze. Het eerste Nederlandse woord dat ik hoorde was nee. Nee, nee. Overal nee. Ik weet nog dat ik dacht: daarom noemen ze het nee-lands. SNEL GELEZEN? JA! SNEL VERGE TEN? NEE! Dit is het verhaal van een jonge asielzoe terechtgekomen. Het gaat over gamme ker die in ons land is le bootjes, liefde en angst, nietsontziende mensenhandelaars en de je alles al verloren hebt, heb je alleen strijd om te overleven. Als nog maar te winnen.

een gedicht dat je over het boek schreef of dat met het verhaal te maken heeft … (Laat je fantasie werken!)

2

De Leesclub



12

Bekijk de posters van je klasgenoten. Welke drie boeken spreken je het meest aan? Hang telkens een post-it op de poster met de reden waarom het boek er supergoed uitziet.

ag Ik lees heel gralen. fantasieverhal Daarom wi l ik dit boek we eens lezen.

305

02-03-15 17:47


302

Deel 6 | Mijn gedacht!

Wauw! Die boekcover ziet er fantastisch uit! Dit boek leen ik dit weekend nog in de bib.

Het laatste woord

Het laatste woord Een schrijver denkt na over elk woord, ook het laatste. Laat je inspireren door het laatste woord om gedichten of stripverhalen te kiezen die jou aanspreken. In ‘Het laatste woord’ vind je ook informatie over de inhoud en het thema. De sterren tonen je de levels waarin je leest.

Poëzie en stripverhalen

2007 Auteur Randal Level ★★★★ l Casaer Plot Kom leg u op mij intussen zal ik n rug te slapen ik zal niks van verder gaan want gij zoudt de grond oprapen op uw bakkes gaan. Slaapkoppen is volgen op een een poëtische fabel waarin bevat grappigebizarre reis door een droomwwe twee personages dia ereld. Slaapk log en, virt kleurenpalet. Randall Casaer uoze tekeningen en een knaoppen deze strip de wereld op zijn speelt met de personages p je meedrijven kop en zet in . Lee s je nie op stripgedichten de droomwolk in dit stripv t graag poëzie? Laat erhaal, dat luc Thema absurd aan elkaar rijgt! htige e dro omw ere Het laatste woo ld, humor rd P

man co Campert, Her , onder wie Rem diverse dichters land, Joke van Leeuwen Kop Gorter, Rutger tale, ★★★ LEVEL mee op een digi e Web’ neemt je ndstalig ‘Dichter in het aantal Nederla PLOT deling langs een lijk enkele interactieve wan zowel vormelijk als inhoude t . en’ islez Je krijg kan gedichten. Je rgronden en ‘mu gedichten doo geselecteerde n aangereikt: tale instrumente iek- en andere muz s, atie een aantal digi ten, foto’s, anim die je in de achtergrondteks n en interactieve opdrachten beluisteren. geluidsfragmente eek of thuis kan bekijken en iath zijn persoonlijk. klas, in de med rpretaties van de gedichten inte en De teksten toe? tatie rpre inte a. Voeg jij jouw een ander them gedicht herbergt THEMA Elk ?? RD vouwen

AUTEUR

LOEF

WOO HET LAATSTE

nt zeggen

et ku dingen die je ni

Verwerkingsopdrachten 1 Ben je een creatieve duizendpoot en houd je van tekenen? Maak dan een gagstrip (korte strip van maximaal één pagina) waarin je een bestaand gedicht (of je eigen gedicht) verbeeldt. Ter inspiratie kan je een kijkje nemen in Slaapkoppen van Randall Casaer.

zie) Jeugd en Poë eurs (Stichting schillende aut AUTEUR ver Dingen die je t kan zeggen? want om een nie je LEVEL ★ die dingen t wel, er dan zoveel schien? Het moe nen (ver)zwijgen. PLOT Zijn kun meedelen mis s ft som dur t je t nie eld moe ten! niet wil of veren in de wer zijn hart wil luch plaatsje te veroelijke oplossing voor wie geren over gevoelens en Zeker geen red boek gedichten waarin jon herken je eigen gevoelens en Je vindt in dit rijven. Lees hun woorden ervaringen schin die van anderen. ie en gedachten ten, adolescent oelens, gedach THEMA gev ier WOORD pap

2008

2 Kies lukraak vijf woorden uit het stripverhaal van jouw keuze. Gebruik de vijf woorden in een gedicht. Behoud de titel van het oorspronkelijke stripverhaal als titel voor jouw creatie. 3 Kies minimum vijf stripverhalen die je onlangs hebt ontdekt in de adolescenten- of volwassenenafdeling. Leg de stripverhalen op elkaar en plaats de titels in een bijzondere volgorde. Neem een foto van jouw stapelgedicht! 4 Kies een fragment uit een stripverhaal of gedicht en zet het om in een stukje proza. Voeg alle elementen toe die nodig zijn om er een overtuigend prozastukje van te maken. Naast de dialogen en woorden, die je mag overnemen, beschrijf je plaats, tijd, personages en handelingen.

TE HET LAATS

1 Gevaarlijk e streken (20 13) AUTEUR sce nario: Nicola s Pothier, tek LEVEL ★★ eningen: Mar c Lechuga PLOT Af en toe duikt er blauwdruk een stripreeks in er zo eentje. de vingers heeft en er op die overtuigt en die de Asterix vro lijk op verder Net als bij Ast tekent. Walha lla is de Vikingen. erix belanden we in een mannen en De stripreeks speelt zich vervlogen tijdperk, te vrouwen de Wanneer de gure omstandi af op een klein eilandj midden van eni vol. Drie dap ge vulkaan op het eila gheden en de koude e waar stoere tro voor het dor pere krijgers trekken nd op uitbarsten staat, tseren. weg, op zoe p. In hun typ is de maat k naa duurt niet lan isch g of ze zetten e boot varen ze de hor r een nieuwe locatie veel schape voet aan izon tegem n gevonden. Of en mannen in rokjes. Dewal … Ze zien groen gra oet. Het niet? s, massaal Vikingen heb ben hun nie THEMA Vik uwe land ingen, expedi tie, humor, HET LAATST avontuur E WOORD BÈ ÈÈ ÈÈ !

5 Heb je een stripverhaal gelezen? Kies een fragment en zet het om naar een gedicht. Houd daarbij rekening met strofebouw en rijm. Houd je aan een rijmschema. Heb je een verhalende strip gekozen, dan mag je het thema van het stripverhaal als leidraad nemen en daarover een gedicht schrijven. Je kan daarbij ook de woorden uit de titel in het gedicht verwerken.

72

Deel 2 | De kern van de zaak

16998_BW_02_Impact Nederlands leerwerkboek 3.indd 72

20-02-15 11:57


Het laatste woord


16998_BW_02_Impact Nederlands leerwerkboek 3.indd 71

71

20-02-15 11:57

Mag het wat meer zijn?


D E BOE KEN VAN DE L EVE NDE S CHE PEN

4

t van J.R.R. Tolkien) is verwijzing naar The Hobbi ) koos om haar Auteur: Robin Hobb (een ret Astrid Lindholm (°1952 het pseudoniem dat Marga n. bouwe te uit r carrière als fantasy-auteu de onder ook Daarnaast publiceert ze naam Megan Lindholm. ip Traders Trilogy Originele titel: Livesh e: 1998-2000, Situering in tijd en ruimt USA Genre: Fantasy

MONTY PYTHON

AND THE

Holy Grail

Leesniveau: 3 am plunderen door Thema: Het onbedachtza draken en andere mensen ten koste van . rijkdommen van de wereld Levende Schepen Plot: De boeken van de van de Wilde spelen zich af in de wereld n dan ook een Regenlanden. Ze vorme van de Wilde geheel met De kronieken tegelijk n houde Nar. Regenlanden, maar boeken van de Nar n van de Ziener en De verband met De boeke levende schepen, aties lang eigenaar van De familie Vestrit is gener drie generaties van en tot leven gewekt nadat heeft zijn schip gemaakt van toverhout Elk n. van het schip stierve dezelfde familie aan boord ‘draak’. minst door zijn innerlijke eigen karakter, niet het

REG ISS EUR

Terry Gilliam, Terry Jones

AC TEU RS

John Cleese, Terry Gilliam, Eric Idle, Michael Palin, Graham Chapman , Terry Jones

GE NR E Absurde komedie TH EM A Arthursage

Parodie op de

PLO T om de absurde queeste vertrekt op een en verliest al Koning Arthur te krijgen. Hij vindt md graal in zijn bezit een wel erg vree van ige getu zijn ridders, is godsoordeel en r aan krijgt het zwaa de stok met de Fransen. WE ETJ E De film was de voor inspiratiebron de musical Spamalot.

