Een analyse van Wetenschapsparken in België

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2010 – 2011

Een analyse van Wetenschapsparken in België

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in de Bedrijfseconomie

Sofie De Leeuw Sophie Ronsse onder leiding van Prof. Mirjam Knockaert

UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2010 – 2011

Een analyse van Wetenschapsparken in België

Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in de Bedrijfseconomie

Sofie De Leeuw Sophie Ronsse onder leiding van Prof. Mirjam Knockaert

Permission Ondergetekenden verklaren dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding.

Sofie De Leeuw Sophie Ronsse

MASTERPROEF

Sofie De Leeuw & Sophie Ronsse

i

Woord vooraf Voor de begeleiding tijdens ons onderzoek wensen wij in de eerste plaats onze promotor Prof. M. Knockaert te bedanken. Zij stond gedurende het volledige academiejaar paraat om onze vragen te beantwoorden en probeerde steeds mee te zoeken naar een oplossing voor optredende problemen. Verder willen wij graag Katrien De Leeuw, Flore Penninck en Thomas Van Der Paelt bedanken voor het nalezen en het bijstaan met raad en daad. Tenslotte nog een speciaal woord van dank aan alle mensen die ons tijdens het academiejaar gesteund en aangemoedigd hebben om deze masterproef tot een goed eind te brengen.

Sofie De Leeuw Sophie Ronsse Mei 2011

MASTERPROEF


ii

Inhoudsopgave Permission .................................................................................................................................. i Woord vooraf ............................................................................................................................ ii Inhoudsopgave ......................................................................................................................... iii Overzicht tabellen .................................................................................................................... v Overzicht grafieken ................................................................................................................. vi Inleiding .................................................................................................................................. 1 Deel 1:

Theoretische achtergrond...................................................................................... 2

1.

Inleiding ......................................................................................................................... 2

2.

Definitie Wetenschapspark............................................................................................. 2

3.

Geschiedenis ................................................................................................................... 5

4.

Eigenschappen Wetenschapsparken ............................................................................... 6

5.

Criteria voor keuze Science Park ................................................................................... 7

6.

Formele, informele en human resource links ................................................................. 8

7.

Wettelijke vormen Wetenschapsparken ......................................................................... 9

8.

Toegevoegde waarde Wetenschapsparken ..................................................................... 9

9.

Overheidsaanmoediging ................................................................................................. 9

10.

New Technology-based Firms ................................................................................... 10

11.

Prestaties van Wetenschapsparken ............................................................................ 11

11.1.

Groei ................................................................................................................... 11

11.1.1.

Groeivariabelen ........................................................................................... 11

11.1.2.

Demografische invloeden op de groei ........................................................ 12

11.1.3.

Onderzoeken naar groei .............................................................................. 13

11.2.

Leeftijd ............................................................................................................... 14

11.3.

Grootte ................................................................................................................ 14

11.4.

Industriesector .................................................................................................... 15

11.5.

Kwalificatie van het management ...................................................................... 15

11.6.

R&D ................................................................................................................... 15

11.7.

Locatie ................................................................................................................ 17

12.

Vergelijkende studie .................................................................................................. 17

MASTERPROEF


iii

Deel 2:

Eigen onderzoek ................................................................................................... 18

1.

Inleiding ....................................................................................................................... 18

2.

Onderzoeksdoelstellingen ............................................................................................ 19

3.

Opzet onderzoeksmethodologie ................................................................................... 20

4.

Gegevensverwerking .................................................................................................... 22

5.

4.1.

Gegevensanalyse .................................................................................................... 22

4.2.

Gegevenscontrole ................................................................................................... 25

4.3.

Statistische toetsen ................................................................................................. 26

4.3.1.

Mann Withney U test ...................................................................................... 26

4.3.2.

Chi-kwadraattest ............................................................................................. 26

4.3.3.

Regressie-analyse ........................................................................................... 27

Resultaten ..................................................................................................................... 28 5.1.

6.

Groei ...................................................................................................................... 28

5.1.1.

Gemiddelde groei ........................................................................................... 28

5.1.2.

Groeiers/ dalers ............................................................................................... 30

5.2.

Industriesector ........................................................................................................ 32

5.3.

Leeftijd ................................................................................................................... 34

5.4.

Grootte ................................................................................................................... 35

5.4.1.

Grootte personeel 2009 ................................................................................... 35

5.4.2.

Grootte totaal der activa 2009 ........................................................................ 36

5.5.

Rechtsvorm ............................................................................................................ 37

5.6.

Verklarende variabelen voor groeiers .................................................................... 37

Discussie....................................................................................................................... 42 6.1.

Groei ...................................................................................................................... 42

6.2.

Industriesector ........................................................................................................ 43

6.3.

Leeftijd ................................................................................................................... 44

6.4.

Grootte personeelsbestand en totaal der activa ...................................................... 45

6.5.

Verklarende variabelen voor groeiers .................................................................... 45

Algemeen besluit ..................................................................................................................... 47 Lijst van geraadpleegde werken .............................................................................................. i Bijlagen

.................................................................................................................................. v

MASTERPROEF


iv

Overzicht tabellen Tabel 1: Aantal bedrijven op de Belgische Wetenschapsparken ............................................. 21 Tabel 2: Sectie Nace Code ....................................................................................................... 24 Tabel 3: Gemiddelde groei in absolute cijfers ......................................................................... 28 Tabel 4: Gemiddelde groei in relatieve cijfers ......................................................................... 29 Tabel 5: Mann Whitney U test op de absolute groei ................................................................ 29 Tabel 6: Mann Whitney U test op de relatieve groei ............................................................... 30 Tabel 7: Percentages groeiers/dalers on- en off-park ............................................................... 30 Tabel 8: Chi-kwadraattest op groeiers/dalers ........................................................................... 31 Tabel 9: Chi-kwadraattest op Nace Code ................................................................................. 34 Tabel 10: Gemiddelde leeftijd .................................................................................................. 34 Tabel 11: Mann-Whitney U test op de leeftijd ......................................................................... 35 Tabel 12: Gemiddelde grootte personeelsbestand 2009 ........................................................... 35 Tabel 13: Mann-Whitney U test op de grootte personeelsbestand 2009 .................................. 36 Tabel 14: Gemiddelde grootte totaal der activa 2009 .............................................................. 36 Tabel 15: Mann-Whitney test op de grootte totaal der activa 2009 ......................................... 36 Tabel 16: Logistische regressie op groeiers/dalers: Winst (verlies)......................................... 38 Tabel 17: Logistische regressie op groeiers/dalers: Toegevoegde waarde .............................. 39 Tabel 18: Logistische regressie op groeiers/dalers: Totaal der activa...................................... 40 Tabel 19: Logistische regressie op groeiers/dalers: Personeelsbestand ................................... 41

MASTERPROEF


v

Overzicht grafieken Grafiek 1: Procentuele verdeling groeiers/dalers ..................................................................... 31 Grafiek 2: Procentuele verdeling Nace Code binnen on/off park ............................................ 32 Grafiek 3: Procentuele verdeling on/off-park bedrijven binnen Nace Code ............................ 33

MASTERPROEF


vi

Inleiding In deze masterproef worden de Wetenschapsparken in België geanalyseerd. Een onderzoek is opgezet om informatie te geven over de factoren welke mogelijk een verschil kunnen verklaren in de prestaties van on- en off-park bedrijven. De motivatie van dit onderzoek is het geloof dat Wetenschapsparken economische groei zouden promoten. De analyse van de Wetenschapsparken is in twee delen opgesplitst. In eerste instantie wordt de literatuur geraadpleegd, waarna een eigen onderzoek wordt opgezet.

In voorgaande studies werd onderzoek verricht naar het verschil van de groei tussen bedrijven gelegen op Wetenschapsparken en gelijkaardige bedrijven elders gevestigd. Daar werd voornamelijk het activa, het personeel, het marktaandeel, de winst, de verkoop en de fysieke output als groei-indicatoren bestudeerd. Ook in het eigen uitgevoerde onderzoek wordt gekeken wat de invloed is van de verschillende groei-indicatoren op de plaats van vestiging. Daarnaast wordt de leeftijd, de grootte en de industriesector van de bedrijven bestudeerd. Maar in dit onderzoek zal echter het verschil tussen bedrijven, die nog steeds op een Wetenschapspark gevestigd zijn en deze die het park verlaten hebben, getracht worden te verklaren. Om na te gaan welke bedrijven het park verlaten hebben, wordt vertrokken van een database met alle bedrijven die zich in 2006 op een Belgisch Wetenschapspark bevonden. Aangezien de gegevens van de bedrijven maar opvraagbaar zijn tot en met het jaar 2009, wordt onderzocht welke ondernemingen gedurende de periode 2006-2009 weggetrokken zijn.

MASTERPROEF


1

Deel 1: 1.

Theoretische achtergrond

Inleiding

Vooraleer overgegaan kan worden tot een eigen onderzoek, wordt de theoretische achtergrond van Wetenschapsparken gedefinieerd. Als eerste wordt uitvoerig beschreven wat een Wetenschapspark is. Verschillende definities zijn teruggevonden. Daarnaast zijn ook allerlei benamingen voorhanden die verwijzen naar de term „Wetenschapspark‟. Het ontstaan van Wetenschapsparken wordt nader toegelicht. Daarna worden de verschillende eigenschappen en de motivatie van een bedrijf om zich op een Wetenschapspark te vestigen besproken. Daarnaast worden de formele, informele en human resource links, die aanwezig zouden kunnen zijn tussen de bedrijven gelegen op een park en de hogere educatieve instituties, onderzocht. Zowel de wettelijke vormen waaronder een Wetenschapspark is opgericht en de toegevoegde waarde die deze parken leveren worden nader onderzocht. Vervolgens wordt gekeken welke stimulans de overheid biedt aan Wetenschapsparken. Een kort woordje uitleg wordt gegeven over New Technology-based Firms, die zicht vaak op Wetenschapsparken bevinden. Vervolgens volgt het belangrijkste deel van de theoretische achtergrond, welke bestaat uit de analyse van de prestaties van Wetenschapsparken. Als laatste punt wordt in het kort vermeld welke beperkingen vergelijkende studies met zich meebrengen.

2.

Definitie Wetenschapspark

Een Wetenschapspark (Science Park) is een groepering van bedrijven gevestigd op een terrein nabij een „place of learning‟, in vele gevallen is dit een universiteit of hogere educatieve institutie (HEI), die geschikt is als een plaats voor onderzoek en ontwikkeling (Löfsten & Lindelöf, 2002). De parken bieden een unieke omgeving aan die zorgen voor het versnellen van technologische innovatie, het voeden van nieuw opkomende bedrijven, het aantrekken van investeringen en het genereren van economische groei (Sun, 2011). Een Wetenschapspark is dus de ideale plaats voor onderzoek en ontwikkeling, waarbij het onderzoek en ontwikkelingsproces verschillende stappen doorloopt. Dit proces start met een basisidee voor wetenschappelijk onderzoek dat overgaat in een meer toegepast onderzoek en een ontwikkelingsactiviteit. Vervolgens wordt een nieuw producten procesidee ontwikkeld. Daarna wordt overgegaan tot het testen van de prototypes, het commercialiseren van de productie en tenslotte de verspreiding van het nieuw product. Daarnaast is het minimaliseren van de directe personeelskost, verbonden aan onderzoek en ontwikkeling, een belangrijke factor om als bedrijf in de nabijheid van een „place of learning‟ gevestigd te zijn (Westhead, 1997). Universiteiten en andere hogere educatieve instituties verschaffen een belangrijke toegang tot wetenschappelijke kennis. Door het ontwikkelen van formele en informele links is het voor de industrie mogelijk gebruik te maken van deze kennis en middelen (Löfsten & Lindelöf, 2002). MASTERPROEF


2

Van Wetenschapsparken wordt verwacht om aan innovatieve bedrijven toegang te verlenen tot menselijk en fysiek kapitaal. Voorts zou het groeperen van bedrijven moeten bijdragen tot het stimuleren van technologieoverdracht en uitwisseling van de belangrijkste bedrijfsvaardigheden, zoals de mogelijkheid tot het ontwikkelen van nieuwe producten (Siegel, Westhead & Wright, 2003; UKSPA, 1996).

In de literatuur is er geen geaccepteerde uniforme definitie van Wetenschapsparken terug te vinden. Zo is er op te merken dat verschillende organisaties en auteurs allerhande definities gebruiken. Bijvoorbeeld, de UK Science Park Association (UKSPA) beschrijft Wetenschapsparken als bedrijvengroepen die een formele link hebben met een universiteit waarbij Science Parks worden aangemoedigd tot het vormen van gegroepeerde en groeiende technologische bedrijven. Een Wetenschapspark heeft volgens UKSPA tevens een managementfunctie welke actief geëngageerd is met de overdracht van technologie en bedrijfsvaardigheden tussen de bedrijven op het park en de universiteiten (Löfsten & Lindelöf, 2001; Lindelöf & Löfsten, 2002; Bakouros, Mardas & Varsakelis, 2002; Phillips & Yeung, 2003). Sommige organisaties geven een functionelere maar algemenere definitie aan de term Wetenschapsparken. De Singapore Science Council definieert een Wetenschapspark als een site geschikt voor onderzoek en ontwikkeling georiënteerde bedrijven en operaties, waarvan een aanzienlijke hoeveelheid van hun technologische activiteiten en/of productie gericht is op onderzoek en ontwikkeling (Lindelöf & Löfsten, 2002). Appold (1991) is van mening dat Science Parks significante regionale ontwikkelingen met zich meebrengen. Zo vindt Appold dat industriële onderzoekslaboratoria neigen tot een clustering, voornamelijk in typische grootstedelijke gebieden met een universiteit in de buurt (Löfsten & Lindelöf, 2002).

Daarnaast worden er verschillende termen gebruikt waarmee het doel van een Wetenschapspark beschreven kan worden, zoals „Research Park‟, „Technology Park‟, „Business Park‟ en „Innovation Centre‟ (Löfsten & Lindelöf, 2001; Löfsten & Lindelöf, 2002). Volgens MacDonald (1987) zijn al deze termen onderling verwisselbaar voor het beschrijven van een onroerend goed gelegen in de buurt van een „place of learning‟, en dewelke uitstekende kwaliteitseenheden verstrekt in een aantrekkelijke omgeving (Lindelöf & Löfsten, 2002). In tegenstelling tot MacDonald wordt er door het programma SPRINT van de Europese Unie (nu The Innovation program of DGXIII) aan iedere term een andere betekenis toegewezen. De begrippen Science Park en Technology Park worden onderverdeeld in zes verschillende categorieën (Guilan Science and Technology Park & Ministry of Science, Research and Technology, 2010; Escorsa & Valls, 1996):

MASTERPROEF


3

 Science Park (Wetenschapspark) Een Science Park is een op onroerend goed gebaseerde inrichting die: -

zich bevindt in de nabijheid van één of meerdere hogere educatieve instituties of centra voor geavanceerd onderzoek en ontwikkeling én een operatieve link heeft met deze instituties;

-

ontworpen is om de oprichting en de groei van op kennis gebaseerde ondernemingen te bevorderen;

-

door actieve tussenkomst de overdracht van technologie vergemakkelijkt van de universitaire instellingen naar ondernemingen en organisaties die in of rond het park gevestigd zijn.

