tot het corpusvan de handgeschreven versiesvan de Dala'il alKhayrat,nieïzo maaraannemen dat al die vele toegevoegde tekstenook deeluitmakenvan de riruelecontextvan de Dala'il al-Khayrat, alleenomdatzij in dezelfdeband zrjn opgenomen. Bij eenbeschouwingvan de inhoudvan de gedrukteverzamelbandenmoet steedswordenbedachtdat de toegevoegde teksten ook, en misschienvooral,om commerciëleredenenzijn opgenomen. Zulke nieuwecombinaties kunnenwel ritueel gebruik van weer nieuwe combinatiesvan tekstentot gevolg hebben.Er is ook eenduidehjkverschilnaarlandvan herkomst waar te nemen.De aan de Dala'il al-Khayral toegevoegde tekstenzrjn in Marokko, Turkije, Egypte,India/Pakistanen Indonesiëniet zeldenverschillend.Het is opvallenddat in het makenvan allerlei soofienvan combinatiesvan tekstenkennehjk zowel traditie als innovatiemogelijk is. EEN CORPUS VAN HANDSCHRIFTEN Hier volgt eenvolledigeopgavevan de handschriftenvan de Dala'il al-Khayratdie zich in de collectiesvan de Leidse Universiteitsbibliotheek of de daaraanwezigebruikleencollectiesbevinden.Eerstwordt eenlijst in volgordevan signatuur gegeven.Dan volgen een chronologischeindex en eenregister van de plaatsenvan herkomst. Er bestaatgeenkritischeeditievan de Data'il al-Khayrat,ten gelezenwordenals het de onderstaande hjst mag hoogstens allereerstebegin van een eersteaanzettot het verzamelenvan bibiiografische materiaalvoor tekstkritiekvan dit gebedenboek. Maar het onderstaande corpusmoet vooral een inzicht gevenin de verschillendeverschijningsvormenvan de handschriftelijkc I Sommigeeditiesgevenvariantelezingen,met namede editie van de tekstvan de Dala'il al-Khayrat die volgt op de commentaardoor Yfisuf b. Isma'ïl al-Nabhànr(Limassol,/Rabat | 422I 2001).
137
traditie van de Dala'il al-Khaltrat mct variatie in tijd en vooral in plaats.Sommigecommentarenen editiesnoemenal-Nuskha al-Sahliyyaals het exemplaarvan de Dala'il al-Khayrat, dat nog door al-Gazllí zelf zou zijn gecorrigeerd.Dezebenaming verwijst naarhet handschriftvan de Dala'íl al-Khayrat dat in het bezitwas van eenvan de eerstevolgelingenvan al-Cazull. 'Abdallàh al-ShaykhAb[ Muhammadal-Sughayyiral-Sahli, die volgensde commentaarvan bij voorbeeldKara Davudin 86211451, dus nog vóor de doodvan al-GazÍh zelf, gestorvcn is. Het is overigensopmerkelijkdat de biograafvan de eerstc (gcst. volgelingenvan al-óazuh,Muhammadal-MahdTal-FásT levensloop van ll09l1697-1698),bij zijn behandeling van de al-Sughayyirnietszegt overdit zo belangrijkehandschrift.'In de overleveringvan de tekst geldt dit handschriftals het archctype,dat het laatstewoord heeftbij de oplossingvan problemen die door twijfelachtigepassagesworden veroorzaakt.-De gedachtedringt zich op dat dit handschriftpas later,en mogelijk buiten Marokko, belangrijk is geworden.E,enderde-generatie afschriftvan het 'Sahliyya handschrift'wordt op dit moment bewaardin de Ylsufiyya bibliotheekin Marrakech.'Dit handschriftis volgensCornellechtergedateerdals I I e/ l7e ceuw.a Een analysevan de verwijzingennaaral-Nuskhaal-Sahliyyain I Mumti'al-Asma',p. 35, nr. l. Hij noemthet wel in de inleidingvan het werk Matali' al-Masctrrutbi-Gala' Dala'il al-Khayrat,zijn commentaarop de Dalu'il ul-Khayratvan al-Gaz[lT. 2 Zie de commentaarvan Kara Dalud, ed. Abdulkadir Akgigek, 'Abd allstanbul 1975, pp. I 4- 15. De tekst in de commentaardoor is volgensde titelpagina Magrd al-Sharn[br,Cairo 141411994, 'gecontroleerdmet het Sahliyyahandschriftdat door al-óazlh is gecorrigeerd'Hctzelfdebericht op de titelpaginavan de commentaar . door Ylsuf b. lsmà'rl al-NabhànÍ,Limassol/Rabat142212001 3 al-Siddiqb. al-'Arabi, Fihris makhtutatKhizanat lbn YusuJbiMarrakush. Bayrut 141411994, p. 340,nr. 1244(Ma[m[' 3] 7 (l)). 4 Vincent J. Cornell, Realm of the Saint,p. 364.
