onderzoek
Een halve eeuw onderzoekspraktijken in de publieke sector
BMC Onderzoek:
50 jaar!
Ontvang 50 onderzoeksuren voor de meest actuele onderzoeksvraag!
Graag vieren wij met u ons 50-jarig bestaan. Als partner van de publieke sector stellen wij vijftig onderzoeksuren beschikbaar voor de meest uitdagende onderzoeksvraag, waarin een aantoonbaar maatschappelijk en financieel resultaat centraal staat. Dit kan gaan om een onderzoek naar bestaand, maar ook naar voorgenomen beleid. Laat nu uw gegevens en onderzoeksvraag achter op www.bmconderzoek.nl/50jaar en wellicht komen wij uw project dan ondersteunen.
Inleiding Vijftig jaar stond de naam SGBO bij uitstek voor onderzoek voor, bij en over gemeenten. Met haar methodische opzet van allerlei vormen van onderzoek, ook voor de brede publieke sector met zijn vele facetten, heeft SGBO een standaard neergezet. Met dit 50-jarig jubileum gaat SGBO per heden verder als BMC Onderzoek. De bundeling van krachten van BMC & SGBO resulteert in een effectief aanbod in onderzoek, advies en implementatie. SGBO beschikt met haar 50 jaar ervaring over de grootste database van onderzoeksgegevens binnen de publieke sector, die wij graag inzetten om scenario’s te schetsen voor verbetering. BMC beschikt over de grootste advies- en implementatiepraktijk van Nederland. De bundeling van alle onderzoekspraktijken geven wij vanaf nu ook vorm door te werken vanuit één sterk en onderscheidend merk: BMC Onderzoek. Elke dag schetsen adviseurs van BMC aan een leefbare en betaalbare samenleving. Samen met opdrachtgevers, de wetenschap, de politiek en branche- en beroepsverenigingen werken wij zo aan nieuwe uitvoeringspraktijken voor de publieke sector. In onze advies- en onderzoekspraktijk committeren wij ons aan maatschappelijke en financiële resultaten. BMC Onderzoek is dé partner voor alle denkbare vormen van onderzoek in de publieke sector, zoals verkenningen, audits, effectmetingen, benchmarks en maatwerkonderzoek. Graag helpen wij u om complexe beslissingen te ondersteunen met onze onderzoeksexpertise. Met de integratie van SGBO binnen BMC Onderzoek blikken wij graag nog een keer met u terug op onze rol in de geschiedenis van het Nederlandse openbaar bestuur.
3
1912 In den beginne Ruim 100 jaar geleden nam een groep gemeenten het initiatief tot de oprichting van een vereniging waarin zij gezamenlijk de inkoop van kolen konden onderbrengen. De kolen waren bestemd voor de verwarming van de talrijke gemeentelijke gebouwen. De vereniging werd gevestigd in Den Haag, uiteindelijk in de voormalige Koninklijke Manege, gebouwd door Koning Willem II, aan de Nassaulaan. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) werd al snel een begrip in bestuurlijk Nederland, met een groeiend takenpakket. Ze wist alle Nederlandse gemeenten aan zich te binden en kreeg zelfs een wettelijke basis. De organisatie werd een afspiegeling van de gemiddelde Nederlandse gemeente, met beleidsafdelingen die de gemeenten hielpen met deskundigheidsbevordering en allerlei vormen van ondersteuning. Initiatiefnemers voor de oprichting van de VNG waren de burgemeesters van Utrecht (mr.dr. A.F. Baron van Lynden), Zwolle (mr.dr. I.A. van Royen), Breda (mr. E.P. van Lanschot) en Zaandam (jhr. mr. C.A. Elias), en een wethouder van Den Haag (J. Simons), die de eerste directeur werd. Naar hen werden vergaderzalen vernoemd, waarvan drie in de Sophiahof. 4
De eerste onderzoeksopdracht van de VNG was het in uniforme statistieken registreren van de aantallen badgasten die de gemeenten aan de Noord-Hollandse stranden bezochten. Alle gegevens werden verwerkt op ponskaarten. De ‘trekker’ was de sociaal geograaf van de provincie Noord-Holland die met dit onderzoek meekwam naar de VNG.
