WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Een hoge bloeddruk De ongezouten feiten
Even voorstellen Maaike Boogers Diëtiste Leonie Tromp Huisarts Tilburg Kaderarts Hart-, en Vaatziekten
2
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
1
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Onze patiënt Leeftijd; 48 jaar BMI 44 (1.80 m, 142.5 kg) Roken Familiale belasting + Moeder CVA op 72 jaar Bloeddruk 165/92 Cholesterolratio 4,6 Glucose 5,5
3
RCH Sandwich 2014
Hoge bloeddruk, wat nu? Risico op HVZ: 3% maar RR >160 Medicatie? Leeftijd < 50 jaar en RR >160: Overweeg medicatie Secundaire hypertensie?
Lifestyle: Alcohol Beweging: voldoet aan beweegnorm Voeding Onregelmatig eten Veel kant en klaar Emotioneel eetgedrag: snoepen
4
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
2
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Effecten van lifestyle op de bloeddruk
5
RCH Sandwich 2014
Effect zoutreductie op bloeddruk
-22.7 mmHg
-9.1 mmHg
Pimenta E et al. Hypertension. 2009;54:475-481
6
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
3
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Effect van gezond eten op de bloeddruk
Appel LJ et al. N Engl J Med 1997;336:1117-1124 7
RCH Sandwich 2014
Individueel zorgplan Doel RR omlaag Mw is bang om net als moeder een CVA te krijgen
Gewicht omlaag Mw wil graag meer kunnen doen met kleinkind, G zit in de weg
Plan van aanpak Begeleiding van diëtiste Zoutreductie Gewichtsreductie
Gestructureerder leven
8
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
4
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Artsenwijzer diëtetiek Voorkeursmoment voor verwijzing naar de diëtist: indien er een sprake is van: een gemiddelde (van 2 controles) systolische bloeddruk van 140 mm Hg of hoger gebruik van antihypertensieve medicatie.
Relevante gegevens voor de diëtist: diagnose: hypertensie, eventuele comorbiditeit symptomen: hoofdpijn, duizeligheid medicatie: anti-hypertensiva, diuretica overig: lengte, gewicht(sverloop), risicoprofiel (te hoog gewicht, roken, overmatig of excessief alcoholgebruik, geringe lichamelijke activiteit, onvolwaardige inname voedingsstoffen, medicijngebruik, familiaire aanleg).
9
RCH Sandwich 2014
Artsenwijzer diëtetiek Doelstelling behandeling diëtist: verlagen van de bloeddruk ondersteunen van de bloeddrukverlagende medicatie
10
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
5
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Artsenwijzer diëtetiek Dieetkenmerken: volgens Richtlijnen goede voeding, met extra aandacht voor: natriumbeperkt tot maximaal 2400 mg Na (= 6 gram zout) verzadigd vet: maximaal 10 energie% Transvet: < 1 energie% 150-200 g groente en 2 porties fruit per dag 2 maal per week vis, waarvan 1 keer vette vis (met laag natrium) alcohol volgens de aanbeveling (vrouwen maximaal 1 standaardglas en mannen maximaal 2 standaardglazen per dag, gelijkmatig verspreid over de week). glycerrihizinezuur beperken bij kaliumbesparende diuretica in combinatie met ACE-remmers: geen kaliumrijke mineralenmengsels bij serumkalium > 5,5 mmol/l bij kaliumuitdrijvende diuretica aandacht voor voldoende kalium in de voeding.
