Een op de tien werknemers, dat zijn zo n Vlamingen, loopt risico op een burn-out. Dat blijkt uit een recente studie van de Serv

DOSSIER BURNOUT Een op de tien werknemers, dat zijn zo’n 220.000 Vlamingen, loopt risico op een burn-out. Dat blijkt uit een recente studie van de Serv. De kans dat iemand uit uw omgeving met een burn-out te kampen krijgt is dus erg reëel. Maar wat is een burn-out eigenlijk? Wat doet dat met een mens? Kunnen we dat vermijden? Wat kan een bedrijf doen voor zijn werknemers? En hoe zit het met de wetgeving? Wij zochten het voor u uit. Tekst: Elien Van Baelen | Beelden: Wim Kempenaers, Stefaan Van Hul & Sandra Peeters

46

Schijnwerper

GETUIGENIS Marc Wuyts

Marc Wuyts werkte al jarenlang bij BNP Paribas Fortis toen het in 2010 plots niet meer ging. Conclusie: een burn-out. Door de goede opvang en begeleiding tijdens die periode is hij nu terug aan de slag. ‘Ik had al een hele tijd last van lichamelijke klachten, ik was moe, had overal pijn en ook emotioneel was ik niet in orde. Ik kon mijn gedachten nooit stilleggen, bleef constant doemdenken enzovoort. Plots kwam alles eruit. We waren op weekend in de Ardennen en ’s nachts werd ik wakker met pijn in de borst, ik was compleet in paniek. Mijn vrouw probeerde mij te kalmeren maar niets hielp. Mijn schoonbroer had gelukkig een medicijn bij om rustig te worden, dat heeft uiteindelijk gewerkt. Toen al had ik moeten beseffen dat ik op was, maar ik stond er niet verder bij stil. Ik wilde de maandag erop gewoon terug aan de slag. Maar mijn dochter en mijn vrouw hebben mij kunnen overtuigen om naar de dokter te gaan.’ ‘Ik moest veertien dagen thuis blijven om eens goed uit te rusten, maar eigenlijk hielp dat niets. Ik voelde mij ellendig, had geen fut en eigenlijk wilde ik gewoon ONDERNEMERS. februari 2015

dat iedereen mij met rust liet. Na die veertien dagen stuurde mijn dokter me naar een gespecialiseerde arts. We hebben een gesprek gehad, hij heeft enkele tests afgenomen en toen besloten dat ik me op de rand van een burn-out bevond. De arts raadde me aan een cursus te volgen die me zou leren omgaan met stress op het werk. Blijkbaar wordt een burn-out altijd gelinkt aan stress en volgens de dokter zat de oorzaak daar. Via hem kreeg ik de gegevens van een organisatie die cursussen geeft rond burn-outs en hoe je moet omgaan met stress op het werk.’ NU HULP NODIG ‘Toen ik het adres kreeg van The Human Link belde ik onmiddellijk voor een afspraak. Bleek dat de volgende cursus pas over een maand begon. Maar ik kon geen maand meer wachten, ik had onmiddellijk hulp nodig. Dan vertelden ze me dat de organisatie ook individuele begeleiding gaf. Ik ben daarheen gegaan, heb tal van gesprekken gehad en dan bleek dat ik niet op de rand van een burn-out zat, maar er middenin. Toen ze die conclusie trokken zijn we direct gestart met therapie. Daaruit kwam dan de oorzaak van mijn burn-out tevoorschijn. Vaak zeggen mensen dat een burnout puur voortkomt uit stress en dat je dat met wat rusten wel opgelost krijgt. Maar dat is niet zo. Meestal ligt de oorzaak dieper en is het een mengeling van gebeurtenissen uit je werk- en privéleven.’ 47

‘In totaal ben ik acht maanden thuis gebleven. Tijdens de eerste weken die ik thuis doorbracht door mijn burn-out deed ik eigenlijk niets. Het was een periode waarin ik van ‘s ochtends tot ‘s middags in bed lag, niets interesseerde mij nog. Ik had geen energie, het ging allemaal niet en ik voelde me ontzettend schuldig. Het leek of ik mijn collega’s in de steek liet. Er werd mij gezegd dat ik buiten moest komen, gaan wandelen, fietsen, … Maar ik durfde niet, ik was bang bekenden tegen te komen die dan zouden denken dat ik een profiteur was. Het heeft erg lang geduurd voor ik me daar kon overzetten. Gelukkig steunde mijn familie mij door dik en dun. Van hen heb ik ongelofelijk veel begrip gekregen en daar ben ik blij om. Als zij zouden hebben gedacht dat het maar fantasie was, dan was ik er misschien niet uit geraakt. Ook mijn vrienden zijn mij altijd blijven steunen. Het is sowieso al een zware strijd maar in je eentje moet het nog moeilijker zijn. Je zit al alleen, je hebt al een slecht zelfbeeld en ook het gevoel dat iedereen je in de steek laat. Daarom zijn vrienden en familie extra belangrijk in die periode.’

