Een informatief spel om jonge koorzangers vertrouwd te maken met de groeiende stem in combinatie met andere ontwikkelingsaspecten

Een informatief spel om jonge koorzangers vertrouwd te maken met de groeiende stem in combinatie met andere ontwikkelingsaspecten.

COLOFON

INHOUDSOPGAVE

‘Singing Sofa, Sit down & Play’ is een uitgave van: Centrum Informatieve Spelen vzw Naamsesteenweg 130 3001 Leuven Tel.+32(0)16 222 517 Fax +32(0)16 295 099 [email protected] www.spelinfo.be www.facebook.com/spelinfo

VOORWOORD 3

In opdracht van: Expertisecentrum Stem Research Groep Exporl, KU Leuven Herestraat 49 bus 721 3000 Leuven www.expertisecentrumstem.be

SPELKENMERKEN 3 THEMA 3 DOEL 3 SPELOMSCHRIJVING 3 DOELGROEP 3 AANTAL SPELERS 3 BEGELEIDING 3 ACCOMMODATIE 3 DUUR VAN HET SPEL 3 SPELMATERIAAL 4 SPELVERLOOP 4 VOORBEREIDING 4 SPELUITLEG 4 Overzicht rondes 4

Ronde 1: Opstart en inleiding

5



Ronde 3: Teambuilding

9



Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en /of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van het Centrum Informatieve Spelen vzw. © Centrum Informatieve Spelen vzw, Leuven, 2015 v.u. Jasper Van Thienen, Naamsesteenweg 130, 3001 Leuven



Ronde 2: Auditie en samenstelling teams Ronde 4: Kussengevecht ‘Fysieke verschillen’ Ronde 5: Kussengevecht ‘Warming up’

Ronde 6: Kussengevecht ‘Houding en ademhaling’ Ronde 7: Kussengevecht ‘Stemhygiëne’ Ronde 8: Finale

7 11

13 15 17

19

EINDE VAN HET SPEL 20 NABESPREKING 20

In de spelhandleiding hebben we het over ‘de speler’ en ‘de spelbegeleider’ en gebruiken we enkel mannelijke benamingen. Systematisch bedoelen we daarmee ook de vrouwelijke term. De informatie in dit spel is gebaseerd op feiten, wetten en data uit 2015.

2

VOORWOORD Welkom bij The Singing Sofa, Sit down & play! In het kader van het Europese VOICE Project (Visions on Innovation in Choral Music in Europe) ontwikkelde het Expertisecentrum Stem [KU Leuven] The Singing Sofa. In The Singing Sofa stond het verband tussen koorzang en de ontwikkeling van kinderen en jongeren centraal. Alles werd holistisch benaderd. De resultaten van het project zijn vrij beschikbaar voor iedereen, en omvatten relevante informatie voor alle zingende kinderen, jongeren en hun dirigenten. Omdat we het essentieel vinden dat onze informatie niet enkel de koordirigenten bereikt maar ook de koorzangers zelf hebben we onze informatie in een spel gegoten. Dit spel is het meest geschikt voor jeugdkoren (richtleeftijd ca. 14-25, maar het spel werd ook getest en goed bevonden bij jongere én oudere spelers) en kreeg de naam The Singing Sofa, Sit down & play. Vergis je niet: Sit down mag je niet té letterlijk nemen... Je gaat best van start met deze duidelijk gestructureerde handleiding. Dit is het document dat je nu leest. Als je daarna het spel gaat spelen kan dit met een minimum aan te printen spelmateriaal (apart downloadbaar op de website). Afhankelijk van de grootte en samenstelling van uw koor (gelijkstemmig of gemengd) kan je ervoor kiezen om niet al het spelmateriaal af te drukken. Op die manier draag je ook een steentje bij tot het milieu. Dit spel is erg leerrijk voor je zangers en zit boordevol koor- en zang-gerelateerde informatie. Daarom is het vast een prachtige aanvulling tot de repetities van je koor of de ideale invulling van een andere kooractiviteit. Dus waar wacht je nog op? Sit down & play! Wivine Decoster, Hans Helsen Neem ook een kijkje op http://www.thesingingsofa.eu om meer te weten te komen over The Singing Sofa. Je kan er rondsnuisteren in onze blog boordevol informatie, de resultaten van onze European Young Singers Inventory (EYSI) bekijken en je vindt er heel wat links naar andere interessante informatie!

Dit spel bestaat al in het Nederlands, Frans, Engels en Duits. Interesse om het ook in jouw taal te spelen? Neem contact op met het Centrum Informatieve Spelen in België T +32 (0)16 299 754 of [email protected].

