Een prachtig boek voor eenieder die van Suriname houdt, of die beroepsmatig geïnteresseerd is in bouwkunde in de tropen

HERSTELLING IN DE TROPEN: KRABBEN AAN BETON

Twinning

De Surinaamse stichting Arbeidsmobilisatie en Ontwikkeling (SAO) en de Nederlandse organisatie Herstelling hebben in maart jongstleden bij Twinning1 een verzoek tot subsidiering van een 2-jarig uitwisselings-programma voor werkmeesters ingediend, dat ook gehonoreerd is. In totaal doen 12 werkmeesters aan het programma mee: zeven aan Surinaamse en vijf aan Nederlandse kant. Elke SAO-werkmeester is gekoppeld aan een werkmeester van Herstelling. De nadruk in het programma ligt op kennisuitwisseling en het vergroten van educatieve vaardigheden. In juli hebben de zeven Surinaamse werkmeesters met een werkbezoek aan Nederland de spits afgebeten. In november heeft een tegenbezoek aan Suriname plaats gevonden. Voorafgaande aan het tegenbezoek zijn in totaal zes activiteiten geïdentificeerd, waarvan vier buiten de deur en twee op het SAO instituut zelf. Tot die buitenactiviteiten behoort een kleine verbouwing op het openluchtmuseum Fort Nieuw Amsterdam, de restauratie van een historische kleuterschool, een stratenmakersproject en een onderhoudsbeurt van het bekende Nola Hatterman Instituut. De buitenactiviteiten vielen in de eerste helft van november, de binnen-activiteiten in de tweede. Het stratenmakersproject is langlopend. Over het eerste deel van het tegenbezoek is reeds een artikel verschenen: Herstelling in de tropen: op deze steenrots zal ik mijn kerk bouwen (zie www.herstelling.nl). Dit artikel gaat over het tweede deel. Architectuurboek

Vrijdag 13 november. Op de feestelijk verlichte binnenplaats van Fort Zeelandia vindt de presentatie plaats van het boek Architectuur en bouwcultuur in Suriname. Een rijk geilustreerd en compleet werk over bouwen in Suriname: van de beroemde houten kathedraal tot de Nederlandse ambassade, van villa’s aan de Anton Dragtenweg tot woningprojecten in de volkswijken, van oude plantages tot spoorlijnen en bruggen. Over de woningen van Marrons en Indianen.

Een prachtig boek voor eenieder die van Suriname houdt, of die beroepsmatig geïnteresseerd is in bouwkunde in de tropen.

1

De Uitvoeringsorganisatie Twinning-faciliteit Suriname Nederland is opgericht in 2008 en heeft tot doel het bevorderen van de samenwerkingsrelatie. Zie www.utsn.nl

Krabben aan beton, 9-12-2009 . Gerard Lutteken en Albert van der Lugt

1

Op verzoek van de uitgever heeft Herstelling een bijdrage geleverd over het onderwerp: werken en leren op gebouwd cultureel erfgoed. Daarin wordt de jarenlange betrokkenheid van Herstelling met het onderwerp belicht: van de ongelukkige start met de renovatie van het het geboortehuis van de Surinaamse nationalist en Nederlandse verzetstrijder, Anton de Kom, tot aan de recente renovatie van de Elisabeth1 kleuterschool. Herstelling is een van de instanties die de uitgave van het boek mogelijk hebben gemaakt en met gepaste trots horen we de dankbetuiging van Ron Smit, directeur KIT Publishers aan. Diverse sprekers benadrukken het belang van het kloeke boek, waar jaren aan gewerkt is en dat al direct bij de verschijning het predikaat standaardwerk heeft gekregen. Krabben aan beton

Bladerend door het boek kom je prachtige foto’s tegen van oud Paramaribo. Een van de foto’s betreft het voormalige Oranjeplein, nu Onafhankelijkheidsplein geheten, dat in het oude centrum van Paramaribo ligt. Op dat plein stond ooit een standbeeld van koningin Wilhelmina als jonge vrouw (1923). Een werk van de Haagse beeldhouwer Abraham van Lom, een gedreven kunstenaar maar beslist geen Donatello.

