Editie Pagina 1

Editie 2015 © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 1

Voorwoord Welkom bij ons dossier Cinque Terre. Het is een praktische aanvulling van onze website, die het nog gemakkelijker moet maken om je reis voor te bereiden. Ook tijdens je verblijf zal het dossier je zeker van pas komen. Het bevat uiteraard de basisinformatie die je ook op de website vindt, maar daarnaast is er nog heel wat extra informatie. o o o o o

Allerlei kaartjes waarmee je ook zonder echte wandelkaart op stap kunt gaan. Praktische tips voor het gebruik van het openbaar vervoer Enkele parkeertips, waarmee je de prijs van dit dossier onmiddellijk kan terugverdienen. Tips voor restaurants (we hebben ze niet allemaal zelf geprobeerd - selectie gebaseerd op Tripadvisor) Kortingbonnen, die het resultaat zijn van onze contacten met enkele lokale handelaars die we graag een duwtje in de rug geven. Wij vragen hen hiervoor geen vergoeding. We zijn er geweest en waren tevreden.

Het dossier is "printvriendelijk" gemaakt. Voor de teksten hebben we een grijstint gebruikt. Het aantal foto's is beperkt en hun formaat is herleid tot een minimum. Gebruik de inhoudstafel om te beslissen wat je print. Allicht zal je toch niet alles bezoeken wat beschreven staat. Je hoeft het dossier zelfs niet af te printen. Je kan het downloaden op je tablet en zelfs op je smartphone is het goed leesbaar. Uurregelingen, openingstijden en prijzen hebben de gewoonte al eens te veranderen. Eventuele verbeteringen mag je me steeds melden via e-mail ([email protected]). Als er belangrijke berichten zijn in de loop van het jaar, dan publiceren we die zo snel mogelijk op de homepage van onze website. Ga dus ook nog even naar de website kijken voor je vertrekt.

Moet je je verblijf nog reserveren ? Suggesties voor een verblijfplaats vind je op de website. Ze zijn gebaseerd op onze eigen ervaring en op de aanbevelingen die we kregen van bezoekers van onze site. Maak je voor je reservaties gebruik van booking.com ? Wanneer je boekt via onderstaande link (of een soortgelijke link op de website) verdien ik een kleine commissie waarmee ik de website verder kan ontwikkelen.

http://www.booking.com/?aid=326230

Heb je na het lezen van dit dossier nog vragen ? Je mag me steeds contacteren via e-mail. Meestal krijg je binnen de 24 uur een antwoord op je vraag. Ik wens je alvast "buon viaggio". Frank

Sedert augustus 2013 werk ik full-time aan mijn website www.wandelenlangskusten.eu, een bewuste keuze om me, na 27 jaar in de financiële sector, met iets bezig te houden waar ik me volop kan uitleven. Naast Cinque Terre, vind je op de website ook 'soortgelijke' bestemmingen als de Amalfitaanse Kust, de Azurenkust, de Opaalkust, Lanzarote, Madeira, ...

© www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 2

Inhoud Voorwoord ............................................................................................................................................................................ 2

Cinque Terre - Vijf dorpen ....................................................................................................................................... 5 1. Riomaggiore ...................................................................................................................................................................... 7 1.1. Bezienswaardigheden in Riomaggiore ...................................................................................................................... 8 1.2. Wandelingen vanuit Riomaggiore ............................................................................................................................. 9 2. Manarola ......................................................................................................................................................................... 11 2.1. Bezienswaardigheden in Manarola .......................................................................................................................... 12 2.2. Wandelingen vanuit Manarola ................................................................................................................................. 12 3. Corniglia ......................................................................................................................................................................... 14 3.1. Bezienswaardigheden in Corniglia .......................................................................................................................... 15 3.2. Wandelingen vanuit Corniglia ................................................................................................................................. 15 4. Vernazza ......................................................................................................................................................................... 17 4.1. Bezienswaardigheden in Vernazza .......................................................................................................................... 18 4.2. Wandelingen vanuit Vernazza ................................................................................................................................. 18 5. Monterosso ...................................................................................................................................................................... 20 5.1. Bezienswaardigheden in Monterosso ...................................................................................................................... 21 5.2. Wandelingen vanuit Monterosso ............................................................................................................................. 21 5.3. Madonna di Soviore ................................................................................................................................................. 23 6. La Spezia ......................................................................................................................................................................... 25 6.1. Bezienswaardigheden in La Spezia ......................................................................................................................... 25 6.2. De Golf der Poëten .................................................................................................................................................. 28 7. Portovenere ..................................................................................................................................................................... 30 7.1. Bezienswaardigheden in Portovenere ...................................................................................................................... 30 7.2. Wandelingen vanuit Portovenere ............................................................................................................................. 31 7.3. Met de bus van La Spezia naar Portovenere ............................................................................................................ 31 7.4. Palmaria ................................................................................................................................................................... 31 7.5. Campiglia................................................................................................................................................................. 32 8. Levanto ........................................................................................................................................................................... 33 8.1. Bezienswaardigheden in Levanto ............................................................................................................................ 33 8.2. Bonassola en Framura .............................................................................................................................................. 34 8.3. Wandeling in Levanto .............................................................................................................................................. 34 Wandelen in Cinque Terre ............................................................................................................................................... 36 9. Sentiero Azzurro (het blauwe pad).................................................................................................................................. 41 9.1. Riomaggiore - Manarola : Via dell'Amore .............................................................................................................. 41 9.2. Manarola - Corniglia................................................................................................................................................ 42 9.3. Corniglia - Vernazza ................................................................................................................................................ 43 9.4. Vernazza - Monterosso ............................................................................................................................................ 44 10. Sentiero N° 1 (het rode pad)......................................................................................................................................... 45 10.1. Portovenere - Telegrafo ......................................................................................................................................... 45 10.2. Telegrafo - Cigoletto .............................................................................................................................................. 46 10.3. Cigoletto - Termine................................................................................................................................................ 47 10.4. Termine - Punta Mesco .......................................................................................................................................... 48 10.5. Punta Mesco - Levanto .......................................................................................................................................... 49 11. Lusvormige wandelingen .............................................................................................................................................. 50 11.1. Lus van Manarola naar Riomaggiore ..................................................................................................................... 50 11.2. De lus van Monterosso .......................................................................................................................................... 51 11.3. Monterosso - Vernazza .......................................................................................................................................... 52 11.4. Colle del Telegrafo ................................................................................................................................................ 52 11.5. De lus van Portovenere naar Riomaggiore ............................................................................................................ 54 12. Cinque Terre Card ......................................................................................................................................................... 55 13. Lange Afstandswandelingen in de buurt van Cinque Terre .......................................................................................... 56 13.1. Alta via dei monti Liguri ....................................................................................................................................... 56 13.2. Via Francigena ....................................................................................................................................................... 57 Vervoer van, naar en in Cinque Terre ............................................................................................................................ 59 14. Trein .............................................................................................................................................................................. 60 14.1. Uurtabel Trein La Spezia – Levanto ...................................................................................................................... 62 © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 3

15. Autobussen .................................................................................................................................................................... 63 15.1. Met de parkbussen de heuvels in ........................................................................................................................... 63 15.2. Bussen vanuit La Spezia ........................................................................................................................................ 63 16. Cinque Terre met de wagen – SP370 & SP51............................................................................................................... 64 17. Cinque Terre bezoeken met de boot .............................................................................................................................. 67 18. Met het vliegtuig naar Cinque Terre ............................................................................................................................. 70 18.1. Pisa ........................................................................................................................................................................ 70 18.2. Milaan : Malpensa & Linate Airport ..................................................................................................................... 71 18.3. Genua ..................................................................................................................................................................... 72 18.4. Bologna airport ...................................................................................................................................................... 73 19. Eten en drinken in Cinque Terre ................................................................................................................................... 74 19.1. Eten ........................................................................................................................................................................ 74 19.2. Drinken .................................................................................................................................................................. 75 19.2.1. Cinque Terre wijnen ....................................................................................................................................... 75 19.2.2. Heb je liever een biertje ? ............................................................................................................................... 75 De omgeving van Cinque Terre ....................................................................................................................................... 76 20. Parco Naturale Regionale di Portofino .......................................................................................................................... 77 20.1. Portofino ................................................................................................................................................................ 77 20.2. Wandeling van San Rocco naar Portofino ............................................................................................................. 78 20.3. Wandeling in de Valle dei Mulini .......................................................................................................................... 79 21. Parco Naturale Regionale Montemarcello - Magra ....................................................................................................... 80 21.1. Lerici...................................................................................................................................................................... 80 21.2. San Terenzo ........................................................................................................................................................... 80 21.3. Tellaro.................................................................................................................................................................... 80 21.4. Montemarcello ....................................................................................................................................................... 80 21.5. Bocca di Magra ...................................................................................................................................................... 80 21.6. Sarzana................................................................................................................................................................... 81 22. Lunigiana ...................................................................................................................................................................... 82 22.1. Pontremoli ............................................................................................................................................................. 83 22.2. Sorano .................................................................................................................................................................... 84 22.3. Malgrate ................................................................................................................................................................. 84 22.4. Filetto ..................................................................................................................................................................... 85 23. De Toscaanse Kust ........................................................................................................................................................ 86 23.1. Carrara ................................................................................................................................................................... 86 23.2. Luni........................................................................................................................................................................ 89 23.3. Ortonovo ................................................................................................................................................................ 90 24. Lucca ............................................................................................................................................................................. 91 25. Pisa ................................................................................................................................................................................ 94 26. Parma ............................................................................................................................................................................ 96 26.1. Bezienswaardigheden in Parma ............................................................................................................................. 96 26.2. Parmaham of Prosciutto di Parma ......................................................................................................................... 99 26.3. Parmezaanse Kaas of Parmigiano ........................................................................................................................ 100 26.4. Torrechiara........................................................................................................................................................... 101 27. Genua .......................................................................................................................................................................... 102 27.1. Bezienswaardigheden .......................................................................................................................................... 103 27.2. De Via Garibaldi - Palazzi dei Rolli .................................................................................................................... 105 27.3. Antiekmarkten in Genua ...................................................................................................................................... 106 28. Pavia............................................................................................................................................................................ 107 29. Enkele veel gestelde vragen ........................................................................................................................................ 108 29.1.1. Cinque Terre in 1 dag ................................................................................................................................... 108 29.1.2. Cinque Terre in 2 dagen ............................................................................................................................... 108 29.1.3. Langer in Cinque Terre ................................................................................................................................ 109 30. Bijlagen ....................................................................................................................................................................... 110 30.1. Feesten in en om Cinque Terre ............................................................................................................................ 110 30.2. Acciughe sotto sale del Mar Ligure ..................................................................................................................... 111 30.3. Kortingbon ........................................................................................................................................................... 114


Pagina 4

Cinque Terre - Vijf dorpen Cinque Terre ligt in het noordwesten van Italië aan de Middellandse Zee. Het behoort tot de regio Ligurië, één van de 20 regio’s waarin Italië is ingedeeld. Ligurië strekt zich uit van de Franse Kust, in het westen, tot Toscane in het oosten. Ligurië omvat op zijn beurt 4 provincies : Imperia, Savona, Genova en La Spezia.

20 regio's in Italië

4 provincies in Ligurië

Cinque Terre is een kleine strook aan de Middellandse Zee, gelegen in de provincie La Spezia en bestaat uit 5 dorpjes : Riomaggiore, Manarola, Corniglia, Vernazza en Monterosso.

5 dorpen in de provincie La Spezia

In ons "Cinque Terre" dossier nemen nemen we ook Portovenere, Levanto en La Spezia op in het hoofdstuk over de vijf dorpen, omdat ze door veel bezoekers gebruikt worden als uitvalbasis om Cinque Terre te verkennen.


Pagina 5

De 5 dorpen van Cinque Terre hebben ieder op zich een eigen temperament. Ze lijken tegen de flanken van de heuvels geplakt (Riomaggiore, Manarola, Vernazza), liggen op een klif hoog boven de zee (Corniglia) of proberen zich te profileren als badstad, met een zandstrand (Monterosso). De vijf dorpen zijn autovrij. Overdag heerst er een gezellige drukte van toeristen die kuieren langs de vele winkeltjes, waar de lokale handelaars hun dag proberen goed te maken. 's Avonds, wanneer de dagjestoeristen opnieuw vertrokken zijn, daalt de rust neer over de dorpjes en tonen ze hun ware gelaat. In het hoogseizoen kan het te druk worden in de dorpjes. We kunnen je dan alleen maar aanraden om er 's morgens vroeg of 's avonds laat naartoe te trekken, als de grote horden toeristen verdwenen zijn. Je moet er misschien even je dagelijkse routine voor omgooien, maar het loont zeker de moeite.

Onze tips in de vijf dorpen 1. Huur een kamer in Manarola en ga ontbijten in de bakkerij / bar vlakbij het haventje. Loop na het ontbijt even tot aan het kerkhof, zodat je de zon ziet opkomen achter Manarola. Tegen 10 uur zie je de eerste toeristengroepen toestromen in het dorpje. Tijd om de heuvels in te trekken voor een pittige wandeling. 2.

Sta in Vernazza even stil onder aan de trappen die van het station naar de hoofdstraat leiden en beeld je in dat de hele straat hier verandert in een kolkende watermassa. De affiche aan de linkerkant toont wat er hier op 25 oktober 2011 echt gebeurde. Je kan niet anders dan voelen respect voor een gemeenschap die zo hard getroffen werd en er toch weer bovenop wist te komen ! Om een idee te hebben hoe dit kon gebeuren, ga je best naar Castel Doria. Van boven op de toren heb je een schitterend uitzicht op de vallei achter Vernazza. Als de weergoden hier toeslaan, stroomt al het water maar in één richting ...

3.

In Riomaggiore worden in het kleine haventje kajaks verhuurd. Zorg ervoor dat, als het weer het toelaat, je zwemkledij bij hebt en trek er op uit om de Via dell'Amore en Riomaggiore vanop zee te bezichtigen.

4.

Snuif in Monterosso ook wat cultuur op. De kerkjes in het oude stadscentrum zijn er heel speciaal. Bovenop de heuvel ligt de chiesa di San Francesco en als je nog iets hoger gaat tot aan het kerkhof, krijg je een mooi uitzicht op Monterosso en Punta Mesco cadeau.

5.

Loop in Corniglia het smalle winkelstraatje in, en loop vooral door tot je helemaal aan het einde komt, op het Terrazza di Santa Maria. Geniet er van een schitterend uitzicht op de kust en waarom niet van een mooie zonsondergang !


Pagina 6

1. Riomaggiore Riomaggiore is het eerste van de vijf dorpen, komende van La Spezia. Het telt zo'n 2.000 inwoners en is daarmee met Monterosso het grootste dorp. De eerste vermeldingen van het dorp gaan terug tot de twaalfde eeuw. Riomaggiore ligt verspreid over twee valleien. Op zeeniveau zijn de twee delen van het dorp met elkaar verbonden door een tunneltje (ong. 200 meter lang). Hogerop loopt ook een weg. De huizen hebben de typisch ligurische kleuren (rood, roze, oker) en leunen tegen de helling aan. Als je het station (1) buiten komt, ben je in het kleinste deel van Riomaggiore. Buiten het station, heb je er enkel een paar restaurantje. Je hebt er drie mogelijkheden : o o

o

Links kun je de trap nemen die naar de Via dell'Amore leidt. Hoewel deze wandelweg momenteel is gesloten, moet je toch een kijkje gaan nemen. Je kan er meteen ook profiteren van onze eet-tip bij Pié di Mà (2). Rechts ga je de tunnel in die naar het commerciële centrum van het dorp loopt. Als je de tunnel uitkomt, kan je links de hoofdstraat, met talrijke winkeltjes, omhoog gaan. Rechts kan je het terras op, vanwaar je een uitzicht hebt op het haventje en op de hoofdstraat. Langs de trappen rechtdoor loop je door een klein en donker steegje naar het haventje (3), waar de boot naar Portovenere en Manarola aanlegt. Links van het haventje kan je nog een eindje doorwandelen tot op een klein afgelegen keistrandje (4). De weg die schuin links naar omhoog loopt, leidt je via enkele bochten naar de hoofdkerk van het dorp. Vandaar kan je dan verder afdalen naar het commerciële centrum en het haventje.

Kom je met de wagen, dan moet je parkeren langs de SP 32 (Via de Gasperi - prijs 2 à 3 EUR per uur). Hou er rekening mee dat er in het hoogseizoen (juli / augustus) maar een beperkt aantal plaatsen beschikbaar is. Voor de fotografen : het mooiste uitzicht op Riomaggiore heb je vanaf de SP 370, ter hoogte van de afslag naar Riomaggiore. (zie ook in het hoofdstuk SP 370).

1 3

6

2

5

3

4


Pagina 7

1.1. Bezienswaardigheden in Riomaggiore Chiesa dell'Assunta (5) : Kerkje (16de eeuw) bovenaan de hoofdstraat. Boven het altaar hangt een triptiek van Maria met kind, met aan de zijkanten de Heilige Franciscus en de Heilige Johannes. Links van het altaar staat een houten beeld van Maria met kind dat dateert uit de 14de eeuw, dat de Madonna met Ketens genoemd wordt. De ketens verwijzen naar de periode van de invallen van de muzelmannen die de lokale bevolking in de ketens sloegen en vervolgens een losgeld vroegen om ze vrij te laten. Chiesa di San Giovanni Battista (6) : Kerkje (14de eeuw) in de bovenstad, dat in de 19de eeuw in een neogotisch jasje werd gestoken. De voorgevel is opgetrokken in het typische strepenpatroon van wit marmer en zwarte steen, en met de rosas, die geflankeerd wordt de vier evangelisten. Vanop het plein voor het kerkje heb je (een minder mooi) uitzicht op de daken van de huizen van Riomaggiore.

Santuario della Madonna de Montenero : Heiligdom (14de eeuw) in de heuvels achter Riomaggiore. Vanop het plein voor het heiligdom heb je een schitterend uitzicht op de ganse kust en met een beetje goede wil, zie je van hieruit zelfs de vijf dorpen liggen in één beeld. Het Santuario is bereikbaar via de Sentiero N° 3, die vrij steil omhoog gaat. De Sentiero 3a doet er nog een schepje bovenop. Begin juni (weekend in de buurt van 12 juni) wordt er het feest van de Signora di Montenero gevierd. Het heiligdom maakt deel uit van de "heiligdommen van de Cinque Terre", samen met het Santuario di Nostra Signora della Salute in Manarola (Volastra), het Santuario di Nostra Signora delle Grazie in Corniglia (San Bernardino), het Santuario di Reggio in Vernazza en het Santuario della Madonna di Soviore in Monterosso. Let tijdens je wandeling in Riomaggiore ook eens op de muurschilderingen die op verschillende plaatsen zijn aangebracht. o o o o

Bij het buitengaan van het station. Aan het gemeentehuis (boven in het dorp, op de weg van de kerk naar het station). Aan de uitgang van de tunnel, vind je een collectie muurtegels. Op de SP 370, ter hoogte van de parking voor de autobussen, vind je 2 muurschilderingen die aangebracht werden ter gelegenheid van de tijdrit die er in 2001, bij de 100ste verjaardag van de Giro werd gereden.