De belangrijkste doelstellingen van Science Parks zijn het onderzoek, de ontwikkeling en het ontwerp en het produceren van nieuwe producten om in de handel te brengen. De activiteiten die worden uitgevoerd door de bedrijven in Science Parks eindigen vaak in de ontwerpfase van het prototype, terwijl de productie elders plaatsvindt.  Research Parks (Onderzoekspark) Een onderzoekspark is vaak gevestigd dichtbij één of meerdere universiteiten of gelijkaardige onderzoeksinstellingen en academische instellingen. De nadruk bij het onderzoek ligt voornamelijk op de ontwikkeling, waarbij een link tussen het academisch en toegepast onderzoek aanwezig is.  Technology Parks (Technologiepark) Een technologiepark is een complex waar ondernemingen die zich toeleggen op de commerciële toepassing van geavanceerde technologie zich kunnen vestigen. Hun activiteiten kunnen R&D, productie, verkoop en service omvatten. Het verschil met Science Parks ligt in het feit dat bij technologieparken de nadruk meer op de productie wordt gelegd. Daarenboven is een relatie met een universiteit niet absoluut noodzakelijk.  Innovation Centres (Innovatiecentrum) Een innovatiecentrum verleent diensten en steun aan nieuwe bedrijven, die nieuwe producten of technologische processen ontwikkelen en verkopen, waarvan de markten een hoge graad van risico vertonen. De verwezenlijking en de ontwikkeling van ondernemingen in hoog technologische sectoren is de doelstelling van een innovatiecentrum. Het centrum kan een grote verscheidenheid aan diensten en steun verlenen: financiële, marketing, technologische en administratieve. Soms maken innovatiecentra deel uit van een groter project van een Science Park.  Company Incubators (Bedrijfsincubators) Bedrijfsincubators zijn plaatsen waarin onlangs gecreëerde bedrijven in een beperkte ruimte geconcentreerd zijn. Het doel is om de kans van overleving te verbeteren. Zo zijn de bedrijven gevestigd in modulaire gebouwen met gemeenschappelijke diensten en managementsteun. Bij de bedrijfsincubators wordt de nadruk gelegd op de lokale ontwikkeling en creatie van arbeidsplaatsen. MASTERPROEF


4

 Business Parks (Businessparken) Businessparken bieden een omgeving van uitstekende kwaliteit aan die geschikt is voor een brede waaier van bedrijfsgericht activiteiten waaronder de productie, de assemblage, de verkoop en dergelijke vervat zitten. De parken vereisen niet de nabijheid van academische instellingen.

3.

Geschiedenis

In 1950 werd het eerste Wetenschapspark opgericht in Stanford (Californië), gevolgd door Cambridge Science Park (Groot-Brittannië) en Sophie Antipolis (Frankrijk) in de tweede helft van de jaren ‟60 (Bakouros et al., 2002; Storey & Tether, 1998). Het is pas sinds de jaren ‟80 dat Wetenschapsparken zich over Europa hebben verspreid als een relevant duurzaam instrument in het regionaal ontwikkelingsbeleid (Escorsa & Valls, 1996). Zo werd in Groot-Brittannië in 1982 het Aston Science Park opgericht als eerste van een tweede golf van Wetenschapsparken. De doelstelling van het Aston Science Park is het creëren van welvaart en werkgelegenheid in Birmingham door het verstrekken van faciliteiten voor het oprichten en de groei van technologiegebaseerde bedrijven. Het Aston Science Park en andere Wetenschapsparken in Groot-Brittannië werden grotendeels gecreëerd als antwoord op een nieuw beleid van de overheid. De universiteiten werden afgeraden te streven naar staatsfinanciering, maar werden aangemoedigd tot samenwerking met de productie-industrie (Guy, 1996). Midden jaren ‟90 waren er 310 Wetenschapsparken gevestigd in Europa, verspreid over vijftien landen. Deze telden 14.790 bedrijven die 236.285 werknemers tewerkstelden (Bakouros et al., 2002; Storey & Tether, 1998).

Silicon Valley is vandaag één van de bekendste en succesvolste Wetenschapsparken in Californië. Dit Science Park is succesvol in de ontwikkeling en productie van innovatieve hoogtechnologische producten. Silicon Valley bestaat uit 7.000 wereld toonaangevende hoog technologische bedrijven. Er bevinden zich hoofdzakelijke computergerelateerde bedrijven zoals Apple, Hewlett-Packard, Intel, McAfee, AMD (The Mercury News, 2011). Het succes van Silicon Valley is volgens Amirahmadi en Saff gebaseerd op de volgende zes belangrijke factoren: beschikbaarheid van technische expertise, beschikbaarheid van reeds bestaande infrastructuur, beschikbaarheid van ondernemingskapitaal, jobmogelijkheden, informatie uitwisselingsnetwerk en nevenproducten van bestaande ondernemingen (Lindelöf & Löfsten, 2002; Amirahmadi & Saff, 1993). Uit andere onderzoeken is ook gebleken dat deze factoren in belangrijke mate aanwezig zijn bij andere Wetenschapsparken (Löfsten & Lindelöf, 2002; Bakouros et al., 2002; Vedovello, 1997; Sun, 2011).

MASTERPROEF


5

4.

Eigenschappen Wetenschapsparken

Volgens de UKSPA hebben Wetenschapsparken drie fundamentele eigenschappen (Siegel et al., 2003; UKSPA, 1996). -

Wetenschapsparken worden ontwikkeld om de creatie en groei van R&D intensieve bedrijven te bevorderen;

-

Ze voorzien in een omgeving met de mogelijkheid tot samenwerking van grote bedrijven met kleine hoogtechnologische ondernemingen;

-

Science Parks promoten formele en informele links tussen bedrijven, universiteiten en andere onderzoekscentra (Deel 1 $ 6, p.8).

Om als bedrijf toegelaten te worden op een Science Park moet deze beantwoorden aan bepaalde vooropgestelde criteria van het desbetreffende park. Westhead (1997) heeft vastgesteld dat sommige parkmanagers hun selectiecriteria‟s versoepelen voor nieuwe toetreders om de huurinkomsten van het park te behouden (Löfsten & Lindelöf, 2002).

De meeste Wetenschapsparken voorzien in de volgende faciliteiten: bedrijfsondersteunende diensten, managementvaardigheden en interactie met de nabij gevestigde universiteit en de andere bedrijven op het Science Park gelegen. Huisvestiging, service, bedrijfsadvies en academische ondersteuning behoren tot de diensten die door het Wetenschapspark worden aangeboden aan de bedrijven. De huurcontracten voor de huisvesting zijn beschikbaar op korte en op lange termijn. De service omvat elektriciteit, watervoorziening, schoonmaak, verwarming, onderhoud en bewaking van de gebouwen en terreinen. Daarnaast wordt er ook nog een opstalverzekering voorzien. Steun en advies wordt gegeven inzake planning, beheer van onroerend goed, financiële diensten, marketing, ontwikkeling van het bedrijfsleven en kredietcontrole. Door de academische ondersteuning komen nauwe banden met de nabije universiteit tot stand. Deze zorgen voor een technologische voorsprong ten opzichte van andere bedrijven die niet op het park gevestigd zijn (Guy, 1996). Braun en McHone (1992) hebben een vergelijkende studie opgezet van hoog technologische firma‟s op een Wetenschapspark en vergelijkbare regionale firma‟s. Volgende verschillen werden opgemerkt (Lindelöf & Löfsten, 2002): -

Bedrijven binnen een Science Park zijn vaker dochterondernemingen van grote, openbare bedrijven die hun productielijnen op deze manier proberen uit te breiden.

-

De meerderheid van zowel on-park als off-park bedrijven houden zich voornamelijk bezig met dienstenactiviteiten. Van de andere bedrijven concentreren de on-park bedrijven zich voornamelijk op R&D terwijl de off-park bedrijven zich eerder toeleggen op het productieproces.

MASTERPROEF


6

-

De meeste oprichters van on-park bedrijven hebben ervaring in een geassocieerde bedrijfssector, daarentegen hebben die van off-park bedrijven vooral ervaring in dezelfde branche.

-

De meeste on-park bedrijven worden gefinancierd met risicodragend kapitaal terwijl de offpark bedrijven gesponsord worden met eigen kapitaal.

-

Bij

on-park

bedrijven

wordt

vooral

het

gebrek

aan

financieringsbehoeften,

marketingonderzoek en marketingplanning naar voor geschoven als belangrijke hindernissen voor de groei. Bij off-park bedrijven wordt de groei voornamelijk belemmerd door een tekort aan kapitaal en gekwalificeerd personeel.

5.

Criteria voor keuze Science Park

Er zijn heel wat criteria om zich als bedrijf op een Wetenschapspark te vestigen. Zo is uit Grieks onderzoek gebleken dat volgende criteria mogelijk zijn om te kiezen voor een Wetenschapspark als vestigingsplaats (Bakouros et al, 2002): -

het imago van het Science Park;

-

de parkfaciliteiten;

-

de communicatie en de transportverbindingen;

-

de administratieve en gemeenschappelijke diensten;

-

de huur;

-

de toegang tot de universiteits- en onderzoeksinstituutfaciliteiten,

-

het beeld van de samenwerking met een universiteit of een onderzoeksinstituut;

-

de rekrutering van recent universitair afgestudeerden;

-

de synergie tussen de verschillende bedrijven;

-

de stichter van het Science Park was voor de oprichting tewerkgesteld bij een universiteit of een onderzoeksinstituut;

-

de lage kosten van kennisoverdracht.

In dit onderzoek wordt dan ook duidelijk dat de meest voorkomende redenen voor de keuze van een Wetenschapspark als vestigingsplaats het imago van het park is (Bakouros et al., 2002). Zo blijkt ook uit andere onderzoeken dat het imago en het prestige van het park en niet de toegang tot de faciliteiten van het onderzoekscentrum de reden is waarom sommige bedrijven verhuizen naar een Science Park (Lindelöf & Löfsten, 2002; Lindelöf & Löfsten, 2003; Löfsten & Lindelöf, 2001; Westhead, 1997).

MASTERPROEF


7

6.

Formele, informele en human resource links

Zoals eerder vermeld verschaffen universiteiten en andere hogere educatieve instituties een belangrijke toegang tot wetenschappelijke kennis. Zo is het voor de industrie mogelijk toegang te krijgen tot deze kennis en middelen door het ontwikkelen van links. Deze zijn onder te verdelen in formele, informele en human resource links (Löfsten & Lindelöf, 2002; Bakouros et al., 2002; Phillimore, 1999; Vedovello, 1997; Monck, Porter, Quintas, Storey & Wynarczyk, 1988). Volgende formele links tussen de Science Park bedrijven en universiteiten zijn mogelijk: -

uitvoeren van analyses en testen in de universiteiten;

-

overeenkomsten met het academisch personeel voor het inwinnen van advies;

-

opzetten van gemeenschappelijk onderzoek;

-

aangaan van onderzoekscontracten.

De informele links zijn de meest voorkomende vorm van samenwerking tussen de bedrijven en hogere educatieve instituties. Volgens Vedovello (1997) kan de categorie van de informele links geclassificeerd worden in twee grote groepen. De eerste groep bestaat uit: -

persoonlijk contact met het academisch personeel;

-

toegang tot de gespecialiseerde literatuur;

-

bijwonen van seminaries en conferenties.

Tot de tweede groep behoren: -

toegang tot de universitaire onderzoeksafdeling;

-

toegang tot de universitaire uitrusting;

-

bijwonen van opleidingen en trainingsprogramma‟s.

Naast formele en informele links zijn de human resources links: -

rekrutering van pas afgestudeerden;

-

meewerking van studenten aan projecten;

-

rekrutering van ervaren wetenschappers.

Bedrijven op Wetenschapsparken halen niet enkel voordeel uit de synergie met de universiteit, maar ook de samenwerking tussen de verschillende bedrijven bevordert de innovatie. Hoe meer synergieën er gecreëerd worden binnen een Science Park, hoe groter de kans bestaat voor kleine bedrijven om te innoveren. Deze bevindingen kwamen tot uiting in Phillimore‟s studie van de „Western Austalian Technology Park‟ (Bakouros et al., 2002; Phillimore, 1999).

MASTERPROEF


8

7.

Wettelijke vormen Wetenschapsparken

Er bestaan verschillenden wettelijke vormen van Wetenschapsparken. Zo zijn er parken die opgericht zijn als consortium (vereniging van banken en bedrijven ter uitvoering van een project), andere als non-profitorganisatie, sommige maken deel uit van een universiteitsstructuur, overige zijn een groep bedrijven

gefinancierd

met

aandelenkapitaal.

Een

Wetenschapspark

opgericht

als

een

kapitaalvennootschap wordt enkel geëvalueerd via financiële indicatoren (hoofdzakelijk nettoinkomen) of op basis van de groei voorvloeiend uit de herinvesteringen. Terwijl de prestaties van de non-profitorganisaties gemeten worden op basis van de technologie overdracht of op basis van andere innovatieve

processen

ontwikkeld

voor

het

aanbieden

van

informatieve

diensten

en

opleidingsprogramma‟s (Bigliardi, Dormio, Nosella, & Petroni, 2006).

8.

Toegevoegde waarde Wetenschapsparken

Om de toegevoegde waarde van een Science Park locatie te begrijpen, is een grondig onderzoek nodig naar de karakteristieken en de werking van de bedrijven die gevestigd zijn op de verschillende Wetenschapsparken (Lindelöf & Löfsten, 2002; Monck et al., 1988). Verder is het ook moeilijk om de doeltreffendheid van een Science Park in te schatten, gezien de doelstellingen van de verschillende partners in de parken aanzienlijk van elkaar verschillen. Universiteiten werken mee aan de ontwikkeling van Wetenschapsparken in ruil voor de uitgifte van nieuwe patenten en het halen van voordeel uit nieuwe bedrijfsopportuniteiten. Aangezien universiteiten non-profitorganisaties zijn, streven zij naar het bereiken van een zo bevredigend mogelijk inkomensniveau. Dit wordt verwezenlijkt door het promoten van hun businessactiviteiten die nauw verbonden zijn met hun onderzoeksveld. Terwijl het meer waarschijnlijker is dat de private ondernemingen, zoals banken, meer strikte commerciële doeleinden hebben ten opzichte van de investeringen in het park of in de daartoe behorende bedrijven (Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2002). De lokale overheid verwacht een significante bijdrage van de Science Parks bij de de-industrialisatie en de economische ontwikkeling van het grondgebied. Ondernemingen die hun eigen onderzoeks- en ontwikkelingslaboratoria hebben binnen het Science Park verwachten dat de innovatieve processen hun eigen producten en productieprocessen bevorderen (Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2002; Escorsa & Valls, 1996).