TIJ D

site: om/ le web 2.c Officiëw.guildwars /ww :/ s p htt

PG –yer MOR e: M ltipla me Genr ely mu ying ga iv la s mas role-p e onlin

1975

PLOT: In

Makers: ArenaNet

Tyria, de fantasiewereld van Guild Wars, worden een aantal draken uit hun slaap gewekt. Zij zorgen meteen voor chaos en corruptie. Vijf rassen, de Humans, Charr, Norn, Asura en Sylvari , strijden om de macht. Guild Wars 2 is een persistant world. Dat wil zeggen dat het virtuele leven verdergaat als de speler het spel niet aan het spelen is. Om het spel boeiend te houden wordt bovendien twee maal per maand een update uitgevoerd om nieuwe elementen aan de wereld toe te voegen. Daarnaast worden er dagelijks events georganiseerd waaraan de spelers kunnen deelnemen.

Geen dag zonder liefde

Samensteller: Eddy van Vliet (°1942 - †2002) Originele titel: Geen dag zonder liefde. Honde rd jaar Nederlandse liefdespoëzie uit Noord en Zuid. Situering in tijd en ruimt e: 2001 Genre: Poëzie Thema: ‘Het is niet en nooit genoeg.’ Onder dit motto van Remco Campe rt verzamelde Eddy van Vliet 365 gedichten rond de liefde in al haar facetten.Van de verliefdheid tot de onverschilligheid, van de passie tot de haat en de vele tussenstadia die onder de noemer liefde vallen. Geen dag zonder liefde en geen dag zonder liefdesgedicht. Weetje: Eddy van Vliet was zelf dichter en advocaat, en stelde versch illende bestsellerbloemlezingen samen, zoals Is dit genoeg : een stuk of wat gedichten, samen met Cees Buddin gh’, en Tussen droom en daad.

WEETJE: Het bekendste fantasy MMORPG is World of Warcraft (WoW). Wereld wijd spelen meer dan twaalf miljoen mensen het spel op regelmatige basis.


165 166



10-03-15 16:39

Deel 4 | Draken, ridders en jonkvrouwen



13 10-03-15 16:40

54

Het klachtengesprek Wat? Waarom? Je maakt kennis met de formele spreeksituatie van het klachtengesprek. Je leert in deze les je bezwaren en problemen op een constructieve manier verwoorden, zodat je snel tot een goede oplossing kan komen.

Het diner OVUR

1

In het boek Het diner van Herman Koch reageert het hoofdpersonage, Paul Lohman, op de volgende manier wanneer de ober weigert om een mislukt dessert terug mee te nemen naar de keuken. Lees het fragment.

Het diner In elke normale eetgelegenheid, of je moest eigenlijk zeggen: in elk volwassen restaurant in Europa, behalve in Nederland, gingen obers en gerants de discussie niet eens aan, onder het motto: ‘Klant ontevreden? Meteen terug!’ Je had natuurlijk overal zeikers onder de clientèle, verwend tuig dat bij elk gerecht op de menukaart vroeg wat het was, daarbij niet gehinderd door enige kennis van eten. ‘Wat is het verschil tussen tagliatelle en spaghetti?’, vroegen ze rustig. Bij dat soort types had de dienstdoende ober het volste recht om zijn vuist vol in hun vragende, verwende mondjes te planten, met de knokkels hard tegen de boventanden, zodat ze dicht bij de wortel afbraken. Het zou bij wet geregeld moeten worden dat het bedienend personeel zich dan op noodweer kon beroepen. Maar meestal was het precies andersom. Mensen durfden helemaal niks. Ze mompelden duizend keer ‘neemt u me niet kwalijk’ wanneer ze alleen maar om het zoutvaatje vroegen. Donkerbruine sperziebonen die naar drop smaakten, draadjesvlees dat van de taaie zenuwen en losgeraakt kraakbeen aan elkaar hing, een broodje kaas met oud brood en groene vlekken in de kaas, de Nederlandse restaurantbezoeker vermaalde alles zwijgend in de mond en slikte het door. En als de ober kwam vragen of het gesmaakt had, voelden ze met het puntje van hun tong langs de draden en schimmels die tussen hun tanden waren blijven zitten en knikten vervolgens van ja.

54

Bron: Koch, H. (2009). Het diner. Amsterdam: Anthos.

2

Vind je Pauls woorden herkenbaar? Heb je zelf al een keer gezegd dat het had gesmaakt terwijl je het eigenlijk helemaal niet lekker vond?

3

Hoe komt het volgens jou dat mensen het moeilijk hebben om voor hun mening uit te komen op restaurant?

4

Heb je ooit al een negatieve ervaring gehad waarbij je niet durfde te klagen?

Signaalwoorden Signaalwoorden zijn woorden waarmee je een tekst een logische samenhang geeft. In een instructie geven ze de volgorde weer waarin je de stappen moet uitvoeren. Voorbeelden van signaalwoorden in een instructie zijn: eerst, dan, daarna, ten tweede, vervolgens, terwijl, ondertussen, nu, ten slotte.

5

Stressvakantie 32

Kenmerken van goede instructies

Een vakantie waar je maandenlang voor hebt gewerkt … en bij aankomst blijkt niets op de locatie aan je verwachtingen te voldoen. In het programma Stressvakantie proberen de presentatoren gedupeerde reizigers snel te helpen met hun vakantieproblemen. Klinkt dit bekend? 5

Bekijk het fragment.

Hoe geef je goede instructies? Waarop moet je letten?

0:00 | 3:58

268

Deel 7 | In Vlaamse velden



19

10-03-15 16:49

6

Controleer je eigen antwoord met de informatie in je vademecum. Verbeter je antwoord als dat nodig is.

7

Als je even wil ontspannen tijdens de proefwerken, kan je op bed gaan liggen en je hoofd leegmaken. In het boek Body switch van Patrick Lagrou heeft het hoofdpersonage Joachim op de rommelmarkt een heel bijzonder boek gevonden. Er staat in hoe je uit je lichaam kan treden. In het volgende fragment probeert Joachim het voor de eerste keer, aan de hand van de instructies uit het boek.

Aan de slag met literaire teksten 5

Elk deel bevat naast zakelijke teksten ook verschillende fictieteksten (jeugdboekfragmenten en gedichten) die als basis dienen voor luister-, spreek-, schrijf-, lees- of taalbeschouwingsopdrachten. Bij de keuze ervan werd rekening gehouden met de interesses en de leefwereld van de leerlingen, de complexiteit en de authenticiteit van het materiaal.

10

(1) Ik trok de twee gordijnen van mijn slaapkamer dicht. (2) Daarna verschoof ik mijn bed tot het perfect op de noord-zuidas stond. (3) Het enige waar ik nog voor moest zorgen, was dat ik tijdens het experiment door niets of niemand kon worden gestoord. Ook dat stond in het boek vermeld. Daarom had ik de huisbel, de telefoon en mijn gsm afgezet. Ik mocht vooral niet vergeten de eerste twee straks weer aan te zetten. Voordat de anderen thuiskwamen. Want wat ik van plan was te doen, was iets dat ze beter helemaal niet te weten konden komen. Zodra het donker genoeg was, (4) ging ik op het bed liggen. Alsof ik van plan was een middagdutje te doen. (5) Ik trok mijn schoenen uit en (6) maakte alles los wat kon klemmen. Mijn broeksriem, mijn polshorloge en enkele knopen van mijn hemd. (7) Zodra ik met mijn rug naar het noorden lag, (8) probeerde ik alle gedachten uit mijn geest te bannen. Na wat een hele tijd leek, begon ik langzaamaan te doezelen. Ik voelde me naar een slaaptoestand afschuiven. Nu moest ik goed oppassen. (9) In slaap vallen mocht in geen geval, want dan mocht ik het vergeten. Naar: Lagrou, P. (2002). Body switch. Clavis: Hasselt.