In het haventje van Riomaggiore kan je bootjes of kano's huren, ideaal om de kust op een andere manier te verkennen. Prijs : 12.5 EUR / uur voor een roeiboot, 25 EUR / uur voor een motorbootje van 4 meter (geen vaarbewijs nodig). Meer info : www.cinqueterredalmare.com


Pagina 8

1.2. Wandelingen vanuit Riomaggiore Vanuit Riomaggiore kan je volgende wandelingen maken : meer informatie (en kaartjes) vind je verderop in ons dossier. o o o o

Sentiero 531 naar Manarola : kort maar hevig, met veel trappen. Sentiero 501 naar Sella la Croce : stevige wandeling naar een hoogte van 500 meter. Sentiero SVA (ex N°3) naar de Colle di Telegrafo (516 meter hoog) via de Santuario della Madonna di Montenero (341 m hoog). De Via dell'Amore is tot nader order gesloten.

Onze eet-tip : A Pié di Mà Schoonheid en tragiek gaan soms hand in hand. Toen vader en zoon Celano in 2009 begonnen met de verbouwing van een oud schuurtje tot een bar/restaurant met terras, aan het begin van de Via dell'Amore, hadden ze er al een lange strijd opzitten met de lokale autoriteiten. Maar hun ontwerp was zodanig in harmonie met de omgeving dat ze uiteindelijk toch de nodige vergunningen kregen. De ligging is uniek : bij het begin van de Via dell’Amore, op amper 50 meter van het station van Riomaggiore. Het uitzicht op de kust is fantastisch, zeker bij de ondergaande zon. Maar in 2012 sloeg het noodlot toe. Een rotsblok kwam beneden op de Via dell'Amore en het kustpad werd afgesloten. 'A Pié di Mà' is nog wel bereikbaar, maar de constante stroom aan voorbijgaande toeristen is verleden tijd. Hopelijk niet voor altijd. De wijnbar “A Pié de Mà’ wordt uitgebaat door Yvonne Riccobaldi, van opleiding oenologe en in 2012 tot beste sommelier van Ligurië verkozen. Van midden maart tot begin november kan je er terecht voor een snack, met lokale producten. In de zomermaanden is er ook een restaurant © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 9

(enkel ’s avonds van 19.30 tot 23 uur). Je doet er best aan om je plaatsje een dag voordien te reserveren, want het aantal plaatsen is beperkt. Reservaties : Yvonne (tel. +39.0187.921037 of +39.338.2220088 Meer info : www.apiedema.com

Andere restaurant-tips in Riomaggiore o o o o

Trattoria "via dell'amore" di Rosa Raffaella piazza Rio Finale, 8, 19017 Riomaggiore, +39 (0)187 920860 Enoteca Dau Cila, Via San Giacomo 65, 19017 Riomaggiore, +39 (0)187 760032 Il Borgo di Campi, Via Litoranea, Riomaggiore, +39 (0)187 760111 Bar e Vini, Via Dell'Amore, Riomaggiore, Self-service bar

De trein nemen in Riomaggiore

(A = weekdagen, B = zonen feestdagen; C = alleen dinsdag en woensdag, D = zaterdag en feestdagen, F = niet op zaterdag en feestdagen)

De parkbus nemen in Riomaggiore


Pagina 10

2. Manarola Manarola is het tweede dorpje in de rij. Het telt ong. 1000 inwoners. Het station (1) ligt ten zuiden van het dorpje, in de richting van Riomaggiore. Via een tunnel (2) van 300 meter bereik je de hoofdstraat (Via Discovolo), waar je o o

linksaf afdaalt naar het haventje (3) rechtsaf omhoog kan naar de kerk (5) en verder naar de parking (4).

De hoofdstraat van het dorp is autovrij. Boven aan het dorp zijn er twee grote (betalende) parkings.

4

6

5

8 3

7 2

1 In de heuvels boven Manarola liggen nog 2 kleine dorpjes : Groppo en Volastra. Je kan in Manarola (aan de kerk of aan de parking) de pendelbus nemen. Het gebruik van de pendelbussen is gratis als je een Cinque Terre Card hebt. Een ticket kan je ook op de bus kopen. Groppo is maar enkele huizen groot. Er is een kleine parking, maar die is voorbehouden voor de lokale bewoners. Voor en na het dorpje heb je langs de kant van de weg enkele parkeerplaatsen, maar je moet al geluk hebben om er ééntje vrij te vinden. Groppo is vooral gekend voor de Cappun Magru, een kwaliteitsrestaurant waar je best reserveert (zeker in het hoogseizoen). Even voorbij Groppo kan je voor een degustatie terecht in de Coop 5 Terre, de coöperatieve die een aantal lokale wijnbouwers verenigt. Volastra is iets groter. Parkeer de wagen op de parking bij de ingang van het dorp (deze is gratis), aan de overkant van het hotel il Saraceno. Je kan het dorpje, dat er meestal slaperig bijligt, inlopen. Je vindt er een restaurantje, "Gli Ulivi", waar we al enkele goede commentaren van gekregen hebben van bezoekers van onze website. Als je met de wagen bent en dure parkings in de dorpjes wil vermijden, dan is Volastra een goede plaats om enkele wandelingen in lusvorm te maken (zie verderop in ons dossier).


Pagina 11

2.1. Bezienswaardigheden in Manarola De Chiesa di San Lorenzo (of Natività di Maria Vergine) (5) ligt boven in het dorpje. Vanop het pleintje heb je een mooi uitzicht over het dorp. Het kerkhof (6) ligt op de heuvel vlakbij het haventje. Je kan je moeilijk inbeelden dat een plaats met dergelijke ligging voorbehouden is voor een kerkhof, maar het pleit voor het authentieke karakter dat het toerisme dit nog niet heeft ingepalmd. Vandaaruit heb je het meest gefotografeerde zicht op het dorpje. Belvedere (7) : ga, bij het buitenkomen van de tunnel die van het station komt, naar rechts en na 50 meter opnieuw haaks naar rechts) tot bij het uitkijkpunt. Via een wirwar van kleine steegjes en tientallen trappen kom je opnieuw in het lager gelegen gedeelte van de dorp terecht. De Presepe (of Kerststal) Sedert 1997 is in Manarola tijdens de kerstperiode een reuzengrote kerststal te bewonderen. De kerststal is een initiatief van een voormalig spoorarbeider en wordt ieder jaar opgezet op de terrassen achter Manarola, over een oppervlakte van ruim 4000 m² . De stal wordt opgebouwd uit afbraakmateriaal en wordt 's nachts verlicht met lampen, die werken op zonne-energie. In de stal staan zo'n 250 'beelden'. Aan de opbouw ervan wordt zelfs meegewerkt door leden van de Italiaanse Alpinistenclub (CAI). De kerststal blijft staan tot 2 februari (Lichtmis).

2.2. Wandelingen vanuit Manarola Vanuit Manarola kan je volgende wandelingen maken : meer informatie (en kaartjes) vind je verderop in ons dossier. o o

o

o

Sentiero 531 naar Riomaggiore : kort maar hevig, met veel trappen. Sentiero 506 (ex-sentiero 6) naar de Sentiero N°1 la Croce : stevige wandeling naar een hoogte van 665 meter. Dit pad valt eventueel te combineren met Sentiero 502 (ex sentiero 2) van Groppo naar Sella Monte Galero (op de Sentiero N°1). Sentiero 586 (ex-sentiero 6d) naar Volastra, vanwaar je verder kan naar Corniglia via Sentiero 585 (ex 6b). De Via dell'Amore naar Riomaggiore en de Sentiero Azzurro naar Corniglia zijn tot nader order gesloten.


Pagina 12

Onze eet-tip : Cantina dello Zio Bramante (8) In de hoofdstraat van Manarola, op de weg van het station naar het haventje, vind je op de rechterkant de ‘Cantina dello Zio Bramante’. Aan de straatkant zie je maar een klein terrasje. Binnen is er echter veel plaats en vooral 's avonds veel ambiance als barman Gabriel (kleinzoon van de stichter) zijn gitaar vastgrijpt en met zijn muzikale gasten een verrassings- of gepland optreden brengt. Als je Acciughe (ansjovis) wil proeven, moet je hier beslist stoppen. Voor maar 7 EUR heb je een toast met Acciughe sotto sale (onder het zout) of Marinata (gemarineerd in olijfolie en citroen) met een glas lokale wijn erbij. Gewoon heerlijk ! Adres : Via Renato Birolli, 110, 19017 Manarola, tel. : +39 (0) 187 920442

Andere restaurant-tips in Manarola o o o o o

Trattoria Dal Billy, via Aldo Rollandi 122, 19010 Manarola, +39 (0)187 920628 Locanda Il Porticciolo, Via Renato Birolli 92, Manarola, +39 (0)187.920083 Trattoria La Scogliera, Via Birolli 103, Manarola Aristide, Via Discovolo, 290, Manarola, +39 (0)187 920000 Marina Piccola, Via Lo Scalo 16, 19010 Manarola, +39 (0)187 920923

o o

Cappun Magru in casa di Marin, Via volastra 19, 19017 Groppo, +39 (0)187920563 Gli Ulivi, Via NS della Salute 114, 19017 Volastra, +39 (0)187920563

De trein nemen in Manarola


De parkbus nemen in Manarola


Pagina 13

3. Corniglia Corniglia ligt hoog op een klif aan de kust. Het telt slechts 200 inwoners. Het is het enige van de vijf dorpjes dat geen haventje heeft. Het oude centrum, uiteraard verkeersvrij, bestaat uit één straat, de via Fieschi (1), die omhoog loopt naar het einde van de klif. Halfweg kom je op een gezellig pleintje, dat uitnodigt voor een hapje of een drankje. Loop vooral ook door tot het einde van de hoofdstraat, naar het Belvedere di Santa Maria (2), vanwaar je een volledig zicht hebt op de kust van Portovenere tot de Punto Mesco. Hieronder tonen we één van de vergezichten op Corniglia, vanop de sentiero Azzurro naar Vernazza.

Als je aankomt in het station (3) staat je onmiddellijk een lastig karwei te wachten : Een trap met 382 treden loopt zigzaggend naar omhoog. Om dit te vermijden kan je ook de pendelbus nemen. De weg naar Corniglia is vrij smal en er is maar een kleine parking, net voor je het dorp binnenrijdt. Als je echter het centrum voorbij rijdt (pas op voor de toeristen op het pleintje) vind je op de weg naar het station parkeergelegenheid langs de kant van de weg. In principe te betalen, maar wij zagen geen betaalautomaten.

8

6

5 7

1

4

2

3


Pagina 14

3.1. Bezienswaardigheden in Corniglia De San Pietro parochiekerk (5) ligt tussen de huisen geprangd. Ze dateert uit de 15de eeuw en bevat zowel gotische als barokke stijlkenmerken. De feestdag van San Pietro wordt gevierd op 29 juni.

Het Santuario di Nostra Signora delle Grazie in San Bernardino ligt hoog op een heuvel achter Corniglia. Dit kerkje ligt op de wandelweg nr 8 en maakt deel uit van de wandeling die de vijf Santuario's met elkaar verbindt. Het is een opvallende verschijning die vanop vele plaatsen zichtbaar is (Sentiero Azzurro en SP 370) Het belvedere di Santa Maria, vanwaar je een prachtig uitzicht hebt op de hele kust van Cinque Terre.

3.2. Wandelingen vanuit Corniglia Vanuit Corniglia kan je volgende wandelingen maken : meer informatie en kaartjes vind je verderop in ons dossier. o o o

De Sentiero Azzurro (ex sentiero 2) (8) naar Vernazza loopt langs de kust tot een hoogte van 240 meter (betalend) De Sentiero Azzurro naar Manarola is tot nader order gesloten. Sentiero 587 (ex-sentiero 7a) naar Cigoletta : stevige wandeling naar een hoogte van 607 meter Je kan na 1 km rechts afslaan op de sentiero 586 (ex-6d) om naar Volastra te wandelen


Pagina 15

Onze eet-tip : Bar Enoteca Terra Rossa (6) Als je Corniglia binnenwandelt (komende van Vernazza) vind je even na de controlepost aan de linkerkant van de weg een ideale plaats om even op krachten te komen of zeker om de dorst te lessen. Vanop het terras heb je een mooi uitzicht op de zee. Je kan er genieten van lokale producten, bereid en geserveerd door Sabrina en Eliana Adres : Via alla Stazione 11, Corniglia, tel : +39 0187 812 092

Onze eet-tip 2 - Restaurant La Posada (7) Ristorante La Posada ligt op de Sentiero Azzurro, aan de rand van Corniglia, bovenaan de 382 trappen die van het station naar het centrum van het dorpje leiden. Je kan er eten in de tuin, met een mooi uitzicht op één van de baaien van Cinque Terre. Adres : Via alla Stazione 11, Corniglia, tel : +39 0187 821174 Meer info : www.corniglia-laposada.it

Andere restaurant-tips in Corniglia o o

Un Mare di Yogurt, Via Fieschi 72 Osteria a Cantina de Mananan, Via Fieschi 117, Corniglia, +39 (0)187 821166

De trein nemen in Corniglia


De parkbus nemen in Corniglia


Pagina 16

4. Vernazza Vernazza is het vierde dorpje in de rij. Het heeft ong. 1.500 inwoners. Het wordt gedomineerd door een kasteel (1)op een uitstekende klif. Het haventje (2) heeft een kleine dam waarachter zelfs een klein strand ligt. Als je Vernazza binnenwandelt langs de kustwandelweg word je op schitterende uitzichten getrakteerd, zowel komende van Monterosso als van Corniglia. In het begin van de jaren 90 werden deze foto's getoond op één van de luchthavens van New York. Daardoor ontstond een jarenlange toevloed van Amerikaanse toeristen.

Op 25 oktober 2011 werd Vernazza getroffen door de overstromingen ten gevolge van de zware regenval in de streek. Het riviertje dat normaal ondergronds loopt zocht zijn weg door de hoofdstraat van Vernazza. Het hele centrum kwam onder een metersdikke modderlaag te liggen, die ook alle gelijkvloerse verdiepingen binnendrong. Daarbij vielen zelfs enkele doden te betreuren. In Vernazza is men niet bij de pakken blijven zitten. In de hoofdstraat zijn nog weinig sporen van deze ramp terug te vinden. Enkel een metersgrote poster aan het station herinnert nog aan deze ramp.

4 2

5 3

1

6 De spoorlijn loopt dwars door het stadje, maar ligt grotendeels verstopt in de tunnels. Het station (3) bevindt zich bovenaan de hoofdstraat (Via Roma) Vernazza is autovrij. Er zijn vrijwel geen parkeerplaatsen (een parkeergarage aan de ingang van het dorp is in opbouw).


Pagina 17

4.1. Bezienswaardigheden in Vernazza Chiesa di S. Margherita (4) : kerkje in het centrum van het dorp aan het haventje, daterend uit de 14de eeuw. Karakteristiek is de achthoekige toren. Binnenin is het een donkere kerk. Het enige licht komt van enkele ramen die uitgeven op de zee. Castello Doria (1) : burcht op de vooruitstekende rots, die boven het haventje torent, daterend uit de 11de eeuw. Deze site is sedert begin 2013 opnieuw opengesteld door het publiek. Hij is nog niet helemaal gerestaureerd. Je hebt er een uitzicht van 360° op de kust van Cinque Terre, het dorpje Vernazza en de vallei achter Vernazza. Chiesa dei Frati (5): kerkje in het hoger gelegen deel van Vernazza, daterend uit de 17de eeuw. Santuario di Reggio : Kerkje in de heuvels achter Vernazza (op een hoogte van 350 meter), daterend uit de 13de eeuw. Het is bereikbaar via de Sentiero N° 8. De site ziet er verwaarloosd uit. Toen wij er waren was het kerkje gesloten (weliswaar om 8 uur ’s morgens). Het heiligdom maakt deel uit van de "heiligdommen van de Cinque Terre", samen met de Santuario di Nostra Signora di Montenero in Riomaggiore, het Santuario di Nostra Signora della Salute in Manarola, het Santuario di Nostra Signora delle Grazie in Corniglia en het Santuario della Madonna di Soviore in Monterosso.

4.2. Wandelingen vanuit Vernazza Vanuit Vernazza kan je volgende wandelingen maken : meer informatie (en kaartjes) vind je verderop in ons dossier. o

o

o

De Sentiero Azzurro (ex sentiero 2) naar Corniglia loopt langs de kust tot een hoogte van 210 meter (betalend) De Sentiero Azzurro (ex sentiero 2) naar Monterosso loopt langs de kust tot een hoogte van 240 meter (betalend) Sentiero 508 (ex-sentiero 8) naar Foce Drigana : stevige wandeling naar een hoogte van 500 meter. Deze wandeling loopt langs het Santuario della Madonna di Reggio.