5
1964
SGBO is een feit Ruim 50 jaar geleden werd SGBO (Sociaal Geografisch en Bestuurs kundig Onderzoek) een feit. Zoals de meeste grote gemeenten een afdeling Onderzoek en Statistiek hadden, zo kreeg de VNG ook een Onderzoeksafdeling. Zij bediende vooral de kleinere gemeenten die zichzelf niet zo’n afdeling konden veroorloven. Gaandeweg concentreerde de VNG zich op de behartiging van de gemeentelijke belangen bij organen waar het landelijke beleid werd voorbereid, vastgesteld en uitgevoerd. De ondersteunende afdelingen, zoals SGBO, de Uitgeverij en het Congres- en studiecentrum werden losgemaakt van de vereniging. Zij moesten zich ontwikkelen tot marktpartijen en in concurrentie zelfstandig betaalde opdrachten verwerven. Vooralsnog bleef de VNG eigenaar en in meer of mindere mate opdrachtgever van haar ‘bedrijven’.
6
Onze praktijk De eerste opdracht van SGBO als marktpartij kwam van de gemeente Sleen. Onderzocht werden de toekomstmogelijkheden van de gemeente, waarover vervolgens intensief met de inwoners over van gedachten werd gewisseld.
ANNO TOEN
Toekomst van Sleen
Bestuurskracht in Noord-Brabant en Gelderland
Postadres
Postbus 490 3800 AL Amersfoort 033 - 496 52 00 internet
www.bmc.nl
een nieuwe methode n als basis voor
telefoon
ANNO NU
Smallepad 34 3811 MG Amersfoort
htonderzoeke 100 Bestuurskrac
De provincies wilden weten of de gemeenten bij de huidige complexe opgaven over voldoende bestuurskracht blijven beschikken om hun taken naar eigentijdse normen uit te voeren. BMC Onderzoek ontwikkelde voor het beantwoorden van deze veelomvattende vraag een stapsgewijze methodiek. Dit leidt tot conclusies over waar de gemeenten nu staan in relatie tot hun taken en de vraag welke cht100 Bestuurskra basis voor onderzoeken als maatregelen nodig zijn ter versterking. hode met we nieu een De analyses van de gemeenten in een regio zijn vertaald naar regionaal en provinciaal niveau. Jaap Koster Roel Wever Mariëtte Glim
7
1987
SGBO zelfstandig SGBO verwierf, als begrip in de gemeentelijke wereld, een gestage stroom aan opdrachten. De onafhankelijke positie die bij onderzoek hoort, kreeg gestalte door ‘uithuisplaatsing’ naar een statige villa met eveneens een koninklijk verleden, aan de Sophialaan. De band met de VNG bleef nauw. De VNG bleef intensief gebruikmaken van de inzet van de onderzoeksexperts, die veelal de praktische gemeentelijke invalshoek voorzagen van een wetenschappelijke inslag. De experts van SGBO leverden in allerlei projectgroepen en taskforces essentiële bijdragen aan de beleidsvorming van ministeries. Ze waren betrokken bij talloze wetstrajecten die de gemeenten betroffen, veelal gefinancierd vanuit de rijksbegroting. Vele andere opdrachtgevers waren individuele gemeenten die een kwestie wilden laten bestuderen, gemeenten die advies wilden over een gezamenlijk vraagstuk, ministeries, provincies en andere overheidsorganisaties. SGBO’ers maakten deel uit van Haagse en landelijke netwerken op alle professionaliteitsgebieden die de verschillende overheidslagen raken. SGBO hield vanaf dit moment bedrijfseconomisch geheel ‘de eigen broek op’ en begaf zich vanaf toen op de concurrerende markt. De VNG bleef een belangrijke opdrachtgever, evenals het Rijk. 8
Onze praktijk Dat bleek toen de automatisering haar intrede deed in de maatschappij. Menig gemeentebestuurder en -topambtenaar boog zich het hoofd over hoe het toch moest met automatisering en ICT-toepassingen bij de gemeente. Het speciaal voor automati seringsvraagstukken in het leven geroepen GemNet riep de hulp van SGBO in. Er werd een tool ontwikkeld in de veronderstelling dat gemeenten daar dankbaar op zaten te wachten. De medewerking werd gevraagd van hoofden Automatisering bij het uitrollen van deze tool. Slechts tien (10!) van hen pakten deze handschoen op. De voorhoede liep te ver voor de troepen uit.
ANNO TOEN
Niet elk schot was raak
Benchmark Publiekszaken
De gemeente Den Haag kwam als beste tevoorschijn uit de eerste Benchmark Publieks zaken. De burgemeester maakte dat vol trots wereldkundig in het landelijke RTL-nieuws.