138
versiesvan dc Dala'il al-Khayratwekt de de Osmaans-Turkse indruk dat dezeniet zijn opgeschrevenals een kritisch apparaat (datimmersccn persoonlijkewetenschappehjke keuzeuit de variantelezingendoor de editeur enJoflezerveronderstelt)maar corpusvan varianten.vergeeerderals een soortmasoretisch systemenvan varianten(Ahrufl in lijkbaarmet de verschillende de tekstvan de Qur'an. Het bijhoudenvan zulkesystcmenvan variantenis eendisciplineop zich geworden,en staatlos van wat tegenwoordigtekstkritiekgenoemdwordt. De liistl Acad. 32 (l). Uit de Maghrib, lll fï., maghribijnsschrift.Niet gedatccrd, maarvan vóór 1780(toenhet handschriftvoor het eerstin Nederlandwerd verkocht.Op fÍ. 22b-23ais ccn dubbele illustratie:Rawda en Minbctr. Een convoluutmct vier devotioneleteksten. Acad. 33. Uit de Maghrib,323 pp.,maghribijnsschrift,gedateerdmaandagl0 ÓumádáII I133 (1121).Op p.45 is eenillubladzijde, stratievan de Rawda, maarde tegenoverliggende waar mogelijk een illustratievan de Minbar had moetenkomen, is blancogeblevcn. Or.1220. Uit de Maghrib, 132ïf ., maghribijnsschrift,van vóór 1844(laatstmogelijkedatumvan verwerving).Op ff . 25b-26a is ecndubbel-illustratie van de Rawdaen de Minbar. (l). Uit de Maghrib,ff. 1b-103a,maghribijnsschrift, Or. 1335 gedateerd 10 RabT'Il 1226(181l), op ff. l6v-17ris eendubbel illustratievan de Rawda en de Minbar. Dc eerstetekst in een convoluutmet elf devotioncleteksten.Een luxe-exemplaar, gehoudenin eenorigineelzijdentasjemet klep,versierdmet 1 Signaturenmet Acad. gevenaandat het handschriftbehoorttot het Leidsebruikleen uit de bibliotheekvan de Koninkhjke Akademic van in Amsterdam.Signaturenmet Or. gevenaan dat het Wetenschappen handschriftdeel is van de collectievan de LeidseUB. 139
-ir -F'
eg S+i
$#
' i' o$*ffufui";{,,r*{r;ig" ïu#;";!su;'#*{#
.ar{,**.í$#g**e";S*;**-í*#,Jlds-r}
*i' r*'',,'*LgS-:@Á*r{Su *i'qffilr fi* Wgj+*gm;tful.id fuo ,Jl5@-Ëë;-S'
, r'. ;,.,fus*r'furgËJ:**-+Á; ,frËtà,&f M
se
,,q
"ry$ r*#&,:.ó*i:-b,;9g *, -*'*.Íd.i*,l'-*, àsï"s,"tot%p;r*.***n I 4a*.,*-;;as*;-grl
Jq*;*r wp uur' 5*;';+v.:*,*'**? 1n****"; ;
.*u' a',';W-x* ,*$l**,r"t "Fái 1V,-K f ,#i?*';g*i*Jt* ;4*,,,{$r*.e{y*.r4"a.;a
;/#.**f Ê, # rË.*r*' :-,;*xÀ4g,Síe^*;**ri,*;r,@rff"gg*j""r"tfl$l,Lj"p--{#i&:#
-#",g@*lre,Ér-:ffi ,s3 I4.cËrurff -*p .*fg"4ae I ' Het begin van de Dala'il al-Khayrat van al-Gazllr. Geïllumineerdhandschriftuit Atjeh, voór 124911833 (Or. 4976, ff. 134b-I 33a). t40
í
t''*l'*
Passageover de gravcn in M"dinu, in een fiagmentarisch bewaardhandschriftvan de Dala'íl al-Khayrat van al-óazlli Handschrift,Banten,West-Java,l8e-19eeeuw ( O r . 5 7 2 0 f, . 2 l B a ) . 141
s
-.