108




14

02-03-15 16:59

Karakters ... Zeven periodes in een literaire notendop

Een boeiende leerlijn literatuur! In de tweede graad is er nog steeds aandacht voor genietend lezen en krijgen de leerlingen verdere ondersteuning bij het helder verwoorden van hun leeservaring. Ze maken ook kennis met de theoretische kant van literatuur, leren over de verhaalelementen en krijgen de nodige bouwstenen om verhalen te analyseren. Ze leren omgaan met andere teksttypes, behandelen andere thema’s en moeilijkere inhouden. Er wordt ook een duidelijke stap gezet in de richting van literatuurgeschiedenis met de introductie van twee literaire stromingen (romantiek en naturalisme). In de derde graad wordt de verhaalanalyse verder uitgebreid en neemt het literaire lezen en verwerken aanzienlijk toe. De leerlingen worden op een boeiende manier verder ondergedompeld in de literaire stromingen. Ze nemen literatuur zowel thematisch als chronologisch onder de loep. De inhoudelijke vergelijking van oude en nieuwe teksten in het leerwerkboek legt literaire connecties, invloeden en reacties bloot. Daarnaast is er Karakters, het unieke literaire bronnenboek, dat op chronologische wijze de canon en andere behandelde teksten in kaart brengt. Het geeft de leerlingen een overkoepelend kader bij het lezen van literaire fragmenten, aan de hand van zeven courante periodes. Elke periode heeft dezelfde transparante structuur: • overzichtelijke tijdlijn • historisch kader: maatschappelijk, cultureel en literair • bronnen

15

mi ddel eeuwen & renaissanc e

500 –1585

1174

1260

LITERATUUR

Hendrik van Veldeke

1348

Van de vos Reynaerde (Willem)

Il Decamerone (Boccacio)

Walewein en het vliegend schaakbord

Het befaamde ‘eerste’ zinnetje in het Nederlands wordt neergeschreven in een abdij in Kent.

1000

Oud-Engelse epos Beowulf

1230

MAATSCHAPPIJ

632

476

Val West-Romeinse Rijk

500 500

600 600

De Arabische wetenschapper Avicenna schrijft het standaardwerk voor geneeskundestudenten De canon van de geneeskunde.

800

Dood van de profeet Mohammed

Keizerkroning Karel de Grote

700 700

519

800 800

900 900

10001000

1100 1100

1327

Petrarca schrijft zijn eerste liefdesgedicht voor Laura.

1405

Abele spelen, oa Lanseloet van Denemerken

Bloei van de steden

1100 1100

1

De grote Europese pestepidemie bereikt de Lage Landen.

1150

12001200

13001300

1455

Uitvinding boekdrukkunst

14001400

1492

Brugse Metten (stadsopstand) en de Guldensporenslag (veldslag)

Eerste kruistocht

1050 –1200 ROMAANSE ROMAANSE BOUWSTIJL 1050 –1200 BOUWSTIJL

P d v L

15001500

1302

1096

Vikings veroveren grote delen van Engeland.

Karel Martel stopt de moslimexpansie in de slag van Poitiers.

Het morali Elckerl

Beatrijs

1348

Willem de Veroveraar verslaat in Hastings de Angelsaksische Harold I.

866

732

Clovis I heerst als eerste over alle Frankische stammen.

1066

1495

1374

1270

Het Hoogduitse Nibelungenlied

1025

La Divina Commedia (Dante Alighieri)

Der Nature Bloeme (Jacob Van Maerlant)

Lo

Gruuthusehandschrift, met daarin het Egidiuslied

1310

Karel ende Elegast

1100

15

1408

1250

1453

Ontdek van Am

De val van Constantino

1150 –1500 GOTIEK

10681068

CULTUUR

Het tapijt Het tapijt van Bayeux, van Bayeux, zie rechts. zie rechts.

1352

Het tapijt van Bayeux, een borduurwerk van 70 meter lang en 50 cm hoog, beeldt de slag bij Hastings uit.

Start van de werken aan de Onze-LieveVrouwekathedraal van Ant werpen, een voorbeeld van flamboyante Brabantse gotiek

1432

1490

De mens Jan Van Eyck symboo schildert De aanbidding van het Lam Gods.

1046 780–987

Onder de visigothen een kerk, onder de moren een moskee en na de reconquista een kathedraal. De mezquita van Cordoba toont de opvolging van de heersers in Spanje.

26

De Romaanse St-Gertrudiskerk in Nijvel in Maaslandse stijl werd ingehuldigd en vertoont de typische gesloten, zelfs defensieve bouw.

800

Ierse monniken uit Kells bundelen de vier evangelisten, en maken er een schitterend verlucht boek van.

middeleeuwen & renaissance

140343_Plantyn_LN_bronnenboek.indb 26

9/03/15 09:44


D

e middeleeuwen beslaan zowat duizend jaren en t als een periode tussen de klassieke oudheid en de Daarmee zijn we niet fair ten opzichte van die enorme p Voor dit historische overzicht van onze gebieden laten aan de inname van de stad Antwerpen door de Spaans

m a at s c h a p We starten de middeleeuwen

Het einde van de Romeinse ma

zingen van Germaanse en and

Maatschappelijke, culturele en literaire context

Europa trekken zorgen voor g

Hunnen (huidige Hongarije) zi

ren zoals de Goten en Franken

beurt de geromaniseerde Gall

westen belagen en uiteindelijk

die beginperiode zijn machtig

rijk. Koning Merovech ziet kan

dynastie in West-Europa te stic

Clovis I laat zich dopen en word

alle Franken in 519. De dynastie

gen en wordt door hun assist

Karolingers, weggedrukt. Ron Het monogram van Karel de Grote

Karolinger een groot en stabi

name Karel de Grote. Hij heers

wordt zelfs de eerste keizer na

Dat kan hij alleen omdat hij g

graven en hertogen aan zich we van middeleeuwse heersers is

stelsel (ook wel feodaliteit gen

28



Pieter

Vostaert en Penninc ° / † ca. dertiende eeuw, vlaanderen Onze Walewein telt niet één, maar twee auteurs. Penninc begint op zijn eentje aan een bewerking van de Oudfranse verhaalstof, maar na twee derde van de roman op papier te hebben gezet, houdt hij er om een onbekende reden mee op. Pieter Vostaert vervolledigt de roman, omdat hij het naar eigen zeggen jammer vindt dat het mooie verhaal anders onafgemaakt blijft. Penninc en Vostaert herwerken bestaande verhaalstof — zoals gebruikelijk is in de middeleeuwen. Vanwege de ordening en de speelse toevoegingen wordt deze ‘roman’ toch als een origineel Middelnederlands werk beschouwd. Van de auteurs is enkel hun naam bekend gebleven.

De roman van Waelewein

Het vliegende schaakspel

De middeleeuwse lezer of luisteraar wordt steeds een proloog voorgeschoteld voor hij het echte verhaal mag ontdekken. Zo ook bij Walewein, waar in de proloog wordt beschreven hoe er over koning Arthur heel wat mooie verhalen bestaan die nog nooit zijn opgeschreven. De schrijver vraagt wijsheid aan God om dit verhaal te voltooien en bovendien ook zijn zonden te vergeven die hij tijdens het schrijven zal begaan. Waarna de luisteraar wordt aangespoord te zwijgen om van het Arthurverhaal te genieten…

Het vliegende schaakspel, gemaakt van goud en zilver en bekleed met edelstenen, blijft een tijdje liggen op de plaats waar het is neergestreken. Wanneer niemand de uitdaging aangaat om te spelen, vliegt het weer weg. Op dat moment realiseert koning Arthur zich dat hij het waardevolle schaakspel eigenlijk graag wil hebben. Hij dringt er bij zijn ridders op aan om het spel te zoeken.

inleiding

Aan het hof van Arthur Die coninc Artur sat tenen male Te Carlicen 1 in zine sale 35

Ende hilt hof na coninc sede Also hi menichwerven dede 2 Met een deel zire man

3

Die ic niet wel ghenomen can: Ywein ende Perchevael 40

Opdracht van Arthur

samenvatting

Dies adde die coninc Artur toren 1 Dit scaecspel dochte mi so scone! Maerct 2 ghi heren ende siet 70

Hen quam hier sonder redene niet. Die up wille sitten sonder sparen 3 Dit scaecspel halen ende achter varen Ende leverent mi in mine hant Ic wille hem gheven al mijn lant

75

Ende mine crone na minen live Willic dat zijn eghin 4 blive.’ Van alden heren die daer waren Sone durster een niet varen. Si saten alle ende zweghen stille. noten

1 Daarom was koning Arthur boos (vertoornd) — 2 (Be)merkt — 3 Wie nu onmiddellijk zijn paard bestijgt — 4 eigen(dom)

Lancheloot ende Duvengael Entie hoofsche Walewein —Sijn gheselle was daer ne ghein 4 — Ooc was daer Keye die drussate 5 . Daer die heren aldus saten

45

Naden etene ende hadden ghedweghen 6 Also hoghe liede pleghen 7 Hebben si wonder groot vernomen: Een scaec ten veinstren in comen Ende breedde 8 hem neder uptie aerde. noten

1 Camelot — 2 zoals hij vaak deed — 3 een aantal van zijn ridders — 4 niemand was zijn gelijke — 5 drost, hofmeester — 6 en ze hadden hun handen gewassen — 7 zoals vooraanstaande lieden dat gewend zijn — 8 landde

48

16

De arthurlegende heeft veel filmmakers geïnspireerd.



