EEN ERVARING RIJKER
Tuinstijl Adviesdag, 28 maart 2009
Stage rapport van Daniëlle Hulsebos van februari 2009 tot juni 2009 met dank aan BTL ADVIES te Oisterwijk
2
een ervaring rijker
EEN ERVARING RIJKER Stage rapport van Daniëlle Hulsebos van februari 2009 tot juni 2009 Met dank aan BTL ADVIES te Oisterwijk In opdracht van Hogeschool Van Hall - Larenstein, Velp
een ervaring rijker
3
Inhoudsopgave
4
een ervaring rijker
Inhoudsopgave Voorwoord
4 6
Hoofdstuk 1 Inleiding
8
Hoofdstuk 2 Stage doelstellingen
12
Hoofdstuk 3 De opdracht
14
Hoofdstuk 4 Het ontwerpproces
16
Hoofdstuk 5 Reflectie
24
een ervaring rijker
5
Voorwoord Detail van een poster gemaakt voor de TUINIDEE beurs in ‘s - Hertogenbosch 6
een ervaring rijker
Voor U ligt mijn persoonlijk verhaal over hoe ik mijn stage heb ervaren bij BTL Advies in Oisterwijk. Een stage waar ik vreselijk veel zin in had en uiteindelijk voorbij was voor ik het in de gaten had. Een stage bovendien met een hoop leuke extra’s; de TuinIdee Beurs is er één van, en laat ik zeker de Tuinstijl Advies dag niet vergeten. Al was ik niet meer een van de jongste stagiaires, ik heb een vreselijk leuke tijd gehad; alleen te kort, er valt nog zoveel te leren…. Het project De Plantage heb ik als een uitdaging ervaren. Helaas heb ik het einde van het project niet kunnen meemaken omdat het nog veel langer doorloopt, maar ik zal het zeker blijven volgen! Ik kom hier in mijn reflectie nog uitgebreid op terug. Ik wil BTL Advies natuurlijk bedanken voor de mogelijkheid om er stage te lopen, Gerbert ondermeer voor alle digitale ondersteuning (wat zou ik van jou nog veel kunnen leren!) en natuurlijk Erik; ik ken maar weinig mensen met een zodanig absoluut oog voor details. Ik heb het erg gewaardeerd dat je me meenam naar gesprekken bij bestaande en potentiële klanten en naar de presentatie voor de afdelingshoofden van De Plantage. Het rapport is als volgt opgebouwd; Hoofdstuk 1 is een inleidend hoofdstuk over BTL Advies gevolgd door Hoofdstuk 2, de kennis - en vaardigheidsdoelen die ik mezelf had opgelegd. Hoofdstuk 3 en 4 gaan over de opdracht en het ontwerpproces binnen BTL Advies en het rapport eindigt met Hoofdstuk 5; mijn reflectie op de stage. Daniëlle Hulsebos, Vught juli 2009
een ervaring rijker
7
1. Inleiding bron; BTL Advies, Oisterwijk 8
een ervaring rijker
BTL Advies B.V. is het grootste groenvoorzieningbedrijf van Nederland en met ruim 600 werknemers verdeeld over een twintigtal vestigingen wordt een landelijke dekking gegarandeerd. BTL richt zich in de ruimste zin van het woord op het adviseren en het voeren van directie op het gebied van civieltechniek, cultuurtechniek en milieutechniek, inrichtings-, exploitatie-, beheers- en onderhoudsplanning van interieurbeplantingen, tuinen, bedrijfsterreinen, recreatieparken, gemeentelijke parken en plantsoenen, landschap, bos- en natuurterreinen. Specialistische diensten binnen het bedrijf zijn ondermeer boomverzorging, binnenbeplanting, bermbeheer en daktuinen. Bedrijfsfilosofie Een mooie en evenwichtige buitenruimte is de belangrijkste drijfveer van het bureau. Werken aan een fijne woon- en werkomgeving, en het inrichten met zorg en vakmanschap van tuinen, natuur en landschap. Het bedrijf is gericht op het toevoegen van een meerwaarde aan de omgeving en dat kan in hun visie alleen door maatwerk. Werken met visie en vakmanschap BTL Advies werkt inhoudelijk en met een duidelijke visie op alle planniveau´s aan de beleidsvoorbereiding, de inrichting en het beheer van duurzame buitenruimten. Om deze service optimaal te kunnen bieden zijn de adviseurs van BTL Advies in zes vakgroepen ondergebracht; Tuinarchitectuur “Ambachtelijk en kunstzinnig ordenen van persoonlijke wensen” Beleid- en structuurplannen “Inzicht geven in het belang van duurzaam groen in een veranderlijke samenleving” Landschapsarchitectuur “Duurzaam ontwerpen vanuit de karakteristiek van een plek” Ecologie en landelijk gebied “Offensief werken aan een evenwichtige omgeving voor mens, plant en dier” Inrichtingstechniek en directievoering “De ontwerpvisie vertalen en bewaken tot het laatste detail” Beheertechniek en informatiesystemen “Ontzorgen van beheerders met hoogwaardige diensten”