9.

Overheidsaanmoediging

Vaak wordt het vormen van Wetenschapsparken aangemoedigd door de overheid. Dit om onder andere de economische ontwikkeling in hun land te stimuleren. Zo blijkt uit onderzoek dat in Zweden de federale overheid sinds lang ondersteuning aanbiedt in verband met R&D, de technologische overdracht en de verspreiding ervan. De plaatselijke besturen bieden er een waaier van locale MASTERPROEF


9

economische initiatieven aan, ontworpen om nieuwe werkgelegenheden te creëren. Verder hebben de lokale overheden er ook een belangrijke rol gespeeld in het aanmoedigen van de Wetenschapsparken om een actievere rol op te nemen in de heropleving van de plaatselijke economie. Verscheidene financiële instellingen hebben een verbintenis aangegaan met Zweedse Wetenschapsparken, dit meer om promotionele en sociale redenen dan om commerciële criteria (Löfsten & Lindelöf, 2001). Ook in Groot-Brittannië worden kleine en middelgrote bedrijven aangemoedigd om in samenwerking met universiteiten, plaatselijke autoriteiten en verschillende financiële instellingen een Science Park te ontwikkelen. Dit om de regionale ontwikkeling en R&D te bevorderen (Westhead, 1997).

New Technology-based Firms

10.

New Technology-based Firms (NTBF‟s) zijn kleine bedrijven met een hoger innovatief potentieel, in vergelijking met de traditionele bedrijven (Lindelöf & Löfsten, 2003; Oakey, Rothwell & Cooper, 1988). In vele landen zijn Science Parks gevestigd om de oprichting van NTBF‟s aan te moedigen. En ook het Science Park op zich is belangrijk voor het oprichten van hoog technologische industrieën. De parken gaan opzoek naar de unieke kwaliteiten van de bedrijven die zich op het Science Park willen vestigen. Daarom kan worden verwacht dat on-park bedrijven beter presteren dan off-park bedrijven (Lindelöf & Löfsten, 2003; Yang, Motohasbi & Chen, 2009). Daarenboven vestigen NTBF‟s zich vaak op een Wetenschapspark omdat deze een goede netwerkvoorziening aanbieden (Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2002).

De karakteristieken van New Technology-based Firms volgens Little (1979) zijn: -

NTBF‟s mogen niet meer dan 25 jaar oud zijn;

-

de ondernemingen moeten gebaseerd zijn op een potentiële of reeds bestaande uitvinding met een essentieel technologisch risico dat hoger ligt dan bij een gebruikelijke onderneming;

-

de bedrijven mogen niet opgericht zijn als een dochteronderneming van een gevestigd bedrijf, maar door een groep van individuen;

-

NTBF‟s moeten opgericht zijn met als doel de exploitatie van een technologische uitvinding of innovatie.

(Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2002; Lindelöf & Löfsten, 2003; Löfsten & Lindelöf, 2001)

Ook de definitie van New Technology-based Firms is niet eenduidig. Zo worden in sommige literatuurstudies het opleidingsniveau, het aantal patenten en licenties gebruikt als classificatie voor NTBF (Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2002; Lindelöf & Löfsten, 2003; Löfsten & Lindelöf, 2001). Van der Auwere en Esysenbrandts (1989) stelden vast dat minder grote NTBF‟s in België enkele voordelen genieten ten opzichte van de grotere NTBF‟s. Kleine NTBF‟s blijken een MASTERPROEF


10

grotere jobflexibiliteit en minder hiërarchie te bezitten. Ook verloopt de informatiestroom tussen beheer en productie sneller en hebben ze een beter zicht over het gehele informatieproces. Tevens hebben de kleine bedrijven een nauwere band met de leveranciers en klanten en reageren ze vlugger op de directe vraag van het buitenland. Een ander voordeel van kleine NTBF‟s ligt vooral in het feit dat ze meer personeelsgebonden zijn terwijl de grotere eerder middelengebonden zijn (Rothwell,1983; Lindelöf & Löfsten, 2003). Segers (1993) vermeldt dat NTBF‟s genieten van het voordeel van dynamisch en ondernemend management, die deel uitmaken van een systeem die hoogst ontvankelijk is voor veranderingen. Het management is ook bereid om risico‟s te nemen op financieel en technologisch gebied en in verband met marketing beslissingen (Lindelöf & Löfsten, 2003).

11.

Prestaties van Wetenschapsparken

De prestaties van bedrijven kunnen op verschillende manieren geanalyseerd worden. Onder andere kan worden onderzocht of de groei, de leeftijd, de grootte, de industriesector, de rechtsvorm, de kwalificatie van het management en de R&D een invloed hebben op het resultaat van een onderneming. De prestatie van een bedrijf gevestigd op een Science Park kan vergeleken worden met gelijkaardige off-park bedrijven. In de meeste literatuurstudies wordt dit onderzocht aan de hand van drie rubrieken: werkgelegenheidstoename, verkoopstoename en winst (Lindelöf & Löfsten, 2002).

11.1. Groei Onderzoekers hebben gevonden dat groei een multidimensionaal fenomeen is. Dit houdt in dat niet alle bedrijven op dezelfde manier groeien. Wat impliceert dat de onderzoekers de groei op verschillende manieren kunnen meten (Delmar, F., Davidsson, P. & Gartner, W. B., 2003). Daardoor kan groei worden gezien in termen van werkgelegenheids- en verkoopstoename, wat leidt tot een toename van de middelen in de onderneming (Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2002). 11.1.1. Groeivariabelen Voor het bepalen van de groei kan worden gesteld dat de meting afhankelijk is van drie variabelen. De variabelen (de keuze van de groeiformule, de groei indicator en de bestudeerde periode) hebben elk een invloed op het resultaat. De vergelijking tussen studies is onmogelijk of kan misleidend zijn wanneer de groei-indicator, de bestudeerde periode of de groeiformule verschillen (Delmar et al., 2003).  Groeiformule specifieke groei Wetenschappers hebben opgemerkt dat een verscheidenheid aan berekeningsmethodes gebruikt wordt in groeistudies om de resultaten te bepalen en te vergelijken. Zo vertrouwen sommige studies bijvoorbeeld voor hun groeimetingen op de absolute verkoopsgroei gemeten over een periode van vijf MASTERPROEF


11

jaar. Terwijl andere studies de relatieve personeelsgroei over een periode van drie jaar bestuderen. De keuze van de absolute of de relatieve groei is vooral belangrijk om het verband aan te tonen tussen de grootte en de groei. De absolute metingen zullen eerder hoge groei aan grotere bedrijven toeschrijven. Terwijl kleinere bedrijven meer indrukwekkende groei vertonen wanneer die in percentages worden uitgedrukt (Delmar et al., 2003).  Specifieke groei-indicatoren Op basis van verschillende literatuurstudies kan een lijst opgesteld worden van mogelijke groeiindicatoren: activa, personeel, marktaandeel, winst, verkoop en fysieke output. Het gebruik van verkoops- en personeelsgegevens wordt echter het meest toegepast in empirisch groeionderzoek, want indicatoren zoals marktaandeel en fysieke output kunnen enkel vergeleken worden binnen gelijke industrieën waarin firma‟s gelijkaardige productassortimenten produceren. Ook het gebruik van het totaal actief als groei-indicator wordt eerder afgeraden. Dit, omdat deze indicator hoog gerelateerd is aan het kapitaalvermogen van de industrie en gevoelig is aan veranderingen doorheen de tijd. Winst is niet enkel een groei-indicator maar tevens een belangrijke maatstaf voor het meten van succes. De relatie van de winst in verhouding tot de grootte van de bedrijven is slechts duidelijk bij het bestuderen van firma‟s die deel uitmaken van een keten of van individuele bedrijven over lange periodes. Verkoop is echter niet de perfecte indicator om de groei te meten aangezien deze gevoelig is voor inflatie en wisselkoersen. Personeel daarentegen is namelijk een goede indicator om de werkgelegenheid te meten. Aangezien er geen universele groei-indicator blijkt te bestaan, bepleiten sommige

wetenschappers

het

gebruik van

veelvuldige

groei-indicatoren.

Terwijl

andere

wetenschappers voorstander zijn om steeds eenzelfde groei-indicator te gebruiken. De redenering achter het gebruik van veelvuldige groei-indicatoren (zoals de verandering van het aantal werknemers, de verkoop of het marktaandeel) ligt in het feit dat deze indicatoren dezelfde achterliggende theorie hebben en onderling afhankelijk zijn (Delmar et al., 2003).  Bestudeerde periode Het onderzoek naar de groei heeft de grootte weer tussen twee verschillende tijdstippen. Het negeert echter de ontwikkeling in de tussenperiodes. Waardoor er soms een vertekend beeld van de groei bekomen wordt (Delmar et al., 2003). 11.1.2. Demografische invloeden op de groei De groei van een onderneming kan worden beïnvloed door demografische factoren zoals de bedrijfsgrootte, de leeftijd, de industriesector en de rechtsvorm. In verscheidene literatuurstudies hebben er onderzoeken plaatsgevonden naar het verband tussen de groei en de grootte van een onderneming. De meest gekende is de theorie van Gibrat (1931) waarin vastgesteld is dat de groei evenredig toeneemt met de grootte. Sommige studies hebben aangetoond dat de groei afhankelijk is

MASTERPROEF


12

van de grootte, terwijl andere beweren dat de theorie van Gibrat enkel toepasbaar is op grote ondernemingen. Nog andere onderzoeken vinden dat de groei afneemt bij een toenemende grootte (Delmar et al., 2003; Dunne, P. & Hughes, A., 1996; Evans, D.S., 1987; Sutton, J., 1997; Wagner, J., 1992; Storey, D.J., 1995) Het is niet mogelijk, om afhankelijk van de grootte van een onderneming, de richting waarin het zal groeien te voorspellen. Er kan echter wel worden geconcludeerd dat de grootte een effect zal uitoefenen op de groei. Een duidelijkere relatie is gevonden tussen de leeftijd en de groei van een onderneming. Zo is aangetoond dat de groei afneemt bij oudere bedrijven (Delmar et al., 2003; Barron, West, Hannan, 1994; Sutton, 1997). Het type industrie wordt verondersteld niet gerelateerd te zijn met de groei van een onderneming, maar zal wel een invloed uitoefenen op het groeiproces. 11.1.3. Onderzoeken naar groei Löfsten en Lindelöf hebben een vergelijkende studie uitgevoerd op negen Zweedse Science Parks. Hun hypotheses zijn empirisch getest op basis van 263 in Zweden gevestigde NTBF‟s. Van deze onderzochte bedrijven zijn er 163 gelegen op één van de Zweedse Science Parks. De bekomen resultaten hebben betrekking op de gegevens van de periode 1994-1996: -

Groei op het gebied van de omzet: 45,60 % on-park en 12,93 % off-park;

-

Groei op het gebied van de werkgelegenheid: 27,95 % on-park en 10,17 % off-park;

-

Groei op het gebied van de winst: 4,70 % on-park en 9,63 % off-park.

Uit statistische analyses is af te leiden dat de omzet en de werkgelegenheid een invloed hebben op de groei. On-park bedrijven worden hier gekenmerkt door een hogere omzets- en werkgelegenheidsgroei dan off-park bedrijven. Uit de analyses valt verder ook af te leiden dat er geen direct verband is tussen de plaats van een bedrijf en zijn winst. (Löfsten & Lindelöf, 2002; Lindelöf & Löfsten, 2002).

In een andere gelijkaardige studie door Löfsten en Lindelöf uitgevoerd, daterende van 1996-1998, werd er gebruik gemaakt van tien Zweedse Wetenschapsparken. De database bedroeg nu 477 NTBF‟s waarvan er 265 bedrijven op de parken gelegen zijn. Er dient rekening mee gehouden te worden dat in dat onderzoek Löfsten en Lindelöf de bedrijven met een buitenlandse vestiging uit hun database verwijderd hebben. Daarnaast bevat hun onderzoek enkel bedrijven die niet gefusioneerd zijn om zo een vergelijking te kunnen maken met andere studies. Volgende resultaten zijn bekomen: -

Groei op het gebied van de omzet: 38,75 % on-park en 11,19 % off-park;

-

Groei op het gebied van de werkgelegenheid: 27,94 % on-park en 4,20 % off-park;

-

Groei op het gebied van de winst: 2,97 % on-park en 6,51 % off-park;

Verschillen tussen beide groepen werden gevonden op het gebied van omzet en werkgelegenheid. Er is geen significant verschil met betrekking tot de winst. De NTBF‟s op de Wetenschapsparken hebben een hogere en snellere groei op het gebied van omzet en werkgelegenheid. Ook kan worden besloten uit deze studie dat jongere bedrijven sneller groeien dan oudere. Alle bestudeerde bedrijven stellen MASTERPROEF


13

hoog gekwalificeerde wetenschappers en ingenieurs te werk. Maar de NTBF‟s op de Wetenschapsparken werven een hoger percentage personeel aan met postuniversitaire studies dan de firma‟s gelegen buiten het park (Löfsten & Lindelöf, 2002; Lindelöf & Löfsten, 2002; Lindelöf & Löfsten, 2003; Löfsten & Lindelöf, 2001).

Algemeen kan uit de onderzoeken van Lindelöf en Löfsten worden afgeleid dat off-park bedrijven een significante lagere groei van personeel en verkoopsomzet kennen. Hieruit wordt geconcludeerd dat onpark bedrijven vlugger groeien. Verder is aangetoond dat in bedrijven gevestigd op een Science Park een hoger niveau van gekwalificeerde onderzoekers en ingenieurs is tewerkgesteld. Er wordt verwacht dat de prestaties van on-park bedrijven beter zijn dan de hoogtechnologische off-park bedrijven (Lindelöf & Löfsten, 2002). Statische verschillen werden niet waargenomen tussen Science Park NTBF‟s en off-park NTBF‟s op het gebied van het aantal voortgebrachte patenten en producten gedurende de laatste 3 jaar. De firma's gelegen on-park werken minder samen dan de off-park firma‟s, nochtans is er geen beduidend verschil tussen hun technologische en economische prestaties (Lindelöf & Löfsten, 2003).

11.2. Leeftijd Naast de groei kan ook worden onderzocht of de leeftijd een invloed heeft op de prestaties van een bedrijf. Westhead en Storey (1994) concludeerden dat er statistisch significante verschillen zijn tussen bedrijven gevestigd op een Science Park en andere bedrijven. Zij ontdekten dat bedrijven gevestigd op een park jonger zijn dan de off-park bedrijven. Uit hun onderzoek komt naar voor dat de gemiddelde leeftijd van on-park bedrijven 9,6 jaar bedraagt en van off-park bedrijven 12,4 jaar. Ook Lindelöf en Löfsten (2003) kwamen tot dezelfde vaststelling. In hun onderzoek is de gemiddelde leeftijd van on- en off-park bedrijven respectievelijk 7,19 en 9,00 jaar.