* F - -j *
l*
"'- ï"
;':*'rS #
li*rq';*r '{f;,!'
j.-;,r-r
'rË'Jr:*e-
.; *-
''r'Ë""
;':i
'*
"
,
''*, :'
''tt''
Passagcover de gravenin Medina, in cen fragmentarisch bewaardhandschriftvan de Data'il al-Khayrat van al-Óazllr. Illustratievan de gratkamermet Chinesearchitectonische Handschrift,Banten,West-Java,lBe eeuw elementen. (Or.7057a,f.32b). | ^1
goudbrokaat. Or. 1751(14).Uit Indonesië, pp.327-501,Indonesischnaskh schrift,gedateerd29 Shawwàl1229(1814),afgeschreven te BandarNatar,Sumatra.Op pp. 127-128is ecndubbel-illustratie van Mckka en Medinain eenplat vlak. Op p. 129eenoverzicht van de begraafplaats in Medina.Op p. 352 is cengedetailleerde illustratie,in eenplat vlak, van de moskeein Medina.Ecn geïllustreerd en geïllumineerdconvoluutmet in totaal26 tekstenvan devotioneleen eschatologische aard,dcelsin hct Maleis.Bekcndals het 'gebedenboek van de lmam Bonjol'. Or.4826. Uit Adeh, Indonesië,9l ff., Indonesisch naskh schrift,van vóór 1877(toenhet handschriftwerd buitgemaakt in Atjeh, Sumatra).Een ongeïllustreerd handschrift(de tckst Si/àtal-Rawdaop ff . l3b- l4a heeftgeenonderbreking voor illustraties). Or.4976 (4). Uit Adeh,Indonesië, ff. 134b-183a. Indonesisch naskh schrift, van vóór 1249AH (1833, vanwegeeen gedateerde notitie).Een ongeïllustreerd handschrift.Op f. I l9b is de ononderbrokentekst van Sifitt al-Rawdo,zonderapafteruimte voor illustraties.Een convoluutmet vier devotioneleteksten. Or. 5720(8), (9). Uit Banten(West-Java), Indonesië.Het betrefthier fragmentenvan de tekst.Geschreven in Indonesisch naskh schrift Op ff. 206v-210rstaaneulogieënuit de Dala'il al-Khayrat;op fÍ-.2llv-218r staathet inleidendehoofdstukvan de Dala'il al-Khayrat. Aan het eind daarvan(f. 2l8r) staatdc Si/àtal-Rawda, tnet doorlopendetekst zonderillustratie. Or.7057a (6). Uit Banten(Wcst-Java),Indonesië,32 ff., Indonesischnaskh schrift Een fragmentvan het begin van de tekst,vermeerderdmet stukkendie kennelijk zijn geïnspireerd op de oorspronkclijketekst.Een illustratievan de Rawdain Medina,met architectonische elementenin Chinesestijl (f. 32b).Mogelijk uit dc achttiendeeeuw.De illustratiebeslaatniet
t43
r#**
ó.Írs"j$ à";ld;,s1,;.S, e-di'ff - 1
**;;.g
era.É;;- i f ;firié[
*l-4-*r{;,6",,
g.;"'L:r -,!;. "z
,p #1,"*,i;,i:"21;,p, *1gv"';r'ef : j*,t*l*,,f
-1:
,*"1i:
,f
,.,:é.;', _ n ' ; t t , i 4t : - : i , f , " " _ /, "*:.,,t;'.ï4r "
,t.'lus*.",y *
\r.;s"
. ";:*, , ,: " :-Ë.
van de grafkamer(rechts)en de preekstoel Dubbcl-illustratic (links) in de moskeein Medina,in de Dala'il al-Khayratvan al-Gaz[lI.Handschrift,Turkije of Egypte,116011147 íOr. I I .065.ff. l5b- I 6a).