Marc Wuyts

‘2010 was twee jaar na de bewuste bankencrisis van 2008 waar we met, toen nog, Fortis midden in de crisis terecht kwamen. Ons toenmalig management had bepaalde beslissingen genomen met de gekende gevolgen. Ik voelde mij in de steek gelaten door mijn directie en was daar enorm door gefrustreerd. Ik heb veel van de zaken die toen gebeurden persoonlijk genomen en ik heb de effecten van de crisis naar mijn klanten toe proberen op te vangen. Blijkt nu dat een van de typische karaktertrekken van personen die gevoelig zijn aan burn-outs perfectionisme is. Mensen die altijd alles goed willen doen, op het perfectionistische af, lopen meer risico. Dat alles niet ging zoals het moest gaan, heeft mij een enorme klap gegeven. Naast het professionele aspect hebben we in 2010 ook privé een grote slag gekregen. Ons eerste kleinkindje is toen geboren maar heeft maar vijf weken geleefd. Dat was toen een moeilijke en hectische periode. Ik vermoed dat de combinatie van beide zaken voor mij de spreekwoordelijke druppel was.’ THERAPIE ‘Ik ben na de vaststelling van mijn burn-out ook echt therapie gaan volgen. Het voordeel daarvan was dat ik geconfronteerd werd met mezelf. Want hoe kom je in een burn-out terecht? Dat heeft puur te maken met hoe je met bepaalde gebeurtenissen uit je omgeving omgaat. Ten tweede ben ik ook effectief een cursus gaan volgen die focuste op omgaan met stress op het werk. We brengen erg veel tijd door in onze job en zijn aardig wat uren in de werkomgeving. Het is dus enorm belangrijk dat je weet hoe je om moet gaan met stress.’ 48

‘Als je met een burn-out kampt, moet je terug een startpunt vinden. Bij mij was dat het feit dat ik niet meer terug moest keren in dezelfde functie.’

BEGELEIDING OP HET WERK ‘Achteraf bekeken had mijn rechtstreekse baas ook wel in de gaten dat er iets niet klopte. Niet dat hij dacht ‘Marc gaat een burn-out krijgen’ maar hij zag wel dat er iets scheelde. Hij zei vaak ‘Marc, wat is het probleem?’ want ik was niet meer tevreden over de resultaten die ik behaalde. Hij snapte niet waarom, hij vond dat alles in orde was maar zelf vond ik dat niet. Tijdens mijn ziekteperiode is vrij snel gezegd dat ik best niet meer terugkwam in dezelfde functie. Dat kwam heel hard aan omdat ik niet snapte waarom. Maar ik heb daar thuis afstand van kunnen nemen. Toen ik mijn chef later terug tegenkwam op het werk hebben we daar een gesprek over gehad. Hij zat er erg mee dat hij me die informatie had gegeven toen ik nog diep in de put zat. Maar eigenlijk wilde ik hem bedanken. Ik was op het moment dat hij me dat vertelde niet in staat om zelf die beslissing te maken. En die beslissing moest gemaakt worden. Het was een hoofdstuk dat ik moest afsluiten om terug te kunnen beginnen. Als je met een burn-out kampt, moet je terug een startpunt vinden. Bij mij was dat het feit dat ik niet meer terug moest komen in dezelfde functie.’ ‘Mijn nieuwe job ligt in het verlengde van wat ik vroeger deed maar nu heb ik voor een aantal zaken geen eindverantwoordelijkheid meer. Dat geeft me de mogelijkheid om zaken te relativeren. Mijn werkgever heeft ook nooit problemen gemaakt rond mijn

afwezigheid. In zo’n groot bedrijf hebben ze natuurlijk ook de mogelijkheid om een afwezigheid van acht maanden op te vangen. Toen ik terugkwam had ik geen functie meer. Bij Fortis hebben we een mobility center. Daar komen mensen in terecht die om welke reden dan ook geen functie meer hebben en op zoek zijn naar een andere job binnen de organisatie. Daardoor heb ik vrij snel een tijdelijke opdracht gekregen die volledig binnen mijn competenties lag.’ BURN-OUT VERMIJDEN ‘Als je iets ingrijpends zoals een burn-out meemaakt, ga je een tijd anders tegen de zaken aankijken. Je begint dingen vaker te relativeren. Als je de zware periode

achter de rug hebt, kom je opnieuw in de mallemolen van het dagelijkse leven terecht. Het is belangrijk om dan van tijd tot tijd even pauze te nemen. Dat is enorm moeilijk. De burn-out had ook te maken met mijn persoonlijkheid en hoe ik zelf met bepaalde zaken omga. Ik moet nog steeds opletten om een aantal zaken niet te persoonlijk te nemen. Ik ben ook erg bang om te hervallen. Die angst heeft me de laatste maanden echt bezig gehouden. Ik probeer op te letten, enkele zaken anders te doen, … maar ik mag er ook niet te veel aan denken. Ik heb nu terug professionele hulp gezocht, je mag echt niet bij de pakken blijven zitten. Ik heb mijn les nu wel geleerd, wacht niet tot het te laat is. Probeer er op voorhand iets aan te doen.’ 