SPELKENMERKEN Thema Stem en ontwikkeling. Doel Jongeren vertrouwd maken met de groeiende stem in combinatie met andere ontwikkelingsaspecten. Spelomschrijving Tijdens dit spel nemen de spelers, verdeeld in teams, het tegen elkaar op in een heuse zoektocht naar het ideale koor. Ze strijden om het meeste punten, waarmee ze kussens verdienen voor in de sofa. De spelers doorlopen audities, een teambuilding, enkele kussengevechtrondes en eindigen met een mooie finale. Hierbij is zowel samenwerking binnen het team als competitie tussen de teams onderling belangrijk. Elk team groeit doorheen de rondes, onder leiding van hun eigen dirigent, en wordt zo een steeds beter koor. Niet enkel wat betreft de stemmensamenstelling, maar ook op het vlak van kennis en sociale interactie. Het team dat op het einde het meeste kussens in zijn sofa heeft, wint. Bij elk onderdeel is er een nabespreking voorzien, die helpt om de spelers te laten reflecteren en achtergrondinformatie mee te geven. Doelgroep 14-18 jaar en ouder. Zowel basis- als gevorderde koren, voor iedereen toegankelijk. Aantal spelers 15-35 spelers. Begeleiding 1 spelbegeleider, de dirigent. Accommodatie Voldoende groot lokaal met stoelen en tafels. Duur van het spel Max. 2u, opsplitsbaar. 3

Spelmateriaal Downloadbaar op www.thesingingsofa.eu.

• Plaats op basis van de teamverdeling groepjes stoelen (= de sofa) rond een ‘podium’. Zorg dat er een stoel is voor elke speler.

Tips bij het printen: Podium

- Print de spelhandleiding recto verso en het spelmateriaal enkel recto. - Print in kleur als het kan. - Het materiaal dat je niet gebruikt tijdens het spel, kan dienen als kladpapier.

X

Team 1

Team 2

Team 3

Team 4

Team 5

5 5 5 5 5 6 5 6 6 6 6 6 6 6 7 5 5 5 5 5 5 5 6 5 5 6 6 5 6 6 6 6 6 6 6 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 5 5 5 6 6 5 5 6 6 6 5 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 7 6 6 6 7 7 6 6 7 7 7 6 7 7 7 7 7 7 7 7 7

X

X

X

X

Voorbereiding • Print al het spelmateriaal af. • Verdeel de teams als volgt, afhankelijk van het aantal spelers:

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

X

X

SPELVERLOOP

Aantal spelers

X

X

X



X X X X X

X X X X X

X X X X X

• Leg de sofa met de teamnaam bij elke groep stoelen. De sofa geldt ook als scorebord.

Speluitleg Overzicht rondes De teams nemen het tegen elkaar op in verschillende rondes: • • • • • • • •

Ronde 1: Opstart en inleiding Ronde 2: Auditie en samenstelling teams Ronde 3: Teambuilding Ronde 4: Kussengevecht ‘Fysieke verschillen’ Ronde 5: Kussengevecht ‘Warming up’ Ronde 6: Kussengevecht ‘Houding en ademhaling’ Ronde 7: Kussengevecht ‘Stemhygiëne’ Ronde 8: Finale

10 minuten 10 minuten 20 minuten 15 minuten 15 minuten 15 minuten 15 minuten 20 minuten

Hou ergens halfweg de rondes een pauze om de tussenstand te bekijken.

4

Ronde 1

Opstart en inleiding

MATERIAAL: Voor elke speler: • 1 profiel met een personage op

INSTRUCTIE: De spelers lopen door elkaar in de ruimte en raden zo snel mogelijk de naam op hun rug. Dit doen ze door vragen te stellen aan elkaar. Daarbij gelden deze regels: • De spelers mogen nooit meer dan 2 vragen stellen aan dezelfde persoon. Na een 2de vraag zoeken ze een andere speler. • De spelers stellen enkel ja/nee-vragen (vb. ben ik een jongen, zit er een ‘a’ in mijn naam, hebben we iemand in het koor met dezelfde naam, bestaat mijn naam uit 2 delen, bestaat mijn naam uit 4 letters …). • Als het te moeilijk is, mogen de spelers na enkele minuten de eerste letter van hun naam vragen en even komen kijken op het blad met 56 namen. Als een speler denkt zijn naam te kennen, dan komt hij die bij jou vertellen. Schrijf de volgorde op waarin de spelers hun naam juist raden. (Deze spelers lopen nog steeds rond (met de naam op de rug) om vragen van anderen te beantwoorden.)

Voor de hele groep: • Blad met 56 namen van de profielen Zelf voorzien: • Plakband • Schaar VOORBEREIDING: Hang het blad met de 56 namen van de profielen op in de ruimte. Kleef op de rug van elke speler het dichtgeplooide profiel, zodat enkel de naam zichtbaar is. Zorg hierbij voor een goede mix van stempartijen. Voor meisjes een mix tussen sopraan (S) en alt (A), voor jongens een mix tussen tenor (T) en bas (B).

Op de bovenste helft staat de naam van het personage dat de speler als rol op zich neemt. Op de omgeplooide helft staat achtergrondinfo die nu nog niet zichtbaar is over het personage (stemtype, leeftijd en persoonskenmerken).