Uit: Karakters, Bronnenboek 3de graad

49 9/03/15140343_Plantyn_LN_bronnenboek.indb 09:44

De queeste van Walew samenvatting

Koning Arthur herhaalt zijn bede nog tw van de aanwezigen reageert op het verzoe eindelijk kan Walewein het niet langer aan het woord. Hij zal het schaakbord voor de Hij wapent zich, zadelt zijn paard en vertrek weins opdracht leidt hem uiteindelijk naar Wonder, de rechtmatige eigenaar van het bord. Op weg naar koning Wonder beleeft dene avonturen, waardoor het luisterende p een oordeel kan vormen over diens kwalitei In een nevenepisode helpt Walewein bijv wonnen ridder de hemel te bereiken door h ten. Na een lange tocht met vele avontur ten slotte aan bij koning Wonder, waar hij het schaakbord enkel wil ruilen voor een no het zwaard met de twee ringen. De koning dat zwaard, heet Amoraen.

Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone

Ysabele Walewein verlaat het hof van koning Wond rijk van Amoraen. Die koning wil Walewein ken in ruil voor zijn hulp bij een bijzondere is namelijk verliefd op Ysabele, een mooie die door haar vader, koning Assentijn, geva den in een zwaarbewaakt kasteel. Walewein reist naar India om Ysabele te tocht komt hij bij een wilde rivier. Na ver pogingen om de rivier over te steken, beslui schuilplaats te zoeken voor de nacht. Tijd naar onderdak ontmoet hij een sprekende vertelt Walewein zijn hele levensverhaal (hi boze stiefmoeder betoverde prins te zijn) vier over te steken.

Moreel dilemma Aangekomen bij het kasteel van koning Ass wein na een helse strijd gevangengenome

511

of der zotheid (Erasmus)

1518

Mariken Van Nieumeghen

1570

iteitsspel lyc

Het Wilhelmus (Marnix Van Sint-Aldegonde)

1528

Het Refereinenboek van Anna Bijns

1517

Publicatie van de stellingen van Maarten Luther

1566

Beeldenstorm

De val van Antwerpen

1600

kking merika

opel

Overzichtelijke tijdlijn met aandacht voor literaire, maatschappelijke en culturele gebeurtenissen

1585

0

1700

1549

Karel V maakt van de Lage Landen één gebied en legt de basis voor wat later België en Nederland wordt.

s van Vitruvius (Da Vinci), ol van het humanisme.

tijdlijn

27

9/03/15 09:44

l i t e r at u u r

toch zegt dat ‘middel’ hoe ze al te vaak bekeken worden: e terugkeer naar die klassieke oudheid in de renaissance. periode die onze Europese cultuur sterk gevormd heeft. we de middeleeuwen en de renaissance in elkaar lopen tot se troepen in 1585.

trouw als ideaal Geschreven bronnen uit de begineeuwen van de middeleeuwen zijn er nauwelijks, maar in latere verhalen

zien we soms sporen. Het bekendste voorbeeld is Beowulf

(tiende eeuw), een Oudengels heldenverhaal met mon-

p p i j e n c u lt u u r rond 500 na Christus.

acht en de volksverhui-

dere stammen die door

grote onzekerheid. De

sters en draken en natuurlijk een ijzersterke held. Nog meer draken, helden en bovenmenselijke krijgers krijgen

we in het Duitse Nibelungenlied (ca. 1230) en de Scandi-

militaire bijstand en belastingen verkregen worden

navische sagen in de Edda (ca. 1220).

door het in leen geven van land, inclusief de gebouwen

Vanaf de dertiende eeuw zien we Nederlandstalige hel-

en vaak ook de mensen die erop leven.

Het verhaal van Beowulf blijft doorzinderen in onze tijd. De meest recente verfilming (2007) werd een 3D-versie met een cast van bekende sterren (Anthony Hopkins, Angelina Jolie …). De film ademt duidelijk fantasy en Hollywoodproductie, maar blijft trouw aan het origineel.

itten Germaanse volke-

n in de rug, die op hun

liërs en Iberiërs in het

k ook Rome innemen. In

ge beschermers belang-

denverhalen ontstaan rond de mythische figuur van

Karel de Grote. Karel wordt enerzijds als moedig vorst en voorvechter van de christenen voorgesteld en anderzijds speelt hij soms de rol van onredelijke, genadeloze heerser.

Bekende verhalen zijn Karel ende Elegast (ca. 1270), Het

Roelandslied (dertiende eeuw) en Renout van Montalbaen (dertiende eeuw), waarbij enkel het eerste Vlaams te

ns om een eerste grote

noemen is. De meeste Karelromans zijn van Franse oor-

chten, de Merovingers.

sprong. Toch zitten stukjes van Karelromans in onze

dt de eerste koning van

volksverhalen, zoals Renout in onze Vier Heemskinderen.

e kent heel jonge konin-

tenten (hofmeiers), de

nd 800 weet één zo’n

hoofsheid als ideaal

iel rijk te maken, met

st meer dan 40 jaar en

(…) Onse vader, Es Haymijn, die rudder namecont, Dat seggic u te deser stont. Man oudste broeder heet Ridsaert, Dander die heet Writsaert. Adelaert heet die derde mede, Dits gerechte waerhede! Ic heete Renout, .i. rudder snel, Nu wetti onse name wel.

(…) Onze vader Is Aymin, de beroemde ridder, Dat zeg ik u nu. Mijn oudste broer heet Ritsaert, De andere die heet Writsaert. Adelaert is de derde. Dit is de volledige waarheid! Ik heet Renout, een snelle ridder. Nu kent u onze namen. Uit: De Vier Heemskinderen

a de Romeinse periode.

De hoven van de adel worden rijker in de veertiende

schitterende wapens, dodelijke proeven en oogver-

eet te binden. De macht

ideaalbeeld. Een ridder moet zich ontwikkelen tot een

jes in hoe je als ideale ridder te gedragen. Enkele Neder-

eeuw en stilaan is een trouwe vechtjas niet meer het

genoeg sterke ridders,

gebaseerd op het leen-

noemd), waarbij trouw,

wein

eemaal, maar geen ek van de vorst. Uitnhoren en neemt hij e koning terughalen. kt op queeste. Waler het rijk van koning t vliegende schaakWalewein verscheipubliek onmiddellijk iten als hoofs ridder. voorbeeld een overhem te laten biechren komt Walewein leert dat die koning og kostbaarder bezit: g die eigenaar is van

bondgenoot die ook kennis heeft van de wereld en van

Doop van Clovis I, de eerste koning van alle Franken

verfijnde omgangsvormen, de hoofsheid. De verhalen rond koning Arthur zitten vol met wonderpaleizen,

32

9/03/15 09:44

blindende prinsessen. Toch zijn ook dat verdoken leslandstalige Arthurromans zijn Walewein en het vliegende schaakbord (1250) en Ferguut (1250–75).



9/03/15 09:44

titel De roman van Waelewein auteur Penninc en Pieter Vostaert ontstaan Begin dertiende eeuw genre Hoofse ridderroman, Arthurroman thema Ridderschap, hoofse liefde leesniveau 3

Originele bronnen, telkens met auteurs- en boekfiche, achtergrondinformatie en theorie

der en trekt naar het n het zwaard schenopdracht. Amoraen e Indiase jonkvrouw, angen wordt gehou-

e bevrijden. Op zijn rscheidene mislukte it Walewein om een dens zijn zoektocht vos, Roges. Die vos ij blijkt een door zijn en helpt hem de ri-

sentijn wordt Waleen. Koning Assentijn

Willy Vandersteen weet de Arthurlegende treffend te schetsen in de albums van De Rode Ridder. © 2015 Standaard Uitgeverij / WPG Uitgevers België nv

bronnen

49

9/03/15 09:44

17

Vademecum ... Wie zoekt die vindt! Voor elke graad werd een apart vademecum ontwikkeld. Het naslagwerk is overzichtelijk gestructureerd en richt zich onder meer op (taal)vaardigheid, onderzoekscompetenties, strategieën, taalbeschouwing en vanaf de tweede graad ook op literatuur. Het vademecum van de derde graad bundelt alle theorie over literatuur (literaire canon, genres, kenmerken, stijlfiguren, verhaalanalyse ...). De leerwerkboeken bevatten regelmatig verwijzingen naar het vademecum.