Pagina 18

Onze eet-tip : Bar & Ristorante La Torre (6) La Torre bar ligt op de Sentiero Azzurro, in de richting van Corniglia, op enkele honderden meters (je kan het ook in trappen meten) van het centrum van Vernazza. Je kan er genieten van een schitterend uitzicht op Vernazza (zie foto hiernaast). Ook als je niet de hele wandeling tot Corniglia wil maken moet je zeker eens tot hier komen, alleen al voor het uitzicht. Adres : Località Preteccia, Vernazza (Sentiero Azzurro, richting Corniglia) Reservaties : +39 0187 821082

Andere restaurant-tips in Vernazza o o

Il Pirata delle Cinque Terre, Via G Guidoni 36, Vernazza, +39 (0)187 812047 Belforte, Guidoni 42, Vernazza, +39 (0)187 812222

De trein nemen in Vernazza


De parkbus nemen in Vernazza


Pagina 19

5. Monterosso Monterosso is het meest noordelijke dorp van de Cinque Terre en het enige met een zandstrand. Het telt zo'n 2.000 inwoners. Het dorpje wordt in twee gesplitst door een uitstekende rots, met bovenop een klooster. Als je met de trein komt (1), kom je aan in het nieuwe stadsgedeelte. Daar is het vooral aan het strand en op de aanpalende straat gezellig lopen. Er is ook een parking (2) die je met de wagen kan bereiken en zelfs enkele staanplaatsen voor campers, op nog geen 10 meter van de zee. Van enige infrastructuur voor campers is er echter niets te merken. Het oude stadsdeel ligt 500 meter verder zuidwaarts. Je kan door een tunneltje (3) lopen, of het wandelpad langs de kust volgen. De meeste bezienswaardigheden liggen in het oude stadscentrum (4). In de kleine straatjes liggen talrijke winkeltjes en eetgelegenheden. Het is er heerlijk flaneren. Ook de boten naar Levanto en Vernazza komen in dit oude gedeelte aan. Monterosso werd zwaar getroffen door de overstromingen van 25 oktober 2011, maar reeds bij ons bezoek in juni 2012 waren de meeste sporen ervan al uitgewist.

4 5-6

1 7 3

8

2

Als je met de wagen naar Monterosso gaat, kom je op de SP38 aan een splitsing : naar het oude stadscentrum (Centro Storico), waar je de wagen moet achterlaten in een betalende parking bovenaan de hoofdstraat, of naar het nieuwe stadsdeel Fegina (Fractione Fegina), waar je met de wagen kan doorrijden tot aan het strand. Welke kant je ook kiest, het aantal parkeerplaatsen is beperkt. In juli en augustus is het sowieso moeilijk om een parkeerplaats te vinden. In Monterosso is er markt op donderdagvoormiddag.


Pagina 20

5.1. Bezienswaardigheden in Monterosso De Chiesa di San Giovanni Batisto (Johannes de Doper) (5) ligt in het oude stadscentrum. Ze dateert uit de 14de eeuw. De voorgevel is opgebouwd in horizontale strepen van wit marmer en zwarte stenen. Boven het portaal staat een afbeelding van Johannes de Doper die Jezus doopt. De rosas, typisch voor deze streek, bestaat uit een centrale knoop, met daarrond 18 'blaadjes' die elkaar gedeeltelijk overlappen. Binnen heeft de kerk de structuur van een basiliek, met drie beuken. Vlakbij de kerk van Johannes de Doper staat ook de kerk van de Broederschap van Dood en Gebed (Mortis Orationis Confrernitas) (6) ook wel de Oratorio dei Neri genoemd. Deze kerk werd gebouwd om de talrijke zeelieden te gedenken die het leven lieten op zee. Bovenop de heuvel, die het oude deel van Monterosso scheidt van het nieuwe, staan de abdij en de kerk van San Francesco (7). Deze zijn best te bereiken vanuit het oude centrum. In plaats van de tunnel, ga je de trappen op die rechts naar omhoog gaan. Halfweg de trappen zie je het standbeeld van Franciscus, met zijn trouwe hond. Even verderop de heuvel staan de kerk en het klooster van Sint Franciscus, alweer met horizontale witte en zwarte strepen die typisch zijn voor Ligurië. Rechts van de kerk kan je het pad nog wat verder naar boven volgen. Je komt zo op het kerkhof. De doden worden er boven de grond begraven. Enkel op het hoogste deel van het kerkhof heb je de (voor ons toch) klassieke graven, met een mooi uitzicht op Monterosso en Punto Mesco erbovenop. De Gigante (8) is een standbeeld in beton van 14 meter hoog dat Neptunus afbeeldt. Het bevindt zich op het einde van de Via Fegina en was oorspronkelijk een versiering van de Villa Pastine. Het werd in de tweede wereldoorlog beschadigd door geallieerde bombardementen en werd nooit hersteld. Het Acciughe Salting Center dat vroeger gelegen was in het centrum van Monterosso, bestaat niet meer. Er zou een nieuw centrum zijn in Levanto, maar wij hebben daarover nog geen informatie gevonden. Wil je zien hoe de acciughe geproduceerd worden, ga dan eens kijken op http://cinqueterre-travel.com/gastronomy/anchovy/video/

5.2. Wandelingen vanuit Monterosso Vanuit Monterosso kan je volgende wandelingen maken : meer informatie en kaartjes vind je verderop in ons dossier. o

o

o

De Sentiero Azzurro (ex sentiero 2) naar Vernazza loopt langs de kust tot een hoogte van 150 meter (betalend). Sentiero 509 (ex-sentiero 9) naar Soviore : stevige wandeling naar een hoogte van 400 meter. Deze wandeling loopt langs het Santuario della Madonna di Reggio. De sentiero 510 (ex-sentiero 10) naar Punta Mesco. Vandaar kan je via de Sentiero N°1 verder naar Monterosso.


Pagina 21

Detail van het nieuwe Monterosso

Detail van het oude Monterosso

9


Pagina 22

5.3. Madonna di Soviore In de heuvels achter Monterosso ligt één van de vijf ‘Santuari’ van Cinque Terre : de Madonna di Soviore. Het heiligdom is één van de oudste in de streek en dateert uit de 11de eeuw. Op de plaats waar het heiligdom staat zou in 740 na Christus een houten beeld van Maria gevonden zijn. Je vindt er een kerk, met een mooi versierd interieur, de oude kloostergebouwen, die ingericht zijn als verblijfplaatsen en een restaurant / snackbar. Voor de wandelaars van de Sentiero N°1 en N°9 is dit een ideale stopplaats voor een snack, een maaltijd of een rustplaats. Het uitzicht op Monterosso en de Punta Mesco is ronduit schitterend. Je kan hier ook verblijven : een mooie plaats om tot rust te komen. De kamers zijn er eenvoudig, maar relatief goedkoop. Daardoor worden ze dikwijls gebruikt door scholen en groepen wandelaars. Je kan de Madonna di Soviore op verschillende manieren bereiken. -

-

Te voet via de Sentiero N° 9 (509), die loopt van het centrum van Monterosso naar het heiligdom van de Madonna di Soviore. Het pad vertrekt in het oude centrum van Monterosso. Vlak tegenover het parkinggebouw loopt het pad de hoogte in, voor een klim van ruim 400 meter over een afstand van 2.5 km. Te voet via de Sentiero N° 1 (501). Met de wagen via de SP 370, de weg van Levanto naar Vernazza.

Onze winkel-tip : Cantina du Sciacchetrà (9) In de Cantina du Sciacchetrà kan je terecht voor de lokale producten van Cinque Terre : de Cinque Terre wijnen, Sciacchetra (spreek uit Shaketra), Limoncino, Grappa, de gezouten ansjovisjes, pasta’s, pesto, kazen, … De cantina is gelegen in de Via Roma, de hoofdstraat van het oude stadsgedeelte. Je kan er gratis proeven. De korting van 10% wordt gegeven bij een aankoop vanaf 20 EUR. Adres : Via Roma 7, Monterosso al Mare, tel : + 39 0187 802 583

Restaurant-tips in Monterosso o o o o o o

La Cantina del Pescatore, via V Emanuele 19, Monterosso al Mare Ristorante Via Venti, Via XX settembre, 32, 19016 Monterosso al Mare, +39 (0)187 818347 Ristorante Pizzeria Da Ely, Via Vittorio Emanuele 15, 19016 Monterosso al Mare, +39 (0)187 818206 Il Casello, Via Corone, Monterosso al Mare, +39 (0)187.818330 Ristorante L'Alta Marea, Via Roma 54, 19016 Monterosso al Mare Trattoria Da Oscar, Via Vittorio Emanuele 67, 19016 Monterosso al Mare, +39 339 4628739


Pagina 23

De trein nemen in Monterosso


De parkbus nemen in Monterosso


Pagina 24

6. La Spezia La Spezia is de hoofdstad van de gelijknamige provincie La Spezia, één van de vier provincies die samen Ligurië vormen. De stad ligt aan de Golf van La Spezia, ook de Golf der Poëten genoemd, en was vroeger een belangrijke militaire haven. Veel bezoekers van Cinque Terre komen op één of andere manier in La Spezia terecht. 





Kom je met de trein en kom je uit het zuiden, dan is het station van La Spezia de poort tot Cinque Terre. Je moet er meestal overstappen op een lokale trein om de dorpjes te bezoeken. Vanuit La Spezia heb je ook busverbindingen (ATC) die je naar de meeste steden van de provincie brengen : Carrara, Pontremoli, Portovenere, ... (meer info verderop in ons dossier). Ben je met de wagen, dan neem je op de A12 de uitrit naar La Spezia. Dat is de kortste weg naar Riomaggiore, Manarola en Portovenere. Ook als je de wijde omgeving van Cinque Terre wil verkennen, is het een goede uitvalsbasis : Portovenere, Lerici, Sarzana, de Lunigiana, Portofino, Lucca, Pisa en zelfs Genua zijn met de wagen op minder dan een uur te bereiken. In de haven van La Spezia kan je de boot nemen naar Portovenere en Cinque Terre of naar Lerici en Tellaro. Ook de cruiseschepen leggen aan in de haven van La Spezia. De kortste weg van de kade naar het station loopt door de winkelstraat - de Via del Prione.

Het was Napoleon die in het begin van de 19de eeuw het belang van de Golf van La Spezia als militaire haven inzag. In 1808 werd de stad bij keizerlijk decreet tot militaire haven verheven. In de baai zouden de oorlogsschepen zich veilig kunnen schuilhouden. De toegang tot de baai kon immers vrij gemakkelijk beschermd worden vanaf het eilandje Campiglia en vanuit Lerici. Met de val van Napoleon verdwenen echter ook de plannen voor het uitbouwen van de haven. In 1857 verzamelde Cavour de nodige fondsen voor de uitbouw van een Arsenaal. De bouw daarvan werd toevertrouwd aan Domenico Chiodo. Bij de vorming van de eenheidsstaat Italië, in 1869, werd La Spezia één van de belangrijkste militaire havens van de nieuwe staat. Als je door La Spezia wandelt, kom je de namen van Cavour en Chiodo zeker tegen. In dezelfde periode werd ook de enorme golfbreker gebouwd in de Golf van La Spezia. Die is meer dan 2 km lang en loopt van Santa Maria, in het westen, tot Santa Teresa, in het oosten. In de dam zijn twee openingen, resp. 400 en 200 meter breed, die de enige toegangen tot de haven zijn. Het aantal inwoners van de stad groeide zeer snel en ze werd dan ook heraangelegd volgens een geometrisch patroon, dat vandaag nog duidelijk te zien is. De meningen over La Spezia lopen uiteen. Velen vinden het een niet zo mooie stad, met slechts enkele bezienswaardigheden. Voor anderen is het dan weer een levendige winkelstad, terwijl de (jacht)haven dan weer andere liefhebbers aantrekt.

6.1. Bezienswaardigheden in La Spezia Voor liefhebbers van schepen is vooral het Museo Tecnico Navale della Marina Militare van belang. Het is gelegen aan de Viale Amendola 1 en is dagelijks geopend van 8.30 tot 19.30 uur. Het ligt in een gebouw naast de historische scheepsdokken. Het museum bevat een rijke collectie aan historische stukken die verspreid zijn over twee verdiepingen en de binnentuin : kaarten, boegbeelden, medailles, vlaggen, militaire wapens, ... Maar het hoogtepunt zijn toch de meer dan 150 modellen, gaande van de Romeinse triremen tot het opleidingsschip Amerigo Vespucci. Vlakbij het museum kan je een wandeling maken in de nieuwe jachthaven Mirabello. Er liggen talrijke jachten die je laten wegdromen en er zijn ook enkele leuke terrasjes die vooral 's avonds volk trekken.


Pagina 25

Kaartje La Spezia

1

In 1927 werd La Spezia een bisschoppelijke stad en kreeg daardoor het recht op een 'kathedraal'. In eerste instantie werd de Dom S. Maria Assunta verheven tot kathedraal. In 1975 werd de nieuwe kathedraal van Christus Koning ingewijd. Het is een modern gebouw aan de Piazza Europa en het ligt tussen de oude en nieuwe wijken van La Spezia. Het Castello di San Giorgi ligt bovenop een heuvel ('Poggio') vlakbij het centrum van La Spezia. Je kan er naartoe met enkele liften (gratis en bereikbaar via een zijstraatje van de Via del Prione). Het dateert uit de tweede helft van de 14de eeuw. Momenteel kan je er het Archeologisch museum van de provincie La Spezia bezoeken. Het museum heeft een belangrijke collectie van 19 Statue Stele, beelden van zo'n 2.000 à 3.000 jaar oud, die in de Val Di Vara werden teruggevonden in de 19de eeuw. Als je niet tot in Pontremoli raakt, waar de voornaamste collectie te zien is, moet je hier zeker eens gaan kijken. Het museum is gesloten op maandagnamiddag en op dinsdag. De inkom bedraagt 5.50 EUR. Maak ook eens een wandeling op de kade van La Spezia (de Passegiata Morin), waar je een mooi zicht hebt op de Golf. © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 26

In La Spezia zijn er twee gratis parkeerplaatsen aan de rand van de stad, waar je bovendien een gratis shuttle kan nemen naar de Piazza Chiodo (gelegen tegenover het Arsenaal). De beste parking ligt aan de Piazza d’Armi (aan de Via XV Giugnio). Van daaruit ben je bovendien minder dan een kilometer verwijderd van het station van La Spezia. Nog een extra parkeertip : ook op een gedeelte van de Viale Amendola kan je gratis parkeren. Als je van het Arsenaal komt, rijd je in de richting van Portovenere. In plaats van links af te slaan naar Portovenere, rijd je rechtdoor. Op de linkerkant van de weg (onder de bomen langs het kanaaltje) kan je gratis parkeren (zolang het nog duurt).

Onze Eet-tip : Pizzeria Quadrato (1) Dit restaurant werd ons aanbevolen door Gian Paolo van de Villa Amaranta. We vonden zijn verfijnde smaak hier zeker terug in de keuken. Voor nauwelijks 40 EUR hadden we er 3 antipasti (al voldoende voor een maaltijd) en een primo piatto, wijn en koffie inclusief, voor 2 personen. Er zijn talrijke menu-formules vanaf 15 EUR. Adres : Viale G. Amendola, 46 (in de buurt van het Arsenaal) -

gesloten op dinsdag

Nog een Eet-tip : 590 Nog een aanrader van Gian Paolo, gelegen aan de Via Lunigiana 590. Dat restaurant ligt buiten het centrum en je zal er zo goed als geen toeristen vinden, maar wel een schitterende lokale keuken. Laat de chef aan je tafel komen en geef hem carte blanche voor het vis-menu. All-in betaalden we er 25 EUR per persoon voor een schitterend viergangenmenu. Op de kade van La Spezia, ter hoogte van het parkje, ligt een restaurant dat we nog niet geprobeerd hebben, maar waar bijwijlen lange rijen staan te wachten. Het zou een combinatie zijn van een 'visrestaurant ' en een 'frituur', die wij alleszins nog eens willen uitproberen !

Andere restaurant-tips in La Spezia o o o o o o

Il Ristorantino di Bayon Via Felice Cavallotti 23, La Spezia, (0187 732 209 Osteria Della Corte, Via Napoli 86, La Spezia, 0187 715 210 Carpe Diem, Via S. Agostino 19, La Spezia, 0187 302 933 La Fenice, Via Roma 29/31, La Spezia, +39 (0)187 777 248 Ristorante Roma da Marcellini, pietro paleocapa 18, La Spezia, 0187 715 921 Osteria San Rocco, Via Costa Santa Lucia 25, La Spezia, 0187 703 199

In La Spezia kan je dagelijks (behalve zondag) naar de overdekte markt op de Piazza del Mercato. Op vrijdagmorgen is er markt in het centrum van de stad.

De trein nemen nemen naar Cinque Terre

(A = weekdagen, B = zonen feestdagen; C = allen dins- en woensdag, D = zaterdag en feestdagen, F = niet op zaterdag en feestdagen)


Pagina 27

6.2. De Golf der Poëten De Golf van La Spezia wordt ook de Golf der Poëten (Golfo dei Poeti) genoemd. De oorsprong ervan gaat terug naar het begin van de 19de eeuw, toen een aantal Engelse dichters en novellisten een tijdje in de streek verbleven. De namen Shelley en Byron deden bij mij al een klein belletje rinkelen, maar ik ben toch even op zoek gegaan naar de oorsprong van die benaming. Zeker is dat de naam ”Golfo dei Poeti” voor het eerst vermeld werd in 1910 door Sem Benelle, een lokale toneelschrijver, in een gebed voor de begrafenis van één van zijn vrienden. Bij onze bezoeken aan Cinque Terre was me tot dusver enkel de naam van Lord Byron opgevallen. In Portovenere is er een grot, die gelinkt wordt aan de schrijver en in Sestri Levante is de Baai der Stilte het onderwerp in één van Byron's gedichten. De Shelley's waren de eersten die in de golf verbleven. Percy Shelley was één van de grote Engelse romantische dichters in het begin van de 19de eeuw. Het huwelijk met zijn eerste vrouw liep spaak en hij werd verliefd op de Mary, dochter van zijn mentor aan de universiteit. In 1816, na de zelfmoord van zijn eerste vrouw, trouwde hij met Mary. In 1818 verlieten ze Engeland en vertrokken naar Italië, waar ze enkele jaren in de buurt van Napels leefden. In 1822 verhuisden ze naar San Terenzo, een klein dorpje in de buurt van Lerici. Het was geen gelukkige periode voor Mary Shelley. Ze hield niet van de villa waar ze woonden (ze noemde het zelfs een kerker), haar man had een affaire met één van haar vriendinnen en ze kreeg er een misval waardoor ze bijna zelf het leven verloor. Maar het slechtste moest nog komen. Enkele weken later verdronk immers haar man Percy Shelley, toen zijn zeilboot zonk in een storm voor de Toscaanse Kust. Uiteindelijk werd Mary Shelley nog beroemder dan haar echtgenoot. Frankenstein, de roman die ze in 1818 publiceerde, verwierf in de twintigste eeuw immers een cultstatus na diverse verfilmingen. Percy en Mary Shelley hadden een nauwe band met Lord Byron, die ze reeds in 1816 voor de eerste maal ontmoetten in Genève. In 1822 had Percy Shelley een ontmoeting met Byron in Livorno, net voor deze met zijn zeilboot zou vergaan bij zijn terugreis naar San Terenzo. Lord Byron (1788-1824) was eveneens een bekend dichter uit de romantische periode. Een deel van zijn beroemdheid had hij echter te danken aan zijn liederlijk leven, met inbegrip van vele liefdesaffaires. Van 1809 tot 1811, maakte hij een grote reis rond de Middellandse Zee, die hem van Sintra in Portugal, door Spanje tot in Griekenland en Turkije bracht. Het was ook in die periode dat zijn meesterwerk, Childe Harold’s Pilgrimage, het licht zag. Door zijn uitbundige levensstijl en zijn vele schulden, vluchtte hij in 1816 uit Engeland. Hij leefde voor een tijdje in Geneve en reisde in de volgende jaren Italië rond. In 1822 begon hij samen met Percy Shelley een krant, die enkele maanden later – na de dood van Shelley – al terug werd stopgezet. In die periode moet hij ook Portovenere bezocht hebben, waar hij een bezoek bracht aan een grot, die hem blijkbaar inspiratie leverde voor verscheidene van zijn werken. Het minste wat we kunnen zeggen is dat het zicht vanaf de grot toch wel echt spectaculair is. Lord Byron zwom ooit van Portovenere de Golf van La Spezia over om de Shelleys te bezoeken in hun villa in Lerici. Hij was daarmee zelfs niet aan zijn proefstuk toe. In 1810, tijdens zijn eerste Europese reis, zwom hij als eerste de Hellepont over, toch een afstand van 6 km. Zijn bezoek aan Sestri Levante op 8 oktober 1822 is beter gedocumenteerd. Toen hij van Lerici naar Genova zeilde, verbleef hij een nacht in Sestri Levante waar hij naar verwees in één van zijn gedichten : ”That was my sky… from the somptuous dawns and the sublime sunsets among the gentle breeze in the sweet scent of thousand flowers, irate at last light diffused in the secret of the soul and that peace that in vain in many shores you deplored.“. Byron verbleef een jaar in Genua. In 1823 verliet hij Italië om mee te gaan vechten in de Griekse onafhankelijkheidsoorlog. In 1824 stierf hij daar aan een koortsaanval. © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 28