Wanneer iedereen zijn naam kent, roep je alle spelers samen. Vraag om het papier nog niet van hun rug te nemen en verwelkom hen met de tekst in cursief: ‘Welkom bij ‘Singing Sofa, Sit down & Play’ een spel waarin we samen op zoek gaan naar het ideale koor.’ Vraag hen wat een goed koor nodig heeft (goede stemmen, fijne sfeer, een sterke dirigent, discipline, …). ‘Het doel van dit spel is om vanuit de “luie” zetel het ideale koor samen te stellen. Een ideaal koor scoort niet enkel goed op stemmensamenstelling, maar ook op vlak van kennis over de stem, de verzorging ervan en niet te vergeten: sfeer. Jullie kruipen dadelijk allemaal in de huid van een koorlid, en gaan deel uitmaken van een team dat een nieuw samengesteld koor voorstelt. Elk koor zit op een ‘sofa’ (in teamkleur). De koren nemen het tegen elkaar op met als doel een zo goed mogelijk koor worden. Jullie doorlopen audities, een teambuilding, enkele opdrachtenrondes en nemen het tot slot tegen elkaar op in de finale. Zo groeit elk team doorheen de rondes als koor, onder leiding van hun eigen dirigent. Jullie gaan in competitie met andere teams, maar moeten ook samenwerken. Daarmee verdienen jullie geen punten, maar kussens voor in de sofa. Hoe comfortabeler de sofa wordt, hoe beter het koor. Het koor dat na de finale de meeste kussens kon verzamelen, wint.’ Teamverdeling: De spelers nemen het profiel van hun rug en lezen dit. Bij 5 namen (Lulu, Michel, Simon, Chris, Melanie) staat de functie van dirigent*. Zij vormen vanaf nu Team Lulu, Team Michel, Team Simon, Team Chris en Team Melanie. De dirigent is de ‘spreekbuis’ van een team. Elke dirigent krijgt een hulpcoach. Dit zijn de eerste spelers van de groep die hun naam konden raden (de eerste 5 als er 5 teams zijn). De taak van de dirigenten en hulpcoaches is een zo goed mogelijk team/koor samen te stellen, die ze doorheen de rondes coachen. *Je hebt als spelbegeleider zelf impact op wie je de rol van dirigent geeft. Zo kan ook iemand die anders meer op de achtergrond blijft eens schitteren. Het hoeft dus zeker niet de leider van de groep te zijn die deze rol op zich neemt.

5

6

Ronde 2

Auditie en samenstelling teams

MATERIAAL: Geen

INSTRUCTIE: De dirigenten en hulpcoaches zitten op een rij stoelen die de sofa voorstelt voor het ‘podium’. Eén voor één* stellen de kandidaten zich voor als hun personage, aan de hand van de beschrijving. Ze mogen kort een stukje zingen, maar dan wel in de stempartij van hun personage. Let wel op dat niemand zijn stem hierbij forceert. En benadruk ook dat niemand verplicht is om te zingen! Het blijft een vrijwillige keuze om nog meer in de huid van hun personage te kruipen.

VOORBEREIDING: Geen

De dirigent en hulpcoach beslissen samen wie ze in hun team willen. Hierbij houden ze geen rekening met de zangkwaliteit, maar wel met het feit of ze die persoon in hun koor kunnen gebruiken. Ze zijn voor hun koor steeds op zoek naar een goeie mix van stemmen en hebben dus elk een aantal sopranen, bassen, … nodig. Let er dus bij het uitdelen van de profielen op dat je voor een goede mix van stemmen kiest. Een dirigent die interesse heeft, maakt dit kenbaar en probeert de kandidaat te overtuigen waarom hij voor zijn koor zou moeten kiezen. Als kandidaten door meerdere teams gewild zijn, beslissen ze zelf voor wie ze kiezen. Zorg wel dat het ongeveer gelijk op loopt bij het vormen van de teams en dat een dirigent zijn hele sofa kan ‘bezetten’ (op elke stoel moet een speler zitten). Een gekozen kandidaat mag zijn team helpen met de beslissingen over andere kandidaten. *Als er heel veel spelers zijn of spelers liever niet alleen auditie doen, komen de kandidaten in groepjes van 3 aan bod. De kandidaten leggen dan hun naam voor zich op de grond, stellen zich kort voor en de dirigenten grijpen om ter eerst het papier met de naam van de kandidaat die ze in hun team willen.

Nabespreking: • Hoe voelt het om uit je ‘comfortzone’ te komen? Welke ‘vreemde’ dingen moet je doen? • Is het moeilijk om je in te leven in een jonger/ouder persoon, jongen/meisje, ander karakter …? • Hoe anders is dit dan jij zelf zingt/bent/voelt/denkt?