Het standbeeld is zeker niet mooi, maar heeft wel iets intrigerends. Een sensuele glimlach speelt om de mond van de vorstin en ze ziet er aantrekkelijk en ongenaakbaar uit: een jonge vrouw in de bloei van haar leven. De sensuele blik moet geheel aan de fantasie van de beeldhouwer zijn ontsproten, want de vorstin was niet sensueel, noch frivool, wel preuts. Verschillende anecdotes zijn daarover in omloop. Een gaat over een bezoek dat een officier aan haar bracht en toen hij in een onbewaakt moment zijn blikken op de benen van zijn gastvrouw liet rusten, vroeg zij: 'Mijnheer, waar kijkt u naar?' Waarop hij, 'eerlijk en heel verlegen', antwoordde: 'Naar Uw benen majesteit. U heeft zulke prachtige kousen aan.' Dit antwoord beviel de koningin: 'Vindt u dat echt? Ik heb ze zelf gebreid!' . (Faseur) Het beeld is voor Surinaamse begrippen imposant met zijn hoogte van 3 en een sokkel van 2 meter. De waarde is vooral van historische aard en ook vanwege een zekere sentimentaliteit. Sommige oudere Surinamers hebben als schoolkind nog bloemen aan de sokkel gelegd.


2

Standbeeld van koningin Wilhelmina bij fort Zeelandia

Op een dag of een nacht, vlak voor de Surinaamse onafhankelijkheid (1975), is het beeld weggehaald en heeft het een nieuwe bestemming gekregen naast fort Zeelandia. Wilhelmina kijkt daar nu fier uit over de Suriname-rivier, richting Brazilie. Op zich is de huidige plek waar het standbeeld staat, mooi, maar voor behoud niet bepaald gunstig. Het staat onbeschermd en is omringd door hoge bomen met veel vogels en dus veel uitwerpselen. Bovendien wordt het afwisselend blootgesteld aan regen, wind felle zonneschijn en uitlaatgassen van auto’s. Vooral de gedeelten die veel vocht krijgen en houden zoals de schouders, borst en hoofd en handen waren verweerd en begroeid met algen en mossen. Het beeld smeekte de toeschouwers al jaren om een schoonmaakbeurt. Die is er ook gekomen, op zijn Surinaams, met ondersteuning van Herstelling.Via, via kreeg Herstelling begin dit jaar het verzoek een quick-scan op het standbeeld van Wilhelmina uit te voeren. Belangrijkste conclusie: het beeld verkeert niet in slechte staat. Advies: snel schoonmaken. Het rapport daarover: “ de dunne algen- en mossenlaag is vrij eenvoudig te verwijderen, maar zal wel snel weer terugkeren. Indien deze laag er afgeborsteld wordt, ontstaat er een zekere “opruwing” van het oppervlak, waardoor opnieuw een vruchtbare ondergrond voor begroeiing ontstaat. Als dat maandelijks zou gebeuren verdwijnen de contouren van het beeld en ontstaat er de z.g. vervaging. Maar een jaarlijkse afborstelbeurt kan absoluut geen kwaad. In ieder geval moet dit niet met een flitsende hogedrukspuit gebeuren of met chemische middelen”. (zoals bij een ander beeld met desastreuze gevolgen wel is gebeurd).


3

Rondom het schoonmaakwerk ontspon zich een geheime diplomatie die doet denken aan de manoeuvres aan de vooravond van de 1e wereldoorlog, zij het met een heel wat vreedzamer afloop. In eerste instantie dachten onze Surinaamse gesprekspartners dat Herstelling exclusief het beeld schoon zou maken, maar dat leek niet zo’n goed idee. Het Fortzeelandia-complex is druk bezocht en het zien van een paar bakra’s (Surinaams voor blanke Nederlanders) die aan het borstelen en boenen waren, kon alleen maar tot vervelende speculaties leiden. En waarschijnlijk ook tot ergernis, want zo merkte een collega terecht op: wat zouden wij Nederlanders ervan vinden als een ploeg Duitsers vlak voor bevrijdingsdag het Monument op de Dam aan het schoonboenen was.