ANNO NU
Burgers hebben verschillende rollen: klant, kiezer, onderdaan, partner, wijk bewoner, belastingbetaler. De Benchmark Publiekszaken is het aangewezen instrument om de stand van zaken te meten en te verbeteren. Aan de Benchmark Publiekszaken nemen al circa 80 gemeenten deel. Ze meten en vergelijken hun prestaties onderling, zodat ze van elkaar kunnen leren. Om de dienstverlening te kunnen verbeteren is eerst inzicht nodig. Niet alleen in het uiteindelijke oordeel over die dienstverlening, maar juist ook in de organisatie ervan. Vervolgens is het belangrijk om op basis van het inzicht te komen tot daadwerkelijke verbeteringen. De Benchmark Publiekszaken geeft burgers en gemeenten inzicht in de kwaliteit van de dienstverlening. Uiteindelijk gaat het erom dat burgers tevreden zijn over de dienstverlening van de gemeente. BMC Onderzoek is trots op haar samenwerking met de NVVB voor de Benchmark Publiekszaken en het Dashbord Dienstverlening, dat vanaf 2015 zal worden aangeboden aan leden van de NVVB.
9
2000
Benchmarks en Tevredenheidsonderzoeken De gestandaardiseerde methodiek om via objectieve gegevens prestaties te vergelijken en daarvan te leren, bood kansen die SGBO met verve benutte met de benchmarks. Ook de medewerkers- en klanttevredenheidsonderzoeken van SGBO werden een begrip. Door massale deelname van de gemeenten aan één of meer van haar benchmarks kon SGBO unieke feitenkennis genereren met betrekking tot gegevens van gemeenten. Bijvoorbeeld op het gebied van de Wmo, de gemeentelijke bestuurskracht en de kwaliteit van Publiekszaken werd het begrip benchmarking synoniem aan SGBO.
10
Onze praktijk Kernbeleid Jeugd & Kernbeleid Veiligheid
Samen met het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en Stimulansz heeft BMC Onderzoek speciaal voor en samen met gemeenten de onafhankelijke Benchmark Jeugd ontwik keld. De benchmark geeft een integraal beeld van de inrichting van het jeugdbeleid, de maatschappelijke resultaten en levert actuele sturings- en managementinformatie. De informatie is actueel, omdat de Benchmark Jeugd zich richt op gegevens van het lopende jaar. De benchmark geeft inzicht in de mate waarin u als gemeente in staat bent om de belangrijkste jeugdwetdoelstellingen te realiseren. Met deze resultaatmeting zijn gemeenten in staat om hun gemeenteraden te informeren over de voortgang, de resultaten en de effecten van het jeugdbeleid.
ANNO NU
Benchmark Jeugd
ANNO TOEN
Nieuw beleid van het Rijk kwam veelal tot stand met inbreng vanuit de VNG, en met inhoudelijke en procesmatige ondersteuning van SGBO. Dat gold ook voor het Kern beleid Jeugd, waarvoor het Ministerie van VWS en de VNG aan SGBO de opdracht gaven om een handreiking voor de gemeenten te schrijven (ca. 2005). De handreiking omvatte een beschrijving van integraal jeugdbeleid in het kader van de Wmo, het proces van visieontwikkeling en een gedetailleerd uitgewerkt stappenplan vanaf de startnotitie voor de raad tot en met de controle op het uitvoeringsprogramma door het college. Een onderscheidende factor bij dit type opdrachten was de samenwerking met de groep gemeenten die een voortrekkersrol vervulde. De praktische handreiking werd verstrekt aan alle gemeenten. Een vergelijkbaar proces was de totstandkoming van de handreiking Kernbeleid Veiligheid. Ook deze publicatie omvatte een uitgewerkte methode waarmee gemeenten zelf hun integrale veiligheidsbeleid konden ontwerpen en uitvoeren.
11
2008
SGBO naar BMC Toen de VNG besloot haar belang in SGBO op de markt te brengen, moesten, naast de belangen van de medewerkers, de onafhankelijk heid en de continuïteit van de kwaliteit van het werk dat met name voor de gemeenten werd verzet, worden gegarandeerd. Met de samenvoeging van BMC en SGBO kwam het beste van de twee werelden advies en onderzoek samen.
12
Onze praktijk In de loop der tijd werkte SGBO mee aan verschillende studies in samenwerking met universiteiten, zoals een onderzoek naar de rol van gemeenten bij radicalisering van jongeren. Een van de aanbevelingen was dat alle instanties en professionals die bij jongeren in risicogroepen betrokken zijn, hun informatie-uitwisseling in een vroeg stadium systematisch moeten organiseren. Het toenmalige actualiteitenprogramma Goedemorgen Nederland besteedde er een uitvoerig interview aan met de onderzoekster, die naar aanleiding van haar onderzoek bij SGBO in dienst kwam.