7

8

a a a a a a a Faaaaa

a a a a a a aaaaaa

Ronde 3

Teambuilding

MATERIAAL: Voor elk team: • 1 of meerdere situaties (Anna, Olivia, Toby, Bob)

INSTRUCTIE: Nu de teams zijn gevormd, is het tijd voor een teambuilding. Elk team gaat ‘in afzondering’ en bespreekt een situatie. De situaties van Anna, Olivia, Toby en Bob gaan over motivatie, invloeden van het privéleven op het koor en emoties in de groep. De teams formuleren een advies om met zulke situaties om te gaan. Hiervoor kunnen ze vooraf tijdens een kort spel info en handvaten bemachtigen die hen al dan niet helpen een beter advies te formuleren. De strookjes die in de ruimte hangen zijn goede of slechte tips, maar ook neutrale tips die geen invloed op de situatie hebben. De spelers moeten vooraf de gewonnen info dus nog selecteren en filteren voor ze de situatie bespreken.

Zelf voorzien: • Pen • Kladpapier VOORBEREIDING: Vooraf: • Selecteer 1 of meer situaties. Hou hierbij rekening met de spelers en kies een situatie in functie van het geslacht of op basis van de herkenbaarheid van de situatie binnen je eigen koor. • Bij tijdsgebrek beperk je je tot 1 zelfde situatie voor elk team, dit maakt de nabespreking korter. Hang verspreid in de ruimte de 6 strookjes met suggesties op (6 per situatie, de naam van het koorlid over wie de situatie gaat staat er steeds bij). Dit zijn goede of slechte tips, maar ook neutrale tips die geen invloed op de situatie hebben. De spelers moeten vooraf de gewonnen info dus nog selecteren en filteren voor ze de situatie bespreken.

Geef elk team een zelfde situatie, een pen en kladpapier. Elk team vaardigt een speler af met een grote longinhoud. Hij is ‘de zanger’ en staat naast de pen en het kladpapier. De zangers kiezen elk een (andere) noot die ze na het startsignaal zo lang mogelijk aanhouden. De overige spelers mogen ondertussen rondlopen op zoek naar de info op de strookjes. Die schrijven ze best zo snel mogelijk op. Wanneer de zanger is uitgezongen (=adem heeft gehaald), stoppen de teamleden met zoeken en komen ze terug naar de teamsofa. De teams krijgen nu 5 minuten om te overleggen hoe ze zouden omgaan met de situaties en selecteren nuttige tips uit de gewonnen info. Stimuleer de teams om ook zelf op zoek te gaan naar creatieve oplossingen. Daarna brengt de dirigent van elk team verslag uit aan de hele groep. Hij licht de situatie kort toe en vertelt wat zijn team als beste reactie adviseert. Bespreek dit met alle spelers. Vul eventueel de goede tips aan die niet gezegd werden. Kies voor een oplossing die het best bij je koor past. Jij kent de groep immers als geen ander! Beloon de teams voor hun bijdrage op deze manier: het team met het beste antwoord krijgt 3 kussens, het 2de beste team 2 kussens. Het 3de beste team geef je 1 kussen. Nog tijd over? Doe hetzelfde met een 2de situatie. Benadruk op het eind nog eens het belang van teamgevoel en het omgaan met emoties.

9

OPLOSSING:

Anna

Olivia

Toby

Bob

Anna is 13 jaar en zingt al sinds ze geboren is. Als ze haar stem kan gebruiken, is ze gelukkig: toneel spelen, karaoke met vriendinnen, stemmetjes maken in de jeugdbeweging, mensen imiteren, urenlange skypegesprekken, zingen uit volle borst als ze blij, boos of verdrietig is. Geen wonder dat iedereen haar aanspoorde om bij het jeugdkoor te gaan. Met een beetje tegenzin ging ze mee met haar vriendin Ella. Ze houdt namelijk niet zo van stil zitten of staan en 2 uur repetitie vindt ze toch wel heel lang. Na 5 repetities weet ze het niet meer: ze dacht dat zingen gemakkelijk was maar nu lijkt het zo moeilijk … Je moet luisteren naar elkaar, je kan niet beginnen en stoppen wanneer je wilt, de liederen zijn niet altijd leuk, je moet juist leren ademen, er moet erg hard gewerkt worden voor een optreden en ze mag niet eens naast haar vriendin staan.

Olivia, 15 jaar, kreeg van haar vrienden de bijnaam ‘Olivia Buskruit’: ze barst namelijk van de energie. Thuis staat ze behoorlijk haar mannetje tussen 3 broers. Het hele gezin is erg sportief, maar ook zingen en muziek spelen zit in de familie. Iedereen speelt een instrument of zingt bij een koor. Olivia gaat vaak supporteren voor haar favoriete sportclub. Ze roept dan ook zo hard mogelijk om de spelers aan te moedigen. Vorige week zei haar mama iets over dat vele schreeuwen. Twee dagen later had de koordirigent het ook al over beter zorg dragen voor de stem. Ze begreep niet waarover hij het had, tot vanmorgen ... Ze kwam beneden aan het ontbijt in de grootste paniek: zonder stem. En vanavond is de laatste koorrepetitie voor het jaarlijks optreden in de schouwburg!