11.3. Grootte Ook de grootte van een bedrijf kan worden onderzocht om de prestatie te meten. De grootte komt tot uiting in het aantal werknemers en het totaal der activa. Uit onderzoek van Westhead en Story (1994) blijkt dat er duidelijk waarneembare verschillen tot uiting komen tussen on- en off-park bedrijven. Hier wordt de grootte gemeten door het aantal personeelsleden te bestuderen. Uit de analyses van hun onderzoek blijkt dat de gemiddelde grootte van een on-park bedrijf op het vlak van werknemers 19 bedraagt. Terwijl de off-park bedrijven gemiddeld 23 werknemers tellen (Lindelöf & Löfsten, 2003). UKSPA (1999; Siegel et al.; 2003) rapporteert dat 80% van de Science Park bedrijven gevestigd in Groot-Brittannië minder dan 15 werknemers tewerkstellen. Monck heeft aangetoond dat wanneer er een directe vergelijking gemaakt wordt tussen de verschillende leeftijden van de bedrijven en de werkgelegenheid, dat bedrijven gelegen op een Wetenschapspark een lager niveau van tewerkstelling

MASTERPROEF


14

bezitten bij een bepaalde leeftijd in vergelijking met de off-park bedrijven. Dit toont aan dat Wetenschapsparken de ontwikkeling van hun bedrijven belemmeren (Lindelöf & Löfsten, 2003; Lindelöf & Löfsten, 2002; Monck, et al., 1988).

11.4. Industriesector Ook de industriesector waarin het bedrijf actief is, kan een invloed hebben op de prestaties. Zoals verwacht zijn het vooral nieuwe en opkomende technologieën die de Science Parks domineren. Tot deze groep behoren de informatie- en softwaretechnologie en elektronica bedrijven. De volgende sectoren komen het meest voor op Wetenschapsparken: 1. Software- en informatietechnologie; 2. Technologische consultancy; 3. Elektronica; 4. Farmaceutische en farmacologische verwerkingen; 5. Mechanica; 6. Industriële chemie en kunststoffen industrie. Uit onderzoek komt naar voor dat er geen significant verschil aanwezig is tussen de on- en off-park bedrijven bij het bestuderen van de bedrijfssector (Löfsten & Lindelöf, 2001; Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2002; Lindelöf & Löfsten, 2003).

11.5. Kwalificatie van het management Lindelöf en Löfsten (2001) hebben met hun onderzoek aangetoond dat de meeste oprichters en bedrijfsleiders, in het bijzonder diegene die hun ondernemingen op een Science park vestigen, al enige bedrijfs- en marketingervaring bezitten vóór het starten van de onderneming. De beschikbaarheid van extern advies en ondersteuning kan worden aanzien als een cruciaal belangrijk element in de oprichtingsjaren. De stichters van NTBF‟s gevestigd op Science Parks hebben beduidend hogere universitaire kwalificaties dan diegene gevestigd buiten een Science Park (Lindelöf & Löfsten, 2002). Vervolgens blijkt uit hun onderzoek dat Wetenschapsparken waarschijnlijk een meer gemotiveerde groep van ondernemers aantrekken dan off-park locaties (Lindelöf & Löfsten, 2003).

11.6. R&D Voor het definiëren van NTBF‟s kan gebruik gemaakt worden van factoren die in twee groepen onder te verdelen zijn. Zo worden de input- en outputfactoren gemeten van de bedrijven. De inputfactoren bestaan uit resources. In deze resource zitten de R&D inspanningen, de R&D bestedingen en gekwalificeerd personeel (Löfsten & Lindelöf, 2001; Westhead, 1997; Yang et al., 2009). Bij de meeste conventionele metingen van de R&D input wordt gebruik gemaakt van financiële indicatoren. Bijvoorbeeld worden de R&D inspanningen weergegeven aan de hand van het investeringspercentage MASTERPROEF


15

in verhouding tot de totale verkoopsopbrengst (Löfsten & Lindelöf, 2001). Terwijl de outputfactoren de prestaties van NTBF‟s meten. Hierin zitten het aantal geregistreerde patenten en technologische innovaties vervat (Löfsten & Lindelöf, 2001; Westhead, 1997). Het aantal patenten wordt in het algemeen het meest gebruikt om het niveau van technologische ontwikkeling te meten (Westhead, 1997). Aangezien de neiging tot het aanvragen van patenten varieert binnen de verschillende sectoren en landen (Lindelöf & Löfsten, 2003) is het aantal aangeboden nieuwe producten en diensten een betere aangewezen indicator voor de ouputmetingen van R&D (Westhead, 1997). Aan de hand van de metingen van de input- en outputfactoren is Monck et al. (1988) tot de conclusie gekomen dat de onafhankelijke Science Park bedrijven in Groot-Brittannië een significant hogere R&D inspanning en besteding registreren in vergelijking tot de off-park bedrijven. Een andere bevinding is dat een groter deel van de bedrijven gevestigd op Wetenschapsparken minstens één patent in de laatste twee jaar hebben aangevraagd. Dit in vergelijking met bedrijven niet gelegen op een Wetenschapspark. (Monck 1988; Westhead, 1997).

Om zijn hypothesen betreffende de R&D inputs en outputs te testen heeft Paul Westhead in 1986 zijn data verzameld aan de hand van persoonlijke interviews met de managers of eigenaars van bedrijven gelegen in Groot-Brittannië. Zo werden er in totaal 284 bedrijven geïnterviewd, waarvan er 183 (135 onafhankelijke bedrijven en 48 dochterondernemingen) op een Wetenschapspark gelegen zijn. Via een willekeurige steekproef werden er 53 % van alle bedrijven op Science Parks gelegen in Groot-Brittannië gecontacteerd. De 101 gelijkaardige off-park bedrijven (92 onafhankelijke bedrijven en 9 dochterondernemingen) werden geselecteerd op basis van de industriesector, de leeftijd, de rechtsvorm en de locatie. In 1992-1993 werd een vervolgstudie uitgevoerd op de in 1986 geïnterviewde bedrijven door Westhead and Storey (1994). Van de 135 onafhankelijke Science Park bedrijven uit 1986 zijn er in 1992 nog 68 % actief, 23 % non-actief en 9 % niet traceerbaar (deze werden als non-actief geregistreerd). Van de onafhankelijke off-park bedrijven zijn 67 % actief, 21 % non-actief en 12 % niet traceerbaar (deze werden als non-actief geregistreerd). Volgende conclusies zijn bekomen uit de onderzoeken (Westhead, 1997): -

om competitief te blijven investeren Science Park bedrijven een groter deel van hun middelen in R&D dan de vergelijkbare off-park bedrijven;

-

de faciliteiten van Wetenschapsparken maken het mogelijk om makkelijker nieuwe producten en diensten op de markt te brengen;

-

het effect van de plaats van een Science Park op zowel de R&D inputs als outputs is verwaarloosbaar;

-

sommige Science Park bedrijven gaan eerder op technologie gebaseerde bedrijven overnemen dan te investeren in hun eigen R&D;

MASTERPROEF


16

-

on-park bedrijven met een gelijkaardige R&D input als off-park bedrijven zijn niet in staat om de input middelen (inspanningen, bestedingen en gekwalificeerd personeel) om te zetten in grotere R&D outputs.

11.7. Locatie De plaats waar een Science Park gevestigd is kan een invloed hebben op de grootte van de onderneming. Zo verschilt het gemiddeld aantal werknemers in een bedrijf op een Wetenschapspark van land tot land. In Griekenland waren in 1998 gemiddeld slechts 5 werknemers, terwijl dit in GrootBrittannië 16 bedraagt, in Spanje 26,7 en in Ierland 26,6 (Bakouros et al., 2002). Uit onderzoek van Lindelöf en Löfsten (2001) blijkt dat er geen direct verband bestaat tussen de Science Park locatie en de winstgevendheid (Löfsten & Lindelöf, 2001).

12.

Vergelijkende studie

Om de prestaties van de Science Parks te onderzoeken is de meest logische methode een vergelijkende studie tussen on- en off-park gelegen bedrijven (Lindelöf & Löfsten, 2002; Löfsten & Lindelöf, 2001; Lindelöf & Löfsten, 2003; Mian, 1991). Uit reeds uitgevoerde onderzoeken is gebleken dat deze onderzoeksmethode zijn beperkingen heeft: -

er is geen betrouwbare en rendabele manier om een vergelijkingsgroep samen te stellen wegens onvolledige gegevensbronnen om kleine, startende bedrijven te identificeren;

-

er is geen betrouwbare manier om een vergelijkingsgroep te identificeren wegens de sterke selectiecriteria die Wetenschapsparken vooropstellen om als bedrijf toegelaten te worden op het park;

-

gebrek aan controle op bedrijfsgegevens;

-

technologische invloeden van de universitaire centra zijn niet beperkt tot de bedrijven gevestigd op een Wetenschapspark.

MASTERPROEF


17

Deel 2: 1.

Eigen onderzoek

Inleiding

Technologisch innoverende bedrijven kiezen vaak voor een Wetenschapspark als nieuwe vestigingsplaats. Daarentegen zijn er ook bedrijven die het park verlaten. Dit thesisonderzoek wordt uitgevoerd om de verschillen tussen deze on- en off-park bedrijven op het vlak van groei, leeftijd, grootte, industriesector en rechtsvorm in kaart te brengen. Zo worden alle bedrijven die in 2006 op een Wetenschapspark in België gevestigd waren in deze studie onderzocht.

Er wordt geopteerd om geen vergelijkende studie uit te voeren tussen bedrijven gelegen binnen en buiten een Wetenschapspark. In eerste instantie omdat het doel van dit onderzoek verschillend is met reeds uitgevoerde studies en mede door de opgesomde beperking in het gedeelte theoretische achtergrond (Deel 1 § 12, p.17). In deze studie wordt nagegaan waarom bedrijven op een Wetenschapspark blijven of het verlaten. Niet het verschil tussen de on-park bedrijven en een vergelijkende groep off-park bedrijven wordt bestudeerd.

De groei van een bedrijf kan op verschillende manieren gemeten worden. In dit onderzoek is gekozen om de winst, de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het personeelsbestand te analyseren per bedrijf. Dit om na te gaan of bedrijven op een Wetenschapspark betere groeicijfers vertonen dan bedrijven die een park verlaten. Om een idee te krijgen van de grootte van een onderneming wordt gekeken naar het totaal der activa en het aantal personeelsleden.

MASTERPROEF


18

2.

Onderzoeksdoelstellingen

Het hoofddoel van dit onderzoek is het nagaan wat de beweegreden is voor bedrijven om op een Science Park te blijven of het te verlaten. Dit kan onderzocht worden door de verschillen van de on- en off-park bedrijven te bestuderen op basis van de groei, de bedrijfssector, de leeftijd en de grootte. Voorafgaand aan het ontwikkelen van de database zijn volgende onderzoeksvragen opgesteld:

1. Bestaat er een verschil in groei tussen bedrijven gelegen op een Science Park en bedrijven die van het park weggetrokken zijn? a. Winst/verlies b. Toegevoegde waarde c. Totaal der activa d. Personeelsbestand

2. Is er een verschil tussen het aantal groeiende bedrijven van een Wetenschapspark en het park verlatende bedrijven waar te nemen?

3. Kunnen verschillen tussen Science Park bedrijven en weggetrokken bedrijven worden opgemerkt? a. Leeftijd b. Grootte c. Bedrijfssector d. Rechtsvorm

4. Heeft de vestigingsplaats (on- en off-park) een bijkomende waarde naast de leeftijd, de grootte en de bedrijfssector voor het verklaren van de groei van een bedrijf?

MASTERPROEF


19

3.

Opzet onderzoeksmethodologie

Een databestand verkregen van het Federaal Wetenschapsbeleid is de aanzet tot deze studie. Deze database bestaat uit alle bedrijven gevestigd op een Belgisch Wetenschapspark in 2006. In 2006 waren er 1.448 bedrijven gevestigd op één van de veertien Science Parks in België. In Tabel 1 worden de Wetenschapsparken weergegeven.

Om een vergelijkende studie uit te voeren worden allerlei gegevens opgevraagd, met behulp van het softwareprogramma Bel-First (Bureau-Van Dijk), aan de hand van een verkregen lijst met BTWnummers. Bel-First staat voor „Financial Reports and Statistics on Belgian and Luxembourg companies‟. Het bevat gedetailleerde financiële informatie van bedrijven die hun jaarrekening in de laatste tien boekjaren neergelegd hebben. De algemene opgevraagde gegevens zijn onder andere naam, adres, datum van oprichting, Nace-code, rechtsvorm en rechtstoestand. Daarnaast worden ook de financiële gegevens van de bedrijven verzameld waaronder winst, toegevoegde waarde, totaal der activa en gemiddeld personeelsbestand van de periode 2000-2009.

Er wordt nagegaan of de 1.448 bedrijven in 2009 nog steeds gelegen zijn op het park. Dit wordt gecontroleerd door hun huidig adres bekomen uit Bel-First te vergelijken met het databestand van 2006. Een nieuwe variabele „On/Off Park‟ wordt aangemaakt om de bedrijven in te delen. Aangezien niet van elke bedrijf het BTW-nummer is terug gevonden, werd de database gereduceerd tot 1.140. Dit zou onder andere te wijten kunnen zijn aan een naamsverandering, een wijziging van de straatnaam, de uitbreiding van het park, een overname of een fusies.

MASTERPROEF


20

Tabel 1: Aantal bedrijven op de Belgische Wetenschapsparken

Wetenschapsparken

# bedrijven database 2006

# bedrijven beschikbare gegevens Bel-First

# bedrijven op park 2009

Louvain-la-Neuve Science Park Haasrode Da Vinci Mercator Zellik Erasmus Sart Tilman (Liège Science Park) Vesalius Ardoyen Limburg Crealys Aeropole Initialis Waterfront

239 415 117 52 94 39 73 34 55 34 98 127 66 5

181 331 75 48 90 34 46 30 45 26 82 97 50 5

130 233 41 32 50 18 27 16 29 17 49 61 24 2

Totaal

1448

1140

729

In bovenstaande tabel is duidelijk hoeveel bedrijven in 2006 op één van de veertien Belgische Wetenschapsparken gelegen zijn, volgens de database verkregen van het Federaal Wetenschapsbeleid. Daarnaast wordt weergegeven hoeveel bedrijven beschikbare gegevens hebben in Bel-First en hoeveel bedrijven daarvan in 2009 nog op een park gevestigd zijn, namelijk 64%.

MASTERPROEF


21

4.

Gegevensverwerking

4.1.