III Literatuur 17 17.1

Inleiding Literatuur en lectuur Lectuur zijn alle werken die niet de ambitie hebben kunst te zijn. De schrijver is een vakman. Tot lectuur behoren populaire genres zoals misdaadromans, thrillers, doktersromans … Andere benamingen voor lectuur zijn triviaalliteratuur en pulp. Een boek is lectuur als: - het alleen maar de lezer wil amuseren; - het verhaal voorspelbaar is en veel stereotiepe elementen bevat; - de personages niet worden uitgediept en/of karikaturen zijn; - het geen diepere boodschap bevat dan het verhaal zelf. onderduik en natuurlijk de oorlogstijd zelf. Sinds de negentiende eeuw is de oorlogsroman een duidelijk afgebakend genre. Europese oorlogsromans uit de twintigste eeuw hebben met name de Tweede Wereldoorlog en de Vietnamoorlog als onderwerp. In Vlaanderen heeft de herdenking van WO I een hele resem auteurs ertoe aangezet een oorlogsroman te schrijven.

Literatuur wil wel kunst zijn. De schrijver is dan niet alleen een vakman, maar ook een kunstenaar die in zijn werk een eigen wereld schept. In tegenstelling tot lectuur heeft literatuur wel een diepere betekenis.

17.2

Literaire canon

WO I: Post voor mevrouw Bromley - Stefaan Brijs (2011), Godenslaap - Erwin Mortier (2009) WO II: Het verdriet van België - Hugo Claus (1983), De Aanslag - Harry Mulisch (1982)

Elke beschaving heeft literatuur die tot het culturele erfgoed behoort omdat ze waardevol, ‘onsterfelijk’, ‘een meesterwerk’, ‘een klassieker’ is. Ze wordt keer op keer herdrukt, vertaald, bewerkt en op school bestudeerd. De lijst van dergelijke boeken noem je de literaire canon. Of een literair werk wel of niet wordt gecanoniseerd, hangt af van allerlei factoren (de kritiek, de geschiedschrijving, bloemlezingen, het onderwijs, de media …).

17.3

Historische roman In een historische roman speelt het verhaal zich af in het verleden. De auteur roept de sfeer van een historische periode op door een bepaalde historische gebeurtenis in het verhaal te verwerken of door historische figuren als romanpersonages te gebruiken. Sommige schrijvers gaan zo ver dat ze in archieven en historische bronnen op zoek gaan naar bruikbaar materiaal, terwijl andere schrijvers meer vanuit hun verbeelding schrijven.

Literaire competentie Literaire competentie verwijst naar de leesvaardigheid van een persoon van literaire werken. Een hoge literaire competentie vereist een combinatie van kennis (van de literatuurgeschiedenis en de literaire bouwstenen), vaardigheden (leesstrategieën) en attitude (motivatie en interesse). De bedoeling is dat je literaire competentie zich door de jaren heen ontwikkelt van vrij beperkt tot uitgebreid. Met andere woorden, dat je smaak breder wordt en dat je steeds ingewikkeldere boeken kan lezen.

17.4

Jonkvrouw - Pat van Beirs & Jean-Claude van Rijckeghem (2012) De Leeuw van Vlaanderen - Hendrik Conscience (1838)

Streekroman Streekromans zijn werken die op humoristische wijze volkse types en leuke anekdotes uit een bepaalde streek beschrijven. Als de relativerende humor ontbreekt, spreek je van een naturalistische streekroman. Als een zware klemtoon ligt op het volksnationalisme, spreek je van Blut und Boden-literatuur.

Literaire genres Literatuur wordt naar inhoud opgedeeld in drie hoofdgenres: epiek, lyriek en dramatiek. Onder epiek wordt er verslag gedaan van een gebeurtenis of een handeling. Subgenres zijn bijvoorbeeld de roman, het kortverhaal en de mythe. Bij lyriek is er sprake van een monoloog: er gebeurt weinig, gevoelens en sfeer worden beschreven. Subgenres zijn bijvoorbeeld het sonnet, de limerick en het lied. In dramatiek is er sprake van een dialoog. Daartoe behoren onder meer het tv-drama en het improvisatietheater.

17.5

Enkele kenmerken: - de dialectisch gekleurde taal - de romantische ondertoon: liefde voor de natuur, de eenvoudige mens, de eigen volksaard - vaak een samenbundeling van korte vertelsels, met aandacht voor een lach en een traan; de schrijvers zijn ’volksvertellers’

Literaire vormen Literaire teksten worden naar vorm opgedeeld in drie soorten: proza (verhalen), poëzie (gedichten) en toneelstukken (drama).

Pallieter - Felix Timmermans (1916) uit Lier De Witte van Sichem - Ernest Claes (1920) uit het Hageland (Zichem, Diest, Averbode) 158

LiTeraTuur

21724_LNL Overview_3rd_Grd.indd 158

25/02/15

Uit: Vademecum 3de graad

Fantasyroman Het fantasygenre kent zijn ontstaan in de negentiende eeuw, maar haalt zijn inspiratie uit veel oudere verhalen. Mythische figuren en bovennatuurlijke verschijnselen vinden we ook terug 11:47 AM in mythes, sprookjes en sagen, maar het fantasy-epos onderscheidt zich van die verhalen door de imaginaire gedetailleerde wereld waarin het zich afspeelt. Hoewel die wereld niet dateerbaar is, ademt hij vaak een middeleeuwse sfeer uit en probeert de auteur hem bijvoorbeeld geloofwaardig te maken met gefingeerde landkaarten van het gebied. In het subgenre ‘high fantasy’ staat de strijd tussen goed en kwaad centraal. In de ban van de ring van J.R.R. Tolkien is daarvan een uitstekend voorbeeld. De verfilming van die reeks droeg bovendien bij tot de populariteit van het fantasygenre in de eenentwintigste eeuw. In de ban van de ring - J.R.R. Tolkien (1954-55) Het lied van ijs en vuur - George R.R. Martin (1996–2011) De boeken van de levende schepen - Robin Hobb (1998-2003)

182

LiTeraTuur

21724_LNL Overview_3rd_Grd.indd 182

18

25/02/15 11:47 AM

4 1

Het lied van ijs en vuur Wat? Waarom? Je verkent de literair-historische achtergrond van het fantasygenre en ontdekt de link met de hoofse literatuur. Je breidt je kennis van genres en stilistische mogelijkheden uit en je ontdekt je voorkeuren op literair gebied.

Game of Thrones

OVUR

Maak kennis met zeven koninkrijken, drie draken, schrikwolven, reuzen en een stroom jonkvrouwen en ridders. Die laatsten vechten in de fantasyreeks Het lied van ijs en vuur (Game of Thrones) een bloedige strijd uit om de ijzeren troon van Westeros. Talrijke troonpretendenten uit verschillende ‘huizen’ scharen hun medestanders achter zich om de wapens op te nemen. In het fragment dat je zal lezen, maak je kennis met Jaime Lannister, Briënne van Tarth en Cleos Frey. Daarnaast worden onder meer de volgende figuren genoemd: Tyrion Lannister, Cersei Lannister, Tywin Lannister, Hoster Tulling, Aerys Targaryen, Renling Baratheon, Stannis Baratheon , Rous Bolton, Beric Dondarrion, Catelyne Tulling.

1

Zoek op internet op een van de talloze wiki’s of fansites naar de achtergrond van de personages. Maak een creatieve mindmap met alle wetenswaardigheden en hang die vooraan in de klas.

2

Bekijk de informatie die je over je personage vindt. Kan je hieruit opmaken of het een belangrijk personage is in het verhaal of speelt hij of zij veeleer een nevenrol? Noteer je bedenkingen op de achterkant van je mindmap en bespreek ze met de klas.

3

Markeer op je mindmap alle elementen die volgens jou typisch zijn voor een fantasyverhaal. Bespreek je bevindingen in de klas.

35

Fantasy

OVUR

Het fantasygenre kent zijn ontstaan in de negentiende eeuw, maar haalt zijn inspiratie uit veel oudere verhalen. Mythische figuren en bovennatuurlijke verschijnselen vinden we ook terug in mythes, sprookjes en sagen, maar het fantasy-epos onderscheidt zich van die verhalen door de imaginaire gedetailleerde wereld waarin het zich afspeelt. Hoewel die wereld niet dateerbaar is, ademt hij vaak een middeleeuwse sfeer uit en tracht de auteur hem bijvoorbeeld geloofwaardig te maken met gefingeerde landkaarten van het gebied. In het subgenre ‘high fantasy’ staat de strijd tussen goed en kwaad centraal. In de ban van de ring van J.R.R. Tolkien is hiervan een uitstekend voorbeeld. De verfilming van die reeks droeg bovendien bij tot de populariteit van het fantasygenre in de eenentwintigste eeuw.