Toby is 16 jaar en 1,94 m groot. Hij is altijd de grootste geweest: in de kleuterklas, de lagere school en de jeugdclub. Hoewel hij boven iedereen uitsteekt, zou hij soms liefst onzichtbaar zijn. Hij is namelijk erg verlegen sinds hij enkele jaren geleden als eerste in zijn klas een heel vreemde stem kreeg: hees en schor, onvast, stug, ... Zijn stem paste helemaal niet meer bij de typische Toby-klank van vroeger. Hij haalt de hoge tonen niet meer en hij voelt zijn stem door heel zijn lijf trillen. Het ergste vindt hij dat zijn stem zo opvalt wanneer hij zingt. De dirigent heeft voorgesteld bij de mannen van het volwassenenkoor te zingen, maar daar moet hij niets van weten.

Wat nu?

De dirigent en de koorleden vinden allemaal dat Anna er bij hoort. Wat kunnen ze doen om Anna bij het koor te houden?

Goede keuze - Leren roepen met kracht uit de buikspieren. - Veel plat water drinken.

Goede keuze - Een lied kiezen met de melodie in de lage stemmen. - Samen een lijstje maken hoe iedereen ervaart wat de voordelen en de nadelen zijn van groeien.

Toen Bob 11 was, namen zijn ouders hem mee naar een optreden in de schouwburg. Daar waren zeker 100 mensen die zongen en muziek speelden. Het concert werd ook opgenomen voor de televisie. Bob was totaal overdonderd door het hele gebeuren. Dit wou hij ook doen! Nu is hij 17 en al 6 jaar lid van het schoolkoor. Hij doet niets liever dan organiseren, de techniek verzorgen bij een optreden, kaartjes verkopen, jongere koorleden helpen met hun partituurmap en activiteiten bedenken voor het koorweekend. En zingen? Ach, dat is niet zijn sterkste kant. Hij zingt zacht om fouten te verdoezelen, ademt stiekem waar het eigenlijk niet mag en spiekt soms omdat hij zijn teksten niet van buiten kent. En hij bakt er nog minder van bij een optreden omdat hij zo zenuwachtig is. Eigenlijk zou hij het koor nog leuker vinden als hij beter kon zingen.

Slechte keuze - Luid fluisteren. - Voor het roepen goed de keel schrapen.

Slechte keuze - Toby aanspreken met ‘brompot’. - Toby laten playbacken op de optredens.

Geen effect - Sparen voor een nieuwe fiets met 12 versnellingen. - Haar partituren op alfabetische volgorde ordenen.

Geen effect - Elke eerste repetitie van de maand een dessertenbuffet organiseren. - Toby met zijn jas aan laten zingen.

Goede keuze - Wat extra aandacht besteden aan het repertoire dat Anna het liefst zingt. - De repetitie afwisselen met enkele korte spelletjes. - Op zoek gaan naar bewegingen bij een lied. Op die manier moet Anna niet blijven stilzitten. Slechte keuze - Een contract laten tekenen waarin staat dat iedereen minstens 2 uur kan stilstaan. - Anna verbieden om buiten de koorrepetities te zingen, zodat ze haar stem spaart. Geen effect - Samen de repetitieruimte kuisen.

Hoe kan Toby zich weer goed in zijn vel voelen?

Hoe kan je Bob helpen? Goede keuze - Bob krijgt een plaats in het koor tussen zangers die heel toonvast zijn. - De betekenis van een liedtekst visualiseren met een foto om het zo beter te onthouden. Slechte keuze - Bob moet voor elke repetitie bewijzen dat hij zijn tekst kent door het lied voor het hele koor te zingen. - Op het programmaboekje Bob vermelden als technieker, de anderen als zanger. Geen effect - Een filmpje maken met koorbloopers. - Bob inzetten in het bestuur van het koor.

10

Fysieke verschillen Ronde 4 vanaf de puberteit MATERIAAL: Voor elk team: • Eigenschappen stem jongen (invulblad) • Eigenschappen stem meisje (invulblad) • 10 eigenschappen Zelf voorzien: • Pen voor elk team VOORBEREIDING: Leg voor elk team op de grond het blad met de 10 eigenschappen. Enkele meter verder leg je voor elk team de invulbladen. Geef elk team een pen en vraag hen om de teamnaam in te vullen.