ANNO TOEN
De rol van de gemeente bij radicalisering jongeren
Rekenkameronderzoek Mede gezien de decentralisatie van rijkstaken naar de gemeente, is een effectieve rekenkamer van grote waarde. Voor een effectieve rekenkamerfunctie zijn drie dimensies in beeld:
Voor de effectiviteit van de rekenkamer is de kwaliteit van elke dimensie afzonderlijk belangrijk, maar doorslaggevend is hoe deze onderling samenhangen. BMC Onderzoek heeft een instrument ontwikkeld om de rekenkamerfunctie stevig te verankeren op lokaal niveau. Inmiddels heeft dit onderzoek bij ruim zestig rekenkamers plaatsgevonden.
ANNO NU
• hoe de rekenkamer is vormgegeven (institutionele vormgeving) en wat de werkwijze is; • wat de rekenkamer doet (productie); • waarom de rekenkamer is ingesteld door de gemeenteraad.
13
2012
SGBO & BMC Onderzoek De volledige integratie van SGBO in BMC is een natuurlijke ontwik keling. De bundeling van alle onderzoekspraktijken krijgt vorm door te werken vanuit één sterk en onderscheidend merk: BMC Onderzoek. De aansluiting van onderzoek op advies en implementatie komt vanzelfsprekendheid tot stand, naast alleenstaand onderzoek.
14
Onze praktijk Politiek en Emotie
ANNO TOEN
Wanneer er zich inhoudelijke kansen voordeden nam SGBO ook zelf onderzoeks initiatieven en publiceerde daarover. Een van deze publicaties was ‘Politiek en Emotie’, over de rol van emoties in de lokale politiek. Onderzocht werd de betekenis van emotie voor identiteit, conflicten, communicatie en bestuurlijke keuzes. Het gelijknamige boek was rijkelijk voorzien van vragen en adviezen voor bestuurders en ambtenaren, voor de omgang met elkaar, met burgers en met andere organisaties.
Verkiezingsonderzoek
ANNO NU
Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen haalde SGBO telkens de landelijke publiciteit met haar verkiezingsonderzoek. In de aanloop naar de verkiezingen werd onderzocht of mensen van plan waren om te gaan stemmen, of en waarom hun stemgedrag anders zou zijn dan vier jaar eerder, wat hun keuze had bepaald, en circa twintig andere vragen rondom de verkiezingen. Het onderzoek was dus veel breder dan andere peilingen en was voor media, gemeenten en politieke partijen een belangrijke bron van informatie.
15
2013
Onderzoeksagenda BMC Onderzoek helpt gemeenten en hun organisatieonderdelen de basis op orde te krijgen en te houden, met gegevens die ertoe doen. Ze geven bestuurders en beleidsmakers inzicht in de gevolgen van het beleid, als momentopname van het heden en als routewijzer op weg naar de toekomst. Het belangrijkste vraagstuk waarmee de gemeenten nu worstelen, de nieuwe taken in het sociaal domein bij gelijktijdige ingrijpende bezuinigingen, staat uiteraard ook voor BMC Onderzoek bovenaan op de ontwikkelagenda. 16
Onze praktijk In 2007 voerde SGBO een onderzoek uit naar de armoedebestrijding door de Nederlandse gemeenten. In de aanloop naar de Kamerbehandeling van de begroting van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid besteedden verschillende radioprogramma’s er aandacht aan. Verscheidene Kamerleden verdiepten zich in het onderzoek en gebruikten het als bron voor hun standpunt in de discussie in de Kamer en voor hun vragen aan de minister.
ANNO TOEN
Armoedebestrijding
Benchmarks & Klantonderzoeken Wmo en Werk & Inkomen
ANNO NU
De benchmarks in het sociaal domein zijn actuele sturingsinstrumenten speciaal voor gemeenten en regionale diensten en toetsen de mate waarin u invulling geeft aan de Wmo-doelstellingen en doelstellingen op het gebied van Werk & Inkomen. Aan de Benchmark Wmo nemen ruim 120 gemeenten deel. De Benchmark Werk & Inkomen is ontwikkeld in samenwerking met Divosa, waar ruim 200 gemeenten aan deelnemen. In 2013 namen ruim 14.000 burgers deel aan het onderzoek Sociale Participatie. Ruim 36.000 deelnemers waren er voor het onderzoek Wmo-voorzieningen.