Gegevensanalyse

De groei van een bedrijf kan in verschillende dimensies worden weergegeven. Daarom is het noodzakelijk om de groei op verschillende manieren te meten. In dit onderzoek wordt de gemiddelde jaarlijkse groei bestudeerd aan de hand van de volgende indicatoren: de winst, de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het gemiddeld personeelsbestand. De keuze voor de meeste indicatoren is gebaseerd op reeds uitgevoerde vergelijkende studies tussen on- en off-park bedrijven (Deel 1 § 11.1.1, p. 11).

De indicator personeel wordt in empirisch onderzoek vaak gebruikt, waardoor ook in dit onderzoek de keuze gaat naar onder andere het bestuderen van personeelsgegevens. Deze groeimaatstaf kan niet onmiddellijk gerelateerd worden aan financiële informatie. Het is echter wel een goede indicator voor de werkgelegenheid. Er kan worden verwacht dat bedrijven met positieve vooruitzichten een stijging van het aantal personeelsleden zullen kennen.

Winst (verlies) is naast een belangrijke groei-indicator tevens een maatstaf voor het meten van het succes van een onderneming.

Naast personeelsgegevens is toegevoegde waarde een belangrijke maatstaf in het groeionderzoek. Om de productiefactoren die de bedrijven toevoegen aan hun verbruikte goederen en diensten onderling te vergelijken, wordt gebruikt gemaakt van de toegevoegde waarde. Door het gebruik van deze indicator wordt een inzicht verkregen in de omvang van de productie.

De vierde groei-indicator is het totaal der activa. Deze groeimaatstaf is een indicatie voor de investeringsgroei. Namelijk wanneer een onderneming wil groeien zal het zijn activiteiten moeten uitbreiden en onder andere investeren in vaste activa.

De specifieke groei in deze studie wordt telkens absoluut en relatief berekend aan de hand van onderstaande formules.

MASTERPROEF


22

De bestudeerde periode voor de berekening van de groei is 2000-2009. Indien niet alle gegevens van deze periode in Belfirst beschikbaar zijn, wordt in de formule gebruik gemaakt van aangrenzende jaren met gegevens. Bij gebrek aan voldoende gegevens in deze periode bij een bepaalde groei-indicator wordt voor dit bedrijf die bepaalde groei niet berekend. Deze worden dan weergegeven als een „missing value‟. Om geen vertekend beeld van het resultaat te bekomen, worden de bedrijven die failliet of gefusioneerd zijn tussen 2006 en 2009 niet opgenomen bij de berekening van de prestatie. Daarnaast wordt nagegaan of een bedrijf op het gebied van de winst, de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het gemiddeld personeelsbestand groeit of daalt.

In de literatuurstudie wordt vaak onderzocht of de industriesector waarin het bedrijf actief is een invloed heeft op de locatie van het bedrijf (Deel 1 § 11.4, p.15). In dit onderzoek wordt op basis van de hoofdactiviteit de bedrijven ingedeeld in industriesectoren. Deze indeling is gebaseerd op de Nace code. De Nace is de Europese activiteitennomenclatuur. Het is een officiële Europese lijst van activiteitenomschrijvingen die gebruikt wordt om bedrijven in te delen in sectoren. De Nace bestaat uit een nummer (de Nace Code) en een omschrijving. De Nace Code is de code die bij de hoofdactiviteit van de onderneming hoort. Verder is deze opgebouwd uit vier niveaus: secties, afdelingen, groepen, klassen (De Vlaamse Overheid, s.d.). Met Bel-First wordt het vierde niveau namelijk de klasse verkregen. Op basis hiervan worden de bedrijven ingedeeld in economische sectoren; de sectie van de Nace Code.

MASTERPROEF


23

Tabel 2: Sectie Nace Code

Sectie Nace Code A B C

Landbouw, bosbouw en visserij Winning van delfstoffen Industrie

D

Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht

E F G H I J K

Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen

L

Exploitatie van en handel in onroerend goed

M

Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten

N

Administratieve en ondersteunende diensten

O P Q R S

MASTERPROEF

Omschrijving

Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten

T

Huishoudens als werkgever; nietgedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik

U

Extraterritoriale organisaties en lichamen


24

Verder kan de leeftijd een belangrijke factor zijn om al dan niet op een Wetenschapspark te blijven. Het aantal jaar dat een onderneming actief is wordt berekend aan de hand van de oprichtingsdatum verkregen uit Bel-First.

In 2009 wordt onderzocht of de bedrijven nog op een Wetenschapspark gevestigd zijn. Zo is het interessant om te weten of het vooral grote of kleinere bedrijven zijn die het park verlaten hebben. Aangezien de grootte van een onderneming naar voorkomt in het aantal werknemers en het totaal der activa worden in deze studie testen uitgevoerd op deze variabelen daterende van 2009.

De juridische structuur van de bedrijven uit de database wordt door Bel-First ingedeeld in zestien categorieën. Hiervan worden enkel de hoofdcategorieën weergegeven: B.V.B.A., E.V.B.A., N.V., V.Z.W., Buitenlandse vennootschap die in België een vaste vestiging heeft, Burgerlijke vennootschap in de vorm van een B.V.B.A., Commanditaire vennootschap op aandelen, Coöperatieve vennootschap, Economisch samenwerkingsverband, Gewone commanditaire vennootschap, Privaatrechtelijke vennootschap. In dit onderzoek zal er enkel een onderscheid worden gemaakt tussen de Buitenlandse vennootschap die in België een vaste vestiging hebben en de andere rechtsvormen. Dit om na te gaan of de buitenlandse vennootschappen meer geneigd zijn om een Science Park te verlaten dan de Belgische ondernemingen.

4.2.

Gegevenscontrole

Alle gegevens van het huidige onderzoek zijn in het statistisch programma SPSS 17 ingevoerd en verwerkt. Om te beginnen werden de variabelen van een bedrijf waarbij geen informatie uit Bel-First bekomen was als „missing value‟ geclassificeerd. Vervolgens wordt de database gecorrigeerd door het opsporen van onjuiste gegevens. Via SPSS worden deze uitschieters in kaart gebracht. Een meetwaarde wordt als uitschieter beschouwd wanneer deze buiten het interval [μ - 2σ, μ + 2σ] gelegen is. Uiteindelijk bestaat de steekproef uit 1.101 bedrijven.

MASTERPROEF


25

4.3.

Statistische toetsen

In dit onderzoek wordt bij het testen van de hypothesen uitgegaan van een gewenst alfasignificantieniveau van 5 %. Dit, omdat standaard de kritische p-waarde op 5 % wordt vastgelegd. Er wordt getracht om met een betrouwbaarheid van 95% de nulhypothesen te verwerpen. 4.3.1.

Mann Withney U test

Er wordt gedacht om T-testen uit te voeren bij onderzoek naar de groei van on- en off-park bedrijven. Bij een T-test zijn de afhankelijke variabelen interval- of ratio geschaald en is de populatie normaal verdeeld. Om de veronderstelling van normaal verdeeld te controleren wordt de “Test of Normality” uitgevoerd. Zowel de Kolmogorov-Smirnov test als de Shapiro-Wilk test geven aan dat de nulhypothese (de data is normaal verdeeld) voor iedere groei-indicator moet worden verworpen (significantieniveau: 0,000 < 0.05). Aangezien de populatie niet normaal verdeeld is, wordt gebruik gemaakt van een niet-parametrische test. De database, bestaande uit twee onafhankelijke steekproeven namelijk on- en off-park bedrijven, geeft aanleiding tot het gebruik van de Mann Withney U test. De nulhypothesen (H0) die onder deze test getoetst worden, geven aan dat er geen verschil is in de gemiddelde waarde tussen de twee onafhankelijke groepen. De nulhypothese wordt verworpen wanneer de p-waarde onder de kritische p-waarde ligt.

Ook wordt gebruik gemaakt van de Mann Whitney U test om na te gaan of er een verschil bestaat op het gebied van de leeftijd en de grootte tussen on- park bedrijven en weggetrokken bedrijven. Vóór de testen kunnen worden uitgevoerd, moet nagegaan worden of de afhankelijke variabelen leeftijd en grootte normaal verdeel zijn. 4.3.2.

Chi-kwadraattest

Om de vergelijking mogelijk te maken tussen on- en off-park bedrijven en om na te gaan of die statistisch van elkaar afwijken op het gebied van de Nace Code en de rechtsvorm wordt de Chi-kwadraattest toegepast. Statistisch wordt dit onderzocht met behulp van kruistabellen. Voor de analyse van de kruistabellen wordt gebruik gemaakt van de Chi-kwadraattest. Deze keuze is verantwoord omdat de afhankelijke variabelen Nace Code en rechtsvorm categorische variabelen zijn en de onafhankelijke variabele on/off park ingedeeld is in twee klassen. De nulhypothesen die via deze toets getest worden, stellen dat de on- park resultaten niet afwijken van de off-park resultaten. Bij een p-waarde kleiner dan 5% wordt de desbetreffende nulhypothesen verworpen.

Naast het berekenen van de groei wordt gekeken of deze bedrijven een positieve of een negatieve groei kennen. De bedrijven met een positieve groei worden geclassificeerd als groeiers, die met een MASTERPROEF


26

negatieve groei als dalers. Hierbij wordt de Chi-kwadraattest gebruikt om te verifiëren of er een significant verschil bestaat tussen on- en off- park bedrijven op basis van de indeling groeiers/dalers. 4.3.3.

Regressie-analyse

Regressie wordt toegepast om na te gaan welke variabelen een verklarende waarde hebben voor het al dan niet groeien van on- of off-park bedrijven. Aangezien de afhankelijke variabele categorisch geschaald is en uit twee categorieën bestaat, namelijk groeiers en dalers, wordt gebruik gemaakt van logistische regressie. De afhankelijke variabele groei wordt verklaard aan de hand van meerdere onafhankelijke variabelen (on/off park, grootte gemiddeld personeelsbestand 2006, grootte activa 2006, indsutriesector, leeftijd). Zo wordt onderzocht of naast de controlevariabelen, de onafhankelijke variabele on/off

park een bijkomende invloed heeft op de groei. Verschillende onafhankelijke

variabelen zijn aanwezig waardoor de methode van de meervoudige logistische regressie toegepast wordt.

De regressie levert een vergelijking op waarmee kan voorspeld worden in welke mate de onafhankelijke variabelen de afhankelijke variabele groeiers verklaren en dus goede predictors zijn. Onderstaande vergelijking geeft het verband weer tussen de variabelen:

waarin: Y: groeiers/dalers X1: on/off park X2: grootte gemiddeld personeelsbestand 2006 X3: grootte totaal der activa 2006 X4: leeftijd X5: Nace code α, ß1, ß2, ß3, ß4, ß5: te schatten regressiecoëfficiënten De Wald statistiek horende bij de logistische regressie, die Chi-kwadraat verdeeld is, of de eraan gekoppelde p-waarde, wordt gebruikt om na te gaan of de regressiecoëfficiënten al dan niet significant van nul verschillen, met nulhypothese ß is gelijk aan nul.

MASTERPROEF


27

5.

Resultaten

5.1.

Groei

5.1.1. Gemiddelde groei In dit onderzoek wordt onder andere onderzocht of bedrijven gelegen op een Wetenschapspark hogere groeicijfers hebben in vergelijking met bedrijven die het park verlaten hebben. Deze groei kan op verschillende manieren gemeten worden (Deel 1 § 11.1.1, p.11). Hier wordt ervoor gekozen om gebruik te maken van de groei-indicatoren: winst/verlies, toegevoegde waarde, totaal der activa en gemiddeld personeelsbestand.

In Tabel 3 en Tabel 4 worden de jaarlijkse gemiddelde absolute en relatieve groeicijfers weergegeven samen met hun standaardafwijkingen. Metingen van de absolute groei geven het werkelijke verschil weer tussen de grootte op het begin en het einde van de observatie periode. Relatieve groeimetingen refereren naar de relatieve veranderingen die een onderneming heeft ondergaan ten opzichte van de begindatum van de bestudeerde periode. Uit de bewerkte database valt af te leiden dat bij absolute groeimetingen grote ondernemingen in het voordeel zijn, terwijl bij relatieve groeimetingen de kleine ondernemingen de bovenhand krijgen.

Tabel 3: Gemiddelde groei in absolute cijfers

Gemiddelde groei per jaar in absolute cijfers (periode 2000-2009) Winst (verlies) (dz Euro) Toegevoegde waarde (dz Euro) Totaal der activa (dz Euro) Gemiddeld personeelsbestand

On-Park

Off-Park

N Gemiddelde St. afwijking 529 29,36 392,28 529 115,63 441,25 528 333,22 3.342,12 372 0,82 3,21

N Gemiddelde St. afwijking 221 1,31 218,87 221 83,75 412,46 221 580,70 2.787,73 155 0,96 3,27

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de jaarlijkse gemiddelde groei in absolute cijfers van winst (verlies) en toegevoegde waarde groter zijn bij on-park bedrijven dan bij off-park bedrijven. Daarentegen is te zien dat de jaarlijkse gemiddelde groei van de twee andere onderzochte groei-indicatoren kleiner uitvalt bij de on-park bedrijven.

MASTERPROEF


28

Tabel 4: Gemiddelde groei in relatieve cijfers

Gemiddelde groei per jaar in relatieve cijfers (%) (periode 2000-2009) Winst (verlies) Toegevoegde waarde Totaal der activa Gemiddeld personeelsbestand

On-Park

Off-Park

N Gemiddelde St. afwijking 529 22,38 254,17 529 49,59 179,34 528 29,09 76,85 372 17,95 47,11

N Gemiddelde St. afwijking 221 -18,96 317,25 221 144,48 573,82 221 60,58 137,65 155 26,31 78,31

Wanneer de jaarlijkse gemiddelde relatieve groei van de ondernemingen wordt geanalyseerd, is te zien in de tabel dat off-park bedrijven in 2009 minder winst maken ten opzichte van 2000. Terwijl de onpark bedrijven een positieve groei van de winst kennen. Daarnaast kennen de off-park bedrijven een grotere jaarlijkse gemiddelde relatieve groei van de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het gemiddeld personeelsbestand.

Op te merken is dat bij het bestuderen van de groei de absolute groeimetingen moeten gescheiden worden van de relatieve. Dus de bekomen absolute en relatieve waarden mogen onderling niet met elkaar vergeleken worden (Delmar et al., 2003).

Om na te gaan of er een verschil bestaat tussen on- en off- park bedrijven op het gebied van de groei wordt de onderstaande hypothese getest met behulp van de Mann Whitney U test.

H01: Er is geen verschil tussen de gemiddelde groei van bedrijven gelegen op een Science Park en de bedrijven die weggetrokken zijn van het park.