Kussengevecht

INSTRUCTIE: De teams moeten zo snel mogelijk de 10 eigenschappen bij het juiste geslacht schrijven. Dit gebeurt estafettegewijs: er mag telkens maar 1 speler van een team aan het lopen zijn en die mag ook maar 1 eigenschap noteren. Dan loopt deze speler terug en geeft de pen door aan een andere speler. Ondertussen mogen de andere spelers van het team zich wel buigen over de indeling jongen/meisje. Het team dat als eerste klaar is, roept stop. De spelers die aan het schrijven zijn, mogen hun zin nog afmaken. Controleer alle teams en geef ze een score met een totaal op 10. Het team met de meeste punten wint 3 kussens voor in de sofa. Het 2de beste team krijgt 2 kussens, het 3de beste team krijgt 1 kussen voor in de sofa. Bij gelijke stand krijgen de teams met dezelfde score beiden het aantal kussens dat bij hun positie hoort.

x x

x

x

x

11

OPLOSSING:

Puberteit tussen 12 en 18 jaar Minder inschattingsvermogen qua zang Minder goed toon houden

Jongens scoren meestal slechter op accuraatheid toonhoogte dan meisjes.

Groter strottenhoofd

De adamsappel steekt ook vooruit bij jongens.

Langer spraakkanaal

Het spraakkanaal is de ruimte van de stemplooien tot de lippen of de neusgaten, waar het geluid vrij komt.

Puberteit tussen 10 en 16 jaar Beter inschattingsvermogen qua zang Makkelijker toon houden

Meisjes scoren iets beter op accuraatheid toonhoogte dan jongens.

Kleiner strottenhoofd Korter spraakkanaal

12

Ronde 5

Warming up en stemoefeningen

MATERIAAL: Geen

INSTRUCTIE: Elk team gaat in een cirkel zitten en duidt een ‘aanvoerder’ en een ‘spotter’ aan. De spotters gaan in het midden van de kring van een ander team staan en proberen zo snel mogelijk de aanvoerder van dat team te ontmaskeren. De aanvoerders zitten anoniem mee in de cirkel en doen zo onopvallend mogelijk de opwarmingsoefeningen die samen werden ingeoefend. Ze wisselen regelmatig (zeker om de 10 seconden) en zo ongezien mogelijk van oefening.

VOORBEREIDING: Benadruk het belang van stemoefeningen en een goeie warming up. Oefen samen met alle spelers volgende opwarmingsoefeningen even in: • Maak sissende geluiden in grappige ritmes met de klanken ‘sss’, ‘fff’ or ‘shhh’. • Doe hetzelfde met de klanken ‘zzz’ and ‘vvv’. • Hou je handen op je buik om te checken of de ritmische impuls van de buik komt (niet uit de borst of keel). • Stretch je lichaam door je armen naar het plafond te richten. • Maak nek en rug los door je hoofd voorzichtig van schouder tot schouder te laten rollen. • Geeuw.

De andere spelers imiteren wat de aanvoerder doet, zonder te opvallend naar hem te kijken. De spotter mag 2 pogingen doen om de aanvoerder te ontmaskeren. Het team waarvan de aanvoerder als laatste of niet ontmaskerd wordt, wint 3 kussens. De 2 voorlaatste teams winnen 1 en 2 kussens.

‘F F F ’

x

Kussengevecht

‘spotter’

x

x

x

x

‘SSS’ ‘SHHH ’

‘VVV ’

’ Z Z ‘Z 13

ACHTERGRONDINFORMATIE: Zingen is iets dat je doet met je hele lichaam. De spieren in je lichaam en je stem moeten goed opgewarmd worden om een ontspannen en aangename zangprestatie te kunnen leveren. Doordat er bij een goede opwarming een goede bloedcirculatie ontstaat en je spieren opwarmen, kan het neuraal systeem sneller en accurater reageren. Dit verhoogt de efficiëntie. Het helpt ook om je mentaal voor te bereiden op een gevraagde prestatie. De overbodige stress en spanning verminderen of verdwijnen. Hoe je stem klinkt, hangt af van de volgende factoren: een goede ademstroom, de ideale houding, een goede resonantie en een goede dictie. Als 1 van deze 4 factoren niet optimaal werkt, is het mogelijk dat je deze gaat compenseren. Deze compensatie kan een oorzaak zijn voor een (over)belasting van je stem. Doordat je voldoende aandacht schenkt aan deze factoren bij het opwarmen van de stem, is de kans op (over)belasting kleiner. Zo kan je zonder zorgen zingen.

‘F F F ’

‘SSS’ ‘SHHH ’

‘VVV ’

’ Z Z ‘Z 14

Ronde 6

Houding en ademhaling

MATERIAAL: Voor elk team: • Blad met de 4 houdingen

INSTRUCTIE: Elk team staat op een lijn en krijgt een blad met 4 houdingen op en een pen. Vraag om de naam van het team in te vullen. In zo weinig mogelijk pogingen moeten ze proberen te raden hoeveel en welke houdingen goede houdingen voor het zingen zijn. Dit doen ze door een 0 (fout) of een X (juist) onder de houding te zetten. Daarmee lopen de spelers naar de spelbegeleider. Maar onderweg staat een speler van een ander team (poortwachter), die ze eerst moeten verslaan door 1 keer te winnen met een variant op ‘blad, steen, schaar’. De spelers houden beide handen op de rug, tellen samen af tot 3 en tonen dan hun rechterhand waarmee ze een gebaar maken zoals op de foto’s. Hiernaast staat welk gebaar wint.