De naam ‘Golf der Poëten’ werd voor het eerst gebruikt in 1910 door de toneelschrijver Sem Benelle in een gebed ter gelegenheid van de begrafenis van Paolo Mantegazza, een Italiaans antropoloog die de impact van het gebruik van cocabladeren op de Peruaanse bevolking bestudeerde : “Gezegend ben jij, dichter van de wetenschap, moge je in vrede rusten in de Golf der Poëten. Gezegend zijn jullie, inwoners van de Golf, Jullie hebben een man gevonden die het waard is om de schaduwen van de grote bezoekers te groeten”


Pagina 29

7. Portovenere Portovenere is een must voor wie Cinque Terre wil bezoeken. Het ligt op het puntje van een schiereiland ten westen van de Golfo di Poëti. Het combineert alles wat de regio te bieden heeft : een pittoreske 'hoofdstraat', de typisch gekleurde huizenblokken, een haventje met luxueuze jachten, een poëtisch kerkje op het uiterste van de landtong, een citadel die boven het stadje uittorent. In 1997 werd Portovenere, samen met de eilandjes Palmaria en Tinetto opgenomen in Unesco Werelderfgoedlijst.

Hoe ga je naar Portovenere ?   

met de wagen vanuit La Spezia. In het centrum van Portovenere is er een lus met éénrichtingsverkeer. Parkeren kan daar aan de kant van de weg (ong. 2 EUR per uur : hoe korter bij het centrum, hoe meer je betaalt). met de autobus vanuit La Spezia (lijn 11P - of kortweg P vanuit La Spezia). met de boot vanuit La Spezia, de dorpjes van Cinque Terre of Levanto

Portovenere heeft een klein zandstrandje, gericht naar het eilandje Palmaria. Vandaar zie je ook de 'mosselkwekerijen' op het water drijven. De 'cozze' zijn een specialiteit die je zeker eens moet proeven in één van de lokale restaurants.

7.1. Bezienswaardigheden in Portovenere De Chiesa di San Pietro (1) dateert uit de 13de eeuw en werd gebouwd op de restanten van een oudere tempel die opgedragen was aan Venus. De façade is opgebouwd uit wit-zwarte strepen. Het kerkje bestaat uit twee delen, een ouder Romaans deel en een Gotisch deel. Je hebt er een fantastisch uitzicht op het eiland Palmaria en op de kust ten noorden van Portovenere. Met een beetje meeval ben je getuige van één van de vele trouwmissen die in het kerkje worden gehouden. Op weg naar de chiesa, passeer je de Grotta dell’Arpaia, ook Byron’s grot genoemd.

De kathedraal San Lorenzo (2) werd in de 12de eeuw gebouwd op de plaats waar vroeger de tempel van Jupiter stond.

4

3 2

De Citadel (3), ook wel Castello Doria genoemd, werd gebouwd ter verdediging van La Spezia en dateert uit de 16de eeuw.

2

5

De versterkte vesting kan bezocht worden (inkom : 5 EUR). Vanuit de vesting heb je mooie uitzichten op Portovenere en Palmaria.

1


Pagina 30

7.2. Wandelingen vanuit Portovenere In Portovenere begint de Sentiero N°1 die naar Levanto loopt. Alle details over deze wandeling vind je verder in ons dossier. Het vertrekpunt bevindt zich op het pleintje bij de ingang van het dorpje (4) Je kan ook een wandeling maken op het eilandje Palmaria. Daarvoor neem je de overzet naar het eilandje in het haventje van Portovenere.

Onze Eet-tip : Portivene 1

– Un Mare di Sapore (5)

Portivene 1 ligt in de hoofdstraat van Portovenere (de Via Capellini 94). Je kan er typisch ligurische schotels eten op basis van de lokale ingrediënten. Adres : Via Capellini 94/98, Portovenere, Reservaties : +39 0187 792722 Open van 12.00 tot 15.30 h en van 19.00 tot 22.00 h Gesloten op maandag in het laagseizoen (voor half juni en na half september)

7.3. Met de bus van La Spezia naar Portovenere

Meer info : http:// www.atcesercizio.it/index.php?option=com_content&view=article&id=60&Itemid=49&lang=en

7.4. Palmaria Ten zuiden van Portovenere liggen nog 3 eilandjes : Palmaria, Tino en Tinetto. Op Palmaria kan je een wandeling maken naar het hoogste punt van het eiland. In het zuiden liggen enkele marmergroeven, die momenteel niet meer geëxploiteerd worden. De eilandjes Tino en Tinetto zijn militair gebied en niet toegankelijk voor wandelaars. Op Tino zijn nog enkele bunkers zichtbaar die dateren uit de tweede wereldoorlog.


Pagina 31

Boottocht rond La Palmaria en Tino Als je wat langer in Portovenere blijft, kan je een boottochtje maken rond de eilandjes. In een uurtje vaar je rond de twee eilandjes (Palmaria en Tino) en ontdek je dat het er eigenlijk drie zijn (Tinetto is het derde dat nog achter Tino verborgen ligt). Je krijgt er een schitterend uitzicht op Portovenere, je vaart langs de mosselkwekerijen - de cozze , langs de militaire installaties op La Palmaria, je ziet de oude marmergroeven van La Palmaria, de resten van het fort op Tino. Langs de zeezijde vaar je terug naar Portovenere, tenminste als het goed weer is. Daar merk je dat zelfs in de rotsen de ligurische architectuur te zien is, de afwisseling van witte en zwarte strepen. Afhankelijk van de schipper zal je ook even de 'Blauwe Grot' binnenvaren. De boottochten worden o.a. georganiseerd door de Cooperativa Barcaiolo Portovenere. De blokhut waar je kan reserveren staat op de kade van het haventje van Portovenere. De prijs ligt rond de 10 EUR per persoon. In het haventje van Portovenere kan je bij Palmarianoleggio ook bootjes huren zonder 'kapitein'. Ze kosten 30 EUR per uur (20 EUR voor een bijkomend uur). Dagprijzen gaan van 120 tot 150 EUR.

7.5. Campiglia Campiglia is een klein dorpje gelegen op de Sentiero N°1. Je bereikt Campiglia vanuit Portovenere na ongeveer twee uur wandelen (zeg maar klimmen) of vanuit Riomaggiore, eveneens na een tweetal uur (eveneens met een stevige klim). Een lichte wandeling naar Campiglia van een uurtje kan je maken vanaf de Colle del Telegrafo. Een meer uitgebreide beschrijving van die wandelingen vind je elders in dit dossier. Je kan Campiglia ook bereiken met de wagen (neem op de weg tussen La Spezia en Portovenere de afslag rechts naar Campiglia, maar pas op, de weg is er vrij smal) of zelfs met het openbaar vervoer. (lijn 20 vanuit La Spezia). Die laatste optie is interessant als je niet in één trek van Portovenere naar Riomaggiore wil wandelen. Op zonen feestdagen (festivo) is het aanbod aan bussen wel beperkt.

Onze eet-tip : Piccolo Blu Vertrek je vanuit Portovenere voor een wandeling langs de Sentiero N° 1, maak dan alvast een tussenstop in de Piccolo Blu in Campiglia. Je kan er genieten van een typische Italiaanse keuken, met focaccia, anchovis, pasta al forno en dagelijks vers gebakken cakes en gebak. Ga je met de wagen naar Campiglia, plan je bezoek dan 's avonds. Vanop het pleintje voor de kerk zijn de zonsondergangen er werkelijk spectaculair !


Pagina 32

8. Levanto Levanto ligt net ten noorden van Cinque Terre en is voor velen de verblijfplaats voor hun bezoek aan Cinque Terre. Het is levendig stadje, gelegen in een kleine baai en met een mooi zandstrand. Er zijn heel wat hotelletjes en B&Bs, die doorgaans iets goedkoper zijn dan die in de vijf dorpen. Met de trein ben je vanuit Levanto op enkele minuten in Monterosso. Levanto is ook de vertrek- of eindplaats van de Sentiero N°1, waarlangs je via de Punto Mesco in 2 ½ uur in Monterosso wandelt.

8.1. Bezienswaardigheden in Levanto Levanto heeft tal van bezienswaardigheden. De volgende wandeling leid je langs de meeste ervan. De nummers tussen haakjes vind je terug op het kaartje op de volgende bladzijde. Vertrek op de Piazza Staglieno (1), een parkje gelegen aan het einde van het kleine viaduct, ga onder het viaduct en wandel de zeedijk af. Op dit stukje dijk (2) staan enkele mooie kleurrijke huizen. Op het einde zie je rechts de aanlegplaats van de boten (naar Cinque Terre) en links de Villa Agnelli (3), die werd gebouwd in het begin van de 20ste eeuw door één van de stichters van de Fiat fabrieken. De villa is nog steeds in het bezit van de familie Agnelli. De ligging en de omliggende parken zijn echt uniek, waardoor ze in sommige boeken vergeleken wordt met de villa Rufolo in Ravello. De vergelijking lijkt ons ietwat overdreven, niet in het minst omdat de villa privé-bezit is en het domein dus niet kan bezocht worden. Keer terug op je stappen. Vlakbij de blauwe villa loopt een trap naar omhoog waar je ook het rood-witte kenteken ziet van de Sentiero N°1. Dat pad brengt je tot aan de Castello (4) waarvan de vroegste sporen teruggaan tot in de XIIe eeuw. Loop het straatje in rechts van de muur. Je ziet de chiesa di Sant’Andrea beneden je liggen. Langs een smal pad ga je beneden naar de kerk. De chiesa di Sant'Andrea (5) is een voorbeeld van Ligurische gotiek uit de dertiende eeuw, met een voorgevel in witte en zwarte banden en een mooie rosas die overloopt in de hoofdingang. De kerk werd opgericht in 1232 en werd vergroot in 1463. Ga langs één van de kleine straatjes naar de Piazza del Populo, waar je La Loggia (6) vindt. Deze dateert uit de dertiende eeuw en werd in 2007 opgenomen in de UNESCO lijst van cultuurmonumenten. Ga rechtsachter op het plein de trap naar omhoog, die je leidt naar de Oratorio de San Giacomo (7) en de Chiesa di Santa Maria della Costa. Op de feestdag van San Giacomo op 25 juli zijn hier allerlei festiviteiten die een bezoekje een bijkomende waarde geven.

Loop verder de trappen naar beneden, dwars de Via Alighieri en kom zo op Piazza Cavour (8) terecht, een mooi pleintje in het centrum van de stad, met onder andere de Chiesa di San Rocco, waarvan de ingang in één van de zijstraten ligt.


Pagina 33

8

1 7

6

2 5

4

3

Parkeren in Levanto is niet eenvoudig en vrij duur. Hoe dichter je bij het centrum parkeert, hoe duurder. In het centrum betaal je tot 2 EUR per uur (18 EUR voor 24 uur). Achter het station is een parking waar je de wagen kan achterlaten voor 1.20 EUR per uur (10.80 EUR per 24 uur). Daar mogen ook campers staan : 12 EUR voor 12 uur (24 EUR voor 36 uur) enkel voor de staanplaats (zonder bijkomende infrastuctuur). Het aantal plaatsen is bovendien beperkt. In Levanto is het markt op woensdagvoormiddag, in Bonassola op donderdagvoormiddag.

8.2. Bonassola en Framura Net ten noorden van Levanto liggen deze twee dorpjes, waar je ook nog talrijke logeermogelijkheden vindt, die bovendien iets goedkoper zijn dan die in de vijf dorpjes.

8.3. Wandeling in Levanto Naast de hoger beschreven stadswandeling en de Sentiero N°1 is er nog een interessante, en bovendien vlakke wandeling die loopt van Levanto naar Framura, langs de kust en gedeeltelijk door een oude (maar verlichte) spoortunnel. Je kan dit traject ook afleggen met de fiets.


Pagina 34

Kaartje van Levanto (Parkeerplaatsen zijn aangeduid met een P)

(onderaan op het kaartje staat een tentje : de camping Aqua Dolce).

De trein nemen naar Cinque Terre



Pagina 35

Wandelen in Cinque Terre Cinque Terre is natuurlijk vooral bekend geworden door zijn wandelpaden : o o o

de Via dell'Amore, nauwelijks 1.5 kilometer lang en volledig vlak, maar helaas ... momenteel gesloten ; de Sentiero Azzurro tussen Corniglia en Monterosso, één van de weinige wandelpaden waar je (met plezier) inkom betaalt ; de Sentiero N°1 tussen Levanto en Portovenere, het lange afstandspad dat door het Nationaal Park van Cinque Terre loopt.

In het hoogseizoen kan het behoorlijk druk zijn op de paden (vooral op de Sentiero Azzurro). Er lopen echter nog tal van andere paden, waar het veel rustiger is en waar je rondloopt midden in de natuur van het Nationaal Park.

Enkele aandachtspunten o

Als het warm is, neem dan voldoende water mee. Zelfs bij normale temperaturen van 22° C kan de gevoelstemperatuur op de heuvelflanken sterk oplopen.

o

Als je in de heuvels gaat wandelen, neem dan wat proviand mee. Op sommige stukken (zeker langs de Sentiero 1) zijn er geen bars / restaurantjes.

o

Opgepast ook bij nat weer. De paden hebben soms een rotsachtige ondergrond, die zeer glibberig wordt.

o

Begin 2014 werden nieuwe benamingen ingevoerd, die opgelegd werden door de CAI (Club Alpino Italiano). Als voorbeeld geven we de verschillende benamingen van de twee voornaamste paden : o Sentiero Azzurro => het blauwe pad => Sentiero N°2 => SVA (592) o Sentiero N°1 => het rode pad => AV5T (598) De signalisatie op de paden is in 2014 aanzienlijk verbeterd. Verloren lopen wordt echt moeilijk.

o

Op de volgende pagina's vind je een overzichtskaartje met de oude en de nieuwe nummering en ook een tabel met de nieuwe en de oude benaming, het begin- en eindpunt, de lengte, het hoogteverschil en de wandeltijden heen en terug.

o

Op de nieuwe wandelkaart zie je ook de huidige toestand van de wandelwegen. Het merendeel van de paden is toegankelijk. Enkel de paden in het rood (de kleuren op dit kaartje hebben niks te maken met de benamingen ‘rode’ en ‘blauwe’ pad) zijn momenteel gesloten. Ga voor je vertrekt nog eens kijken op de site van het Nationaal Park voor eventuele updates .


Pagina 36

Nieuwe wandelkaart van Cinque Terre


Pagina 37

Oude wandelkaart van Cinque Terre


Pagina 38

Vergelijkende tabel met nieuwe / oude benamingen en moeilijkheidsgraad


Pagina 39

Onze vijf wandeltips 1.

De Sentiero Azzurro tussen Corniglia en Vernazza. Op het hoogste punt van het traject zie je de kust met Corniglia en Manarola op één lijn. Het cafétje waar je vroeger de dorst kon lessen is er jammer genoeg gesloten. Doe de wandeling zo vroeg mogelijk. Je vermijdt de drukte en de hitte van de middagzon.

2.

De Sentiero N°1 tussen Portovenere en Campiglia, met prachtige uitzichten op de eilandjes Palmaria en Tino en op Portovenere ! Je kan verder wandelen tot Riomaggiore en met de boot terugkeren naar Portovenere. Je merkt van bij het vertrek in Portovenere onmiddellijk dat het een pittige wandeling wordt.

3.

De Sentiero N° 8b tussen de Madonna di Soviore en de Madonna di Reggio. Een mooie wandeling om bij het ochtendgloren te maken !

4.

De Sentiero N° 6d van Volastra, richting Corniglia. Dat pad loopt tussen de wijngaarden, is zo goed als vlak en biedt schitterende uitzichten op Manarola en Corniglia. Je kan de wagen gratis parkeren op de parking in Volastra. Je kan verder met de trein naar Manarola en met de parkbus terug naar Volastra.

5.

De Colle di Telegrafo, gelegen op de Sentiero N°1. Verblijf je buiten Cinque Terre en wil je parkeerproblemen vermijden dan is dat een ideale oplossing. Je kan kiezen tussen een wandeling naar Campiglia (Sentiero 1 of 4), naar Riomaggiore (Sentiero 3) of naar Manarola (Sentiero 1 en 2).