een ervaring rijker
9
foto; Peter van Doren De vakgroep Tuinarchitectuur; van links naar rechts: Gerbert van Donselaar, Tuinontwerper, Erik van der Velden, Vakgroep coördinator en Tuinontwerper, Bram de Kok, Tuinontwerper De Vakgroep Tuinarchitectuur in Oisterwijk bestaat uit 3 vaste medewerkers en met grote regelmaat een stagiair. Het is een onafhankelijk adviesbureau dat zowel adviseert en ontwerpt voor andere BTL vestigingen, maar ook zelf nieuwe opdrachten verwerft. Er wordt ontworpen voor bedrijven en particulieren met het grotere segment tuin. De kleinere particuliere tuinen worden doorverwezen naar Tuinstijl; Tuinstijl is een concept van BTL en een professioneel hoveniersbedrijf dat zich voornamelijk richt op de particuliere markt. De ontwerpen komen via een vaste routing tot stand; • Inventarisatie en analyse • Schets(end) ontwerpen • Opwerken tot een VO • Overleg met David van Uden en presentatie aan de opdrachtgever • Ontwerp zonodig aanpassen en opwerken tot een DO Tussen het VO en het DO worden de ontwerpslagen gemaakt wanneer het gaat om bestratingdetails, uitwerkingen en technische tekeningen. In de praktijk wordt dit bij BTL niet altijd gedaan; wel wordt er een lijn uitgezet met de bijvoorbeeld de soort bestrating en het verband, maar geen uitgebreide details. Veel ontwerpen worden aangelegd door Tuinstijl en beide partijen zijn zo op elkaar ingespeeld dat uitgebreide details niet noodzakelijk zijn.
10
een ervaring rijker
Een speerpunt van het bureau is de samenwerking tussen de verschillende vakgroepen te versterken, in het bijzonder tussen Tuinarchitectuur, Landschapsarchitectuur en Ecologie. Hierbij wordt gedacht aan een grote tuin waarin zowel het landschap als de ecologische aspecten de aandachtspunten zijn; een synergie dus tussen de verschillende vakgroepen. Een andere manier om de band tussen de verschillende vakgroepen te versterken is de maandelijks terugkerende werklunch; dit gebeurt ’s middags tijdens de lunchpauze en hierbij laat elke vakgroep zijn lopende plannen zien waarna er vragen kunnen worden gesteld / beantwoord of opmerkingen geplaatst. Een informele en gezellige manier om met een broodje in de hand feeling met de andere vakgroepen te houden. 1 x per maand is er in de vakgroep Tuinarchitectuur een ontwerpsessie waarbij er opbouwend overleg wordt gevoerd over lopende projecten. Deze ontwerpsessies worden gevoerd met de tuinontwerpers, David van Uden. Tuin & Landschapsarchitect en tevens vestingmanager en een eventuele stagiair. De bedoeling is dat er een discussie op gang komt over het ontwerp, de materialisatie en het evt. doorontwerpen van een project waardoor het ontwerp zonodig versterkt word 1 x per kwartaal is een werkoverleg voor het gehele bureau gevolgd door bijvoorbeeld workshop. In het werkoverleg worden de doelstellingen geformuleerd, in de workshop wordt bijvoorbeeld een leverancier uitgenodigd ( denk aan de leverancier van bijv. Kunstgras ) Aan het begin van de week wordt er een plan van aanpak voor de gehele week afgesproken voor de lopende zaken door de vakgroep coördinator en de filiaalmanager. Erik van der Velden is als Vakgroep coördinator bovendien aanspreekpunt binnen de vakgroep Tuinarchitectuur en bewaakt ondermeer de uren, het budget en de kwaliteitsbewaking van het uiteindelijke product. Alle producten worden in principe eerst door David van Uden, de Filiaalmanager, gezien voordat ze het bureau verlaten. Acquisitie is een belangrijk onderdeel van de vakgroep tuinarchitectuur nu ze zich meer willen profileren op de particuliere markt. Hoe dat het beste gedaan kan worden wordt nog over gebrainstormd.