De grafkamermet de gravenvan de Profeet,zijn eerstctwee opvolgers,en zijn dochterFatima,in de moskeein Medina, zoalsafgebeeldin de Dala'il al-Khayrat van al-óazDlT. Handschrift, (Or. I 1.785,f.24b). Turkije 111611704
t44
t45
de gehelepagina,en is mogclijk nooit deelvan eendubbelillustratiegeweest. ff . 9v-144r,Indonesisch Or.7209 (3). Uit Atjeh, Indonesië, naskh schrift Niet gedateerd,waarschrlnlrlknegentiendeeeuw. Lege omlijstingvoor twee illustratiesop ff . 25v-26r.Buitgemaaktin Adch, Sumatra,in 1896.Een convoluutmet acht devotioncleteksten,ook in het Adehsen het Maleis. Or. 8204 (10).Uit Atjeh, Indonesië,ff. 87b-208b,Indonesisch naskh schrift Op f. 105ais eenlegcomlijsting,waareerl afbeclding van al-Rawdael-Mubarakamogelijk zou ztjnbeook in het Maleis. doeld.Een convoluutmet vier gebedstekstcn, Or. 8960 (8). Uit Indonesië,ff. I l7v-l 53r,nctskhschrift. Incompletetekst,en het stuk waarinde de illustratiesmeestal voorkomenontbreekthier. Het dateertmogelijk uit de tweede helft van de achttiendeeeuw,en zou uit Madura of Oost-Java afkomstig kunncn zijn. Een convoluutmet negendevotionele teksten,waaronderook enkelein het Javaans. Or. 10.806(2). Uit Sumatra,Indonesië,ff .2b-207a,naskh 25 Rabi' | 1143(1730).Op ff. 33b-34azijn schrift,gedateerd illustratiesvan de Rawdu en de Minhar. Een convoluutmet zes devotioneleteksten. Or. I1.065. Waarschijnlijkuit Turkije,97 ff ., naskhschrtft, gedateerdop het middcnvan Rabi' I 1160(1747),schematische en de Minbar (ff. l5b-l6a). tekeningvan dc Rctwdct Or.11.728 (2). Uit Turkije, waarschijnlijkAnatolië.f. lb. Een fragment(alleende eerstcbladzijde)van Matali' al-Mesarrat bi-Gela' Dala'il al-Khayrat,commcntaardoor Muhammadal'Ali op de b. Yusufal-Fasi(1063/1653) Mahdi b. Ahmadb. Dala'il al-Khayrat. Or. 11,785(8). Uit Turkije, ff. 20b-50a,nasta'liqschrift.De tekeningvan de Rawdain Medinastaatop f.24b. Er is geen tweedeillustratie.Gedateerdl6 GumadaII I I 16 í1704).Een
146
*,k',
:+!jÉ;-ni*.
iJ.,i', I i.ar
a * :!-",,.i;
'i+
"*àfixi."',
i:,:o,i.ii"-.;,r-'
ii{*!* ,"t r u l , ' - : - u1*{ i'L )\
:.)
!i1:ÍJs. '
!
'lqlr
l
-n':r
;"i.ft:,.,-.;' ..
*'1..*''";'
ï'*- -:;.1' .;*:i:'*. ' "'ii3,-.;..".j: ***
":o*
= "; ,
/i;r;iiii
lil3:í
1Sl::*.'"" . .":'.'i'ul.".. '
' , . ^ " ., - " * , *$r
Titelpaginavan Kitab Matali' al-Masarral, de commentaar op de Dala'íl al-Khayralvan al-Óazlh. door al-FásT eigenaar. Met eenex-libris,rit 126ll1845van eenNaqshbandT (Or. 12.121,f.2a). Handschrift uit Egypte,1111/1700 t41
teksten,waarvanenigein het convoluutmct dertigreligier-rze Turks. Or. 11.886(1). Mogclijk van dc Balkan,ff.lb-68a, na,sklt schrift,gedateerd tussenI 196-1200 AH (tussenl78l-1786 AD), mogelijkgekopieerdin IstolniBelgrad(hct voormalige plaatsvoor éénillustratieop Stuhlweissenburg). Opengehouden f. 9b. Eenconvoluutmet vijftien devotioneleteksten,waaronder cnigein het Turks. Or. 12.016(3). Uit Turkije, pp.76-264,nuskhschrift Gelithografeerdeeditieuit lstanbul,gepubliceerd in 1275 ( I 858-1859), met handgemaakte illuminatie.Een gemengdconvoluut:sommige tekstenzijn handgeschreven, anderegedrukt,in totaal negenteksten,waaronderenigein het Turks.Op pp. 495-49'l (in het Turks)in verbandmet het behandelen zijn gedragsregels van de Dela'il al-Khayrat. Op pp. 489-499staateenlfiaza, met silsilq. Kennelijkeen luxe-boek.Op pp. 104-105staateendubbele, met de hand vervaardigdeillustratie met Rawdaen Minbar, maarop het voorgedrukteframe staanbijschriftenvoor Mekka en Medina. Or. l2.l2l. Waarschijnlijkuit Egypte,17| ff ., naskhschrift. Matali' aLMaserrat bi-Galo' Dala'il al-Khayral, de commen'Ali