Hoogteprofiel Sentiero Azzurro (incl. verlenging naar Levanto en Portovenere)

Hoogteprofiel Sentiero N°1


Pagina 40

9. Sentiero Azzurro (het blauwe pad) De 'Sentiero Azzurro' (het blauwe pad of ook nog Sentiero N°2) verbindt Riomaggiore met Monterosso. Het loopt langs de kust en biedt schitterende uitzichten. De moeilijkheidsgraad van het pad gaat in stijgende lijn als je vanuit Riomaggiore vertrekt, maar echt moeilijk wordt het eigenlijk nooit. Sommige delen van het pad zijn een tijdlang gesloten geweest als gevolg van verschillende aardverschuivingen na de zondvloed van 25 oktober 2011. In september 2012 sloeg het noodlot opnieuw toe. Ditmaal kwam een rotsblok naar beneden op de Via dell’Amore, waarbij 4 Australische toeristen om het leven kwamen. Opnieuw werden alle paden gesloten. De heropening van De Via dell’Amore ligt nog niet in het vooruitzicht. Er is nog steeds een gerechtelijke procedure aan de gang om te bepalen wie voor het ongeval verantwoordelijk is. Zolang die procedure aansleept zal het pad gesloten blijven. Het pad tussen Manarola en het station van Corniglia werd in 2012 getroffen door een aardverschuiving. Eind 2013 was het pad hersteld, maar nog voor de heropening was er een nieuwe grondverschuiving, waardoor het pad weer voor onbepaalde tijd is gesloten. Het traject tussen Corniglia en Monterosso is open. Je kan het makkelijk afleggen in één dag. Om op het pad te wandelen moet je betalen. Het pad ligt er dan wel prima bij en het loont echt wel de moeite. De 'Cinque Terre' dagkaart (voor 1 of 2 dagen) kan je kopen in de toeristische bureaus maar ook op het pad zelf kan je de kaart nog aanschaffen. Meer info over de Cinque Terre Card vind je verderop in ons dossier.

9.1. Riomaggiore - Manarola : Via dell'Amore De Via dell'Amore is de kortste etappe tussen Riomaggiore en Manarola. Het pad is volledig vlak. Het is er dan ook vrij druk. Onderweg kom je de 'bank der geliefden' tegen. Als je met de massa wil meedoen, neem dan een slot mee, hang het aan de balustrade en gooi de sleutel in zee : je liefde voor elkaar gaat nooit meer stuk ! Bij zonsondergang, als de meeste toeristen verdwenen zijn, is het er heerlijk toeven. Heb je het geluk om in de Bar dell'Amore een tafeltje vrij te vinden, vlieg er dan onmiddellijk naartoe. Bestel iets en blijf er minstens een uur zitten. Romantischer kan je je moeilijk inbeelden. Om enigszins in de stemming te komen, kan je iets gaan drinken of eten op het terras van A Pié di Mà in Riomaggiore. Dat is momenteel 'het beste alternatief' voor de Via dell'Amore. Afstand : 1.5 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : makkelijk - MOMENTEEL GESLOTEN


Pagina 41

9.2. Manarola - Corniglia Het pad tussen Manarola en Corniglia is gesloten tussen Manarola en het station van Corniglia, ingevolge een aardverschuiving in 2012. In januari 2014 was er opnieuw een aardverschuiving, waardoor het pad allicht voor langere tijd zal gesloten blijven. Neem de trein van Manarola naar Corniglia. Vanaf het station van Corniglia neem de weg rechts van de sporen. Die leidt je naar een trap met 382 treden die zigzaggend omhoog gaat naar het centrum van Corniglia. Je kan ook het shuttle busje nemen dat van het station naar het centrum van Corniglia rijdt. Het loont nog wel de moeite om in Manarola het pad op te gaan tot aan het kerkhof, vanwaar je een mooi uitzicht hebt op de gekleurde huisjes, vooral 's avonds als de zon in het westen zit. afstand : 3 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : makkelijk - MOMENTEEL GESLOTEN Voor dit traject is er een mooi alternatief via de heuvels. Je vertrekt daarvoor in Manarola en volgt de sentiero 6 die omhoog loopt naar Volastra. Als je het hoogteverschil van zo'n 400 meter op een makkelijke manier wil overbruggen kan je hiervoor ook het busje nemen dat op de parking van Manarola vertrekt (frequentie : om het half uur, tot 8 uur 's avonds. In Volastra volg je dan de sentiero 6b, die achter de kerk vertrekt. Het pad loopt vrij vlak tussen de terrassen van de wijngaarden en biedt schitterende uitzichten op Manarola en Corniglia. Je komt vervolgens op de sentiero 7a, die afdaalt naar Corniglia. Het gaat hier steil naar beneden. Niet voor de ongeoefende wandelaar dus. Ben je met de wagen, dan kan je deze wandeling ook starten in Volastra (er is een parking voor een dertigtal wagens). Je vermijdt zo om de parking in Manarola of Corniglia te betalen. (de GPX track van onderstaand kaartje kan je downloaden op onze site)


Pagina 42

9.3. Corniglia - Vernazza Wat ons betreft is dit het "ware werk" : één van de mooiste kustwandelingen die we al mochten maken. Reken op een tweetal uur om hier in alle rust van te genieten. Het pad loopt tussen / onder de olijfbomen. Het stijgt tot een hoogte van 210 meter, waardoor je prachtige uitzichten krijgt op Corniglia en Manarola en op het einde ook op Vernazza.

Ga je van Corniglia naar Vernazza, dan kan je net voor je naar Vernazza afdaalt, bij La Torre nog genieten van een hapje, een drankje en vooral een fantastisch uitzicht. Ga je in de omgekeerde richting, dan kan je voor je Corniglia binnenwandelt hetzelfde genot beleven op het terrasje van Terra Rossa. Dit traject werd zwaar getroffen door het noodweer van 25 oktober 2011. Tijdens onze wandeling in 2012 waren de herstellingswerken aan de gang, maar de werklieden lieten de wandelaars door. Toen wij passeerden waren ze trouwens aan het wachten op de bevoorrading door de helikopter. Een complimentje, duim omhoog en "buon lavoro", deed hen veel plezier. Ook in 2014 werd nog even gewerkt aan het pad. Het duurde tot begin juli voor het pad officieel werd geopend. afstand : 4 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : matig *** hoogste punt : 240 m (de GPX track van onderstaand kaartje kan je downloaden op onze site)


Pagina 43

9.4. Vernazza - Monterosso Ook dit traject werd zwaar getroffen door de overstromingen in 2011. Op sommige plaatsen zijn de gevolgen ook nu nog duidelijk zichtbaar. De herstellingswerkzaamheden zijn hier echter al achter de rug en het pad is terug officieel geopend. Het is zeker niet het makkelijkste stuk van de wandeling, maar wel het mooiste. Je stijgt tot een hoogte van 150 meter. Als je vertrekt vanuit Monterosso stijg je bijna onmiddellijk tot deze hoogte. Trappen dus. Veel trappen. Een bijdehandse citroenboer heeft er iets op gevonden en biedt halverwege de trappen een citroensapje aan. Een originele verfrissing voor slechts 2 EUR, daar mag je zeker niet aan voorbij gaan ! afstand : 3 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : matig *** hoogste punt : 150 m

(de GPX track van onderstaand kaartje kan je downloaden op onze site)


Pagina 44

10. Sentiero N° 1 (het rode pad) Tussen Portovenere en Levanto loopt het wandelpad met nummer 1 over een totale afstand van ongeveer 38 kilometer. Die weg wordt ook wel de 'Alta Via Cinque Terre - AV5T)' genoemd.

10.1. Portovenere - Telegrafo Vanaf het vertrek in het centrum van Portovenere gaat het pad onmiddellijk steil de hoogte in langs de rechterzijde van de citadel. Wanneer je boven de citadel stijgt, krijg je een mooi beeld op Portovenere, met de Chiesa di san Pietro. Het pad loopt nu eens tussen de bomen, dan weer op een rotsachtige bodem. Vergeet niet om af en toe eens achterom te kijken. Je ziet de Chiesa San Pietro, met daarachter de eilandjes Palmaria, Tino en Tinetto. Wees voorzichtig : op enkele plaatsen loopt het pad langs een steile rotswand. Wie hoogtevrees heeft, zal hier wellicht enkele moeilijke passages meemaken. Het pad loopt verder tot Campiglia (380m), waar in de Piccolo Blu gelegenheid is om iets te eten of te drinken. Vanaf Campiglia kan je ook met de bus naar La Spezia, of terug naar Portovenere. Vanaf Campiglia naar de Telegrafo (516 m) is het ongeveer een uur wandelen. Ook op de Telegrafo is een restaurantje, waar je terecht kan voor een hapje en een drankje. Vanaf de Telegrafo kan je via de Sentiero 503 afdalen naar Riomaggiore (er zijn zelfs twee varianten). Je passeert er langs de Nostra Signori di Montenero, waar je een prachtig uitzicht hebt op de volledige kustlijn van Cinque Terre. afstand : 8 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : hoog *** hoogste punt : 560 m


Pagina 45

10.2. Telegrafo - Cigoletto Vanaf de Telegrafo loopt het pad verder door de bossen van het Parco Nazionale. Je passeert hier en daar een hek. Bij onze eerste wandeling in dit gebied, toen een groep everzwijnen kort bij het pad wegstoof, ontdekten we waarom. Verdere ontmoetingen met everzwijnen bleven ons bespaard, maar je merkt hier en daar toch dat de grond is omgwoeld door de dieren. Je passeert aan de Sella La Croce, waar je links kan afslaan naar Riomaggiore via de sentiero 501. Even verder, kom je aan de Monte Capri (785 m), waar nog enkele menhirs zouden staan (niet gevonden). Hier kan je links afslaan om via de sentiero 502 af te dalen naar Manarola Je loopt nog steeds over de bergkam langs de Sella della Cigoletta (605m) waar je kan afdalen naar Vernazza via het gehucht San Bernardino (sentiero 507). afstand : 3.8 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : laag *** hoogteverschil : 100m


Pagina 46

10.3. Cigoletto - Termine Je loopt verder in de richting van Monterosso langs de Monte Gaginara, de Monte Castello en de Monte Malpertuso. afstand : 10 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : matig *** hoogteverschil : 300 m


Pagina 47

10.4. Termine - Punta Mesco Het pad loopt hier even langs de grote weg, je passeert er het Santuario Madonna di Soviore, waar je de sentiero 509 kan afdalen naar Monterosso. Even verder, aan de colla di Gritta, maakt het pad een bocht naar het zuiden tot aan de Sella S. Antonio (314m) aan de Punto Mesco, van waaruit je opnieuw een schitterend uitzicht krijgt op de volledige kustlijn. afstand : 7.3 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : hoog *** hoogteverschil : 250 m


Pagina 48

10.5. Punta Mesco - Levanto Je kan hier naar Monterosso afdalen via de sentiero 510 of verder wandelen naar het eindpunt Levanto afstand : 4.4 kilometer *** Moeilijkheidsgraad : matig *** hoogteverschil : 350 m


Pagina 49

11. Lusvormige wandelingen Naast de Sentiero N°1 en de Sentiero Azzurro zijn er nog heel wat andere wandelpaden in Cinque Terre. De meeste ervan lopen vanuit de dorpjes de heuvels in. Tussen de sentiero N°1 (het rode pad) en de Sentiero Azzurro (het blauwe pad) lopen talrijke transversale wandelpaden : de "groene" paden. Die benaming is gebaseerd op de kleur waarmee ze werden afgebeeld op de oude kaarten. Een goede conditie is wel vereist. Het hoogteverschil tussen de kust en de bergkam is 4 à 500 meter en wordt op ong. 2 à 4 kilometer overbrugd ! Zorg dan ook voor voldoende drank en proviand, zeker als het warm is. Je komt immers niet op alle plaatsen een bar of restaurantje tegen om de dorst te lessen. We beschrijven hier een aantal circuits in lusvorm. Soms is het mogelijk om een gedeelte ervan af te leggen met de bus, de trein of de boot. Je hoeft dus niet noodzakelijk de hele lus te wandelen.

11.1. Lus van Manarola naar Riomaggiore Dit is één van de eerste wandelingen die we in 2008 deden. Niet direct de makkelijkste, maar ze toonde ons alles wat Cinque Terre op wandelgebied te bieden had en ... we waren onmiddellijk verkocht ! We starten de wandeling in Manarola, waar we de hoofdstraat omhoog nemen, voorbij de dorpskerk en even verderop de parking. We volgen wandelweg nr 2 en 6, maar belangrijker : ook het rood-witte teken van een CAI-pad (dat veel frequenter aangeduid staat) Na het dwarsen van de hoofdweg komen we in de wijngaarden terecht. Bij de splitsing tussen de sentiero 502 en 506 kiezen we voor nummer 502 (tevens CAI, met rood-witte aanduidingen). De weg loopt steil omhoog. Vergeet niet af en toe eens achterom te kijken voor een zicht op het steeds kleiner wordende Manarola. Enkele honderden meter verder komen we terecht in een loofbos, de wegaanduidingen verdwijnen even. We moeten terug om opnieuw op het goede spoor te komen. Hier begint ook het Nationaal Park. We moeten een poortje door (om de "wild boars" in het park te houden). Even verderop hebben we door dat het over de wilde everzwijnen gaat, als een hele familie op een tiental meter van ons plots wegstuift. Boven op de bergkam is het even onduidelijk waarheen. Nummers van wandelwegen worden niet meer aangegeven, evenmin als de menhir die hier ergens moet staan (of liggen). We besluiten dan maar om rechtsaf het CAI-pad verder te volgen (dat achteraf ook als wandelweg nummer 1 op ons kaartje blijkt te staan). Als we even later een groep mountainbikers tegenkomen, zijn we gerustgesteld. Eigenlijk volgen we nu de sentiero N°1 (AV5T) , het pad dat van Portovenere naar Levanto loopt. Het loopt vrij vlak, welgekomen na de toch wel steile klim. We laten even verder de afdaling naar Riomaggiore rechts liggen en stappen door. Onze knieën verkiezen een grote omweg boven een scherpe afdaling. De uitzichten blijven indrukwekkend. Riomaggiore verschijnt regelmatig in beeld en in de verte zien we de Nostra Signori di Montenero, die boven Riomaggiore uittorent. Halfweg de afdaling, aan de Telegrafo, is plots een bar / restaurant te zien. Na een banaan en een Mars, gaan enkele Italiaanse specialiteiten er vlot in. We volgen nu verder de sentiero 503 naar de Nostra Signori di Montenero, van waaruit er een prachtig uitzicht is. Net een postkaart. Met een beetje verbeelding zie je hier zelfs de vijf dorpen liggen. De afdaling loopt verder tot in het centrum van Riomaggiore. © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 50

De Via dell'Amore brengt ons terug naar ons vertrekpunt. Zolang de Via dell'Amore gesloten is, zal je dit gedeelte met de trein moeten doen. Afstand : 12 kilometer. Duurtijd : 5 uur (pauzes inbegrepen) Onderstaand kaartje is een variante op de hierboven beschreven wandeling, Deze gaat niet helemaal omhoog tot aan de Sentiero 1 en is dus iets minder zwaar.

11.2. De lus van Monterosso Via de Sentiero 509 ga je omhoog tot La Soviore (gelegenheid voor een drankje). Je volgt dan de Sentiero N°1 (AV5T) tot aan het Punta Mesco en daalt vandaar af naar Monterosso (wandelpaden 10, 1 en 9). De paden 9 en 10 gaan steil omhoog en omlaag.


Pagina 51

11.3. Monterosso - Vernazza Via de Sentiero 509 ga je omhoog tot La Soviore. Je volgt dan even de AV5T. 100 meter voor de afslag naar Vernazza, neem je de sentiero 582 tot aan de Madonna di Reggio. Vandaar daal je af naar Vernazza via de sentiero 508.

11.4. Colle del Telegrafo Een mooi gebied met relatief lichte wandelingen en mooie uitzichten vind je op de Colle del Telegrafo. Die ‘col’ ligt boven Riomaggiore. Er staat een bar / restaurant en je hebt er verschillende mogelijkheden voor een wandeling. Te voet raak je er vanuit Riomaggiore via de sentiero 503 of vanop de SP 370 (waar de pijlen voor het Sanctuario Madonna di Montenegro staan, maar je moet de wagen daar dan wel aan de kant van de weg achterlaten). Met de wagen neem je vanuit La Spezia de SP 370 naar Riomaggiore. Net voor de eerste tunnel sla je rechtsaf, in de richting van Biassa. Je rijdt door het centrum van Biassa en komt een kilometer verder op de Telegrafo, waar je genoeg plaats hebt om de wagen achter te laten.


Pagina 52

Vanop Colle del Telegrafo kan je verschillende wandelingen maken.

Wandeling 1 : naar Campiglia Je volgt de Sentiero N°1 richting Portovenere. Het pad loopt hier op de kam, zodat je regelmatig uitzichten hebt (tussen het gebladerte). Links zie je de Golf van La Spezia en rechts de Middellandse Zee. De weg is zo goed als vlak. Na 10 minuten kom je aan de kapel van Sant’Antonio, met aanpalende openluchtbar. Als je nog een half uurtje verder loopt kom je in Campiglia terecht. Je kan terug langs dezelfde weg, of je neemt als variante de sentiero 4b en verder 4. Dit pad gaat wat meer op en neer, maar biedt meer uitzichten op de Middellandse Zee. Voor de sportievelingen of gezinnen met kinderen loopt hier ook een fitness parcours : het Percorso Ginnico, met zo’n 25 stops.

Wandeling 2 : naar Madonna di Montenero Vanaf de Colle di Telegrafo ga je naar beneden via de sentiero N° 3b (of 3). Aan het Santuario Madonna di Montenero heb je een mooi uitzicht over de ganse kust (te zien op de cover van onze brochure). Je keert terug langs de sentiero 3 (of 3b)

Wandeling 3 : Sentiero N°1 De sentiero N°1 passeert aan de Colle di Telegrafo. Je kan hem volgen in de richting van Levanto. De weg loopt langzaam omhoog, eerst langs een pad door het bos, dan een landweg en weer door het Nationaal Park Cinque Terre. Keer terug langs dezelfde weg, nu bergaf.

Onze eet-tip : Bar – Restaurant “Colle del Telegrafo” Je kan voor deze wandelingen vertrekken aan de Bar –Restaurant “Colle del Telegrafo”. Een ideale plaats om terug op krachten te komen of de dorst te lessen.


Pagina 53

11.5. De lus van Portovenere naar Riomaggiore Eén van de mooiste wandelingen die je kan maken loopt van Portovenere naar Riomaggiore, of omgekeerd. Waar je best vertrekt hangt af van je verblijfplaats. o o

Vertrek vanuit La Spezia met de bus naar Portovenere, maak de wandeling tot Riomaggiore en keer met de trein terug naar La Spezia. Vertrek vanuit één van de dorpjes (of Levanto) met de boot naar Portovenere, wandel naar Riomaggiore en neem de trein terug naar je vertrekpunt.