Tabel 5: Mann Whitney U test op de absolute groei

Mann-Whitney U p-waarde Z-waarde waarde (tweezijdig) Winst (verlies) Toegevoegde waarde Totaal der activa Gemiddeld personeelsbestand

56.753,00 56.933,00 57.990,00 27.412,00

-0,629 -0,562 -0,131 -0,892

0,529 0,574 0,090 0,372

In Tabel 5 is te zien dat voor de absolute groei van iedere indicator de nulhypothese niet mag verworpen worden, aangezien er een alpha van 0,05 gehanteerd wordt.

MASTERPROEF


29

Tabel 6: Mann Whitney U test op de relatieve groei

Mann-Whitney U p-waarde Z-waarde waarde (tweezijdig) 54.441,00 51.939,50 50.688,00 28.711,00

Winst (verlies) Toegevoegde waarde Totaal der activa Gemiddeld personeelsbestand

-1,484 -2,409 -2,835 -0,075

0,138 0,016 0,005 0,940

Alleen de nulhypothesen horende bij de relatieve groei van de toegevoegde waarde en het totaal der activa moeten verworpen worden, doordat de bijhorende p-waarden kleiner zijn dan 0,05. 5.1.2. Groeiers/ dalers In de voorgaande test werden de waarden van de gemiddelde groei van on- en off-park bedrijven vergeleken. Nu wordt nagegaan of een bedrijf op het gebied van de winst, de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het gemiddeld personeelsbestand groeit of daalt.

Tabel 7: Percentages groeiers/dalers on- en off-park

Verdeling groeiers en dalers (periode 2000-2009)


On-Park

Off-Park

N Groeiers Dalers Totaal Groeiers Dalers Totaal (%) (%) (%) (%) (%) (%) 750 750 749

57,5 67,7 30,5

42,5 32,3 69,5

100 100 100

54,3 65,6 73,8

45,7 34,4 26,2

100 100 100

527

76,9

23,1

100

76,1

23,9

100

Procentueel is te zien dat volgens Tabel 7 er meer groeiende bedrijven zijn, op het gebied van de winst (verlies) en de toegevoegde waarde, op een Wetenschapspark dan er groeiende off-park bedrijven zijn. Bij de groei van het totaal der activa zijn er in procentuele cijfers meer dalende bedrijven on-park dan off-park. De groei bekeken vanuit het gemiddeld personeelsbestand geeft gelijkaardige cijfers voor on- en off-park bedrijven weer.

MASTERPROEF


30

Procentuele verdeling groeiers-dalers 100%

Bedrijven

80%

42,5

45,7

32,3

34,4

26,2

23,1

23,9

73,8

76,9

76,1

69,5

60% 40% 57,5 20%

54,3

67,7

65,6 30,5

0%

Groeiers (%)

Dalers (%)

Grafiek 1: Procentuele verdeling groeiers/dalers

H02: Het aantal groeiende bedrijven op een Wetenschapspark is gelijk aan het aantal groeiende weggetrokken bedrijven.

Tabel 8: Chi-kwadraattest op groeiers/dalers


Pearson Chi-Square waarde 0,637 0,301 1,359

1 1 1

p-waarde (tweezijdig) 0,425 0,583 0,244

1

0,852

# vrijheidsgraden

0,035

In Tabel 8 zijn de resultaten van de Chi-kwadraattest terug te vinden. Voor de verschillende groeivariabelen die onderzocht worden, is de Pearson Chi-Square waarde, het aantal vrijheidsgraden en de tweezijdig overschrijdingskans weergegeven. Een alfa van 0,05 wordt gehanteerd waardoor de nulhypothese bij de vier groeivariabelen wordt verworpen. Er is te besluiten dat het aantal on-park bedrijven die groeien in de winst, de toegevoegde waarde, het totaal der activa of het gemiddeld

MASTERPROEF


31

personeelsbestand statistisch niet significant verschillen van het aantal groeiende bedrijven buiten het park.

5.2.

Industriesector

Er wordt nagegaan of een verband bestaat tussen de plaats van vestiging (on- en off-park) en het soort bedrijfsactiviteiten (Nace Code) die worden uitgevoerd. Voor de benaming horende bij de Nace Code wordt verwezen naar Tabel 2.

Procentuele verdeling Nace Code binnen on/off park 30% 25%

Bedrijven

20% 15% 10% 5% 0% A

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

P

Q

R

S

Nace Code Off Park (%)

On Park (%)

Grafiek 2: Procentuele verdeling Nace Code binnen on/off park

MASTERPROEF


32

In bovenstaande grafiek is te zien welke de top vijf is van de meest voorkomende bedrijfssectoren bij de on- en off-park bedrijven: 1. M: Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (on-park: 24,4 %;

off-park: 29,4 %); 2. G:

Groot-

en

detailhandel;

reparatie

van

auto's

en

motorfietsen

(on-park: 20,2 %; off-park: 25,3 %); 3. J: Informatie en communicatie (on-park: 17,5 %; off-park: 17,4 %); 4. C: Industrie (on-park: 12,0 %; off-park: 9,2 %); 5. F: Bouwnijverheid (on-park: 4,9 %; off-park: 6,2 %).

Procentuele verdeling on/off-park bedrijven binnen Nace code 100%

Bedrijven

80%

60,00

58,60

60%

59,50

64,00 61,50

68,80

71,40

69,40

66,70

71,70

69,70

74,20

100,00 83,30

72,70

100,00

100,00

40% 20%

41,40

40,00

40,50

36,00 38,50

31,20

30,30 30,60

33,30

28,30 28,60

25,80 27,30

16,70

0% G

M

H

S

J

I

K

F

C

P

N

Q

L

R

A

D

E

Nace Code Off Park (%)

On Park (%)

Grafiek 3: Procentuele verdeling on/off-park bedrijven binnen Nace Code

In Grafiek 3 is afgebeeld hoeveel bedrijven er binnen een bepaalde sector weggetrokken zijn van een Belgisch Wetenschapspark sinds 2006.

De gegevens horend bij Grafiek 2 en 3 zijn terug te vinden in bijlage 1 en 2.

MASTERPROEF


33

H03: De verdeling van de verschillende Nace Codes van de on-park bedrijven wijkt niet af van de verdeling van de verschillende Nace Codes van de off-park bedrijven.

H04: Het aantal weggetrokken binnen een bepaalde Nace Code is gelijk aan het aantal op het park gebleven bedrijven.

Tabel 9: Chi-kwadraattest op Nace Code

Nace Code

Pearson Chi-Square waarde

# vrijheidsgraden

p-waarde (tweezijdig)

16,761

16

0,401

Door de tweezijdige overschrijdingskans (p-waarde) van 0,401 kan worden gesteld dat de nulhypothesen niet verworpen mogen worden. Hieruit valt te besluiten dat de verdeling van de Nace Code voor de on-park bedrijven gelijkaardig is met die van de bedrijven die zich elders hebben gevestigd. Daarnaast is er ook geen statisch significant verschil tussen het aantal weggetrokken en gebleven bedrijven binnen een bepaalde Nace Code.

5.3.

Leeftijd

De gemiddelde leeftijd van de on-park bedrijven wordt vergeleken met deze van de weggetrokken bedrijven aan de hand van de Mann-Whitney U test. Op deze manier wordt nagegaan of eerder jongere of oudere bedrijven gevestigd zijn op een Science Park.

Tabel 10: Gemiddelde leeftijd

Leeftijd

N

Gemiddelde St. afwijking (jaar)

799 565 234

On/Off Park On Park Off Park

15,91 16,75 13,88

12,913 13,614 10,800

Bij het onderzoeken van de leeftijd zijn er slechts 799 van 1.101 bedrijven opgenomen in deze test. Dit is te wijten aan het feit dat de 302 niet opgenomen bedrijven 2006 en 2009 failliet zijn gegaan of gefusioneerd zijn. In Tabel 10 is te Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.zien dat de bedrijven die na 2006 nog steeds op een Wetenschapspark gevestigd zijn, ouder zijn dan bedrijven die in de periode 2006-2009 het park verlaten hebben.

H05: De gemiddelde leeftijd van bedrijven gelegen op een Science Park is gelijk aan deze van de vertrokken bedrijven. MASTERPROEF


34

Tabel 11: Mann-Whitney U test op de leeftijd

Leeftijd

Mann-Whitney U waarde

Z-waarde


57.591,50

-2,870

0,004

Aangezien de p-waarde kleiner is dan 0,05, is de kans 4 % dat het gevonden resultaat aan toeval te wijten is. De nulhypothese wordt verworpen. Er is een statisch significant verschil tussen de gemiddelde leeftijd van on- en off-park bedrijven.

5.4.

Grootte

5.4.1. Grootte personeel 2009 Er wordt onderzocht of de grootte van het bedrijf een rol kan spelen bij de keuze van vestigingsplaats. Het gemiddeld personeelsbestand in 2009 van de bedrijven gelegen op een wetenschapspark wordt vergelijken met deze van de weggetrokken bedrijven.

Tabel 12: Gemiddelde grootte personeelsbestand 2009

Grootte gemiddeld personeelsbestand 2009 On/Off Park On Park Off Park

N 416 304 112

Gemiddelde 35,52 37,01 31,50

St. afwijking 76,669 76,285 77,905

Uit Tabel 12 kan worden afgeleid dat het gemiddelde aantal personeelsleden in 2009 van de bedrijven gevestigd op een Wetenschapspark groter is dan het aantal tewerkgestelden bij offpark bedrijven. Er dient opgemerkt te worden dat niet alle bedrijven in de test opgenomen zijn, doordat van deze bedrijven de personeelsaantallen van 2009 niet opvraagbaar waren in Bel-First. Ook zijn de bedrijven die tussen 2006 en 2009 failliet zijn gegaan of gefusioneerd zijn niet opgenomen in deze test.

H06: Er is geen verschil tussen de grootte van bedrijven in 2009 gelegen op een Wetenschapspark, op het gebied van het gemiddelde aantal personeelsleden, en de bedrijven die het park verlaten hebben.

MASTERPROEF


35

Tabel 13: Mann-Whitney U test op de grootte personeelsbestand 2009


Z-waarde


14.113,50

-2,679

0,007

Grootte personeelsbestand 2009

Doordat de p-waarde kleiner is dan 0,05 wordt de vooropgestelde nulhypothese verworpen. Er is dus wel een significant verschil tussen het gemiddeld personeelsaantal bij on-park en off-park bedrijven. 5.4.2. Grootte totaal der activa 2009 Naast het analyseren van de personeelsgrootte wordt ook nagegaan of de grootte gemeten op het gebied van het activa in 2009 verschillend is tussen on- en off-park bedrijven.

Tabel 14: Gemiddelde grootte totaal der activa 2009

Grootte totaal der activa 2009 (dz Euro) On/Off Park On Park Off Park

N 666 468 198

Gemiddelde 13.427,00 14.684,27 10.455,29

St. afwijking 56.638,397 57.219,421 55.269,689

Bij de bedrijfsgrootte gemeten op basis van het totaal der activa blijkt dat de bedrijven on-park gemiddelde gezien een grotere waarde vertoont dan de off-park bedrijven. Het uitvoeren van deze test is niet mogelijk op alle bedrijven. Niet alle bedrijfsgegevens van het totaal der activa in 2009 zijn echter beschikbaar in Bel-First. Verder moet rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat een aantal bedrijven failliet of gefusioneerd zijn in de periode 2006-2009.

H07: Er is geen verschil tussen de grootte van bedrijven in 2009 gelegen op een Wetenschapspark, op het gebied van het gemiddeld totaal der activa, en de bedrijven die het park verlaten hebben. Tabel 15: Mann-Whitney test op de grootte totaal der activa 2009

Grootte totaal der activa 2009


Z-waarde


39.428,00

-3,042

0,002

Een p-waarde van 0,002 wordt bekomen, welke kleiner is dan de standaard kritische p-waarde.

Hierdoor wordt de nulhypothese verworpen. Er bestaat dus wel een verschil tussen het gemiddeld totaal der actief van de bedrijven on- en off-park gelegen in 2009.

MASTERPROEF


36

5.5.

Rechtsvorm

Vervolgens wordt getracht om na te gaan of er een verschil bestaat tussen on-park gelegen buitenlandse vennootschappen die in België een vaste vestiging hebben en diegene die het Wetenschapspark verlaten hebben.

In 2006 bevonden er zich slechts 52 buitenlandse vennootschappen op de in België bestudeerde Wetenschapsparken. Dit aantal lijkt laag te zijn. Mogelijks is dit te wijten aan het feit dat niet alle buitenlandse vennootschappen correct geregistreerd zijn in Bel-First. In de periode 2006-2009 zijn van deze vennootschappen 25 failliet gegaan. Van de andere 27 bedrijven zijn er geen gegevens beschikbaar voor de groei-indicatoren en de grootte. Hierdoor wordt beslist om geen testen uit te voeren op de rechtsvorm.

5.6.

Verklarende variabelen voor groeiers

Heeft de plaats van vestiging van een onderneming een additionele verklarende waarde voor het verklaren van de groeiers/dalers, indien we al rekening houden met de eventuele verklarende waarden leeftijd, Nace Code, grootte van het totaal der activa en gemiddeld personeel in 2006? Dit wordt gecontroleerd aan de hand van logistische regressie die telkens bestaat uit twee modellen. In model 1 wordt gekeken of de controlevariabelen een invloed uitoefenen op de groeiers en dalers. In model 2 wordt de onafhankelijke variabele on/off park toegevoegd. H08: De onafhankelijke variabelen zullen geen invloed uitoefenen op het al dan niet groeien of dalen in verband met de winst van een bedrijf.

MASTERPROEF


37

Tabel 16: Logistische regressie op groeiers/dalers: Winst (verlies)

Model 1 Groeiers/dalers: Winst (verlies)

Beta Coefficiënt

p-waarde

Constante

Model 2 Beta Coefficiënt 0,076

p-waarde 0,662

Controle variabelen Grootte Personeelsbestand 2006 Grootte Totaal der activa 2006 Leeftijd Nace Code Onafhankelijke variabelen On/Off Park

0,225

0,276 0,003 1,187 0,276 1

Nagelkerke R-square Chi-square waarde p-waarde # vrijheidsgraden

Model 1 bestaande uit het aantal personeelsleden in 2006, de grootte van het totaal der actief in 2006, de leeftijd en de Nace Code draagt niet bij tot het verklaren van de groeiers/dalers. Ook model 2 draagt niet bij tot het verklaren van de afhankelijke variabele aangezien de p-waarde kleiner is dan 0,05. De Nagelkerke R-square waarde bedraagt 0,003 wat aangeeft dat de onafhankelijke variabele on/off park in dit model 0,3 % van de variantie verklaard.

H09: De onafhankelijke variabelen zullen geen invloed uitoefenen op het al dan niet groeien of dalen in verband met de toegevoegde waarde van een bedrijf.