b. Y[suf altaardoor Muhammadal-Mahdib. Ahmad b. FasT(1063/1653)op de Dala'il al-Khayratvan al-(laz[lT.Op f. 67b staathet commentaarop de passageover de gravenin de moskeevan de Profeetin Medina,met enkeletekeningendie relevantzijn voor de discussieover de positievan de drie graventen opzichtcvan elkaar.Het feit dat hier nict ecndubbelmaar illustratie(Rawdaen Minbar) wordt bccommentarieerd, alleende Rawdamet de dric graven,betekentdat de dubbelillustratienog niet als authentiekwerd beschouwddoor de in zijn tijd nog niet in of dat de dubbel-illustratie commentator, een de modewas. En mogelijk betekenthet zelfsdat al-FásT ongeïllustreerde vcrsie van de Dala'il al-Khayrat heeftbecom-
t48
*4{,
"+;
w'ry AÍbeeldingvan de moskeevan Medina,met alle kenmcrkcndc elementen. Linkerhelftvan eendubbel-illustratie ímct Mckka) in de Dala'il al-Khayrat van al-Óaz[lï. Geïlluminccrd handschrift uit Kashmir.l9e eeuw(Or.14.216.Í-.7la). t49
',$,,F *#
'k#ry *w
'l*;,"#*t"..-f #"" .d-'.1;É'-ï-
,J#:r:
-{,ï rss" ;;"_ j# * "ffiffi*tug#"etr#q gwa:;*r*'rr*'-ï r"t #" {iS'*-'' $s
fu-s#ffimr#d*ryd,f_fy
e#s**-#k#,*H,m; *iq 1-try
.
Á*tu-e#6p*dhq#*e
JF*'iÉ"' **rï',k#** "' Dubbel-illustratie met preekstoel(rechts)en graÍkamer(links) in de moskeevan Medina. Illustratiesin de Dala'il al-Khayrat van al-Óazulr,vervaardigdmet opgeplaktestrookjesgekleurd papier.Handschrift,Egypte, 128411867 (Or. 14.462,ff . l6b-l7a).
AÍbeelding van de grafkamervan de ProfeetMuhammadin tle moskeevan Medina, in een tweetalig(Arabischen perzisch) handschriftvan de Dala'il al-Khayrat van al-óazulT.
150
t5l
Handschri rt?e1ï;:r'rtï1ï:ï:'' 1eeeeuw
mcntarieerd. Or. 12.455.Uit Turkije, 9l ff., naskhschrift.gedateerd1253 (1837 AD), met dubbel-illustratie van Mekka and Medina,getckend in perspectief(ff. l5b-16a).Een luxe-boek,kennelijkuit Istanbul. Or. 12.461.Uit Turkije, l28 ff., naskh schrtfï.Op f. l9b zijn voor illustraties,die ruimtesgercserveerd twee rechthoekigc echternooit zijn gemaakt.Op ff. l24b-127bztjn geïllumineerde gebedenvoor dc ProfeetMuhammaden de vier rechtgeleide kaliefen. Or. 14.119(1). Uit de Maghrib,ff.2b-109b,rnaghribijns schrift, dubbel-illustratieop ff. l8b- l9a (Rawdaen Minhar), in eenconvoluutmct negendcvotioneleteksten. Or.14.233. Uit Turkijc, I 1I ff., naskh schrift,met een dubbel(f. l9). illustratievan Mekka cn Medinagctekendin perspectief Fotokopie Istanbul. (183811839). uit Mogelijk 1254 Gedateerd van eenhandschriftin particulierecollectie. Or. 14.276. Waarschijnlijkuit Kashmir,tweetaligeversie: Arabischetekst (in naskhschrift) met interlineairevertaling naar het Perzisch(in nasta'líq), 140 ff., zeergedetailleerdedubbel-illustratievan Mekka en Medinain vlakke projectie(ff. bladzijden. 70b-7la).Ecn luxe bock, met vecl geïlluminccrde maghribijns (3). ff. l4b-125b, Uit de Maghrib, Or. 14.351 schrift,van vóór 1305/1888,op ff.32b-33ais eendubbelillustratiemet de Rawda en het interieur(maarzonderde Minbar),beidekennelijkvan de moskeein Medina.Convoluutmet vij f dcvotioncleteksten. Or.14.462. Uit Egypte,98 ff., naskh schrtft,gedateerd4 Safar van de Minbar en de Rtwda 1284(1867),rnct dubbel-illustratie (in omgekeerdevolgorde),gemaaktvan strookjesbehangselpapier die op de paginazijn geplakt(16b-17a). Or. 17.162.Uit Turkije, JB ff ., naskhschrift,gedateerdI 155 (1742),met op ff. l3b-l4a tweeopenvlakkenvoor illustratiesdie
t)z
ffi
*:, ;
Dubbel-illustratie van de moskeeënvan Mekka (rechts)en Medina(links) in eenhandschriftvan de Dala'il al-Khavrat van al-Óazulr.Handschrift,Indiasesubcontinent, l9e ccuw ( O r . 2 2 . 9 6 3f .f . l 8 b - l 9 a ) .