een ervaring rijker
11
2. Stage doelstellingen foto ; Danielle Hulsebos 12
een ervaring rijker
Voor het begin van de stage had ik voor mezelf een aantal kennisdoelen en vaardigheidsdoelen opgesteld waarvan ik hoopte ze binnen de korte termijn van 50 dagen te kunnen realiseren. Kennisdoelen • •
De communicatie tussen een (potentiële) opdrachtgever en de opdrachtnemer, in dit geval BTL Advies Presentaties van Masterplan, VO en DO; hoe worden plannen gepresenteerd en gevisualiseerd.
Vaardigheidsdoelen Het binnen een vastgestelde termijn een ontwerp kunnen realiseren • Dmv vakinhoudelijk schetsen zoeken naar de juiste oplossingen • Slagvaardig leren zijn en keuzes durven te maken ten opzichte van het te ontwerpen rapport • Een duidelijke samenhang te kunnen creëren tussen ontwerp en omgeving of tussen deelontwerpen onderling • Een ontwerp digitaal kunnen ondersteunen / onderbouwen dmv verschillende computerprogramma’s; Autocad, Photoshop, Sketch Up, Illustrator etc Het me meer eigen maken van alle verschillende computerprogramma’s was voor mij een belangrijk onderdeel van de stage. In het hoofdstuk reflectie kom ik hier nog op terug; heb ik mijn kennisdoelen en vaardigheidsdoelen behaald en had ik ze, achteraf bezien, voldoende gespecificeerd?
een ervaring rijker
13
3. De opdracht bron; Google 14
een ervaring rijker
Het verpleeghuis ‘De Plantage’ heeft een regiofunctie waar inwoners uit Voorne-Putten en Roozenburg worden gehuisvest. Dit kan tijdelijk zijn, na bijvoorbeeld een ongeluk, of een permanent karakter hebben waneer men door een aangeboren handicap onmogelijk zelfstandig kan wonen. Ook verblijven er patiënten die door een ingrijpende ziekte hun vertrouwde omgeving voor korte of langere periode moeten verlaten. Al meer dan 10 jaar biedt de Stichting Vrienden van de Plantage de bewoners de helpende hand door het verblijf in het verpleeghuis aangenamer of comfortabeler te maken. Het grote tuinenplan van De Plantage is daar een onderdeel van. Rekening houdend met de uitgangspunten en eisen, het beschikbare budget en de wensen en verlangens van de directie, de stichting en uiteraard zijn bewoners zijn er een visie en een concept opgesteld. De tuinen moeten een zomer en winter hun structuur behouden en jaarrond aantrekkelijk blijven. Dit gebeurt ondermeer door duidelijke structuren aan te brengen met hagen en voor beplanting te kiezen met jaarrond een aantrekkelijk seizoensbeeld. Voor de bewoners en gebruikers moet er een goede routing (blijven) ontstaan met ruime terrassen en keuze tussen zon en schaduw. De binnentuinen krijgen elk een eigen sfeer aangepast aan het Programma van eisen van de verschillende gebruikers en bewoners; argumenten hierbij waren dat de tuinen moesten passen bij de vormgeving van het gebouw en dat het een financieel haalbaar plan was. Door de tuinen aan de buitenzijde eenzelfde stijl en sfeer mee te geven is het aanpakken van de overige tuinen, op een eventueel later tijdstip, relatief simpel. De routing op het terrein wordt versterkt door hagen te plaatsen of te versterken langs de rijroute. De gebruikte hagen ( Fagus Sylvatica ) komen in de meeste tuinen weer terug; ze vormen een groene draad; een structuur over het terrein en in de tuinen. Op veel plaatsen staan bovendien al beukenhagen, ze zijn goed onderhouden en kunnen, mede gezien het budget, prima hergebruikt worden. BTL Advies is nauw betrokken bij de aanleg en inrichting van de tuinen, die door verschillende hoveniers uit de regio in het najaar worden uitgevoerd. De entree tuin wordt door BTL zelf aangelegd, voor de overige tuinen kunnen hoveniers zich inschrijven en krijgen hiervoor per tuin een budget aangereikt. De actie gaat gepaard met veel publiciteit op de radio, TV en in de regionale bladen. Uiteindelijk bepaalt een deskundige jury welke tuin het meest vakkundig is aangelegd. De door BTL Advies aangereikte basistekening is een handreiking richting hovenier die daarnaast ook een eigen inbreng heeft. Om ervoor te zorgen dat de eenheid wordt bewaard is er een uitgangspuntenlijst samengesteld die gebruikt moet gaan worden als richtlijn.