Standbeeld koningin Wilhelmina na en voor de schoonmaak

Schoonmaken, aldus het advies, kan prima gedaan worden door een paar leerlingen van de Stichting Arbeidsmobilisatie en Ontwikkeling ( SAO), de Twinning-partner van Herstelling in Suriname, onder deskundige begeleiding. Nodig waren alleen een steiger, borstels en persoonlijke beschermingsmiddelen voor de werkers. Een behandeling met een droge borstel en - indien nodig - met lauw water onder lage druk, maakt dat de begroeiing en het aangekoekte vuil loslaat en afgeborsteld kan worden. Vanzelfsprekend met beleid en stapsgewijs. Als nieuw zou het nooit meer worden, maar dat was geen ramp. Juist de verwering en verkleuring van natuursteen geeft het patina en levert een bijdrage aan de beleving van de geschiedenis van een natuurstenen object.


4

In een verhelderend gesprek met de Surinaamse directeur cultuur, Sidoel, werden spijkers met koppen geslagen. Hij vroeg de SAO voor de klus, waarbij hij benadrukte dat zijn verzoek deel uitmaakte van een bredere aanpak: het schoonmaken en onderhouden van een reeks beelden in de historische binnenstad van Paramaribo, met Herstelling in een adviserende rol. (Januari 2010 is de eerste bespreking gepland over een plan van aanpak, door Herstelling op te maken). Zoals alle bestuurders had Sidoel, toen het besluit eenmaal genomen was, vreselijk veel haast en hij drong erop aan, dat het karwei nog voor de Onafhankelijkheidsdag op 25 november afgerond zou zijn.. Om precies te zijn: binnen twee werkdagen. Een wel heel korte tijdspanne en bovendien werkte de beoogd deskundige, Herstelling-werkmeester Kuiper, op de SAO aan een mooi project: sanitairgroep. Hoe moest hij vrijgemaakt worden ?. Uiteindelijk kwam er een oplossing. Op maandag 23 november, in alle vroegte, startte een ploeg leerlingen onder leiding van werkmeester Arie Kuiper met het karwei. Ook Albert van der Lugt, niet voor niets Ridder in de orde van Oranje- Nassau, trok zijn ouwe werkplunje aan en sloeg aan het krabben.

Krabben aan beton


5

Na twee dagen van onafgebroken boenen en borstelen stond de vorstin er weer mooier bij dan ooit. Een leerling merkte op: mijnheer Arie, het lijkt wel alsof ze naar ons lacht. Arie kon zich daar helemaal in vinden, want al poetsende was hij een beetje verliefd geworden op Wilhelmina.

Een beetje verliefd

Modernisering lasafdeling SAO heeft een bloeiende afdeling waar leerlingen leren lassen. Ook van buiten, van het Surinaamse bedrijfsleven, is interesse in deze opleiding. En dan is er nog de ontwikkeling van de Caricom, een vrijhandelszone in het Caribisch gebied, die zijn eigen normen en standaarden op vaktechnisch gebied meebrengt. Stuk voor stuk kansen voor het instituut, mits dat instituut kon beschikken over gekwalificeerde lasdocenten en hier wrong nu juist de schoen. De lasdocenten waren te weining gekwalificeerd om aan de nieuwe eisen te kunnen voldoen. Nu, alweer drie jaar geleden is met steun van Herstelling gestart met het moderniseren en kwalificeren van de lasafdeling. Een eerste stap was het diplomeren van werkmeester Steward door zijn begeleider Simon Hoogendoorn, lasdocent bij Herstelling. In 2e instantie heeft Hoogendoorn de bevoegdheid verworven om lasexamens namens het Nederlands Las Instituut te mogen afnemen. Diploma’s die door het lasinstituut worden afgegeven worden internationaal erkend. Na deze voorbereidende stappen zijn de lasdocenten van SAO, in het kader van het Twinning-programma (www.utsn.nl) op examen geweest bij Hoogendoorn en hebben allen eind november hun lasdiploma gehaald. Een mijlpaal!


6

De steun van Herstelling beperkt zich niet tot het kwalificeren van lasdocenten maar strekt zich ook uit tot de outillage van de afdeling. Augustus jl zijn vanuit Amsterdam 14 moderne lascabines naar de SAO verscheept en daar opnieuw ingericht. Dankzij deze cabines en de nieuw gediplomeerden kan SAO de slag op de arbeidsmarkt aan. DWIdirecteur Coen van der Louw benadrukte in zijn speech, bij de overdracht van de cabines, dit aspect en voegde er aan toe dat de gemeente Amsterdam aan de vooravond van ingrijpende structurele bezuinigingen staat, maar dat Dienst Werk en Inkomen (DWI) de band met SAO koestert en ook in de toekomst wil blijven samenwerken.