Voor de wandeling van Portovenere naar Riomaggiore combineer je gewoon enkele delen van de hiervoor beschreven wandelingen : o o o o

Vertrek in Portovenere en volg de Sentiero N°1 tot aan de Telegrafo. Volg daar de sentiero N°3 naar de Madonna di Montenero. Daal verder af naar Riomaggiore. om terug te keren naar Portovenere kan je de boot nemen. Zorg er dan wel voor dat je tijdig in Riomaggiore bent. De laatste boot vaart af rond 17 uur. Als het weer te slecht is, en er geen boten varen, kan je met de trein naar La Spezia en daar met de bus naar Portovenere.

Die wandeling is ongeveer 15 km lang. We hebben ze zelf al gedaan met een groep van 25 personen (tussen 40 en 65) en ze werd toch wel als 'zwaar' bestempeld, meer afhankelijk van de conditie dan van de leeftijd. Gebruik voor deze wandeling de kaartjes in §10.1 en §1.2.


Pagina 54

12. Cinque Terre Card Om te wandelen op de Sentiero Azzurro heb je een wandelpas nodig. Je hoeft je die niet op voorhand aan te schaffen. Bij het begin van de wandelpaden staat er telkens een controlepost, waar je de dagpas kan aankopen. Staat er niemand, dan kan je gewoon door. Een dagkaart kost momenteel 7,50 EUR voor volwassenen (kortingen voor kinderen en families). Je kan er ook mee op de Park-bussen (die je bv van het station van Corniglia naar het centrum brengen en je zo 380 trappen besparen). Er zijn ook meerdaagse passen en combinatiepassen : 



de meerdaagse pas kost 14,50 EUR voor 2 dagen. Zolang de sectie tussen Riomaggiore en Corniglia gesloten is, heb je in principe echter maar één dag nodig voor de sectie tussen Corniglia en Monterosso. met de treinkaart kan je ook onbeperkt de trein nemen tussen de La Spezia en Levanto. Deze kost 12 EUR voor 1 dag en 23 EUR voor twee dagen.

De prijzen werden in 2014 gevoelig verhoogd, zeker als je rekening houdt met het feit dat een gedeelte van de Sentiero Azzurro is afgesloten.

Enkele aandachtspunten o o o o

o

Voor kinderen, senioren, families en groepen zijn er kortingen voorzien. De dagkaarten eindigen steeds om middernacht. Ze zijn dus niet geldig voor 24 uur ! De treinkaart moet je valideren zodra je de eerste keer op het perron komt. De tabel hieronder bevat de kostprijs van een enkel ticket tussen 2 stations in Cinque Terre (treinritten van en naar La Spezia en Levanto zijn inbegrepen in de Cinque Terre Treinkaart). Als je de trein neemt vanuit Levanto of La Spezia voor je verplaatsing naar Cinque Terre en tussen de dorpjes ben je allicht beter af met een treinkaart. Blijf je voor langere tijd in de regio en ben je van plan om veel met de trein te reizen (Genua, Portofino, Sestri Levante, Levanto, La Spezia, ...), kijk dan ook even verder in onze gids (hoofdstuk 'vervoer / trein'). Een weekabonnement geeft je, alvast voor de verplaatsingen met de trein, alle mogelijkheden om te gaan waar je ook maar wil.

Prijs treintickets


Pagina 55

13. Lange Afstandswandelingen in de buurt van Cinque Terre 13.1. Alta via dei monti Liguri Voor de liefhebbers van lange afstandswandelingen moeten we zeker deze weg vermelden. Die loopt van Ventimiglia in het oosten van Ligurië tot Ceparana in het westen van de regio. De Alta Via dei Liguri is opgedeeld in 43 etappes, gaande van 1 tot 5 uur wandelen. De weg loopt over een totale afstand van ruim 400 kilometer. De maximale hoogte bedraagt 2.200 meter. Hieronder geven we een kaartje met het oostelijke deel van de route.


Pagina 56

13.2. Via Francigena De Via Francigena is de weg die in de twaalfde eeuw gevolgd werd door de bisschop van Canterbury op zijn pelgrimstocht naar Rome. Tussen Parma en Lucca loopt het pad door de Lunigiana en komt daarbij in de buurt van Cinque Terre. Fervente wandelaars kunnen hierop inspelen. Verschillende steden die op de route liggen, kunnen vanuit La Spezia met de trein of met de bus bereikt worden.


Pagina 57

Waar verblijven in Cinque Terre ? Een geschikte verblijfplaats is de helft van een geslaagde vakantie. We hebben de vraag 'Waar verblijven we best in Cinque Terre' al tientallen keren gekregen en beantwoord. Het antwoord hangt uiteraard af van een aantal factoren : Hoe lang ga je ? Heb je een wagen ? Zoek je rust of ambiance ? Hoeveel wil je betalen ? Wil je alles zelf reserveren ? Onze tips om je verblijfplaats te selecteren vind je op onze site. Zo kunnen we onze aanbevelingen gemakkelijk bijwerken indien we bijkomende tips ontvangen. In het menu 'Verblijven' vind je specifieke tips voor volgende categorieën : o o o o o o o o

Bed & Breakfast Hotels Campings Campers Vakantiedorpen Groepen Wandelreizen Slapen op zee

Bij ieder van de dorpjes en steden vind je onderaan de pagina ook een lijstje met suggesties voor een verblijfplaats. We zijn uiteraard niet volledig, we baseren ons vooral op onze eigen ervaringen, op de aanbevelingen die we ontvingen van bezoekers van onze site en op de reservaties die bezoekers van onze site maakten op booking.com. Heb je specifieke vragen, waarop je bij ons nog geen antwoord vindt, dan mag je ons gerust contacteren.

Enkele algemene tips o

o o

o o

o

Maak je enkel gebruik van het openbaar vervoer, hou dan bij je keuze rekening met de afstand tot de stations. Uiteraard kan je kiezen voor de vijf dorpjes, maar ook La Spezia, Levanto en de kustplaatsen ten noorden van Levanto (Bonassola, Framura, Deiva Marina) zijn geschikt. Heb je een wagen ter beschikking, dan kijk je best uit naar een verblijfplaats in de heuvels. Parkeren in de dorpjes zelf is immers duur en het aantal parkeerplaatsen in de vijf dorpjes is uiterst beperkt. Verblijven in één van de vijf dorpjes van Cinque Terre is duurder dan op vele andere plaatsen in Italië. Dit is simpelweg een kwestie van vraag en aanbod. Reken voor een tweepersoonskamer met ontbijt in één van de dorpjes toch op een 80 à 120 EUR per nacht. In de zomermaanden (juli / augustus) is het druk in Cinque Terre. Wil je voor die periode reserveren, stel dan niet te lang uit. De beste plaatsen zijn echt wel snel uitverkocht. Zoek je ambiance ? In de dorpjes keert 's avonds, wanneer de meeste dagtoeristen opnieuw vertrokken zijn, de rust terug. De restaurantjes zijn nog goed gevuld, maar het verschil met de middag is enorm. Het echte uitgangsleven zal je in Cinque Terre niet vinden. Daarvoor zak je beter af naar de Toscaanse Kust (Viareggio). Wil je een strand kortbij ? Van de vijf dorpen heeft enkel Monterosso een strand. Ten noorden van Cinque Terre vind je mooie zandstranden in Levanto, Bonassola en Deiva Marina. Ten zuiden vind je aan de Toscaanse Kust (Massa, Forte di Marmi, Viareggio) de typisch Italiaanse lido's en mooie stranden.

Waarom Booking.com ? Booking.com is zo goed als zeker de meest gebruikte site voor het reserveren van een verblijfplaats. Als je hiervoor de links op onze site (of onderstaande link) gebruikt, krijgen wij daar een kleine commissie voor. Het kost jou niks meer !

http://www.booking.com/?aid=326230


Pagina 58

Vervoer van, naar en in Cinque Terre Je vervoermiddel bepaalt in grote mate de manier waarop je Cinque Terre zal bezoeken. Ben je met de wagen (of huur je er één ter plaatse), of maak je gebruik van het openbaar vervoer. We hebben het zelf al op beide manieren geprobeerd. De eerste keer (einde september) gebruikten we enkel het openbaar vervoer, de volgende keren (begin juni / april) huurden we in Pisa een klein wagentje. Onze conclusie is eenvoudig : voor het bezoek aan de dorpjes gebruik je bij voorkeur het openbaar vervoer (trein of boot). Maar wil je ook de omgeving van Cinque Terre verkennen, dan is een wagen toch wel handig. Buiten het seizoen is het in Cinque Terre niet meer zo druk als in sommige publicaties wordt geschreven. Van enige file of parkeerprobleem hebben we nog nooit last gehad.

Tabel met afstanden Afstanden en verplaatsingstijden naar enkele steden in de buurt van Cinque Terre. Van

Naar

Afstand

Duur

La Spezia

Rome

422 km

4 uur

La Spezia

Milaan

226 km

2 uur 15 min

La Spezia

Genua

102 km

1 uur 12 min

La Spezia

Firenze

150 km

1 uur 35 min

La Spezia

Pisa

78 km

54 min

La Spezia

Lucca

76 km

49 min

La Spezia

Carrara

34 km

34 min

La Spezia

Portofino

88 km

1 uur 12 min

La Spezia

Levanto

35 km

50 min

La Spezia

Riomaggiore

16 km

23 min

La Spezia

Portovenere

13 km

21 min

Afstanden tussen je thuisbestemming en Cinque Terre Van

Naar

Afstand

Amsterdam

La Spezia

1.305 km

Brussel

La Spezia

1.129 km

Nice

La Spezia

296 km

Parijs

La Spezia

1.015 km

München

La Spezia

674 km

Zurich

La Spezia

504 km


Pagina 59

14. Trein De treinverbinding La Spezia - Levanto werd aangelegd in de 19de eeuw, kort na de éénmaking van Italië in 1870. De verbinding tussen Rome en Genua volgde de kustlijn en maakte de dorpen van Cinque Terre zo op één slag makkelijk bereikbaar. Veel natuurschoon krijg je op de spoorlijn tussen La Spezia en Levanto niet te zien. Een groot deel van het traject gaat immers door tunnels. Ieder dorp van de Cinque Terre heeft zijn station vlakbij het dorpje, met uitzondering van Corniglia. Daar moet je 382 trappen omhoog om het dorp te bereiken. Er zijn frequente verbindingen en de prijs bedraagt ong. 2 EUR voor een traject tussen twee dorpjes.

Onderstaande tabel geeft de reistijden en een prijsindicatie voor een rit naar één van de naburige steden vanuit La Spezia. De prijzen hangen af van het type trein.

Van La Spezia naar

Reistijd

Indicatieve prijs enkele rit

Rome

3 à 4 uur

29 à 54 EUR

Genua

1 uur

9 à 15 EUR

Pisa

50 min

9 à 15 EUR

Milaan

3 à 4 uur

10 à 35 EUR

Firenze

2 à 3 uur

13 à 18 EUR

Voor uurregelingen en precieze prijzen kan je terecht op www.trenitalia.com. Vergeet niet om in het formulier ‘tutti i treni’ te selecteren. Anders heb je enkel de info voor de snelle verbindingen. Tips die je geld en tijd kunnen besparen. o

Als je de trein neemt in Italië, vergeet dan niet om je ticket te valideren voor je op de trein stapt. Vooral in Cinque Terre zijn er talrijke controles op de trein. Is je ticket niet gevalideerd, dan bedraagt de boete 50 EUR.

o

Een treinticket voor een korte afstand is 1 uur geldig na validatie. Als je over een langere afstand reist, is je ticket 6 uur geldig in per richting. Je kan dan in de tussenstations afstappen. Als je bvb. vanuit Sestri Levanto reist, koop je best zo'n ticket (min. 30 km) naar La Spezia. Dat geeft je het recht om in alle tussenliggende dorpjes af te stappen en een uurtje later de reis weer verder te zetten.

o

Blijf je langere tijd in Cinque Terre, dan kan je ook een weekabonnement kopen, dat geldig is tussen twee steden (bvb. La Spezia - Levanto of zelfs La Spezia - Genova). Je kan dan onbeperkt in- en uitstappen in alle tussenliggende stations. Dit treinticket kan je online kopen, zodat je tijdens je reis geen tijd meer verliest met


Pagina 60

aanschuiven. Dit is ook handig als je Italiaans wat minder goed is !

Hoe bestellen ?

o

o

Ga naar www.trenitalia.it en kies voor "Acquisto abbonamenti". In de Engelse versie kies je voor 'Passes'

o

Vul verder in zoals hieronder en volg de verdere instructies

o

De prijs, voor een week rijden met de trein, zonder zorgen, valt bovendien enorm mee !

Koop je volgende ticket al bij aankomst in een station. Zo vermijd je de trein te missen door een lange file aan het loket als je opnieuw vertrekt !


Pagina 61

14.1. Uurtabel Trein La Spezia – Levanto Meer info : https://www.lefrecce.it/B2CWeb/search.do?parameter=searchOutputViewer Onderstaande tabellen zijn indicatief. Ze geven vooral een idee van de frequentie. Als je met de trein reist is het best om bij aankomst in één van de dorpjes meteen de uren van je volgende trein te noteren. Let op : sommige treinen stoppen niet in alle dorpjes. Enkel als er een uur vermeld staat is er ook een effectieve stop.


Pagina 62

15. Autobussen 15.1. Met de parkbussen de heuvels in Tussen de vijf dorpjes van Cinque Terre (incl. Levanto, La Spezia) is er geen busverbinding. Met de trein is het immers veel gemakkelijker. In ieder van de dorpjes rijdt wel een busje naar de hogergelegen gebieden. Dat zijn meestal kleine groene busjes. Meer details over het traject en de uurregeling vind je vooraan in dit dossier (bij de dorpen).

15.2. Bussen vanuit La Spezia Vanuit La Spezia kan je heel wat bestemmingen in de omgeving van Cinque Terre met de bus bereiken. De busmaatschappij is ATC, de bussen zijn meestal in oranje gekleurd. Met een ticket voor een 'corsa semplice' enkele rit - betaal je naargelang van de afstand. Om van La Spezia naar Portovenere te gaan heb je bvb. een ticket met code 3 nodig. Met een 60-minuten ticket kan je bovendien overstappen op een andere bus. De geldigheid bedraagt 1 uur. Een gelijkaardig ticket bestaat ook voor 3 uur. Niet vergeten je ticket te valideren bij het opstappen van de bus. Je kan tickets kopen waar je onderstaand symbool ziet, bvb. in krantenkiosken. Op de Piazza Chiodo, waar de meeste bussen passeren, is een verkoopspunt dat geopend is van 7.15 tot 13.30 en van 15.00 tot 19.00 uur. Je kan je ticket ook kopen op de bus, maar ze zijn er wel iets duurder. De PDF met alle verbindingen en uurregelingen kan je hier downloaden of consulteren op de site van ATC (www.atcesercizio.it/images/orari/estivo14.pdf), maar pas op : deze link wordt binnen enkele maanden aangepast)


Pagina 63

16. Cinque Terre met de wagen – SP370 & SP51 De SP370 & SP51 (Strada Provinciale) verbinden La Spezia met Levanto via de heuvels achter de kustlijn. Het is ook de weg die je moet nemen om met de wagen naar één van de dorpen van Cinque Terre te rijden. Als je een wagen ter beschikking hebt is dit echt wel de moeite waard. Er zijn talrijke plaatsen waar je een stop met of zonder kleine wandeling kan maken. Je kan hier gerust een daguitstap van maken ! Vanuit La Spezia volg je gewoon de wegwijzers naar Cinque Terre. Je rijdt even in de richting van Portovenere, maar bij het buitenrijden van La Spezia neem je de SP370, die eerst over de heuvels gaat en vervolgens door een lange tunnel. Bij het buitenrijden van de tunnel volgen de prachtige uitzichten op de kust elkaar snel op : Riomaggiore, Manarola, Corniglia ...

Na de afslag naar Manarola wordt de weg wat smaller en gaat hij ook wat hoger. Je passeert eerst Groppo en Volastra, daarna de afslag naar Corniglia en Vernazza. Als gevolg van de overstromingen in 2011 was de weg naar Vernazza maandenlang afgesloten. De herstellingswerken zijn nu klaar, zodat het hele traject opnieuw berijdbaar is. De plaatsen waar herstellingen werden uitgevoerd zijn duidelijk zichtbaar en geven toch wel een goed beeld van de schade die in 2011 werd aangericht. De dorpen zelf zijn autovrij. Met de wagen kan je tot aan de parkeerplaatsen rijden die boven de dorpen liggen. Bij ons bezoek in juni (buiten het weekend) was er overal ruim voldoende plaats om te parkeren.

Stopplaatsen op de SP370 / SP51 1. 2. 3. 4.

Colle del Telegrafo : afslag naar Biassa net voor het binnenrijden van de tunnel. Cooperativo 5 Terre : winkel / degustatie, links bij het buitenrijden van de tunnel. Uitzicht op Riomaggiore (100 meter voor de afslag naar Riomaggiore, ter hoogte van de bar links). Afslag naar Riomaggiore.


Pagina 64

5. 6. 7. 8.

Giro D’Italia : twee muurschilderingen ter gelegenheid van de tijdrit in de 100 ste Giro d’Italia. Je kan links van de weg op de busparking parkeren. Er is tevens een mooi uitzicht op Riomaggiore. Afslag naar Manarola. Groppo : Je kan hier het middageten plannen in de Cappun Magru of een degustatie in de Coop 5 Terre, 200 meter voorbij het centrum van het dorpje. Volastra : Parkeer de wagen op de parking en loop naar het dorpje. Sla rechtsaf vlak na de kerk en neem de sentiero 6d rechtdoor. Het pad is smal maar vlak. Loop door tussen de wijngaarden tot je een uitzicht hebt op Manarola. Als je nog 100 meter verder gaat heb je na de bocht ook een uitzicht op Corniglia.

9. Afslag naar Corniglia – bezoek het Santuario di nostro Signore delle Grazie in San Bernardino. 10. Afslag naar Vernazza – bezoek het Santuario della Madonna di Regio. 11. Madonna di Soviore (zie elders in ons dossier). De lengte van de weg tussen La Spezia en Levanto bedraagt 42 km. Een verbinding die iets korter en sneller is (36 km) loopt nog meer in het binnenland. Vanuit La Spezia neem je de SS1 (variante op de via Aurelia). Deze weg loopt langs San Benedetto, Ricco del Golfo en Pignone. Hier zijn ook talrijke verblijfplaatsen en agriturismo's te vinden die bovendien wat goedkoper zijn dan de verblijfplaatsen in de dorpjes.