Zelf voorzien: • Pen VOORBEREIDING: spelbegeleider

x

x

x x x x

poortwachters van ander team

x

x

x

x

x x x x

x x x x

x x x x

x x x x

Als de poortwachter wint, spelen ze nog eens verder. Als de lopende speler de poortwachter verslaat, mag hij verder lopen naar de spelbegeleider. Die schrijft op hoeveel X’en en 0’en juist zijn en geeft het team een score op 4. Als het niet volledig juist is, loopt de speler terug naar zijn team. Het team buigt zich opnieuw over de houdingen en doet een nieuwe poging. Nu loopt een andere speler. Hij doet hetzelfde en zo gaat het verder totdat een team 4 op 4 scoort en dus de juiste houding kon raden. Dat team wint 3 kussens voor in de sofa. Het 2de beste team krijgt 2 kussens, het 3de beste team krijgt 1 kussen voor in de sofa.

Kussengevecht

Emoties winnen van stem

Ademhaling en houding winnen van emoties

Stem wint van ademhaling en houding

15

OPLOSSING: • Prent 1: Dit is de correcte houding. Het profiel van de rug heeft een natuurlijke S-vorm. Een mooie verticale lijn loopt door het oor, de schouder, de heup tot vlak aan het enkelgewricht. Zo kan je met een minimale inspanning recht staan, ademen, spreken en zingen.

• Prent 2: Hier is de kromming van de rug onderaan te sterk. Het bekken kantelt naar voor. De spieren die naar het middenrif lopen trekken het middenrif naar beneden zodat adembewegingen moeilijk worden. De knieën zijn overstrekt door te hoge spanning in de beenspieren.

• Prent 3: Het hoofd komt naar voor door een knik in de nek. Dit veroorzaakt spanning op het strottenhoofd waardoor het niet meer goed kan bewegen bij het spreken of zingen. Het borstbeen zakt naar beneden zodat de longen worden ingedrukt. De bovenrug is iets te bol. Het bekken kantelt naar achter. Vaak zijn de knieën te sterk gebogen. Veel houdingsspieren zijn dus te slap.

• Prent 4: Hier is de rug te recht. Er is geen natuurlijke S-vorm meer te zien. Een goede controle van de abdominale spieren is in deze houding zeer moeilijk. Dit is een te strakke en stijve houding waardoor je beweeglijkheid verliest.

Conclusie: Voor de houdingen is de enige correcte houding nummer 1. Bij elke afwijking van figuur 1 werken de spieren niet ideaal samen: het vraagt meer inspanning om recht te staan, om je evenwicht te behouden, om te ademen, te spreken en te zingen en om botten, gewrichten en ingewanden gezond te houden. x

o

o

o

NABESPREKING EN ACHTERGRONDINFORMATIE: Vraag de spelers of ze zelf een verklaring kunnen geven voor de verhouding tussen emoties, stem en ademhaling en houding. Vul eventueel aan: Emoties winnen van stem: Sommige emoties, zoals wanneer je stress hebt of zenuwachtig bent, hebben een invloed op je stem. Denk ook aan de impact van een krop in de keel, verminderde toonvastheid, bevende stem, … Ademhaling en houding winnen van emoties: Wanneer je een juiste houding aanneemt en een goede ademhaling gebruikt, kan dit helpen om de invloed van de emoties op je stem te beperken. Stem wint van ademhaling en houding: Een goede ademhaling en houding zijn van cruciaal belang, maar als deze factoren onvoldoende aanwezig zijn kan je stem deze gebreken compenseren (dit wordt in het koor vaak ‘drukken op de stem’ of ‘forceren van de stem’ genoemd). Dat is dan wel heel belastend en vaak niet zo gezond.

16

Stemhygiëne (belasting en Ronde 7 belastbaarheid van de stem) MATERIAAL: Voor de hele groep: • de kaarten met do’s en don’ts

Kussengevecht

INSTRUCTIE: - De teams zitten gegroepeerd (op een stoel) in een cirkel met in het midden een stapel kaarten. Alle spelers van een team krijgen een andere notennaam toegewezen. - Ga als spelbegeleider in het midden staan en toon de bovenste kaart. De kaarten hebben een rode (stemmisbruik) of groene (stemhygiëne) rand. De teams proberen zoveel mogelijk groene kaarten in hun ‘kamp’ te krijgen, en zoveel mogelijk rode kaarten in het kamp van een ander team.