r53
* ,s*#;#lw*#M## '%w"
*,,t
6g
di:;:;t
eb#
i
.ffi
I ':
";
g
'
& .@"@ "
.@
.w
ffi._ffi. @.,@ w. @ w @
,& ffi "@e
:
t,,.''l
,
,
':,1*,
M,@ i,'* I
;,'.];il &g
"u*,tr*WÏ M;XrWsMff *&,
""*9S*
ro4
.íd
,- a s s * " g 4
/q
.,q
eS**
*#/$#M{,W#e'$##p#$ #
q6eÈ6e
"4d'-i
.e$J*eff$sWks#"s$ryF -
M J
ë , f
& '
S
Begin van de beschrijvingvan de grafkamerin de moskeevan Medina, in een geïllumineerd(maarongeïllustreerd)handschrift van de Dala'il al-Khayrat van al-GazllT.Handschrift, West-Afrika,l9e of 20e eeuw.(Or. 25.418,f. 8a).
Draagtasbehorendbij eenhandschriftvan de Dala'il al-Kha,-rat West-Afrika.l9e of 20c eeuw.(Or. 25.41t3). van al-ÓazulT.
t54
155
notlii zijn tocgcvocgd. Or.22.958.Uit het Indischcsubcontinent, 133ff., fweetaligeeditie mct tekstin Arabisch(in naskhschrift)en mct interlineairc vertafing in het Pcrzisch(in nasta'liqschrift).Eenenkeleillustratic,van dc Rawdamet de graven(f . 22a),twcemaaluitgevoerdin verschillcndestijlen. Or.22.963. Uit het Indiascsubcontinent,68 ff., nuskh schrift, dubbel-illustratie van Mckka en Medina in vlakkeprojektie(ff. I Bb-I 9a). Or.23.263 (l). Uit dc Maghrib,ff . 4a-126a,maghribijns schrift,gedate crd donderdag4 Jumádáll 127| ( I 855),met op ff .2lb-22a eendubbel-illustratie van de Rawdaen de Minbar. Convoluutmet zcs devotioneleteksten. Or. 23.723(l). Uit Marokko,mogelijkuit de S[s, ff. I b-78b, maghribifns schrift,gedateerd beginMuharramI 134(1721). Mct eénilustratic(van de Rawda in Medina) op f. l0b. De paginategenoverdezeillustratiewas oorspronkelijkblanco, maar is later in gebruik genomenvoor gcbedstcksten. Een convoluutmet zevendevotioneletcksten,waarondersommige in het Sus-Berber. Or.25.293 (1). Uit Marokko,ff. la-1 9b,27b,maghribijns schrift,eenÍiagmentin wanordc,met alleenhet laatstedecl van de tckst,gedateerd zaterdag4 Muharram1190(1776).Het hooÍdstukjegctiteld Si/àtal-Rawdaal-Muborake is nict aanwezig. Convoluutmet vier devotioneleteksten. Or. 25.396(2) Uit Marokko,82 ff., maghribijnsschrift,oorspronkelijkmet cen dubbel-illustratie, die nu verwijderdis (tussenff. I I - l2). In eenconvoluutmet vier devotione le teksten,waarvanéén in het Sls-Berber. Or.25.418.Uit West-Afrlka,174ff., lossebladen(metenige Iacunesin de tekst),Westafrikaansschrift. Een cxcmplaarmet illuminaties,maarzondcrillustraties. Het hoofdstukjeSifatalRaw,dabegint op f. 8a met eenilluminatie, maar de tekst is
156
*f'
J{, . 4
,:.. ...-,#
Draagtasbehorcndbij eenverzamelhandschriÍi mct ondcr rnccr de Dala'il al-Khayratvan a!-Gazull.Sahara.Hct hanclsclrrili is gedateerd llïl llll3, maarde tas is waarschunliik.jonucr (Or.25.428\. t51