een ervaring rijker
15
4. Het proces
16
een ervaring rijker
Begin maart heb ik samen met Erik van der Velden een bezoek gebracht aan De Plantage waar we door één van de vrijwilligers van De Vrienden van de Plantage zijn rondgeleid langs de verschillende tuinen en we enkele afdelingshoofden kort hebben gesproken. Er was al een lijst met wensen en eisen opgesteld door de verschilende afdelingshoofden waar we mee aan de slag konden en een plattegrond van het volledige complex kregen we aangereikt Bij BTL worden vervolgens alle foto’s, correspondentie en overige informatie betreffende een opdracht in een map bewaard met een ordernummer wat weer correspondeert met het ordernummer in de computer. Op deze manier is alle informatie snel terug te vinden en voor iedereen bereikbaar. Wat opviel was het slechte onderhoud van de tuinen en een duidelijke structuur ontbrak. Dit hebben we als speerpunt gekozen voor het buitengebied; hagen verbinden het gehele terrein en deze laten we in bijna alle tuinen terugkomen als een herkenbaar element om rust en eenheid te brengen. Visie Concept
; ;
eenheid en structuur aanbrengen op het terrein en in de tuinen schillen voor geborgenheid
Wat niet bij de oorspronkelijke opdracht hoorde maar wat we er wel bij gepakt hebben is het entreegebied. Nu hadden we de mogelijkheid om het entreegebied te koppelen aan de tuinen aan de buitenring met behulp van hagen en zo te zorgen voor structuur en eenheid. De hagen in het entreegebied zijn zo gelegen dat wanneer je ze volgt je langs de P - vakken wordt geleid en langs de entree komt. De P – vakken liggen op deze manier altijd aan de ‘achterzijde’ van de hagen. Door deze hagen nu te koppelen aan de tuinen aan de buitenring hebben we ook de weg vrijgemaakt voor een relatief simpele aanpassing van de overige tuinen aan de buitenkant die nu nog niet bij de opdracht hoorden. Dit bleek een goed gegeven; bij de presentatie van het definitieve ontwerp kwam al vrij snel de vraag om ook de andere twee tuinen aan de voorzijde mee te nemen. ( zie hiervoor oa Bijlage 4, overzichtsposter ) Om nu alle tuinen te gaan behandelen lijkt me ondoenlijk; ik heb gekozen voor tuin nummer 2, een tuin voor dementerende bejaarden waar duidelijk aan te geven is hoe het proces is verlopen.