VOORBEREIDING:

X X X X X

X

X

spelbegeleider

x

X

X

X

X

X

X

X X X X X

X X X X X

X

X

- Het gevecht om de kaarten wordt in het midden uitgevochten. Hou de gekozen kaart vast met gestrekte arm en roep een notennaam af. De spelers van elk team met die notennaam lopen zo snel mogelijk naar het midden en proberen de kaart te grijpen. - Een groene kaart is binnengehaald als een speler de kaart aan een zittende teamgenoot kan overhandigen zonder onderweg getikt te worden door de tegenstander (let op: enkel spelers met dezelfde notennaam mogen elkaar tikken). Een rode kaart is gedumpt als een speler ze op de lege stoel van een ander team legt zonder getikt te worden. - Als iemand getikt wordt door zijn tegenstander, komt de kaart weer in het midden te liggen en gaat het gevecht verder. - Als spelers te snel getikt worden, roep dan meerdere notennamen zodat er meer spelers in het midden staan. - Als alle kaarten uit het midden zijn weggehaald, tellen de teams hun kaarten. Elke groene kaart levert 1 punt op, voor elke rode kaart verliest een team 1 punt. Het team met de meeste punten wint 3 kussens voor in de sofa. Het 2de beste team krijgt 2 kussens, het 3de beste team krijgt 1 kussen voor in de sofa. 17

OPLOSSING:

Voorbeelden van stemhygiëne:

o Hou je keel vochtig (drink voldoende water, je weet dat je goed gehydrateerd bent als je bijna kleurloos en geurloos kan plassen). o Zorg dat de ruimtes waarin je leeft vochtig genoeg zijn. o Zucht en geeuw regelmatig, bij een gespannen keel, dat helpt om te ontspannen. o Probeer allergieën onder controle te houden. o Bij een verkoudheid: spreek minder en drink water. o Probeer in het juiste register te zingen. o Vermijd harde steminzetten. o Bouw korte momenten van stemrust in.

Voorbeelden van stemmisbruik:

o Roepen, krijsen, gillen. o Geforceerd imiteren van een andere stem door je idool na te zingen. o Harde steminzet (= te hard aanslaan van een klinker). o Te veel praten. o In een fout register zingen. o Steeds op een foute toonhoogte spreken of met een te luide stem. o Regelmatig kuchen en keelschrapen.

ACHTERGRONDINFORMATIE: Vraag de spelers naar de belangrijkste do’s & don’ts voor je stem. Vul eventueel verder aan: • • • • • •

belastbaarheid

belasting

Voldoende water in je lichaam hebben. Je energieverbruik moet gebalanceerd zijn met het herstel van je energie. Spreken en zingen met optimale spanning in de spieren van het strottenhoofd. Optimale fysieke condities bereiken voor je ademhaling en stemgeving. Balanceren tussen stemgebruik en hersteltijd voor de stem. Als je opmerkt dat je stem minder goed is de laatste 10 of 14 dagen, raadpleeg dan een stemarts.

De spelers zijn er zich van bewust dat er een optimale verhouding bestaat tussen belasting en belastbaarheid. De ene jongere kan een hele dag roepen (belasting) en kan er helemaal geen last van hebben doordat zijn stem zo goed gebouwd is en op een correcte wijze gebruikt wordt (belastbaarheid). Een andere jongere heeft mogelijk een minder goed anatomisch gebouwde stem en eventueel een foute techniek (belastbaarheid) waardoor hij slechts 1 keer moet roepen/zingen/… (belasting) om daarna enkele dagen hees te zijn. Deze belastbaarheid kan tijdens de stemmutatie zeer sterk schommelen, bij jongens kan het bijvoorbeeld zijn dat zij de ene dag een liedje volledig kunnen zingen en dat er de andere dag voortdurend storingen zitten op hun stem. Iedere jongere heeft een andere verhouding van belasting/belastbaarheid. De jongere zou zelf een beetje moeten kunnen aanvoelen wanneer hij een slechte dag heeft en het dus niet zo’n goed idee is om luid, lang, uiterst hoog of laag te zingen. 18

Ronde 8

Finale

MATERIAAL: Voor elk team: • Score

INSTRUCTIE: Elk team schrijft een tekst op de melodie van een stuk naar keuze dat ze in het repertorium van het koor al hebben gezongen. De tekst moet inhoudelijk gaan over de dingen die ze tijdens het spel geleerd hebben. Daarna geeft elk team een kort optreden en krijgen ze van elkaar punten voor: • Zang (…/10) • Inhoud (…/10) • Performance (…/10) Vraag pas na de optredens van alle teams naar de punten zodat de teams eerlijk punten geven en zich niet laten beïnvloeden door de score die ze zelf kregen. De optelsom van deze 3 delen geeft de totaalscore op 30 per team. Het team met de meeste punten wint 3 kussens, het volgend team 2 en het team met de minste punten wint 1 kussen.

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

F I N A L E

X X X X X

X X X X X

X X X X X

19

Einde

van het spel

Tel de kussens op die de teams wonnen in alle rondes. Het team met de meeste kussens wint Singing Sofa, Sit down & Play!

NABESPREKING: Leg de kaarten met de do’s & don’ts van de opdracht over stemhygiëne zichtbaar open op de grond. Vraag de spelers elk een kaart aan te duiden die past bij hun personage. Bespreek dit met de groep door elke speler zijn kaart te laten toelichten en te linken met hun personage.

?

20