122

Deel 4 | Draken, ridders en jonkvrouwen


04-03-15 14:41

Uit: Vademecum 3de graad

titel Het lied van ijs en vuur. Een storm van zwaarden. Deel een: Staal en sneeuw. auteur George R.R. Martin

40

uitgegeven USA, 2000 genre Fantasy thema’s Een politieke en religieuze machtsstrijd om de ‘ijzeren troon’, de heerschappij over de zeven koninkrijken van Westeros tijd en ruimte Hoewel er geen tijdsaanduiding is, refereren heel wat elementen aan de feodale middeleeuwen. Het verhaal speelt zich af in het fictieve Westeros en zijn buurlanden. leesniveau 4

45

50

55

‘Kroegmeiden,’ zei ser Cleos Frey. ‘Dit was een herberg, dat staat me nu weer bij. Een paar leden van mijn escorte hebben hier de nacht doorgebracht toen we laatst naar Stroomvliet terugkeerden.’ Van het gebouw restte niets anders dan de stenen fundering en een wirwar van ingestorte, verkoolde balken. Uit de as steeg nog rook op. Bordelen en hoeren liet Jaime aan zijn broer Tyrion over. De enige vrouw die hij ooit had begeerd was Cersei. ‘Die meisjes hebben wat soldaten van mijn vader een pleziertje gedaan, krijg ik de indruk. Misschien hebben ze hun te eten en te drinken gegeven. Zo hebben ze hun verraderskragen verdiend, met een kus en een kroes bier.’ Hij keek naar beide zijden de rivier af om zich ervan te vergewissen dat ze helemaal alleen waren. ‘Dit is het grondgebied van Vaaren. Misschien heeft heer Jonos ze laten doden. Mijn vader heeft zijn slot in brand gestoken. Ik ben bang dat hij ons geen goed hart toedraagt.’ ‘Het kan ook het werk van Marq Pijper zijn,’ zei ser Cleos. ‘Of van dat dwaallicht Beric Dondarrion, al heb ik gehoord dat hij alleen krijgslieden doodt. Misschien een bende noorderlingen van Rous Bolten?’

eigenhandig met de gestreepte zijde van de Regenbooggarde bekleed.’ 75

Koningsmoordenaar 1

60

65

Dat klonk Jaime erg onprettig in de oren. ‘Briënne,’ zei hij, ditmaal zo beleefd haar bij haar naam te noemen in de hoop dat ze zou luisteren, ‘als heer Bolten Harrenhal bezet houdt ligt het voor de hand dat zowel De Drietand als de Koningsweg worden gadegeslagen.’ Hij meende een zweem van onzekerheid in haar grote blauwe ogen te ontwaren. ‘U staat onder mijn bescherming. Ze zouden mij eerst moeten doden.’

70

‘Daar zullen ze geen been in zien, lijkt mij.’ ‘Ik vecht net zo goed als u,’ zei ze verdedigend. ‘Ik was een van koning Renlings zeven uitverkorenen. Hij heeft me

246

‘Ik neem de eerste wacht,’ zei Briënne tegen ser Cleos en al snel lag Frey zachtjes te snurken. Jaime ging tegen een grote eikenstam zitten en vroeg zich af wat Cersei en Tyrion op dit moment deden. ‘Heb je ook

5

broers of zusters?’

Briënne keek hem met toegeknepen ogen wantrouwig aan. ‘Nee. Ik ben mijn vaders enige z... kind.’ Jaime grinnikte. ‘Je wilde zoon zeggen. Beschouwt hij je als een zoon? Je bent in elk geval een vreemdsoortige dochter.’ 10

‘Bolten is door mijn vader bij de Groene Vork verslagen.’ ‘Maar niet gebroken,’ zei ser Cleos. ‘Hij is weer naar het zuiden gegaan toen heer Tywin tegen de Voorden optrok. Het laatste nieuws in Stroomvliet was dat hij Harrenhal op ser Amaury Lors had veroverd.’

‘De Regenbooggarde? Jij en nog zes andere meisjes, zeker? Een zanger zei eens dat zijde alle meisjes mooi maakt... maar die had jou vast nooit gezien.’

15

Het lied Zwijgend keerde ze zich van hem af, haar knokkels strakvan ijs en vuur Iinleiding om haar zwaardgevest. Wat is dat een zielige figuur. Ze deed Wanneer Robert Baratheon, koning van Westeros, sterft, gaan hem op een eigenaardige manier aan Tyrionverschillende denken, al troonpretendenten onmiddellijk een bloedige strijd met elkaar aan om de ijzeren troon. Ondertussen bekonden twee mensen op het eerste gezicht nauwelijks een onheilspellend leger van ‘doden’ in het noorden het méér verschillen. Misschien kwam het doordreigt die gedachte hele grondgebied van de zeven koninkrijken en broedt in het

aan zijn broer dat hij zei: ‘Ik wilde je niet beledigen, zuiden de enige nazaat van het vorige koningshuis, Daenerys Stormgeboren Targaryen, drie draken uit. Briënne. Vergeef me.’

De complexe wereld van Het lied van ijs en vuur is opgebouwd ‘Voor jouw misdaden is geen vergeving meerrond mogelijk, sterke personages die zich, ook al lijken ze stereotiepe ridders of jonkvrouwen, onvoorspelbaar en erg menselijk gedraKoningsmoordenaar.’ gen. De auteur deinst er niet voor terug om sympathieke figu‘Weer die naam.’ Jaime draaide terloops aan ren zijneen ketenen. erg gruwelijke dood te laten sterven. De held heeft in dit epos geen garantie op de overwinning, maar gaat vaak een 20 ‘Waarom maak ik je zo woedend? Ik heb jou bij mijn weten barbaars levenseinde tegemoet. nooit kwaad gedaan.’ De romans zijn ingedeeld in hoofdstukken, die de naam van van de personages dragen. De lezer volgt het verhaal door ‘Anderen wel. Mensen die je had gezworen teeen beschermen. de ogen van de respectieve personages. Dat levert een fragZwakken, onschuldigen...’ mentarische beleving op met veel cliffhangers en de mogelijkheid om in te zoomen op de meest cruciale gebeurtenissen in ‘... de koning?’ Het kwam altijd weer op Aerys neer. ‘Matig je het uitgebreide gebied. 25 geen oordeel aan over dingen die je niet begrijpt, deerne.’ In dit fragment brengt Briënne van Tarth in opdracht van Catelyn Stark de koningsmoordenaar, Jaime Lannister, naar de ‘Ik heet...’ hoofdstad. Hij moet daar levend aankomen, zodat Catelyn Stark haar dochters Arya en Sansa terugkrijgt.

hedendaagse periode


Leeuwensletten 1

5

De kraaien waren nog maar net aan de lijken begonnen. De dunne touwen sneden diep in de zachte halzen en bij elke windvlaag draaiden en zwaaiden ze. ‘Heel onridderlijk,’ zei Briënne toen ze zo dichtbij waren dat ze het duidelijk konden zien. ‘Geen waarachtig ridder zou zo’n moedwillige slachtpartij goedkeuren.’ ‘Waarachtige ridders zien wel ergere dingen als ze ten strijde trekken, deerne,’ zei Jaime. ‘En ze dóén ze ook.’

10

Briënne wendde het roer naar de oever. ‘Ik laat geen onschuldigen voor de kraaien hangen.’ ‘Een harteloze deerne. Kraaien moeten ook eten. Blijf op de rivier en laat de doden met rust, mens.’

15

20

25

Ze landden stroomopwaarts van de plek waar de grote eik over het water hing. Terwijl Briënne het zeil streek, klom Jaime uit de boot, gehinderd door zijn ketens. De Rode Vork vulde zijn laarzen en drong door zijn gerafelde broek. Lachend viel hij op zijn knieën, dompelde zijn hoofd in het water en kwam drijfnat en druipend weer boven. Er zat vuil aan zijn handen gekoekt, en toen hij ze in de stroom had schoongeschrobd leken ze magerder en bleker dan in zijn herinnering. Zijn benen waren ook stijf en wankelden onder zijn gewicht. Ik heb veel te lang in die rotkerker van Hoster Tulling gezeten.