Mensura zet in op stresspreventie op het werk Stress op het werk is niemand vreemd. Te veel stress is natuurlijk niet goed. Mensura zet daarom in op preventie en biedt mensen workshops aan over hoe ze om moeten gaan met stress. Waarom is stresspreventie zo noodzakelijk? Koen Van Hulst:‘Omdat we met z’n allen langer aan de slag moeten. Meer werken met minder mensen, efficiënter worden en kwalitatief werk blijven afleveren, leidt ook tot meer stress. Een preventief welzijnsbeleid op het werk houdt werknemers fit en gezond, zowel mentaal als fysiek. De impact van stress op een organisatie wordt vaak nog onderschat.’

‘Aanhoudende stress kan leiden tot een burn-out: totale uitputting ten gevolge van langdurig ervaren stress op het werk.’ Is stress een typisch verschijnsel bij ondernemingen? ‘Bijna elke onderneming telt wel een afdeling of dienst waar sprake is van problematische blootstelling aan stress. Toch hebben we vaak de neiging het probleem te banaliseren met dooddoeners als ‘iedereen heeft stress’ of ‘het hoort nu eenmaal bij het werk’. Als er niets ondernomen wordt, zijn gezondheidsklachten een zeer reëel risico.’ ONDERNEMERS. februari 2015

Koen Van Hulst:

Heeft iedereen evenveel kans om ziek te worden door te veel stress? ‘Stress is eigenlijk de reactie van een werknemer op de vereisten die hij of zij opgelegd krijgt. Tegelijk heeft niet iedereen dezelfde mogelijkheden om stress het hoofd te bieden. Net als een karakter is het mentale draagvlak persoonsgebonden. In tegenstelling tot de subjectieve beleving zijn stress-signalen en -symptomen wel objectiveerbaar.’

werknemer zelf – en niet zijn lichaam – die beslissing. Iedereen ervaart dagelijks stress, en dat hoeft niet negatief te zijn. Een beetje druk kan helpen om beter te presteren en vooruit te gaan. Wel is het belangrijk dat stress wordt afgewisseld met minder stressvolle periodes, of dat we stress leren doseren. Aanhoudende stress kan immers leiden tot een burn-out: totale uitputting ten gevolge van langdurig ervaren stress op het werk. Op tijd ingrijpen is dus noodzakelijk.’ Kan de werkgever iets doen om een burn-out te vermijden? ‘Werkgevers die zich bewust zijn van deze problematiek investeren best in een preventief beleid. Dat kan voorkomen dat de kosten en de ongemakken door uitval van werknemers oplopen. Laat u bijstaan door een ervaren externe dienst.’ www.mensura.be/stress-nl.aspx

Wat gebeurt er als een werknemer te veel stress heeft? ‘Doorgaans zal een werknemer die kampt met stress zich in eerste instantie sterk houden. Maar eenmaal de mentale, emotionele en fysieke bronnen zijn uitgeput, zijn afstand nemen en rusten de enige optie. In het beste geval neemt de 49

hartcoherentietraining als wapen tegen stress Zeven jaar geleden startte Sandra Peeters haar eigen onderneming: Seven Miles. Daarmee ondersteunt ze kmo’s bij hun personeelsbeleid. Eén van de diensten die het bedrijf aanbiedt, is stress- en burn-outbegeleiding. ‘Bij kmo’s spelen vaak dezelfde problematieken als bij grote bedrijven. Voorbeelden daarvan zijn conflicten, stress en burnouts. Door de crisis zijn veel bedrijven noodgedwongen gestopt met het investeren in hun personeelsbestand. Ik merk vaak dat het personeel in kmo’s een veel grotere werklast heeft dan vroeger, de druk ligt erg hoog. Ondernemers hebben last van de hoge loonkost die ook een drempel is om meer personeel aan te werven. Er zijn steeds grotere verwachtingen van medewerkers en daardoor is er meer stress aanwezig. Cursussen over hoe mensen met stress kunnen omgaan zijn dan ook broodnodig.’ ‘Seven Miles leert mensen hoe ze zichzelf kunnen wapenen tegen stress. Dat doen we bijvoorbeeld via hartcoherentietraining. Door te oefenen met ademhaling gaan onze cursisten meteen helderder denken, kunnen ze zich beter focussen en gaan ze efficiënter werken. Heel vaak heeft stress, en bijgevolg