Pagina 65

Tips om te parkeren in Cinque Terre De vijf dorpen van Cinque Terre zijn autovrij. Bovenaan ieder van de dorpjes zijn er betalende parkingplaatsen (sommige overdekt). Reken op een kostprijs van ong. 2 EUR per uur. In het hoogseizoen kan het er wel druk zijn. In dat geval zal je allicht ‘wild parkeren’ zien langs de kant van de weg. Ook in Levanto, La Spezia en Portovenere moet er betaald worden om te parkeren. Hoe dichter je bij het centrum parkeert, hoe meer je betaalt (van 1 tot 2 EUR per uur). In Levanto heb je achter het station een parking die iets goedkoper is (11 EUR / dag). In La Spezia heb je een gratis parking op ong. een kilometer van het Station (zie meer bij La Spezia). Volgende kleurencodes voor de aflijning van de parkeerplaatsen zijn nuttig om te weten als je boetes wil vermijden :   

Witte lijnen : gratis parkeren. Blauwe lijnen : betalend parkeren. Gele lijnen : parking enkel voor lokale bewoners.

Een verkeersovertreding of een parkeerboete in Italië ? Italië kent een economische crisis. Eén van de gemakkelijkste manieren om inkomsten te genereren is het innen van verkeersboetes. Wij konden het zelf meemaken. De geldigheidsduur van ons parkeerticket was 20 minuten overschreden en we vonden een ‘boete’ onder onze ruitenwisser. Je krijgt 10 dagen om je boete te betalen ... in het plaatselijke politiekantoor (op 10 km afstand en natuurlijk was het gesloten tijdens het weekend). Op het briefje stonden verder geen duidelijke betalingsinstructies. Navraag in een kantoor in La Spezia leverde ook geen resultaat op. We lieten het dan maar zo. Vier maanden later viel echter een aangetekend schrijven in de bus met de boete : 101 EUR, te betalen binnen de 5 dagen. De kosten lopen hoog op omdat er een incassobureau wordt ingeschakeld, waartegen je uiteraard geen verhaal hebt. Conclusie : je betaalt maar beter je parkeergeld en krijg je toch een boete : ga ter plaatse betalen !

Met de camper naar Cinque Terre Algemeen kunnen we zeggen dat de wegen op zich geen probleem bieden. Ze bieden ruim voldoende plaats, zelf voor autobussen. Qua infrastructuur voor campers is het echter pover gesteld. Op enkele plaatsen kunnen campers ‘parkeren’, maar nergens zagen we een spoor van bijkomende voorzieningen (elektriciteit, water, sanitair, …) o o

o o

In Monterosso is er een staanplaats, vlakbij het strand. Als je naar Portovenere rijdt is er op een tweetal kilometer voor het dorp een staanplaats voor campers (op de plaats waar het éénrichtingsverkeer start). In Levanto is er op de parking achter het station plaats voor enkele campers. Ook in La Spezia zou er in de nabijheid van het station een staanplaats voor campers zijn. Die hebben we echter zelf niet gezien.


Pagina 66

17. Cinque Terre bezoeken met de boot De prijzen en uurregelingen zijn indicatief. Hou er rekening mee dat de boten niet uitvaren indien de zee te ruw is. Er zijn verschillende maatschappijen die hun diensten aanbieden

Consorzio 5 Terre – Golfo dei Poeti o o

o

Regelmatige bootverbindingen tussen Portofino en Lerici, met inbegrip van vier dorpen (Corniglia heeft geen haventje), Portovenere en Levanto. In dienst vanaf einde maart. Uurregeling en prijzen : http://www.navigazionegolfodeipoeti.it/ Vaarfrequentie zoals hieronder (verandert weinig van jaar tot jaar).

Een hop on/off ticket kost 25 EUR per dag (20 EUR in de namiddag) Voor een enkel ticket van La Spezia tot Riomaggiore of Manarola betaal je 12 EUR, naar Vernazza of Monterosso kost het 16 EUR. Kinderen van 6 tot 11 jaar krijgen een korting. Voor een ticket van La Spezia naar Portovenere betaal je 8 EUR (H/T) of 5 EUR (enkele vaart).

Consorzio Barcaiolo o o o

Service Water Taxi tussen La Spezia, Lerici en Portovenere : tarief per persoon, min 4 personen). Cinque Terre Tour ( 4 uur met een stop van 1 uur in Monterosso, Vernazza en Riomaggiore). Palmaria Tours : excursie van een uur rond de eilanden Palmaria, Tino et Tinetto (prijs: 10 EUR).


Pagina 67

Golfo Paradiso o o

uren en prijzen : http://www.golfoparadiso.it/ vaart op volgende lijnen

Consorzio Liguria via mare o o o o

vaart vanaf Genua Excursies naar Cinque Terre en Portofino Excursie 'Walvissen en Dolfijnen' uren en prijzen : http://www.liguriaviamare.it

Mysailingweek.com o o o

Excursies met een zeilboot van 1 dag (89 EUR) of enkele dagen 1 nacht op zeilboot inclusief diner (139 EUR) Meer info : www.mysailingweek.com


Pagina 68

Verhuur van kano’s o o o

In Riomaggiore en Vernazza Prijs : ong. 7 EUR voor een half uur Vergeet je zwembroek / badpak niet mee te nemen 

Cruises Sedert 2013 leggen de cruiseschepen aan in La Spezia aan de pier Moro Garibaldi (toch een tweetal kilometer verwijderd van het stadscentrum en het station.


Pagina 69

18. Met het vliegtuig naar Cinque Terre Er zijn heel wat luchthavens in de buurt van Cinque Terre. Je vindt ze in onderstaande lijst, met de afstand en de reistijd (met de wagen) naar La Spezia. o o o o o

Pisa Genua Bologna Milan Linate Milan Malpensa

83 km - 50 min 111 km, 1h10 min 208 km, 2 uur 220 km, 2 uur 272 km, 2.5 uur

Je kan vanuit alle luchthavens met het openbaar vervoer (trein en bus) naar La Spezia reizen, maar de gemiddelde reistijd ligt toch wel een tweetal uur boven de hierboven vermelde tijden.

18.1. Pisa De dichtstbijzijnde luchthaven, gekend als Galileo Galilei luchthaven, ligt ong. 2 kilometer ten zuid-oosten van Pisa. Je kan met de bus of met de trein naar het centrum van Pisa (Centraal Station). Voor een taxi naar het centrum betaal je ong. 10 EUR. De bureaus voor de huurwagens bevinden zich op een 300 meter van de ingang van de luchthaven. Er is een gratis shuttle, maar als je niet te zwaar geladen bent gaat het sneller te voet.

Met de trein van Pisa naar La Spezia

meer info : https://www.lefrecce.it/B2CWeb/search.do?parameter=searchOutputViewer

Route van Pisa naar La Spezia met de wagen Pisa – La Spezia : 83 km - 50 min Via de A12. Volg bij het vertrek op de luchthaven eerst de richting "Livorno", tot je op de A12 komt.


Pagina 70

18.2. Milaan : Malpensa & Linate Airport Milan Linate ligt zeven kilometer ten zuidoosten van Milaan. Er is enkel een busverbinding naar het centrum van Milaan. Vandaar kan je verder met de trein naar La Spezia. Milan Malpensa ligt 20 km ten noordwesten van Milaan.

Met de trein van Milaan naar Levanto

Meer info : https://www.lefrecce.it/B2CWeb/search.do?parameter=searchOutputViewer

Met de wagen van Milaan naar La Spezia Je hebt de keuze tussen twee trajecten : via Parma of via Genua. Welke van beide de kortste is hangt af van je verblijfplaats in Cinque Terre. Op beide routes heb je onderweg een aantal bezienswaardigheden die verder in ons dossier beschreven zijn : Beide zijn ongeveer even lang. Via Genua : Pavia, Genua, Parco Regionale di Portofino Via Parma (aangeduid op de kaart) : Parma, Torrechiara, Lunigiana


Pagina 71

18.3. Genua De luchthaven van Genua, gekend als Cristoforo Colombo Airport, ligt 8 km ten westen van Genua. Er is een busverbinding (1 per uur) naar het centraal station van Genua (kostprijs : ong. 6 EUR). Met de taxi moet je rekenen op ong. 20 EUR.

Met de trein van Genua naar La Spezia

Met de wagen van Genua naar La Spezia Genova – La Spezia : 111 km, 1h10 min Via de A12 richting Livorno / Rome.



Pagina 72

Met de autobus van de luchthaven naar het centrum van Genua

18.4. Bologna airport De luchthaven van Bologna ligt ong. 6 km buiten de stad. Er is een busverbinding met het centrum (3 per uur, kostprijs : 5 EUR)

Met de trein van Bologna naar La Spezia Er zijn geen rechtstreekse verbindingen. Je moet minstens één keer overstappen ( (in Firenze, Pisa, Parma). De tabel hieronder geeft slechts enkele voorbeelden.


Met de wagen van Bologna naar La Spezia Bologna – La Spezia : 208 km, 2 hours Via A1 – A15


Pagina 73

19. Eten en drinken in Cinque Terre Het hoeft niet te verwonderen dat de keuken in de Cinque Terre zwaar onder invloed staat van de Middellandse zee. Kijk bij een bezoek aan Cinque Terre vooral uit naar volgende gerechten.

19.1. Eten o

De ansjovis (Acciughe sotto sale del Mar Ligure) is door de Europese Unie beschermd met een 'Protected Designation of Origin' of 'Beschermde Geografische Aanduiding' In 2006 heeft het Nationale Park van Cinque Terre de productie van gezouten ansjovis opgedragen aan de coöperatieve 'Le Ragazze del Parco’ gevestigd in Monterosso. Deze ‘Meisjes van het Park' namen de gastronomische traditie over van hun vaders. De coöperatieve is verhuisd naar Levanto. We hebben ze echter niet gevonden. Wie meer informatie heeft, mag het ons altijd laten weten. De ansjovis zwemt normaal gezien diep in zee. Enkel in de zomer (in het paarseizoen) zwemt hij langs de kust,. Daar wordt hij ’s nachts, gelokt door het licht van de lantaarns, gevangen in netten, die met de bootjes rond de school worden gelegd en vervolgens onderaan worden dichtgetrokken. De vissers brengen hun vangst (‘Pan do Ma’) aan land in Monterosso. De verwerking gebeurt volledig manueel en start binnen de twaalf uur na de vangst. Eerst wordt de kop verwijderd, waardoor ook de meeste ingewanden meekomen. De vis wordt verder dan zorgvuldig in lagen gepekeld. Het product dat aldus verkregen wordt, behoudt het aroma en de smaak van vers gevangen vis.

o

De basis van de Pesto bestaat uit basilicum, dat groeit op de terrassen van de Cinque Terre

o

Olijfolie is de basis van de Mediterrane keuken. Olijven worden sedert eeuwen gekweekt op de steile hellingen van de Cinque Terre. Door de terrasbouw wordt ieder stukje beschikbaar land beschikbaar voor minstens een paar olijfbomen. Iedere boom brengt jaarlijks ruim 10 kg olijven op en zo'n 2 liter olijfolie. Bij de productie van de olijfolie worden geen chemische middelen gebruikt, de olie wordt verkregen door het persen van de olijven. Sommige bomen worden honderden jaren oud. Olijfolie is dan ook al vanaf de klassieke oudheid een symbool van gezondheid.

o

Focaccia is plat brood dat gebakken wordt op hete stenen, te vergelijken met de deeglaag van een pizza, maar iets dikker. Het kan op smaak gebracht worden met kruiden en olijfolie en belegd met kaas of ham is het een ideaal ingrediënt voor een picknick tijdens de wandelingen.

o

Farinata is een typisch Ligurisch gerecht. Het is een soort pannenkoek gemaakt van meel van kikkererwten, vermengd met water, zout en olijfolie, en nadien gebakken in een oven op 400° C. Het is heerlijk met wat Pesto saus en Gorgonzola.

o

Testaroli zijn een lokale specialiteit van de Lunigiana en vooral van Pontremoli, maar je vindt ze ook wel in sommige restaurants in Cinque Terre. De testaroli zijn een kruising van een pannenkoek en pasta. Ze worden gekookt in water en geserveerd met een sausje van pesto, tomaat of olijfolie (op sommige menu's zal je een "trio van testaroli" vinden)

o

Trofie is een andere typische pasta uit Ligurië. De vormpjes (het zijn net 'wormpjes') zijn met de hand gerold uit een deeg van tarwebloem en water. Uiteraard best geserveerd met pesto genovese.

o

Pansotti is een soort pasta in een driehoekige vorm, met gekartelde randen. Het is de lokale specialiteit van het stadje Recco. De pasta bevat meestal een vulling van ricotta, spinazie en soms 'preboggion', een mengsel van wilde kruiden uit Ligurië. Pansotti wordt dikwijls geserveerd met een saus van walnoten, tomaten of champignons. .


Pagina 74

19.2. Drinken De kusten van de Cinque Terre worden door de achterliggende heuvels beschermd tegen de gure winden, waardoor de zomers er iets langer duren. In de streek gedijen de typisch zuiderse vruchten dan ook net iets beter.

19.2.1 Cinque Terre wijnen Op de terrassen van de Cinque Terre, wordt nog actief aan wijnbouw gedaan. Er worden 3 druivensoorten geteeld : Bosco, Albarola en Vermentino druiven. Ieder dorp heeft zijn lokale producenten. o o o o o

Riomaggiore: Campo Grande, Litan, Terra di Bargon, Walter de Batté, Prima Terra Manarola: Tobiolo, Crovara, Burasca, Forlini Cappellini, Cantina Sociale, Luciano Capellini Corniglia: La Polenza Vernazza: Cheo Monterosso: Vetua, Begasti, Vallata di Levanto

Daarnaast zijn er ook de wijnen van de coöperatieve "5 Terre", die wijnen maakt met de druiven van de kleinere producenten.

Sciacchètrà Dit is een likeurachtige wijn met een alcoholgehalte van 18°. Hij wordt bekomen door de trossen enkele weken te laten drogen. De wijn is op zijn best na enkele jaren rijpen op de fles en met een stukje gorgonzola. De sciacchètrà wijnen zijn wel prijzig, van 30 tot 50 EUR voor een fles van een halve liter. We vermoeden dat dit louter een kwestie is van vraag en aanbod. De productie is laag en er is voldoende vraag, dus gaat de prijs omhoog. Een flesje meenemen als souvenir kan nooit kwaad.

Limoncino Deze zoete citroenlikeur is de plaatselijke variëteit van de Amalfitaanse Limoncello. Hij wordt eveneens gemaakt van citroenen. De citroengaarden bevinden zich vooral in de buurt van Monterosso. In Monterosso wordt het feest van de citroen (Sagra dei limoni) gevierd op de derde zaterdag van mei.

19.2.2 Heb je liever een biertje ? Sedert 2005 is er in La Spezia een artisanale bierbrouwerij, Birrifico del Golfo, die verschillende bieren lokaal produceert en op de markt brengt. Het zijn "Ales" gebrouwen volgens hoge gisting bij temperaturen van 15 à 25°C. o o o o

blonde ale (5%). Chocolate stout (5%) : een donkere ale op basis van gerst en haver, met smaak van geroosterde donkere cacao. India ale (5.5%) : amberkleurig hopbier, met een vleugje karamel en hazelnoot. Scotch ale (7.2%) : donkere ale.

Daarnaast zijn er nog verschillende seizoensbieren : o o o

Zomer ale (4.5%). Winter ale (7.5%) - roodkleurig. Kastanje ale (6.5%) : waarbij kastanjes uit de Val di Vara worden gebruikt.


Pagina 75

De omgeving van Cinque Terre De omgeving van Cinque Terre biedt ruime mogelijkheden. Vanuit La Spezia ben je in minder dan een uur in Genua, Pisa of Lucca. En ook minder bekende steden als Carrara, Sarzana, kustdorpjes als Portofino, Portovenere en Tellaro of natuurparken als Parco Regionale di Portofino en het Parco Montemarcello zijn een bezoek meer dan waard. De volgende kaartjes van de regio's (resp. Liguria, Toscane, Lombardia, Emilia-Romagna en Piëmonte) geven een goed zicht op de ruimere omgeving van Cinque Terre.

Italiaanse Regio's & Provincies

In het vervolg van ons dossier streven we geen volledigheid na. We geven enkel de informatie over de plaatsen die we zelf bezocht hebben. Bij ieder bezoek nemen we ook een nieuw stukje van de omgeving bij. We kunnen zo nog wel een tijdje doorgaan ! © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 76

20. Parco Naturale Regionale di Portofino Het regionaal natuurpark van Portofino ligt op een schiereiland langs de Ligurische Kust, een 30-tal kilometer ten noordwesten van Cinque Terre. Het schiereiland wordt aan de oostkant begrensd door Santa Margherita Ligure en Rapallo, aan de westkant door Camogli en Recco. Het eigenlijke park heeft een oppervlakte van 10 km². Het is grotendeels bedekt door bossen. De hoogste piek, de Monte Portofino, reikt tot 610 meter.

20.1. Portofino Portofino is het belangrijkste dorpje op het schiereiland. Het is een luxe-oord, dat wel eens vergeleken wordt met SaintTropez. In het kleine haventje liggen soms enorme jachten, waar de talrijke toeristen zich graag aan vergapen.

Portofino is met de wagen moeilijk te bereiken. De weg loopt er dood en er is maar een beperkt aantal parkeerplaatsen. Zodra de parking vol staat, wordt de weg enkele kilometers voor het dorpje afgesloten en word je onverbiddelijk teruggestuurd naar Santa Margharita Ligure. We raden dan ook aan om in Santa Margharita Ligure de autobus te nemen richting Portofino. Je kan er ook de boot nemen, maar die is uiteraard iets duurder.

Bezienswaardigheden in Portofino Portofino heeft twee kerkjes (de Chiesa San Martino en het Oratorio della Confraternita N.S. Assunta). Op de zuidelijke punt van het schiereiland vind je nog een kasteel (Castello Brown) en nog iets verderop een vuurtoren. Daar moet je wel te voet naartoe.