leefstijladviezen: bij te hoog gewicht: zie ‘te hoog gewicht’ voldoende lichaamsbeweging stoppen met roken 11
RCH Sandwich 2014
Feiten over zout Verlaging van het zoutgebruik van 9 naar 6 gram/d kan in Nederland jaarlijks ruim 2.000 minder doden betekenen Gezondheidsraad adviseert <6 gram keukenzout/d. WHO < 5 gram 85% van de Nl bevolking consumeert > 6 gram/d Mannen gemiddeld 9.9 gram Vrouwen gemiddeld 7.5 gram Gemiddelde Nederlander gebruikt 3.5 kg zout/jr, in de VS 3.8 kg/pp/pj
Natrium heeft ook een belangrijke functie Goed evenwicht in de vochtbalans Goede werking van de spieren Nodig voor de zenuwprikkelgeleiding 12
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
6
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Natrium en zout zijn hetzelfde
Waar Niet waar Antwoord:
Niet waar
Keukenzout bestaat uit natrium en chloride, natrium verhoogt de bloeddruk 1 gram natrium komt overeen met 2,5 gram zout Staat op het etiket het natriumgehalte? Vermenigvuldig dit dan met 2,5 om het zoutgehalte te krijgen
13
RCH Sandwich 2014
Het meeste zout dat u dagelijks binnenkrijgt, komt van bewerkte voedingsmiddelen uit de winkel, en niet uit het zoutvaatje in de keuken en aan tafel. Waar Niet waar Antwoord:
Waar
Driekwart hiervan komt uit vleeswaren, kaas, brood, soepen, kant-enklaarmaaltijden, pizza’s, visproducten en snacks, maar ook koekjes en gebak De gemiddelde Nederlander krijgt 9 tot 10 gram zout per dag binnen De Hartstichting en het voedingscentrum adviseert maximaal 6 gram zout per dag (2.4 gram Natrium) 14
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
7
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
U kunt beter zeezout gebruiken in plaats van keukenzout. Waar Niet waar Antwoord:
Niet waar
Zeezout bevat evenveel Natriumzout als keukenzout! Kalium verhoogt de bloeddruk niet. Zoutsoorten waarin natrium voor een deel is vervangen door kalium zijn JOZO Bewust en LoSalt. Deze soorten bevatten ook jodium voor een goede schildklierwerking Nierpatiënten moeten aan hun arts vragen of zij zout met kalium mogen gebruiken 15
RCH Sandwich 2014
Kant-en-klare kruidenmengsels bevatten veel zout. Waar Niet waar Antwoord:
Waar
Kruidenmengsels, zoals gehakt- of viskruiden, bevatten veel zout. Net als bouillonblokjes, ketjap, maggi, aromazout, mosterd, sambal, juspoeder, nasi- en bamikruiden. Gebruik voor uw maaltijd liever natuurlijke smaakmakers zoals verse en gedroogde kruiden en specerijen. 16
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
8
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Zoete drop bevat minder zout dan zoute drop.
Waar Niet waar Antwoord:
Niet waar
Alle soorten drop bevatten zout, ook zoete drop en Engelse drop Daarnaast bevat drop de stof glycyrrhizinezuur, die de bloeddruk ook verhoogt
17
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
9
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Jonge kaas bevat bijna geen zout.
Waar Niet waar Antwoord:
Niet waar
Jonge én oude kaas bevatten veel zout, omdat kaas bij de bereiding in een zoutbad wordt gelegd. Daarna moet de kaas rijpen. Jonge kaas rijpt 4 weken en oude kaas wel 10 maanden. Langer rijpen maakt de kaas droger en zouter. Er zijn ook minder zoute kaassoorten te koop, zoals Maaslander en Milner. 19
RCH Sandwich 2014
Welke van de onderstaande borrelhapjes is in de juiste volgorde van weinig zout naar zoutrijk? 1. Ongezouten noten-mozzarella/tomaat/basilicumhapje-chips-olijven 2. Olijven-ongezouten noten-mozzarella/tomaat/basilicum-chips 3. Mozzarella/tomaat/basilicumhapje-olijven-chips-ongezouten noten 4. Chips-olijven-ongezouten noten-mozzarella/tomaat/basilicumhapje
20
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
10
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Zoutgevoeligheid
Zout-ongevoelig
Zout-gevoelig • Ouderen • Negroïden • Overgewicht • DMtII • Deficiënties: K, Ca, Mg • Ptn met essentiële hypertensie 21
RCH Sandwich 2014
Mechanismen ten grondslag aan zoutgevoeligheid?
• Lage basale plasmarenine-activiteit (PRA) • Lager gestimuleerde PRA • Erfelijkheid, Gαi2 eiwitten
22
RCH Sandwich 2014
RCH Sandwich 2014
11
WS Een hoge bloeddruk, de ongezouten feiten
5 en 13 november 2014
Take home messages Denk bij een hoge bloeddruk aan zoutgebruik Minder zout betekent niet automatisch minder lekker Geef advies op maat Verschil zoutbeperking op populatieniveau bij individuele patiënt met hypertensie
Zoutbeperking verhoogd gevoeligheid voor bloeddrukverlagende medicatie
23
RCH Sandwich 2014
RAAS
artsenwijzer
24
RCH Sandwich 2014
Med toevoegen
RCH Sandwich 2014
12