‘Door te oefenen met ademhaling gaan onze cursisten meteen helderder denken, kunnen ze zich beter focussen en gaan ze efficiënter werken.’ een burn-out, ook te maken met perfectionisme. Wij proberen samen manieren te vinden om hun werk vol te houden, we leren hen de lat realistischer te leggen, we werken aan hun assertiviteit, de werkprivébalans, … Soms is individuele coaching de beste oplossing maar soms kijken we ook naar het hele team: hoe kan de groep efficiënter werken? Hoe kunnen we de werkprocessen optimaliseren?’ ONDERNEMERS. februari 2015

Sandra Peeters

NIEUWE WETGEVING

‘Sinds september vorig jaar is de nieuwe wet op de psychosociale risico’s van kracht. De bestaande wet is uitgebreid met een luik rond conflicten, pestgedrag, stress en burn-outs op het werk. De werkgever heeft nu een grotere verantwoordelijkheid rond die zaken. Het bedrijf moet een beleid opstellen rond veiligheid, conflicten, pestgedrag, stress en burn-outs en ieder jaar een risicoanalyse doen. Die analyse kan worden uitgevoerd door een eigen preventieadviseur of door een extern bedrijf. Nu, hoe gaat dat in zijn werk? Dat kan bijvoorbeeld via groepsgesprekken of een anonieme vragenlijst, er moet ook de kans zijn op individuele gesprekken rond de verschillende aspecten binnen de wet, … De risicoanalyse gaat over hoe het personeel de risico’s op stress, een burn-out, conflicten en pestgedrag op het werk inschat. De werkgever is ook verplicht om de medewerkers

de mogelijkheid op een interventie te geven, een vertrouwenspersoon aan te stellen, het arbeidsreglement aan te passen en het personeel voldoende te informeren omtrent de nieuwe wetgeving. Als een personeelslid een burn-out krijgt, kan de werkgever verantwoordelijk worden gesteld als er een duidelijke link is met de werkomstandigheden.’ [email protected]

51

Minder bekend, even gevaarlijk: de bore-out Het tegenovergestelde van een burn-out is een bore-out. Een minder gekend broertje maar wel even gevaarlijk. Loopbaancoach Marianne De Geyter, mede-oprichtster van Werk met Zin, licht ons in. ‘Kort gezegd kan je een bore-out krijgen door verveling op het werk. Het kan onder andere veroorzaakt worden door routinematig werk, werk onder het niveau van je capaciteiten of te weinig taken. Je hebt last van onderspanning, het tegenovergestelde van overspanning. Een bore-out is geen ziekte, net zoals een burn-out dat ook niet is, maar je kan er wel ziek van worden. Eigenlijk is een boreout een signaal dat de job die je doet eigenlijk niet past bij wie je bent. Wanneer mensen werk kunnen doen dat ze graag doen, geeft dat energie maar wanneer dat niet het geval is, kost het hen alleen maar energie. Het is erg belangrijk om af en toe stil te staan bij je huidige job. Zo kan je een bore-out vermijden.’

‘Wanneer mensen werk kunnen doen dat ze graag doen, geeft dat energie maar wanneer dat niet het geval is, kost het hen alleen maar energie.’ Uit de comfortzone

‘De symptomen van een bore-out kunnen exact dezelfde zijn als die van een burn-out: vermoeidheid, gebrek aan zelfvertrouwen, geen geloof in eigen kunnen, lusteloosheid, … Maar een bore-out is wel eenvoudiger op te lossen. Stel jezelf de vraag of je nog gelukkig bent met je job. Doe je wat je goed kan en graag doet? Soms zitten mensen in een comfortzone waar ze niet uit durven stappen, ook al maakt die hen ongelukkig. De stap zetten naar een andere functie of job is dan moeilijk. Mensen met een bore-out kaarten dat best aan in een gesprek met een

ONDERNEMERS. februari 2015

Marianne De Geyter

leidinggevende. Misschien kan er een verschuiving zijn in het takenpakket of kan je overgeplaatst worden naar een andere afdeling of functie. Ook voor de rechtstreekse chef is het belangrijk om op de hoogte te zijn van wat er leeft binnen zijn team. Houd de vinger aan de pols door bijvoorbeeld functioneringsgesprekken of gesprekjes tussendoor. Ga in dialoog met je werknemers en wanneer je merkt dat ze zich vervelen moet je kijken wat er kan veranderen. Zet mensen aan tot het nemen van initiatief, laat ze voorstellen doen.’ [email protected]

53