MASTERPROEF


38

Tabel 17: Logistische regressie op groeiers/dalers: Toegevoegde waarde

Model 1 Groeiers/dalers: Toegevoegde waarde Constante Controle variabelen Grootte Personeelsbestand 2006 Grootte Totaal der activa 2006 Leeftijd Nace Code

Beta Coefficiënt 0,826

p-waarde

0,009

0,000

0,014

Model 2 Beta p-waarde Coefficiënt 0,689 0,000

0,008

0,017

0,200

0,384

Onafhankelijke variabelen On/Off Park Nagelkerke R-square Chi-square waarde p-waarde # vrijheidsgraden

0,031 9,995 0,002 1

0,033 10,745 0,005 2

Enkel de controlevariabele grootte personeelsbestand 2006 wordt opgenomen in model 1. Dit wil dus zeggen dat enkel deze variabele een invloed heeft op het verklaren van de groeiers/dalers. De combinatie van de onafhankelijk variabele met de controle variabele grootte personeelsbestand 2006 draagt bij tot het verklaren van het model (p-waarde = 0,005).

H010: De onafhankelijke (controle)variabelen zullen geen invloed uitoefenen op het al dan niet groeien of dalen in verband met het totaal der activa van een bedrijf.

MASTERPROEF


39

Tabel 18: Logistische regressie op groeiers/dalers: Totaal der activa Model 1 Groeiers/dalers: Totaal der activa Constante Controle variabelen Grootte Personeelsbestand 2006 Grootte Totaal der activa 2006 Leeftijd Nace Code


0,056

Model 2

0,010


0,049

0,055

0,052

-0,266

0,282

p-waarde

Onafhankelijke variabelen On/Off Park Nagelkerke R-square Chi-square waarde p-waarde # vrijheidsgraden

0,012 3,883 0,049 1

p-waarde 0,007

0,016 5,068 0,079 2

De Nace Code wordt in model 1 opgenomen. Dus enkel deze variabele heeft een invloed op het verklaren van de groeiers/dalers. Model 2 bestaande uit on/off park en Nace Code heeft een p-waarde van 0,079 wat wil zeggen dat de nulhypothese verworpen mag worden. Enkele de combinatie Nace Code en on/off park zullen een invloed uitoefenen op het al dan niet groeien van een bedrijf.

H011: De onafhankelijke (controle)variabelen zullen geen invloed uitoefenen op het al dan niet groeien of dalen in verband met het gemiddeld personeelsbestand van een bedrijf.

MASTERPROEF


40

Tabel 19: Logistische regressie op groeiers/dalers: Personeelsbestand

Model 1 Groeiers/dalers: Personeelsbestand

Step 1

Model 2 Step 2

Beta Coefficiënt

p-waarde

Beta Coefficiënt

p-waarde

Beta Coefficiënt

p-waarde

0,354

0,159

0,834

0,011

0,775

0,034

0,000

-0,018 0,093

0,021 0,003

-0,018 0,093

0,020 0,003

0,094

0,713

Constante Controle variabelen Grootte Personeelsbestand 2006 Grootte Totaal der activa 2006 Leeftijd Nace Code

0,112

Onafhankelijke variabelen On/Off Park Nagelkerke R-square Chi-square waarde p-waarde # vrijheidsgraden Step 1: model met Nace Code Step 2: model met zowel Nace Code als leeftijd

0,045 14,180 0,000 1

0,062 19,432 0,000 2

0,062 19,567 0,000 3

Model 2 heeft een p-waarde van 0,000 waaruit geconcludeerd wordt dat de combinatie van de variabelen leeftijd, Nace code en on/off park een verklarende hebben voor het al dan niet groeien van een onderneming.

6.

Discussie

Bij de aanvang van het eigen onderzoek zijn enkele onderzoeksvragen opgesteld. In deze discussie zullen de resultaten besproken worden en getracht worden een antwoord te bieden op deze vragen. Wanneer mogelijk, wordt een verklaring gegeven en een vergelijking gemaakt met reeds uitgevoerde onderzoeken. Wel moet rekening gehouden worden met het feit dat in die onderzoeken gebruik wordt gemaakt van vergelijkende studies. In dit onderzoek daarentegen worden de nog steeds op een Wetenschapspark gelegen bedrijven vergeleken met de weggetrokken bedrijven. Bij het vergelijken worden de groei, de industriesector, de leeftijd en de grootte onderzocht.

6.1.

Groei

Uit de statische testen (Tabel 5) is gebleken dat er voor alle bestudeerde indicatoren geen significant verschil is tussen de gemiddelde absolute groei van bedrijven gelegen op een Wetenschapspark en de weggetrokken bedrijven. Ook voor de relatieve groei (Tabel 6) gemeten op basis van winst (verlies) en het personeelsbestand is er geen significant verschil op te merken. Enkel bij de gemiddelde relatieve groei van de toegevoegde waarde en het totaal der activa verschillen de on- en off-park bedrijven onderling significant van elkaar. De jaarlijkse gemiddelde groei werd berekend op basis van volgende indicatoren: de winst (verlies), de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het gemiddeld personeelsbestand. Daarnaast is te zien dat bij het bestuderen van het aantal positief en negatief groeiende bedrijven, gemeten op dezelfde groei-indicatoren, er geen significant verschil aanwezig is.

Het niet significant groeien op basis van de winst is in overeenkomst met de resultaten terug gevonden uit de literatuur (Deel 1 $ 11.1.3, p.13). Daaruit is te concluderen dat er geen direct verband bestaat tussen de vestigingsplaats van het bedrijf en zijn gerealiseerde winst. Er komt wel naar voor dat de groei op het gebied van de werkgelegenheid significant verschilt bij on- en off-park bedrijven. Terwijl in het eigen onderzoek dit niet het geval is. Hierbij is op te merken dat in het literatuuronderzoek telkens

vergelijkende

studies

plaatsvonden,

welke

werden

uitgevoerd

op

buitenlandse

Wetenschapsparken. Terwijl in dit onderzoek een vergelijking wordt gemaakt tussen de bedrijven die in 2009 nog steeds op een park gevestigd zijn en de reeds weggetrokken bedrijven.

MASTERPROEF


42

Zoals eerder vermeld, worden de gemiddelde jaarlijkse relatieve groei van de toegevoegde waarde en het totaal der activa gekenmerkt door een significant verschil. In Tabel 4 is te zien dat de bedrijven weggetrokken van een Science Park een hogere groei kennen op het vlak van deze indicatoren dan de gebleven bedrijven.

Het lagere relatieve groeicijfer van de toegevoegde waarde van de op het park gebleven bedrijven zou te wijten kunnen zijn aan het feit dat van deze ondernemingen verwacht wordt dat ze vooral onderzoeks- en ontwikkelingsinspanningen leveren en zich niet enkel richten op productie. Hierdoor wordt verwacht dat de on-park bedrijven beperktere intermediaire inputs nodig hebben dan de off-park bedrijven. De weggetrokken bedrijven zullen misschien in de loop der tijd hun werkgebied verlegd hebben van onderzoek en ontwikkeling naar meer productie. Wat een reden zou kunnen zijn voor het verlaten van het park.

Het hoger relatieve groeicijfer van het totaal der activa zou kunnen liggen aan het feit dat de bedrijven die het park verlaten hebben in eerste instantie wilden uitbreiden. Zij hadden hier echter niet de voldoende mogelijkheden voor en voelden zich daarom genoodzaakt het park te verlaten. Eenmaal het park verlaten, gaan ze uitbreiden. Dit is te zien in de hogere relatieve groeicijfers van het totaal der activa. De bedrijven die op het park blijven stellen zich waarschijnlijk genoegen met de aanwezige faciliteiten en hebben geen nood aan uitbreiding. Wanneer deze neiging zich opdringt zullen zij zich vermoedelijk ook geroepen voelen om het park te verlaten.

Dus er kan besloten worden dat in dit onderzoek van de Belgische Wetenschapsparken het voor de meeste groei-indicatoren geen verschil uitmaakt of een bedrijf op het park blijft of vertrekt. De mogelijkheid tot samenwerking met universiteiten en andere technologische bedrijven zal hier niet weerspiegeld worden in hogere groeicijfers. De faciliteiten en de diensten beschikbaar op een park waarover in de theoretische achtergrond werd gesproken, zijn misschien bij de Belgische Science Parken minder sterk uitgesproken. Het zou dus mogelijk kunnen zijn dat een Belgisch park niet zoveel extra voordelen biedt dan een klassiek bedrijventerrein.

6.2.

Industriesector

Het eigen onderzoek heeft naar voren gebracht dat de verdeling van de verschillende Nace codes voor de on-park bedrijven gelijkaardig is met die van de bedrijven die zich elders zijn gaan vestigen. Dit resultaat is in overeenkomst met het onderzoek van Löfsten en Lindelöf (Deel 1 $ 11.4, p.15).

MASTERPROEF


43

Uit eigen onderzoek blijkt dat de top vijf van zowel de meest voorkomende industriesectoren op de Belgische Wetenschapsparken als de weggetrokken bedrijven zijn: 1. Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten; 2. Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen; 3. Informatie en communicatie; 4. Industrie; 5. Bouwnijverheid

Ook in de literatuur werd onderzoek verricht naar de meest voorkomende industriesectoren binnen een Wetenschapspark. Daar komt naar voor dat vooral de software- en informatietechnologie de Wetenschapsparken domineren (Deel 1 § 11.4, p.15). Terwijl in dit onderzoek het vooral de wetenschappelijke en technische activiteiten zijn die het meest aanwezig zijn op de Belgische Science Parks. In het algemeen kan worden gesteld dat het vooral nieuwe en opkomende technologieën zijn die Wetenschapsparken overheersen. Ook de bedrijven met wetenschappelijke en technische activiteiten kunnen echter aanzien worden als innovatieve bedrijven.

Uit dezelfde test komt naar voor dat er tevens geen significant verschil bestaat tussen het aantal weggetrokken bedrijven binnen een bepaalde industriesector en het aantal gebleven bedrijven. De industriesector waarin het bedrijf gelegen is, zal geen invloed hebben op zijn keuze om op een Wetenschapspark te blijven of niet. De oorzaak hiervoor zou eventueel kunnen gevonden worden in het feit dat voor een bepaalde industriesector de parken geen bijkomende faciliteiten ter beschikking stellen in vergelijking met een klassiek industrieterrein. Een terugkoppeling naar de literatuurstudie is hier niet mogelijk aangezien daar gebruik gemaakt werd van vergelijkende studies.

6.3.

Leeftijd

Er is een significant verschil tussen de gemiddelde leeftijd van bedrijven gelegen op een Science Park en de vertrokken bedrijven. In Tabel 10 is te zien dat de bedrijven die na 2006 nog steeds op een Wetenschapspark gevestigd zijn ouder zijn dan bedrijven die in de periode 2006-2009 het park verlaten hebben. Namelijk de on-park bedrijven zijn gemiddeld 16,7 jaar oud en de off-park bedrijven 15,91 jaar oud. Dit in tegenstelling met de bevindingen van Westhead en Storey en deze van Lindelöf en Löfsten (Deel 1 $ 11.2, p.14) die rapporteren dat bedrijven gevestigd op een Science Park jonger zijn dan de off-park bedrijven. Uit de database, afkomstig van Bel-First, is niet af te leiden op welke leeftijd een bedrijf zich op een Wetenschapspark gevestigd heeft. De redenen waarom de gemiddelde leeftijd van Science Park bedrijven hoger ligt dan off-park bedrijven zou te wijten kunnen zijn aan het feit dat de bedrijven misschien op een latere leeftijd toegetreden zijn. Een andere mogelijkheid zou

MASTERPROEF


44

kunnen zijn dat oudere Science Park bedrijven meer geneigd zijn op het park te blijven dan de jongere, bijvoorbeeld omdat ze gehecht zijn aan de faciliteiten van het park.

6.4.

Grootte personeelsbestand en totaal der activa

Uit de literatuurstudie (Deel 1 $ 11.3, p.14) blijkt dat er duidelijke waarneembare verschillen zijn in de grootte van de on- en off -park ondernemingen op het gebied van de tewerkstelling en het totaal der activa. Volgens de literatuur stellen de on-park bedrijven minder mensen tewerk dan off-park bedrijven.

Bij het testen van de hypothesen is duidelijk dat er significante verschillen bestaan tussen het gemiddeld personeelsaantal en het totaal der activa in 2009 bij on-park en off-park bedrijven. Er blijkt echter dat de Belgische on-park bedrijven meer mensen tewerkstellen dan de bedrijven die het park verlaten hebben. Namelijk de on-park bedrijven stellen gemiddeld 37 personeelsleden tewerk, terwijl dit bij de off-park bedrijven gemiddeld 31 is. Tevens ligt het gemiddeld totaal der activa hoger bij onpark bedrijven. Een gemiddelde van 14.684.270 euro wordt opgetekend bij de on-park bedrijven en een gemiddelde van 10.455.290 euro bij de off-park bedrijven. De bedrijven op de Belgische Science Parks zijn dus groter dan de bedrijven die het park verlaten hebben.

Normaal zou verwacht worden dat de beschikbaarheid van gemeenschappelijke faciliteiten zoals schoonmaakploeg, onthaal, onderhoud, bewaking, e.d. aanleiding geven tot een kleiner personeelsbestand dan off-park. Een mogelijke suggestie voor het fenomeen voorkomend in Belgische Wetensparken zou kunnen zijn dat on-park bedrijven aangemoedigd worden tot meer onderzoek. Dit door het wetenschappelijk karakter van de universiteit waaraan het park verbonden is. Een hoger aantal te verrichten onderzoeken vergt natuurlijk meer personeel. Ook de vlottere rekrutering van pas afgestudeerden kan het personeelsbestand doen stijgen. Wanneer meer onderzoek wordt uitgevoerd, is er meer nood aan activa. Dus zal er onder andere meer geïnvesteerd moeten worden in vast actief

6.5.

Verklarende variabelen voor groeiers

Als laatste wordt besproken of de plaats van vestiging van een onderneming een bijkomende verklarende waarde heeft voor het verklaren van de positieve of de negatieve groei indien er al rekening wordt gehouden met de verklarende waarden leeftijd, industriesector, grootte van het totaal der activa en het gemiddeld personeel in 2006.

Bij het onderzoeken van de groeiers/dalers blijken de controlevariabelen geen invloed te hebben op de winsttoename. Zoals eerder vermeld zal de vestigingsplaats van een bedrijf geen verklarende waarde hebben voor een al dan niet positieve groeien op het vlak van de winst (verlies). Dus andere variabelen MASTERPROEF


45

zullen moeten gezocht worden om dit fenomeen te verduidelijken. In een volgende studie kan eventueel worden onderzocht of de juridische structuur van een onderneming in combinatie met on/off park een invloed uitoefent op het groeifenomeen van de winst.

Het aantal tewerkgestelden in combinatie met de locatie heeft een invloed op het positief of negatief groeien van een onderneming op basis van de toegevoegde waarde. De plaats waar een bedrijf gevestigd is zal mee bepalen hoeveel mensen er werken, dus zal samen met aantal personeelsleden een invloed hebben op de toegevoegde waarde.