George

R.R. Martin ° 1948, bayonne George R.R. Martin (of GRRM) wint aan het begin van zijn carrière al heel wat prijzen met zijn kortverhalen en novelles. Hij is gespeciali seerd in de genres sciencefiction, high fantasy en horror. Hij giet zijn verhalen niet alleen in romans, maar ook in scenario’s voor films en tvseries. Bovendien werkt hij ook als producent van tvseries. Martin is vooral bekend door de fantasywereld die hij sinds 1996 in de reeks Het lied van ijs en vuur creëert. De serie wordt door de Ameri kaanse televisiezender HBO verfilmd onder de titel Game of Thrones.

Briënne en Cleos trokken het bootje op de oever. Boven hen hingen de dode lichamen als rotte vruchten te rijpen. ‘Een van ons zal ze los moeten snijden,’ zei de deerne. ‘Ik klim er wel in.’ Jaime waadde rammelend aan wal. ‘Als je die ketens er maar afhaalt.’

9/03/15 09:53 30

Uit: Karakters, Bronnenboek 3de graad 35

De deerne staarde omhoog naar een van de dode vrouwen. Jaime schuifelde dichterbij met kleine, hortende stapjes, de enige manier die de voetlange keten hem toestond. Toen hij het primitieve bordje zag dat om de nek van het hoogste lijk hing moest hij glimlachen. ‘Dit zijn Leeuwensletten,’ las hij hardop. ‘O ja, mens, heel onridderlijk... maar door jouw kant gedaan, niet door de mijne. Wie zouden die vrouwen zijn?’

bronnen


245

9/03/15 09:53

19


maximaal voelbaar in uw lescomfort Wees gerust. IMPACT Nederlands neemt u flink wat werk uit handen en zorgt voor een maximale ondersteuning bij uw lessen en lesvoorbereidingen, zowel offline als online. Zo houdt u meer tijd over, tijdens en na de schooluren.

Op papier: een gebruiksvriendelijke handleiding Verkleinde weergave van het leerwerkboek, aangevuld met: 1. lesfiches met vermelding van eindtermen en leerplandoelen (drie netten), leerlijnkader, materiaal en leerlingbetrokkenheid 2. oplossingen en modelantwoorden 3. didactische wenken (variatie, richtvragen, transfermogelijkheden ...) 4. duiding en achtergrondinformatie 5. suggesties voor differentiatie en remediëring 6. evaluatiemogelijkheden (toetsen, taken, oefeningen) 7. extra materiaal: remediëringsmogelijkheden, portfolio, transcripties ...

74

3

1 Didactische wenk De leerlingen ontdekken in de verschillende top 10's dat er gelijkenissen zijn, maar ook grote verschillen. De MNM SKI PARTY TOP richt zich op een heel ander genre (vergelijkbaar met register in taal) dan de top 10's van Radio 1 en Studio Brussel. Dat heeft uiteraard te maken met de criteria die gebruikt werden om de lijst samen te stellen en met het doelpubliek van de zender. In de twee laatste lijsten treffen ze wel gelijkenissen aan. Bij uitbreiding kan je ook verwijzen naar recentere lijsten, bv. de top 100 van gedownloade iTunes-nummers. Interessant daarbij is ook dat die laatste gebaseerd is op verkoopcijfers, terwijl de lijstjes die afgedrukt staan, samengesteld zijn op basis van populariteitspolls. Via vragen kan je het denkproces indien nodig sturen:  Welke gelijkenissen en verschillen zie je?  Hoe kan je die verklaren?  Hoe worden zo'n lijstjes samengesteld?

7

Canon en literaire competentie Wat? Waarom?

Longlist - shortlist

Je ontdekt wat het begrip ‘literaire canon’ inhoudt en je gaat op zoek naar je eigen niveau van ‘literaire competentie’. Een hogere literaire competentie stelt je in staat complexere literatuur (in de breedste zin van het woord) te begrijpen.

OVUR

Pop polls (populariteitsonderzoeken) maken vaak gebruik van een longlist: uit al het materiaal dat op de markt is of dat deelneemt aan de wedstrijd wordt een lange lijst geselecteerd die in aanmerking komt voor de shortlist. In de shortlist, die meestal in een tweede ronde van de selectieprocedure wordt opgesteld, worden de beste elementen uit de longlist ondergebracht. Op basis van die shortlist wordt dan uiteindelijk een winnaar of een klassement bepaald.

Muzikale top 10 1

Bekijk de onderstaande muzikale top 10’s. Wat valt je op?

2

Beïnvloeden dergelijke lijstjes jouw muzikale luistergedrag?

3

Stel de top 10 van de muzikale voorkeur van je klas op. Maak eerst een ‘longlist’.

4

Top 10 van de Classics top 100 van Radio 1 (2013)

Betrouwbare lijstjes 5

26 april - 1 mei 2013

Top 10 van Stubru’s Tijdloze 100 (2012) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Nirvana Led Zeppelin Metallica Pearl Jam Pearl Jam Deep Purple Queen Foo Fighters The Cure Pink Floyd

Smells Like Teen Spirit Stairway To Heaven One Alive Black Child In Time Bohemian Rhapsody Everlong A Forest Wish You Were Here

Led Zeppelin Bruce Springsteen Neil Young The Beatles Pink Floyd Bob Dylan Deep Purple Queen Nirvana Jimi Hendrix

Stairway To Heaven Born To Run Like A Hurricane A Day In The Life Wish You Were Here Like A Rolling Stone Child In Time Bohemian Rhapsody Smells Like Teen Spirit All Along The Watchtower

7 8 9 10

PSY Anto feat. Dj. Otzi Double dj’s Khaled Pitaboys Pitbull feat. Ne-Yo, Afrojack & Nayer Het feestteam Pulcino Pio Dizzee Rascal feat. Armand van Helden Gebroeders Ko

longlist helpt hiervoor zorgen. / Hoe oud is de lijst? Lln. zullen terecht opmerken dat Messi en Ronaldo ontbreken.

Beste voetballers aller tijden 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Bron: www.radio1.be

Gangnam Style Anton aus Tirol Boven op de berg (Dwergenlied) C’est la vie Waar is dat feestje? Give me everything Ik neem je mee Het kuikentje Piep Bonkers

Pele Cruijff Maradona Di Stefano Puskás Beckenbauer Platini Eusebio Best Zidane Bron: www.voetbalhistorie.net/beste-spelers.htm

6

Ook in de literatuur kennen we heel wat lijstjes. Boekhandels maken hiervan handig gebruik om hun bestsellers in de kijker te plaatsen. Naast de populariteitslijstjes op basis van verkoopcijfers is er echter de literaire canon. Bestudeer op de volgende pagina de definitie van ‘literaire canon’. Waarom is het niet zo eenvoudig te bepalen wat in een literaire canon terechtkomt? De factoren die genoemd worden zijn allemaal erg subjectief, een kwestie van smaak.

Boten Anna Bron: www.mnm.be

14

Deel 1 | Mijn profiel

7 Canon en literaire competentie

15

6 Achtergrondinfo In Nederland heeft de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in 2002 gezorgd voor een consensus. Je vindt de canon die ze hebben voorgesteld gemakkelijk online. In Vlaanderen heeft de vraag naar een canon vooral tot discussie geleid, maar er is nergens een 'lijst' gepubliceerd van auteurs en/of werken die je gelezen moet hebben.

Lesfiche Duiding Vakcomponent Lesnummer Duur

Leerlijn literatuur deel 1, les 7 3 uur

Eindtermen 9, 23, 28* Leerplandoelen VVKSO GO! OVSG

V6, V10, L2, L1 9, 23, 28*

14

 Wat kennen we al? We hebben onze persoonlijke voorkeur op het vlak van cultuur, en dus ook literatuur.  Wat leren we nu? We ontdekken wat het begrip ‘literaire canon’ inhoudt en gaan op zoek naar ons eigen niveau van literaire competentie.

Materiaal  Wat leren we later? We maken kennis met een aantal werken uit de literaire canon van de Nederlandse en wereldliteratuur en verhogen onze eigen literaire competentie door steeds voor complexere werken te kiezen.  Waarom leren we dit? Een hogere literaire competentie stelt ons in staat complexere literatuur (in de breedste zin van het woord) te begrijpen.