DWI-directeur Coen van der Louw bij de overdracht van de lascabines

Leermeesters in de bouw Fundeon, het gerenommeerde kenniscentrum van de bedrijfstak bouw, participeert in ons 2-jarige Twinning-programma. Ze heeft zelfs een docent, Jan de Groot beschikbaar gesteld die zeven SAO-werkmeesters traint in educatieve vaardigheden (daar schort het vaak aan) en hen klaarstoomt voor het diploma leermeester in de bouw. Het certifikaat is door het Nederlandse ministerie van onderwijs erkend. Trainer De Groot doet zijn naam eer aan. Een grote kerel uit de Lopikerwaard, een polderlandschap dat zo fraai beschreven is door Herman de Man. De Groot is een man die altijd met zijn vak bezig is. Hij kan moeiteloos van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat filosoferen over de vraag: waarom leren mensen en hoe leren mensen. Dat leidde tijdens het ontbijt.. en de lunch..en het diner vaak tot boeiende discussies.


7

Hoogtepunt van Jan’s activiteit in Nederland en Suriname was ongetwijfeld de diplomauitreiking bij de SAO. Alle cursisten slaagden als leermeester in de bouw en waren zonder uitzondering erg content met het behaalde succes, en ook de trainer stond erbij te glimmen van trots.

Leermeesters in de bouw (met bril trainer Jan de Groot van Fundeon)

De Groot maakte tijdens zijn verblijf gretig gebruik van ons netwerk, en sprak met Jan en alleman, waaronder de voorzitter van de Surinaamse aannemersvereniging Wong. Ook besprak de SAO-directie met hem de mogelijkheid dat Fundeon ingeschakeld wordt bij het opzetten van een dependance in de nieuwe woonwijk Richelieu met als insteek: train de trainers. Jan kwam niet met lege handen. Namens Fundeon en de OBN overhandigde hij de leerlingen, die aan het stratenmakeropleiding deelnemen, een heel fraai lesboek. Indiana Jones In al onze verslagen van de afgelopen jaren is de SAO steevast opgevoerd als een armlastige organisatie. Dat is waar, hoewel, ook weer niet helemaal waar. De SAO is rijker dan ze zelf denkt. In het magazijn van het instituut blijkt veel ongebruikt gereedschap te liggen, vaak nog keurig verpakt in kisten, die nooit zijn opengemaakt. De spullen worden als een leeuw bewaakt door een uiterst vriendelijke magazijnbediende. Hij is heer en meester in zijn domein en wat bij hem wordt binnengebracht, verdwijnt, in een door een set van administratieve regels afgeschermd, zwart gat.


8

Tijdens een speurtocht naar een stukje gereedschap stuitte Herstelling-werkmeester Hoogendoorn op deze verborgen schatten. We konden onze bazing nauwelijks onderdrukken, en tijdens de eindevaluatie, die altijd in een open en constructieve sfeer verloopt, hebben we daar een hard punt van gemaakt. Hoe kan het toch, vroegen wij onze partners, dat werkmeester en leerling zich hier moeten behelpen met een armzalige zaag of beitel, terwijl het magazijn er vol mee ligt. Het antwoord was simpel: angst voor diefstal. Een reëel gegeven, maar hier is de oplossing erger dan de kwaal. Hoe om te gaan met het magazijn hebben we gezamenlijk tot een speerpunt voor 2010 gemaakt. De kookhuisjes In 2005 is het Nola Hatterman Instituut grondig gerestaureerd. In tegenstelling tot het instituut zijn de ernstig verwaarloosde kookhuisjes, die er naast staan, niet meegenomen in het herstel. Wel is het steeds de intentie geweest om op een later tijdstip de huisjes op te knappen. Niet vanwege een architectonisch belang, die is er niet, maar omdat de huisjes een geheel vormen met het instituut.In de visie van directeur, Rinaldo Klas, kunnen de kookhuisjes prima dienst kunnen doen als werkruimtes voor keramiek, zeefdrukken etc.