De industriesector heeft een invloed op de het groeien of dalen van het totaal der activa. Bepaalde sectoren zoals onder andere de sector „administratieve en ondersteunende diensten‟ en „financiële activiteiten en verzekeringen‟ hebben minder vast activa en kleinere voorraden nodig voor het uitvoeren van hun activiteiten. Terwijl de sectoren zoals „industrie‟ en „bouwnijverheid‟ dan weer een grotere post van vast activa zullen hebben op hun balans.

De combinatie van de variabelen leeftijd, industriesector en plaats van vestiging zullen een invloed hebben op de toename of de afname van het aantal tewerkgestelden. Ook in het onderzoek van Monck et al. (1988) komt naar voor dat er geen significant verschil bestaat tussen de groei op het gebied van het aantal personeelsleden en de variabele on/off park. Daarnaast blijkt in hetzelfde onderzoek dat de groei in termen van het personeelsbestand, de omzet en de winst afhankelijk zijn van de leeftijd van het bedrijf.

MASTERPROEF


46

Algemeen besluit Uit de analyse van de Belgische Wetenschapsparken is naar voorgekomen dat de bedrijven die nog steeds op het Wetenschapspark gelegen zijn weinig verschilpunten vertonen met de bedrijven die sinds 2006 het park hebben verlaten.

Aangezien de groei een multidimensionaal fenomeen is, werd dit onderzocht door gebruik te maken van verschillende indicatoren. De gemiddelde jaarlijkse groei gemeten op basis van winst (verlies), de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het gemiddeld personeelsbestand kent geen verschil in absolute cijfers tussen de ondernemingen die nog steeds op het Wetenschapspark actief zijn en zij die het park verlaten hebben. Enkel bij de relatieve groeimetingen van de toegevoegde waarde en het totaal der actief is er een verschil aanwezig. Bij deze indicatoren worden de on-park bedrijven gekenmerkt door een lagere relatieve groei dan de weggetrokken bedrijven. Besloten kan worden dat de samenwerking van on-park bedrijven met universiteiten en andere technologische bedrijven niet echt weerspiegeld wordt in hoger groeicijfers. Ook wanneer gekeken wordt of een bedrijf een toename of een afname van de winst, de toegevoegde waarde, het totaal der activa en het personeelsbestand ondergaat, is duidelijk dat de verhoudingen van deze fenomenen binnen de Belgische Wetenschapsparken en de groep weggetrokken bedrijven geen verschil kent.

Tussen de verdeling van de verschillende bedrijfssectoren van de on-park bedrijven en de verdeling van de off-park bedrijven bestaat er geen significant verschil. Wanneer de bedrijven gerangschikt worden volgens de meest voorkomende sectoren, is duidelijk dat het vooral nieuwe opkomende innovatie bedrijven zijn die zowel het park als de weggetrokken bedrijvengroep domineren. Tevens is er geen verschil op te merken tussen het aantal weggetrokken bedrijven en het aantal op een park gebleven bedrijven binnen een bepaalde industriesector. De industriesector waarin de onderneming zich bevindt zal geen doorslaggevende rol hebben op de keuze van vestigingsplaats.

De Belgische onderzochte on-park bedrijven zijn ouder dan de weggetrokken bedrijven. Dit is tegenstrijdig met de literatuurstudie waar echter steeds studies werden uitgevoerd op on-park en vergelijkbare off-park bedrijven. Bedrijven gaan mogelijks pas op latere leeftijd toetreden tot een Wetenschapspark en hebben door hun ouderdom waarschijnlijk minder vlug de neiging om het park te verlaten. De beperking waarmee in dit onderzoek valt af te rekenen bestaat echter uit het probleem dat niet achterhaald kan worden op welke leeftijd een onderneming zich op een Wetenschapspark gevestigd heeft. Dit zou in verder onderzoek eventueel nader bestudeerd kunnen worden om zo een idee te krijgen hoe lang een bedrijf eigenlijk op een Science Park gevestigd blijft.

MASTERPROEF


47

De bedrijven die in 2009 nog steeds op het park liggen worden gekenmerkt door een groter totaal der activa en een groter personeelsbestand. Dit in tegenstelling met de literatuur waar naar voren kwam dat de on-park bedrijven minder mensen tewerkstellen dan de gelijkaardige off-park bedrijven. De bedrijven worden door de universiteiten en hogere educatieve instituties aangemoedigd tot onderzoek en ontwikkeling, waardoor nood is aan een groter personeelsbestand en vast actief. Bedrijven die hier geen nood aan hebben, zullen waarschijnlijk het park verlaten.

Uit dit onderzoek kan niet achterhaald worden of een bedrijf vrijwillig het park verlaten heeft of dit gedwongen gebeurde omdat het niet voldeed aan de vooropgestelde criteria. Deze literatuurstudie bracht niet aan het licht wat de selectiecriteria zijn voor de toelating tot een park. Eventueel kan in verder onderzoek het management van de parken bevraagd worden. Aan te raden is om in verder onderzoek de R&D output te onderzoeken. Dit kan door na te gaan of de technologische innovaties weerspiegeld worden in betere groeicijfers. Er kan ook worden gekeken of een on-park bedrijf een groter aantal geregistreerde patenten uitbrengt en meer nieuwe producten ontwikkelt.

MASTERPROEF


48

Lijst van geraadpleegde werken Amirahmadi, H., Saff, G. (1993). “Science Parks: A critical assessment”, Journal of Planning Literature, jg. 8, nr. 2, p. 107-123. Appold, S. (1991). “The location process of industrial research laboratories”, The Annals of Regional Science, jg. 25, p. 131-144. Bakouros, Y. L., Mardas, D. C., Varsakelis, N. C. (2002). “Science Park, a high tech fanatasy?: an analyse of the sciene parks of Greece”, Technovation, jg. 22, p. 123-128. Barron, D.N., West, E., Hannan, M.T. (1994). “A time to grow a time to die: growth and mortality of credit unions in New York City, 1914-1990”, American journal of sociology, jg. 100, p. 381-421. Bigliardi, B., Dormio, A. I., Nosella, A., Petroni, G. (2006). “Assessing science parks' performance: directions from selected Italian case studies”, Technovation, jg. 26, p. 489-505. Braun, B., McHone, W. (1992). “Science parks as economic development policy: A case study approach”, Economic Development Quarterly, jg 6, nr. 2, p. 135-147. De Pelsmacker, P., Van Kenhove, P., Marktonderzoek. Methoden en toepassingen. 3de editie. Amsterdam, Pearson Education Benelux. De Vlaamse Overheid (s.d.) [online] Vlaanderen.be Uw startpagina van de Vlaamse Overheid. Brussel: De Vlaamse Overheid, http://www.vlaanderen.be, geraadpleegd op (09.05.2011). Delmar, F., 1997. Measuring growth: methodological considerations and empirical results. In: Donckels, R., Miettinen, A. (Eds), Entrepreneurship and SME Research: On its Way to the Next Millennium, pp. 199-216) Delmar, F., Davidsson, P., Gartner, W. B. (2003). “Arriving at the high-growth firm”, Journal of Business Venturing , jg. 18, p. 189-216. Dunne, P., Hughes, A. (1996). “Age, size, growth and survival: UK companies in the 1980s” Journal of Industrial Economics, jg. 42, nr. 2, p. 115-140. Escorsa, P., Valls, J. (1996). “A Proposal for a Typology of Science Parks”, In: K. Guy, The Science Park Evaluation Handbook, Brighton, p. 65-80 Evans, D.S. (1987). “Test of alternative theories of firm growth”, Journal of Political Economy, jg. 95, nr. 4, p. 657-674. MASTERPROEF


i

Gibrat, R. (1931). Les In Egalite´s Economiques. Paris, Sirey. Guilan Science and Technology Park & Ministry of Science, Research and Technology (2010). InterIslametic Network on Science & Technologt Parks. Iran. Guy, I. (1996). “A Look at Aston Science Park”, Technovation, jg. 16, nr. 5, p. 217-218. Huizingh, E. (2002). Inleiding SPSS 11.0 voor Windows en Data Entry. Schoonhoven, Academic Service. Jansen, W., Wijnene, K., De Pelsmacker, P., Van Kenhove, P. (2008). Marketing Research with SPSS. Londeen, Pearson Education. Lindelöf, P., Löfsten, H. (2002). “Growth, management and financing of new technology-based firms - assessing value-added contributions of firms located on and off Science Parks”, Omega, 2002, nr.30, p. 143-154. Lindelöf, P., Löfsten, H. (2003). “Science Park Location and New Technology-Based Firms in Sweden - Implications for Strategy and Performance”, Small Business Economics, jg. 20, p. 245-258. Little, A.D., (1979). New Technology-Based Firms in UK and Federal Republic of Germany. Londen, Wilton House Publications. Löfsten, H., Lindelöf, P. (2001). “Science parks in Sweden - industrial renewal and development?”, R&D Management, jg. 31, nr. 3, p. 309-322. Löfsten, H., Lindelöf, P. (2002). “Science Parks and the growth of new technology-based firms academic industry links, innovations and markets”, Research Policy, jg. 31, p. 859-876. MacDonald, S. (1987). “British science parks: reflections on the politics of high technology”, R&D Management, jg. 17, nr. 1, p. 25–37. Mian, S. (1991). An assessment of University sponsored business incubators in supporting the development of New Technology-based Firms. Unpublished doctoral dissertation. Washington DC, George Washington University. Monck C.S.P., Porter R.B., Quintas P., Storey D.J., Wynarczyk P. (1988). “Science parks and the growth of high technology firms”. Londen, Croom Helm. Oakey R., Rothwell R., Cooper S. (1988). The Management of Innovation in High Technology Small Firms. London, Frances Pinter.

MASTERPROEF


ii

Phillimore, J. (1999). “Beyond the linear view of innovation in science park evaluation. An analysis of Western Australian Technology Park”, Technovation, jg. 19, p. 673-680. Phillips, S.-A. M., Yeung, H. W.-c. (2003). “A Place for R&D? The Singapore Science Park” Urban Studies, 2003, p. 707-732. Rothwell, R. (1983). “Innovation and Firm Size: A Case For Dynamic Complementarity: Or, is Small Really so Beutiful?”, Journal of General Management, jg. 8, nr. 3, p. 5-25. Segers, J. P. (1993). “Strategic Partnering between New technology Based Firms and Large Established Firms in the Biotechnology and Micro-electronics Industries in Belgium”, Small Business Economics, jg. 5, p. 271-281. Siegel, D. S., Westhead, P., Wright, M. (2003). “Assessing the impact of university science parks on research productivity: exploratory firm-level evidence from the United Kingdom”, International Journal of Industrial Organization, jg. 21, p. 1357-1369. Storey, D.J. (1995). “Symposium on Harrison‟s „„Lean and mean‟‟: a job generation perspective” Small Business Economics, jg. 7, nr. 5, p. 5-8. Storey, D.J., Tether, B.S. (1998). “Public policy measures to support new technology based firms in the European Union”, Research Policy, jg. 26, p. 1037-1057. Sun, C. C. (2011). “Evaluating and benchmarking productive performances of six industries in Taiwan Hsin Chu Industiral Science Park”, Expert Systems with Applications, jg. 38, p. 2195-2205. Sutton, J. (1997). “Gibrat‟s legacy”, Journal of Economic Literature, jg. 35, nr. 1, p. 40-59. The

Mercury

News

(2011)

Sillicon

Valley.

[online].

Denver:

Media

News

Group

http://www.siliconvalley.com/ (geraadpleegd op 18.04.2011). UKSPA. (1996). UKSPA 96: The United Kingdom Science Park Association Annual Report 1996. Birmingham, The United Kingdom Science Park Association. UKSPA (1999). 15th Anniversary 1984-1999. Birmingham, The United Kingdom Science Park Association. Van der Auwera, F. Eysenbrandts, D. (1989). High Tech Firms in Flanders. Brussels, BBM. Vedovello, C., (1997). “Science parks and university-industry interactions: geographical proximity between the agents as a driving force”, Technovation, jg. 17, nr. 9, p. 491-502.

MASTERPROEF


iii

Wagner, J. (1992). “Firm size, firm growth and persistence of chance. Testing GIBRAT‟s law with establishment data from Gibrats law with establishment data from lower Saxony 1978-1989”, Small Business Economics, jg. 4, nr. 2, p. 125-131. Westhead, P. (1997). “R&D „inputs‟ and „outputs‟ of technology-based firms located on and off Science Parks”, R&D Management, jg. 27, nr. 1, p. 45-62. Westhead, P., Storey, D. J. (1994). An Assessment of Firms Located On and Off Science Parks in the United Kingdom. London, HMSO. Yang, C.-H., Motohasbi, K., Chen, J.-R. (2009). “Are new technology-based firms located on science parks really more innovative?” Evidence from Taiwan”, Research Policy, jg. 38, p. 77-85.

MASTERPROEF


iv

Bijlagen

MASTERPROEF


v

Bijlage 1: Procentuele verdeling on- en off-park bedrijven volgens de Nace Code Sectie Nace Code A B C D E F G H I J K

Omschrijving Landbouw, bosbouw en visserij Winning van delfstoffen Industrie

Off Park (%) 0,0 0,0 9,2

On Park (%) 0,1 0,0 12,0

0,0

0,4

0,3

0,0

0,4

0,3

4,9

6,2

5,7

25,3

20,2

22,1

0,5

0,4

0,5

0,8

0,9

0,8

17,4

17,5

17,5

3,8

4,8

4,4

Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen

Totaal (%) 0,1 0,0 11,0

L


2,0

3,3

2,9

M


29,4

24,4

26,2

N


3,8

5,5

4,9

0,0

0,0

0,0

0,5

0,7

0,6

0,8

1,2

1,0

0,3 1,3

0,7 1,2

0,6 1,2

T


0,0

0,0

0,0

U


0,0

0,0

0,0

100

100

100

O P Q R S


Totaal (%)

MASTERPROEF


vi

Bijlage 2: Procentuele verdeling Nace Code binnen on/off park Sectie Nace Code A B C D E F G H I J K

Omschrijving

Off Park

On Park

Totaal

Landbouw, bosbouw en visserij Winning van delfstoffen Industrie

0,00 0,00 30,30

100,00 0,00 69,70

100 0 100

Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht

0,00

100,00

100

0,00

100,00

100

30,60

69,40

100

41,40

58,60

100

40,00

60,00

100

33,30

66,70

100

36,00

64,00

100

31,20

68,80

100

Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen

L


25,80

74,20

100

M


40,50

59,50

100

N


28,30

71,70

100

0,00

0,00

0

28,60

71,40

100

27,30

72,70

100

16,70 38,50

83,30 61,50

100 100

T


0,00

0,00

0

U


0,00

0,00

0

36,10

63,90

100

O P Q R S

Totaal

MASTERPROEF



vii

Een analyse van Wetenschapsparken in België

Recommend Documents