Leerlingbetrokkenheid

 Bronnenboek  Leerwerkboek  Digitaal: plaatsingstoets om de literaire competentie te bepalen Niet vergeten Zorg voor een pc-lokaal als je de literaire competentie in de klas wil bepalen. Als dat niet mogelijk is, kan je de opdracht ook als huistaak meegeven. Het bepalen van de literaire competentie is ook voor de leerkracht interessant. Bij het kiezen van literaire fragmenten en bijhorende opdrachten stelt het je in staat te differentiëren op basis van de literaire onderlegdheid van de leerlingen.

16935_BW 01_Impact Nederlands Handleiding 5.indd 14-15

We vertrekken vanuit het gegeven ‘lijstjes’. De leerlingen zijn vertrouwd met allerlei top 10’s of top 100’s in de sport-, muziekwereld enz. De leerlingen gaan actief op zoek naar criteria die gehanteerd worden bij het bepalen van een literaire canon en verwerven zo inzicht in het concept. Voor het bepalen van de literaire competentie werken we met een digiles, waarin de leerlingen zelfstandig ontdekken waar hun voorkeur, maar ook mogelijkheden liggen op het vlak van literaire competentie. Ze bepalen op die manier hun niveau volgens Theo Witte en kunnen daarna gerichter op zoek naar geschikte literatuur voor de uitbreiding van hun leesportfolio.

15 08-01-15 13:23

Uit Impact Nederlands 5 Handleiding

1

20

7

enz. / De lijst is opgesteld door specialisten terzake. / Er is consensus bij die specialisten, het systeem van shortlist /

TOP 10 VAN DE MNM SKI PARTY TOP 100 1 2 3 4 5 6

OVUR

Pop polls en bijgevolg ook lijstjes met de beste vertegenwoordigers binnen een bepaald genre vind je in overvloed. Denk maar aan de beste sportlui, de rijkste zakenmensen of de populairste voornamen. Ook op sociale netwerksites vind je frequent oproepen om je favoriete tv-programma, voetbalploeg of schoolvak aan te geven. Niet alle ‘onderzoeken’ die de basis vormen van die lijstjes zijn even betrouwbaar. Neem bijvoorbeeld deze top 10 van de beste voetballers aller tijden. Welke criteria bepalen of zo’n lijst geloofwaardig is? Objectieve criteria: bv. meeste doelpunten gescoord, vaak internationale wedstrijden gespeeld, wereldbeker gewonnen

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bron: www.wikipedia.be

2 Didactische wenk De leerlingen argumenteren waarom ze al dan niet belang hechten aan dergelijke lijstjes. Ga ook na welke lijstjes ze al dan niet volgen. Probeer daardoor gezamenlijk tot de conclusie te komen dat lijstjes van 'gelijkgestemden' interessant kunnen zijn. Ze vertegenwoordigen de smaak van dat bepaalde publiek en tonen op die manier wat het beste is binnen het genre. Dat inzicht is cruciaal bij het aanleren van het begrip ‘literaire canon’.

Bekijk jullie eigen top 10 met een kritische blik. Zijn jullie een homogeen luisterpubliek of hebben jullie een gevarieerde smaak? Is er een radiozender die jullie allemaal aanspreekt?

3 Cultuurportfolio @@mag op volgende pagina Laat de leerlingen elk hun eigen top 5 of top 10 (afhankelijk van de grootte van de klasgroep) noteren. Verzamel alle nummers en laat de leerlingen vervolgens hun stem uitbrengen op bv. drie nummers. Het resultaat is een muzikale top 10 van de klas. De individuele lijstjes en de klastop krijgen een plaats in het cultuurportfolio. Je kan de klas in groepen opdelen en opdracht 8 gelijktijdig organiseren. Elke groep krijgt de verantwoordelijkheid voor de organisatie van één onderzoek.

2

4

Digitaal: de lerarenkit met alle digitale ondersteuning De lerarenkit kunt u gebruiken met al vakcollega’s. • • • • • •

bordboek (inclusief oplossingen, audio- en beeldfragmenten, koppelingen naar websites ...) (extra) materiaal bij de opdrachten in het leerwerkboek flip-de-klasfilmpjes kraakkaarten online oefeningen ...

Maar er is meer …. • al deze materialen zijn beschikbaar in Scoodle en in Smartschool. In één oogopslag hebt u een overzicht van alles wat Impact Nederlands in petto heeft bij een les. Zo opent uw bordboek bijvoorbeeld ineens op de juiste pagina. • van elke les werd een digitale lesvoorbereiding gemaakt die ingepland kan worden in Scoodle en Smartschool. • u kunt deze lessen naar believen aanpassen en aanvullen. Zo speelt u naadloos in op de actualiteit vanuit uw vertrouwde leeromgeving. • bij elk leerjaar werd in Scoodle een modeljaarplan uitgewerkt dat eenvoudig in Smartschool opgeladen kan worden. • dankzij de doelenrapportering in Scoodle en Smartschool kunt u eenvoudig een overzicht opvragen van de doelen waaraan u reeds werkte en welke nog aan bod zullen komen. • al het digitale materiaal is voor u beschikbaar in Scoodle en Smartschool. U hoeft alleen uw Lerarenkit te bestellen en te activeren.

21


want elke leerling verdient de beste ondersteuning Elke leerling heeft een gratis e-book Uw leerlingen gaan met plezier aan de slag met de digitale versie van hun leerwerkboek, afspeelbaar op alle toestellen. De leerlingen activeren hun e-book met de code op de achterkant van het leerboek. Hierdoor beschikken ze over • alle audio- en beeldfragmenten bij Impact Nederlands • extra WeZooz Academy-filmpjes die u kunt inzetten voor, tijdens en na de les • online oefenmateriaal

Maar er is meer … U kunt oplossingensleutels en bestanden die u zelf aan uw eigen bordboek heeft toegevoegd, delen met de e-books van de leerlingen.

Selecteer de pagina’s waarvan u de oplossingen of bijlagen wil delen.

Laat de leerlingen de code activeren en de extra’s staan klaar zoals u het hebt ingesteld.

22

Bepaal vanaf wanneer en hoelang de leerlingen aan deze extra’s moeten kunnen. Creëer een code en deel deze met de leerlingen.

Starten in 2015

leerkrachtenmateriaal gratis!

PROMO

Laat ons dit schooljaar weten dat u IMPACT Nederlands invoert en u geniet van een speciaal lanceringsaanbod: • Elke leerkracht ontvangt gratis de handleiding van de jaren waarin hij of zij start met IMPACT Nederlands. • Elke leerkracht krijgt één jaar gratis toegang tot de Lerarenkits van de jaren waarin hij of zij start met IMPACT Nederlands.

Stap 1 Vul het promoformulier in op www.plantyn.com/impact, met vermelding van: • de leerjaren waarin u met IMPACT Nederlands aan de slag gaat; • het aantal leerkrachten per leerjaar; • de contactgegevens (e-mail + thuisadres) van die leerkrachten.

Stap 2 Bezorg uw vertegenwoordiger per e-mail de boekenlijsten van de leerjaren waarop IMPACT Nederlands vermeld staat, zodra beschikbaar. Wij bezorgen het gratis materiaal aan alle leerkrachten van uw school die in aanmerking komen.

Bestel uw beoordelingsexemplaar van IMPACT Nederlands vandaag nog. - via telefoon: 015 36 36 36 - via e-mail: [email protected] - online: www.plantyn.com/impact

23


komt naar u toe!

Benieuwd naar de nieuwe methode Nederlands? Uw vertegenwoordiger licht IMPACT Nederlands graag aan u toe tijdens een aangeboden broodjeslunch bij u op school. Vraag een bezoek aan via www.plantyn.com/impact.

Johan Jonckers Tel.: 0476 76 19 40 E-mail: [email protected] Provincie Vlaams-Brabant (3000-3440) Provincie Antwerpen (2200-2540, 2560-2590, 2800, 2860-2861) Provincie Limburg

Dominique Van Meir Tel.: 0470 92 98 62 E-mail: [email protected] Provincie Vlaams-Brabant (1000-1880, 1930-1970) Provincie Antwerpen (2000-2180, 2550, 2600-2660, 2830-2850, 2870-2990) Provincie Oost-Vlaanderen (9041, 9060-9080, 9100-9220, 9240-9255)

Maarten De Bolle Tel.: 0486 95 23 57 E-mail: [email protected] Provincie West-Vlaanderen Provincie Oost-Vlaanderen (9000-9040, 9050-9052, 9090, 9230, 9300-9990)

v.u. M. Machiels, Motstraat 32, 2800 Mechelen

www.plantyn.com/impact

Plantyn nv | Motstraat 32, 2800 Mechelen | [email protected] | www.plantyn.com/impact

een schot in de roos!

Recommend Documents