Kookhuisjes met rechts het Nola Hatterman Instituut

Over die kookhuisjes wordt al jarenlang gesteggeld, zonder resultaat, maar nu lijkt de kogel toch wel door de kerk. De Nederlandse ambassade is bereid de renovatie te steunen en afgesproken is voorjaar 2010 met een plan van aanpak te komen. De renovatie zal opgezet worden als een werkgelegenheidsproject, geheel uit te voeren door de SAO met steun van Herstelling en indien mogelijk Fundeon. Behalve de kookhuisjes staan voor 2010 meer onderwerpen op het Twinning-programma: onderhoud Nola Hatterman, veiligheid op de werkvloer, magazijnbeleid, onderhoud gereedschap, materialenkennis en uiteraard de “overdracht” van de methode Herstelling.


9

De Ark van Noach

Ark van Noach

Verleden jaar is SAO heel voorzichtig gestart met een eigentijdse opleiding tot straatmaker op de historische binnenplaats van fort Zeelandia. De moeilijke herbestrating was een succes met uitstraling naar de Surinaamse politiek en samenleving. Van diverse kanten werd SAO benaderd om serieus werk van de opleiding te maken. Dit jaar is daar een vliegende start mee gemaakt in het kader van het twee-jarige Twinning-programma. In juli heeft SAO-werkmeester, Jimmy, bij Herstelling een intensief omscholingsprogramma tot straatmaker gevolgd.Terug in Suriname is hij in supervisie genomen door Henk van Bastelaar, een kleine, taaie rakker van 75 jaar die al geruime tijd in Suriname woont en in zijn vorig leven stratenmakerbaas was.

Henk is een bijzonder gedreven man die op hoge leeftijd weer volop aan de slag is (wat AOW bij 67 jaar, zou ie zeggen) met het opzetten van een leer-werk bedrijf en het aannemen van meer en minder ingewikkelde klussen. Een van die klussen is de bestrating van de zogeheten Ark van Noach, een gigantisch “houten” huis aan de boulevard van de nouveaux riches: de Anton Drachtenweg.

Stratenmakersploeg met het Fundeon lesmateriaal: (l) Henk van Bastelaar


10

Vier dagen in de week werken SAO-leerlingen op locatie, op de Ark van Noach, en een dag krijgen ze instructie bij de SAO in de “zandbak”. De zandbak is zoals het woord al zegt, een omrandde bak met witzand erin, waar stratenmakers in opleiding het vak leren. Die zandbak, plus twee diepladers met stenen, is aan SAO geschonken door de betononderneming VABI . Stratenmaker is in Nederland een zwaar beroep en dat geldt zeker voor Suriname met zijn vochtig en heet klimaat. Herstelling zorgt ervoor dat de zandbak overdekt gaat worden, opdat leerlingen en instructeurs niet in de brandende zon hoeven te oefenen.

Dieplader van betonfabrikant VABI levert stenen voor de zandbak af

De schenking illustreert het belang dat de Surinaamse industrie hecht aan een goede vakopleiding. Zij wordt immers regelmatig geconfronteerd met klachten van afnemers over de kwaliteit van haar producten, terwijl het probleem vaak zit bij onvoldoende gekwalificeerd personeel. Ook Nederlandse ondernemers steunen de opleiding tot stratenmaker met raad en daad. Anne Fokke de Vries, directeur van de ondernemersvereniging bestratingsbedrijven (OBN) heeft ervoor gezorgd dat SAO de beschikking heeft gekregen over uitstekend gereedschap (ook verscheept in augustus) en hij heeft samen met Fundeon up-to-date lesmateriaal beschikbaar gesteld. Herstelling, OBN en SAO hebben gezamenlijk een raamwerk opgesteld voor een twee-jarige opleiding tot stratenmaker, dat de afdeling curriculum van de SAO gaat uitwerken tot een gedetailleerd lesprogramma.


11

In de afgelopen weken en maanden is veel energie en middelen gestoken in het opzetten van een moderne opleiding tot stratenmaker en toen we uit Suriname vertrokken, leken de condities aanwezig om er iets moois van te maken. Nauwelijks geland op Schiphol kregen we echter verpletterende nieuws: werkmeester-stratenmaken, Jimmy Modiwirijo, waar we de afgelopen weken zo intensief mee en over gesproken hadden, bleek zijn vrouw en zichzelf van het leven beroofd te hebben. Een afschuwelijk familiedrama.

When sorrows come, they come not single spies, but in battalions.


12

Een prachtig boek voor eenieder die van Suriname houdt, of die beroepsmatig geïnteresseerd is in bouwkunde in de tropen

Recommend Documents