een ervaring rijker
17
18
een ervaring rijker
Alle tuinen werden uit de basisoverzicht tekening vergroot en op schaal apart uitgeprint om vervolgens als ondergrond te dienen voor de schetsen, zo ook tuin 2 PVE • In de huidige tuin liggen 30 x 30 cm tegels en het verzoek van de gebruikers waren dat deze vervangen zouden worden voor een groter formaat tegel. Er is gekozen voor 100 x 100 cm tegels; veel beter te bewandelen met een rollator en te berijden met rolstoelen en veel minder arbeidsintensief. • Een ander verzoek was een verhoogde kweekbak waar je goed met een rolstoel onder kan en niet te breed zodat men er overal bij kan. • Bij voorkeur ruimte voor een zon en schaduwplek en de bestaande dakplataan hergebruiken. Met het schetsen heb ik geprobeerd zoveel mogelijk vast te houden aan het concept:’Schillen voor geborgenheid’. Gebogen hagen als rugdekking en die als het ware eenzelfde lijn volgen, de aparte hagen staan met elkaar in verbinding, vormen een structuur waaraan de rest van de tuin wordt opgehangen. Aan de hagen worden zitplaatsen en borders gekoppeld waardoor er een route ontstaat door de tuin heen. De tegels zijn vervolgens als raster gebruikt onder de tekening om te proberen het ontwerp zoveel mogelijk aan te laten sluiten op het ontwerp; dit om te voorkomen dat er teveel tegels gezaagd zouden moeten gaan worden ivm de kosten. De schets is vervolgens door mij ingeladen in Autocad, overgetekend en opgewerkt in Sketch Up en vervolgens heb ik er referentiebeelden bij gezocht om het een en ander te verduidelijken. Wat er op papier en in Autocad wel aardig uitzag, bleek toch tegen te vallen nadat ik het opgewerkt had. Dit vonden ze bij BTL ook • organisch met strak, leuk gegeven, zwakke uitvoering • te weinig beleving van de borders, verstopt achter de haag... • hoe zit het met de beplanting langs de ramen, kun je hier nog bij ? • waar is nu de gevraagde schaduwplek ? • het kunstobject staat teveel op zichzelf, moet ergens aan gekoppeld worden
een ervaring rijker
19
20
een ervaring rijker
Met de voorgaande kritische opmerkingen in het achterhoofd ben ik verder gaan zoeken naar oplossingen. Van de gebogen vormen ben ik uiteindelijk af gestapt, ik bleef een beetje ronddraaien in hetzelfde patroon en heb daarom geprobeerd hetzelfde te bereiken; hagen als rugdekking waar de rest van de tuin aan opgehangen word, maar dan met rechte lijnen. De hagen blijven zo een duidelijke structuur neer zetten, dit is onderdeel van het concept en daar wilde ik me aan vast houden. De hagen zijn nu meer aan de buitenkant geplaatst om meer bewegingsruimte te creëren en de borders meer in de tuin te plaatsen, de banken kunnen nu ‘in’ de borders worden geplaatst. In het midden is een extra zitplek gemaakt met hagen en borders, maar dit beperkt de bewegingsruimte bij nader inzien toch teveel. Uiteindelijk is besloten om een grasvlak in het midden te leggen, dit is veel ruimtelijker en biedt weer een heel andere soort beleving, zitten in het gras geeft weer een extra dimensie in de tuin en het vlak zorgt wel voor een routing. Ook hier heb ik de tuin weer ingeladen in Autocad en vervolgens opgewerkt in Sketch Up. Nu je merkt dat je daar steeds handiger in word is het een prachtig middel om te gebruiken om te zien wat je plannen ruimtelijk doen, bovendien zegt een dergelijk plaatje vaak meer dan woorden. Bij de nabespreking bleken er nog enkele kleine details nog niet helemaal in orde, maar de grote lijnen klopten wel. • Het mag best iets minder symmetrisch, de hagen zijn als elementen sterk genoeg. • Het kunstobject meer koppelen aan de haag dan aan het gebouw, staat nu te dicht op het raam; het hoeft niet op de snijlijn van beide hagen te staan. • Hetzelfde geldt voor de kweekbak, bovendien is de bak te klein
een ervaring rijker
21
22
een ervaring rijker