17
2014 Heden & toekomst Het gebundelde aanbod in onderzoek, advies en implementatie blijkt buitengewoon effectief. BMC Onderzoek legt de basis voor complexe publieke ontwikkeltrajecten, met als resultaat maatschappelijke en financiële meerwaarde. In het belang van de burger, de cliënt en de leerling. BMC Onderzoek onderzoekt en adviseert ter verbetering van publieke prestaties vanuit de grootste advies- en implementatiepraktijk van Nederland. Routeplanners, bezuinigingsscenario’s en benchmarks schetsen niet alleen hoe de gemeente ervoor staat, maar geven ook inzicht in de stappen die moeten worden gezet om de doelstellingen van de organisatie te realiseren. Klantonderzoeken vertellen over de beleving van de cliënt, en zijn of haar wensen en behoeften. Ons maatwerkonderzoek is in te zetten voor ieder denkbaar publiek vraagstuk. Hoe moet mijn organisatie reageren en anticiperen op veranderingen? Zijn wij in staat onze maatschappelijke rol op een goede manier in te vullen? Welke beleidskeuzes moeten wij nu maken om de ambities te realiseren? Ons onderzoek naar o.a. de bestuurskracht, de bedrijfsvoering, de transitieopgaven en de uitvoeringskwaliteit geeft antwoord op dit type vragen. Ook het verkennen van nieuwe samenwerkingstrajecten, organisatiestructuren of een andere organisatie van uw dienstverlening kan door BMC Onderzoek onderzocht worden.
18
Meer van onze recente praktijken Onderzoek
Onderzoek vraag- en uitgaven
naar Sociale Teams
ontwikkeling van Wmo-voorzieningen
Single Audit (SISA)
In samenwerking met de
Trendanalyse, vergelijking met andere
Onderzoek naar ijkpunten voor
Onderzoek Single Information,
Universiteit van Twente en
gemeenten, prognose, financieel effect
bestedingen van specifieke uitkeringen
Platform 31 naar de ontwikkeling,
van bezuinigingsmaatregelen en effecten
door medeoverheden, waaronder
werkwijze en organisatievormen
van de kanteling i.o.v. gemeente
gemeenten i.o.v. Ministerie van
van Sociale (Wijk)teams.
Amersfoort.
Binnenlandse Zaken.
Maatschappelijke kosten-batenanalyses
Onderzoek
Ter onderbouwing van beleidsvoornemens en strategische besluiten.
relatie vmbo
Zoals: de inzet van de wijkverpleegkundige, gezondheidsbijdrage fysiotherapie,
en arbeidsmarkt
vestiging ziekenhuis en inzet zorg- en welzijnsteam.
Optimale kansen op de arbeidsmarkt
Behoefteonderzoek Migranten, voor vertrek komst naar Nederland I.o.v. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Doel van het project was om te onderzoeken hoe de voorbereiding van gezins- en huwelijksmigranten voor hun vertrek naar Nederland eventueel beter kan worden ondersteund, om hun integratie en inburgering in de Nederlandse samenleving sneller, soepeler en succesvoller te laten verlopen.
Onderzoek aanvraagprocedure DigiD-buitenland
voor vmbo-leerlingen Utrecht.
I.o.v. Ministerie van Binnenlandse Zaken. Het onderzoek richtte zich op de aanvraagprognose DigiD, de toepassing van DigiD bij niet-ingezetenen, de inspanningsbereidheid onder niet-ingezetenen voor het verkrijgen van een DigiD en de behoefteontwikkeling bij overheidsinstanties rondom DigiD.
Prestatieonderzoek ‘Van werk naar beleid’ I.o.v. Abvokabo FNV in het kader van het sociaal akkoord ‘Sociaal Beleid Rijk: van werk naar werk beleid’ een kwalitatieve monitoring
Onderzoek Ondersteuningsbehoefte aanpak Kindermishandeling I.o.v. Ministerie VWS in kaart gebracht welke ondersteuning gemeenten nodig hebben om hen in staat te stellen hun verantwoordelijkheid in het nieuwe jeugdstelsel ook op het gebied van de aanpak van kindermishandeling op te pakken.
uitgevoerd naar de kwaliteit van de uitvoering en knelpunten van het ‘Van werk naar werk’-beleid.
Contact Wilt u eens vrijblijvend in gesprek met een van onze adviseurs, managers of onderzoekers om te bepalen wat wij voor uw specifieke situatie kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op via telefoonnummer (070) 310 38 00. Kijk voor onze praktijken en onderzoeken ook eens op onze websites www.bmconderzoek.nl en www.bmcadvies.nl. 19
onderzoek
www.bmconderzoek.nl