doorlopcnd.Het handschriftwordt bcwaardin ecnopmcrkclijk bcwcrkte lederendraagtas. Or.25.426.Uit de Maghrib,c. 100ff., maghribijnsschriÍi, dat ooit als luxe-boekis beschadigd en incomplcctexemplaar, vervaardigd.Dc illustratie,die er vrijwel zeker moet zijn geweest,zijn nu nict mccraanwezig. Or.25.428 (1). Uit Marokko (gekochtin Agadir),Íï. la-155a, maghribijnsschrift,incompleetexemplaar(beginvan de tekst zondag20 Rabi' II I l 87 (lll3), met alontbrcekt),gedateerd leencen illustratievan de Minbar (f. l8a), terwijl de andere illustratic (van de Rawda) kennelijk verwijderd is (lacune tussenff. 17-l8). Op f. l7b is eenaantekening ovcr al-Rawda, die niet tot de tekstbehoorl.In ecnconvoluutmct tweedcvotionele teksten.Bewaardin eenopmerkelijk geborduurdedraagtas. Or.25.637(1). Uit Marokko,ff. la-94a,maghribijnsschrift,op f.9ais de illustratievan de Minbar van dc Profcctin de moskee van Medina.De andereillustratieontbreekt(lacune).Convoluut met tweetekstenin het Arabischcn éénin het S[s-Berber. Evaluatie van de lij,st A. Geografischeverspreiding, van west nqqr oost:l West Afrika: Or.25.418 (l) Marokko,algemeen: Or.25.293(l); Or. 25.396;Or.25.637 ( l ) ; M a r o k k od, e S u s :O r . 2 3 . 1 2 3 O r . 2 5 . 4 2 8 ( 1 ) Maghrib,algemeen: Acad. 32 (l); Acad. 33; Or. 1220;Or. 1335 ( l ) : O r . 1 4 . 1l 9 ( l ) ; O r . 1 4 . 3 5 (13 ) ;O r .2 3 . 2 6 3( 1 ) ;O r .2 s . 4 2 6 Balkan,IstolniBelgrad:Or. I 1.886( l) Turkijealgemeen: Or. I 1.065;Or. I 1.785(8); Or. 12.461;Or. 17.162 I Vastgesteldop basisvan hct schrift, de plaatsvan afschrijven,ofde plaatsvan oorspronkelijkeaanschaf.Twijfelgevallenblijven onvermeld. 158
Turkije,Istanbul:Or. 12.016(3); Or. 12.455,Or.14.233 Egypte:Or. l2.l2l; Or. 14.462 Kashmir:Or.14.276 Indiaassubcontinent, algemeen:Or. 22.958:Or. 22.963 Indonesië, Aceh:Or. 4826,Or.a976 @); Or.1209(3); Or. 8204 (l0) Indonesië,Sumatra:Or. 10.806(2) Indonesië,BandarNatar(Sumatra):Or. 175I ( l4) Indonesië, Bantcn(WestJava):Or. 5720(8), (9); Or. 7057a(6); lndonesië,Maduraof OostJava:Or. 8960 (U) B. Chronologischeíndex:l achttiende eeuw(?): Or.7057a(6); Or. 8960(8) 1 1 0 4 :O r . I 1 . 7 8 5( 8 ) l l 2 1 : A c a d . 3 3O ; r . 2 3 . 1 2 3( l ) 1730:Or. 10.806(2) ll42: Or. 17.162 ll47: Or.I 1.065 1773:Or.25.428(l) 1776O : r . 2 5 . 2 9 3( l ) : c a d . 3 2( l ) v ó ó r1 7 8 0A 1 7 8 l - 1 1 8 6O: r . I 1 . 8 8 6( l ) negentiende eeuw:Or. 7209(3), Or. 820a(10) l 8 l l : O r . 1 3 3 5( l ) l 8 1 4 :O r . 1 7 5 l ( 1 4 ) 1837:Or. 12.455 1838:Or. 14.233 vóór 1844:Or. 1220 1 8 5 5O : r .2 3 . 2 6 3( l \ I Vastgesteldop basisvan het colofon, van eigenaarsnotities, ofvan informatieover verwerying en herkomst.Gewoonlijk riel gebaseerd op paleografischeoverwegingen.Ongedateerde handschriftenblijven onvermeld. 159