Op de pagina hiernaast staan twee deeluitwerkingen van het uiteindelijke ontwerp opgewerkt in Sketch Up. De voorgaande opmerkingen zijn nu verwerkt in het ontwerp waardoor het minder symmetrisch is en dit wordt nog versterkt door de haag niet in het midden van de kweekbak te plaatsen. De losse banken hebben rugdekking van de hagen en staan in de borders, goed bereikbaar voor bewoners, met een keuze tussen een schaduwrijke of een zonnige plek. Er blijft nu meer ruimte over voor eventuele losse tafels en stoelen zonder dat de bewegingsruimte wordt beperkt. Detail ontwerpen zijn in alle ontwerpen niet opgenomen; alleen de grote lijnen zijn uitgezet en dit heeft natuurlijk ook te maken met het ‘wedstrijdelement’ wat er aan gegeven is. De hoveniers kunnen o.a. op dit punt hun vakkennis laten zien en het geeft ze naast de al uitgezette lijnen nog een zekere mate van vrijheid. Bij de voorwaarden die gesteld worden aan de ontwerpen moet gedacht worden aan; • aanleg van de tuin dient te geschieden in een aaneengesloten periode van 4 weken; • herstraten met tegels van 100 x 100 cm, grijs, rechtverband; • hagen aanplanten met vier stuks de strekkende meter, 2 rijen breed; • hagen snoeien op de aangegeven hoogte van 1.50; • kleurrijke beplanting, seizoensbeleving en wintersilhouet, veilig en tastbaar voor de doelgroep; voornamelijk Alzheimer patiënten; • middenplaats van gras. Het volledige ontwerp en de ontwerpen van de andere tuinen kunt U terugvinden in de bijgeleverde bijlagen; Bijlage 1 VO Bijlage 2 DO Bijlage 3 Powerpoint Presentatie Bijlage 4 Overzichtsposter
een ervaring rijker
23
5. Reflectie
24
een ervaring rijker
In dit stage rapport word maar een klein gedeelte behandeld van alles wat ik in de afgelopen 50 dagen stage heb gedaan. De TuinIdee Beurs en De Tuinstijl Advies dag bijvoorbeeld worden in dit rapport wel even genoemd maar verder niet meegenomen. Toch heeft de TuinStijl Adviesdag mijn ogen wel geopend; je merkt dat je nog zo weinig referentiebeelden in je hoofd hebt, zo weinig tekenervaring in je vingers dat een dergelijk dag het uiterste van je energie vergt. Er valt nog veel te leren, te lezen, te fotograferen en op te zoeken…….. De opdracht van De Plantage vond ik in veel opzichten een pittige, niet alleen het ontwerpen van 8 tuinen maar ook om de digitale aspecten. Je denkt Autocad wel aardig in de vingers te hebben maar de handige weetjes waardoor het beter en sneller kan bleken toch nog niet aanwezig.‘Even iets aanpassen’ kostte vaak veel meer tijd en dus een hoop frustratie van mijn zijde. Toch is me heel duidelijk geworden dat een goede Autocad ondergrond de basis is voor veel computerprogramma’s. Wat je wel of niet wilt gaan benadrukken in je ontwerp moet in deze fase al worden bedacht. Ik heb veel ervaring met de verschillende programma’s opgedaan en het grote voordeel hiervan is dat ik het niet meer als een probleem zie om er mee aan de gang te gaan; ik ben er in een relatief korte tijd een hoop plezier in gaan krijgen en durf het nu veel sneller te gebruiken en wil er hierdoor ook meer van weten. Het ontwerpen van de verschillende tuinen en het overleg met andere tuinontwerpers is een leerzaam proces, en leuk om te merken dat het lijkt op de atelierlessen die we gehad hebben op school. Het brainstormen hoe het beter kan, hoe te vereenvoudigen en waar op te letten is een stuk leuker als je het samen doet en soms zijn meerdere ideeën goed samen te voegen in een ontwerp. Ik mocht me de hele stage periode oriënteren op De Plantage en dat was aan de ene kant heel bijzonder; toch voor een student een grote opdracht met een hoop mogelijkheden, en aan de andere kant werd ik er wel eens helemaal gek van. Wanneer ik weer eens een gedeelte vergeten was in Autocad waardoor in Sketch Up niet alles goed opgewerkt kon worden, of wanneer er weer eens ergens dubbele lijn zat zodat er niet goed met illustrator gewerkt kon worden; ik werd er soms gek van! Maar eerlijk is eerlijk, je leert er een hoop van. Eigenlijk zijn 50 dagen stage te kort; heb ik in de afgelopen stage periode veel van mijn doelstellingen op digitaal gebied behaald, nu zou ik graag nog ervaring willen op doen in het doorontwerpen op details, het maken van beplantingsplannen en, ach nog zoveel… Het meekijken met andere ontwerpers, hun redenering volgend hoe ze tot een bepaald ontwerp gekomen zijn, de boekenkasten vol inspiraties, ik zal het missen!
een ervaring rijker
25