I t t 5 UO : r . 1 2 . 0 1 (63 ) Itl67: Or. 14.462 voor1817:Or.4826 l B B 8 :O r . 1 4 . 3 5 (13 ) C. Cla.ssiJicatievan de gei'llustreerdehundschri/ien - Handschriftcn zonderillustratie,cn met doorlopcndetekst, waardoorblijkt dat zrj nooit zijn gcïllustreerd:Or. 4826; Or. a976 (4); Or. 5120(9); Or. 25.418. - Handschriften met ecn enkeleillustratie,alleenvan el-Rawda Acad.33; Or. 7057a(6); Or. I1.785(8); Or. al-Mubaraka: l 2 . l 2 l ; O r . 2 2 . 9 5 8O ; r .2 3 . 7 2 3( l ) . - Handschriften uit met afbeeldingen met dubbel-illustratie, (rechts) en de Minbar van de Medina.Al-Rawda al-Mubarakq P r o f e e(tl i n k s ) :A c a d . 3 2( l ) ; O r . 1 2 2 0 ; O r . 1 3 3 (51 ) ; O r . 1 0 . 8 0 6 ( 1 ) ;O r . l a 3 5 1( 3 ) ; ( 2 ) ; O r . l 1 . 0 6 5O; r . 1 2 . 0 1 (63 ) ;O r . 1 4 . 1 1 9 Or.23.263(l); Or. 25.428. - Handschriftenmet een dubbel-illustratievan Mekka en Medinain vlakkeprojectic:Or. l75l (la); Or. 14.216;Or. 14.462;Or.22.963. - Handschriften van Mekka en met ccn dubbcl-illustratie Or. 12.455;Or.14.233. Medinain perspecticf: - Handschriftenmct een lege omlijsting of ruimte voor éen illustratie:Or. 8204( l0); Or. I 1.886( I ). - Lege ornlijstingen(plaatsgerescrveerd voor tweeillustraties (3); Or. 17.162. Or. 12.461:' die nooit zijn gemaakt):Or. 7209 - Onvoldoendeintbrmatieover dc illustraties:Or. 8960(B); Or. 25.293( I ); Or. 25.396, Or. 25.426;Or. 25.637(l). D. Overige bijzonderhedenin het c:orpus Or. 12.121. Commcntaar: Perzischeinterlincairevertalingenbij de Arabischetekst:Or. 14.276.Or.22.958.
160
Tekstenmet anderetalenin hetzelfdeconvoluut.maar peen vertalingenvan de Dala'il al-Kha,vrat. - Aceh's:Or.1209. - Maleis:Or. 175l: Or. 1209.Or. 8204( | 0). - S[s Berber:Or. 23.723:Or. 25.396;Or. 25.637. - T u r k s :O r . I 1 . 7 8 5O ; r . I 1 . 8 8 6O ; r . 1 2 . 0 61 . Opmerkelijke draagtassen: Or. I 335;Or. 25.418; Or. 25.428. EEN CORPUS VAN GEDRUKTEN Inleiding De hiernavolgendelijst is rclaticfnog incomplctcrdan clcvoorgaandelijst van handschriftenvan de Duld'il ul-Khu.vràt.[)c gedrukteeditieszijnzeer talrijk en er is geenbcginncnaanom ook maarde schijnvan complcetheidna te streven.Maar dc gcdrukteeditiesvan de Dala'il al-Khayratin de LeidseUnivcrsiteitsbibliothcek en in mijn eigenverzamelingzijn wel talrijk en gevarieerdgenoegom minstensenigealgemeneopmerkingentc makenover de verschijningsvonnvan dit populairegebedenboekna de invoeringvan dc boekdrukkunst in de islamitischc wereld. Ik laatde gedruktceditieshier volgengerangschikt naargeografischeherkomst,naarregio. Ik onderscheiddaarbij de volgcndegebieden:l. Maghrib,2. Mashriq,3. Turkije,4. het Indi(Pakistan/lndia) asesubcontinent en 5. Zuid-OostAzië. Binnen gerangelk van dezeregio'sstaande editieschronologisch schikt.Dezeindelingin regio'skan niet automatisch op grond van dc plaatsvan produktievan een editie worden toegepast, omdatbij voorbeeldsommigeeditiesuit de Mashriqook ofjuist voor de Noordafrikaansemarkt worden gemaakt(en in dat gevalwordt de editie bij de Maghrib vcrmeld) en omdat mcn Noordafrikaansedrukkenook buiten die regio tegenkomt. Commentarenen andcreaande Dela'il al-Khavrat serelateerde l6l