Pagina 77

20.2. Wandeling van San Rocco naar Portofino We vertrekken in het dorpje San Rocco, waar we de wagen achterlaten op de (betalende) parking. Voor we het dorpje bereiken, kopen we nog een broodje in bar 'Pippi'. Het pad loopt rond de kerk en passeert na een 200 meter aan de bar 'Dai Muagetti'. Te vroeg voor een cocktail, maar we onthouden dit voor de terugkeer ! Het pad loopt door het loofbos, hoog boven de kust zonder al te veel hoogteverschillen. Even voorbij de 'Batterie' waarschuwt een bord dat het gevaarlijk wordt aan de Passo del Bacio. De weg loopt op sommige plaatsen over de rotsen en voor de veiligheid zijn er zware kettingen aangebracht waar je houvast kan zoeken. De volgende vier kilometer kosten ons effectief twee uur. Echt gevaarlijk wordt het niet, maar een goeie conditie, stevige wandelschoenen en droog weer zijn hier echt wel noodzakelijk. Heb je ook maar de minste hoogtevrees, begin er dan beter niet aan. Halfweg de wandeling passeren we aan de Abdij van San Fruttuoso. Door de sterke wind varen er geen bootjes naar hier vanuit Portofino (enkel vanuit Camogli) waardoor het hier zalig rustig is. De abdij is opgedragen aan San Fruttuoso, een bisschop uit de derde eeuw, die tijdens de vervolging van de christenen werd verbannen met twee van zijn diakens. Op oude zeekaarten wordt het punt ook aangeduid met een draak, een symbool dat allicht gebruikt werd om bijgelovige rovers op een afstand te houden. Het gebrek aan bootjes verplicht ons nog twee uur verder te wandelen naar Portofino, te beginnen met een steile klim net na de abdij. Vermoeidheid voelen we amper, we genieten des te meer van de pracht van fauna en flora. De wandeling eindigt in Portofino, dat we al vanop enige afstand in de heuvels zien liggen. Wegens gebrek aan bootjes keren we met de bus terug naar San Rocco. Na twee overstappen en anderhalf uur later komen we terug in San Rocco, waar we de wandeling 'herbeginnen' tot de bar 'Dai Muagetti' om er te genieten van de zonsondergang over de baai van Genua. Bij goed weer vaart er om het uur een boot van Rapallo , via S. Margherita naar Portofino en naar de abdij van San Fruttuoso. Ook vanuit Camogli vaart er een boot naar de abdij van San Fruttuoso.

Onze eet-tip : Bar Dai Muagetti in San Rocco Als je de wandeling van Portofino naar San Fruttuoso en verder naar San Rocco maakt, heb je op het einde, net voor je het kerkje van San Rocco bereikt, een prachtige stopplaats. Vanop het terras en langs de straatkant kan je genieten van een heerlijke coctail en van plaatselijke gerechtjes. Je zit er een goede tweehonderd meter boven de zeespiegel. Het uitzicht, dat tot aan Genua reikt, is ronduit schitterend. Adres : Via Mortola 2, San Rocco di Camogli, + 39 346 512 66 55


Pagina 78

20.3. Wandeling in de Valle dei Mulini In de buurt van Portofino kan je een mooie wandeling maken in een vallei langs een pad dat langzaam naar boven loopt (regelmatig via trappen). Een kort verslagje van deze wandeling, die we zelf nog niet konden maken, werd ons aangeleverd door één van onze vrienden. Geniet ervan ! “ Vertrek om 10 uur aan de parking in Paraggi. De parking staat op dat moment al voor 75% vol. Prijs 3 € per uur. In de namiddag, na onze wandeling, is er geen plaats meer en houdt de politie het verkeer al vóór Parragi tegen, omdat er nergens geen parkeerplaats meer is. De weg loopt namelijk dood in Portofino. De wandeling vertrekt aan het restaurant La Mandragola, op het einde van de parking. Onmiddellijk begint het met de beklimming van trappen. We vinden onderweg verschillende overblijfselen van molens en ook uitleg op verschillende grote borden. Na ongeveer 1 uur komen we aan de Mulino Del Gasetta. Aan de molen is een restaurantje waar we een lekkere pasta’s verorberen. Even voorbij de molen is er ook een plaats om te picknicken. We trekken verder richting Gave naar Parragi. Onderweg passeren we Sant’ Anna. Dit gedeelte van de wandeling neemt een klein uurtje in beslag en bestaat voor een groot gedeelte uit trappen naar beneden. We komen beneden via de Salita alla Gave. Eens helemaal beneden draaien we naar rechts en komen we terug aan de parking. Je kan de weg ook in omgekeerde richting doen, maar het mooiste gedeelte is wel vanaf de parking naar de Mulino del Gasetta. "

Restaurant-tip o

La Mandragola, Via dei Mulini 1, Paraggi, +39 0185 284 900 (dinsdag gesloten)


Pagina 79

21. Parco Naturale Regionale Montemarcello - Magra Het regionaal natuurpark Montemarcello-Magra ligt op de grens tussen Ligurië en Toscane. Het heeft een oppervlakte van 43 km². Het grootste deel ligt onder de monding van de Magra en omvat Sarzana, Lerici, Ameglia, Tellaro en Montemarcello. Een langgerekt stuk ligt langs de stroom de Var, die langs de A12 loopt, met Beverino en Brugnato als belangrijkste dorpjes. Veel bezoekers van Cinque Terre kiezen ervoor om in Pignone of Ricco del Golfo di Spezia te verblijven omdat de prijzen daar wat lager liggen dan in de dorpjes. Het gebied werd in 1995 uitgeroepen tot regionaal park. De heuvels bereiken een hoogte van 400 meter.

21.1. Lerici Lerici ligt aan de oostkant van de Golfo dei Poeti, met aan de overzijde Portovenere. Het stadje wordt gedomineerd door een kasteel, dat dateert uit de 13de en 14de eeuw, maar desondanks in goede staat verkeert. Binnenin huist het GeoPaleontologisch museum.

21.2. San Terenzo San Terenzo is een kleine badplaats tussen La Spezia en Lerici, met een zandstrand en enkele leuke restaurantjes. Je kan van hieruit via de promenade tot in Lerici wandelen (volledig vlakke wandeling) met uiteraard mooie uitzichten op de baai van La Spezia en het tegenovergelegen Portovenere met de eilandjes Palmaria en Tino.

21.3. Tellaro Tellaro is een klein haventje ten zuidoosten van Lerici. Het ligt aan het einde van een doodlopende weg vanuit Lerici. Op drukke dagen kan je het best vermijden. De parkeerplaatsen zijn er zeer schaars. Je neemt dan best de bus vanuit Lerici, of beter nog, de boot vanuit Lerici of La Spezia. Op het dorpspleintje zijn enkele restaurantjes. Vandaaruit loopt een smal straatje naar het haventje, waar nog een restaurantje is. We bezochten het dorpje op een avond (in de week) in juni. Het was er toen heel rustig en gezellig. Het verkeer viel goed mee en parkeren bleek geen probleem. Het eten in het restaurant op het dorpsplein (met zicht op zee) kunnen we zeker aanbevelen. Je kan het dorpje ook bereiken via een wandelpad (sentieri 433 & 465) vanuit Montemarcello di Magra. Meer informatie over de wandelpaden in dit gebied vind je op de site van de CAI van Sarzana.

21.4. Montemarcello In april leek het dorpje wel uitgestorven. Een wandeling door de smalle verkeersvrije straatjes leverde mooie en kleurrijke foto’s op. In de omgeving van het dorpje zijn enkele mooie uitzichten op de Golf van La Spezia te vinden, die bereikbaar zijn langs mooie, rode en vlakke geplaveide wandelpaden, die in de buurt van het stadje zijn aangelegd.

21.5. Bocca di Magra Bocca di Magra, aan de monding van de Magra heeft een haventje voor plezierbootjes (op de rechteroever) en mooie zandstranden (op de linkeroever). In het hoogseizoen is er een veerdienst tussen beide oevers. De eerste brug die naar de linkeroever gaat, werd op 25 oktober 2011, weggespoeld door de zondvloed (die ook Vernazza en Monterosso trof). In 2014 was de brug hersteld.


Pagina 80

21.6. Sarzana Het stadje Sarzana had in de middeleeuwen, door zijn ligging in de vallei van de Magra en op de grens tussen Ligurië en Toscanië, enig historisch belang. Het behoorde afwisselend tot Pisa, Firenze, Genua en Sardinië.

Bezienswaardigheden o o

De gotische kathedraal (Santa Maria Assunta) in wit marmer dateert uit de 14de eeuw. Even verder in hoofdstraat ligt de Pieve di San Andrea, de oudste kerk van Sarzana (12de eeuw)

o

De citadel werd gebouwd tijdens de heerschappij van Pisa, maar werd afgebroken en herbouwd door Lorenzo de Medici. De citadel is een mooi voorbeeld van een versterking in stervorm. De Chiesa di San Francesco (ook een klooster) ligt net buiten de stadsmuren. Ze werd in de 13de eeuw opgericht door Franciscus van Assisi. Verspreid over de stad staan verscheidene ‘Palazzi’ (paleizen). Als je de hoofdstraat doorloopt zie je er al een tiental. De Piazza Giacomo Matteotti, het central plein van de stad In de buurt van Sarzana staat ook nog een Kasteel (Sarzanello) dat gebouwd werd onder Otto I en later de woonplaats werd van de bisschoppen van Luni.

o o o o


Pagina 81

22. Lunigiana De Lunigiana ligt in de vallei van de Magra, die in de richting van Parma loopt. De Magra komt samen met de Var en vloeit ten zuiden van La Spezia in de Middellandse zee. Het gebied bedekt drie provincies : Ligurië, Toscane en Emilia Romagna. Er liggen een vijftiental dorpen en stadjes in de Lunigiana. De belangrijkste zijn Pontremoli, Aulla, Massa en Carrara. In het gebied liggen ook talrijke kastelen. Vanuit La Spezia is het via de snelweg maar een half uurtje rijden tot in Pontremoli. Je kan Pontremoli (en Aulla) ook bereiken met de trein vanuit La Spezia. Wie een langere wandeling wil maken tussen Pontremoli en Aulla kan er de Via Francigena volgen. Historisch zijn volgende punten belangrijk. o

o

o

o

o

De eerste sporen van bewoning (door de Liguriërs) dateren reeds van enkele duizenden jaren voor Christus. De Statue Stele zijn daarvan een levend bewijs. In het begin van onze jaartelling kwamen de Romeinen zich vestigen in Luni, aan de monding van de Magra. De streek heeft haar naam trouwens te danken aan 'Luni'. In de twaalfde eeuw passeerde de bisschop van Canterbury hier op zijn pelgrimstocht naar Rome : de Via Francigena. In zijn verslag worden de dorpjes van de Lunigiana opgesomd. Deze pelgrimstocht was eeuwenlang (en nu nog) een publiekstrekker. Later in de Middeleeuwen probeerde de Malaspina familie het gebied in zijn geheel te controleren. Maar door de concurrentie tussen Florence, Genua en Lucca lukte dat slechts gedeeltelijk. Uit deze periode dateren de talrijke kastelen (ooit meer dan 100) in de streek. Momenteel ligt de streek wat verloren tussen de grote toeristische attracties. Pas de laatste jaren wordt ze opnieuw gepromoot.

Ook op gastronomisch gebied heeft de streek heel wat te bieden : de Testaroli, de funghi (paddestoelen), torta d'erbi, ... We hebben er een bezoek gebracht van één dag. We zijn in ons overzicht dan ook niet volledig (we beschrijven alleen wat we zelf gezien hebben). Laat dit vooral een aansporing zijn om een prachtige streek te ontdekken, waar je in alle rust nog kan genieten van de natuur en heel wat historische bezienswaardigheden.


Pagina 82

22.1. Pontremoli Pontremoli ligt aan de samenvloeiing van de Magra en de Verde. Er zijn nog enkele van de middeleeuwse bruggen overgebleven.

De voornaamste datum in de geschiedenis van Pontremoli is 1495. Karel VIII, koning van Frankrijk, kwam hier toen voorbij op weg naar Napels. Zijn soldaten maakten het vrij bont in het stadje (met talrijke verkrachtingen). Enkele soldaten werden hierna door de plaatselijke bevolking gedood. Als vergelding liet Karel de stad in brand steken. Sindsdien werden er enkel nog leien dakbedekkingen gebruikt in de stad.

Bezienswaardigheden o

Het museum van de Statue Stele is momenteel gevestigd in het centrum van de stad, onder het stadhuis. Het is een klein maar bijzonder sfeerrijk museum, waarin beelden uit de oudste Europese geschiedenis worden tentoongesteld. De oudste beelden (A) dateren van 4000 voor Christus. De jongste beelden dateren van 1000 voor Christus. Ze werden gemaakt door de Liguriërs, de oorspronkelijke bewoners van dit gebied (nog voor de tijd voor de Etrusken, die zich pas rond 1000 voor Christus in Toscane zouden vestigen). De beelden werden steeds per twee gemaakt : man en vrouw. Afhankelijk van de periode waarin ze gemaakt worden, zijn de mannen afgebeeld met mes en/of bijl. De vrouwen werden in de latere perioden ook afgebeeld met kralen. Ieder beeld heeft een naam gekregen die verwijst naar de vindplaats. In de Lunigiana werden niet minder dan 82 beelden gevonden, de meeste bij toeval door landbouwers bij het bewerken van de akkers of bij de restauratie van de kerken. In de middeleeuwen werden de beelden immers beschouwd als uiting van heidens geloof en werden daarom vernietigd of gewoon gebruikt als bouwmaterialen. Ook in het museum in La Spezia en in het kerkje van Sorana zijn enkele "statue stele" te vinden.

o

Castello Piagnaro : deze burcht ligt op een heuvel tussen de beide rivieren en was een uitstekende uitkijkpost. De burcht werd enkel bewoond door de garnizoensoldaten die instonden voor de verdediging van het stadje. De burcht werd genoemd naar de Piagne, de leistenen dakbedekking.

o

De duomo del santa Maria del Populo werd gebouwd tussen 1636 en 1881. Pontremoli was toen een bisschopsstad, maar de financiering was een groot probleem waardoor de constructie ervan bijna 250 jaar duurde. De kathedraal werd opgedragen aan Maria als dank voor het beëindigen van een pestplaag. De façade van de kerk is gebouwd in wit marmer (van Carrara). Binnenin is de kerk barok. De koepel is versierd met prachtig stukwerk (doneer een muntje om de verlichting enkele minuten aan te steken). Boven het altaar staat een beeld van een 'zwarte' madonna met kind. Verder staat er ook nog een beeld van San Gemigniano, de patroonheilige van Pontremoli, die op 2 juli wordt gevierd.


Pagina 83

o

de Campanone (klokkentoren) uit de 14de eeuw staat tussen de twee pleinen die centraal in het stadje liggen. In vroegere tijden lag hier ook de scheidingsmuur tussen de Verde en de Magra, die het stadje in twee helften verdeelde. De Gibbelijnen leefden ten zuiden van de muur. Zij vertegenwoordigden de oude adel en waren vurige tegenstanders van de Paus, die naast de geestelijke ook de wereldlijke macht nastreefde. Zij waren aanhangers van de Keizer van Duitsland. De Welfen (Guelfi) leefden in het noordelijke gedeelte van de stad. Zij waren de aanhangers van het pauselijke gezag. Hoewel de tegenstelling vandaag absoluut niet meer actueel is, heeft ieder plein toch nog zijn marktdag : op woensdag en op zaterdag.

o

twee middeleeuwse bruggen Onze eet-tip in Pontremoli : Antica Trattoria Pelliccia, Via Garibaldi 137, Pontremoli

22.2. Sorano Het kerkje van Sorano (la pieve Santo Stefano di Sorano) in Filattiera dateert uit de 10de eeuw. Het is gelegen langs de SP42. Het werd voor het eerst vermeld in het verslag van de aartsbisschop van Canterbury op zijn pelgrimstocht naar Rome. Het raakte in de 19de eeuw volledig in verval. Het dak was volledig ingestort. De binnenkant werd gebruikt als 'kerkhof'. Om de kapellen van de rijken in de linkerzijbeuk enigszins te beschermen werd aan de binnenkant zelfs een dakgoot geplaatst. Pas op het einde van de 20ste eeuw werd het kerkje gerestaureerd. Bij die restauratiewerken werden zeven Statue Stele teruggevonden, waar onder de 'Krijger van Sorano'. Twee van de beelden zijn te bezichtigen links achteraan in de kerk. Er zijn nog twee 'speciale beeldjes : o

o

Binnenin het kerkje, staat onder de 'dakgoot' een beeldje van een klein mannetje, een aap-achtig figuurtje met een groot gezicht (faccione). Volgens sommigen staat dit symbool voor de mens, voor hij gedoopt wordt. Volgens anderen is het grote gezicht een middel om slechte geesten te verdrijven. Je vindt het soms terug boven de deur van een huis. Aan de buitenkant achteraan is op de middelste apsis een hoofd afgebeeld. Het zou gaan om Leodgard, de bisschop die in de middeleeuwen de Statue Stele liet vernietigen omwille van hun heidens karakter. Het kerkje heeft trouwens drie apsissen (halfronde vormen achter het altaar van de kerk), wat vrij uniek zou zijn.

22.3. Malgrate Nog een ander voorbeeld van de inspanningen die in de laatste jaren werden gedaan om het toerisme in de streek te bevorderen ligt in Malgrate. Daar ligt één van de 98 kastelen die de familie Malaspina in de Lunigiana lieten bouwen. De Malaspina's controleerden vanaf de 11de eeuw Toscanië, het oosten van Ligurië en de Marken van Lombardije. Ze namen daarmee een strategische positie in tussen de Toscaanse en Ligurische havens enerzijds en de Noord-Italiaanse steden anderzijds. Ze hadden in de familie de gewoonte om voor ieder van de zonen een kasteel te bouwen. Door interne twisten tussen de verschillende takken van de familie, verloren ze echter een deel van hun macht. In de 14de eeuw was er nog een opleving onder Franceschino Malaspina, maar daarna kwamen ze meer en meer onder invloed van Firenze en Genoa. Het kasteel in Malgrate heeft een strategische ligging, met een mooi uitzicht over de ruime omgeving. In de 17de eeuw werd het verkocht aan Ariberti di Cremona, die er de residentie van maakte voor zijn familie en het versierde met fresco's.


Pagina 84

De ronde toren (uit 1352) is 26 meter hoog en werd gebruikt als schuilplaats en later ook als gevangenis. Onderaan de toren zijn nog enkele restanten van de fresco's met ook enkele wapenschilden (o.a. van de Malaspina's en van de Medici).

22.4. Filetto Dit stadje ligt in de buurt van Malgrate. Het heeft een vierkant grondplan en was in de middeleeuwen volledig ommuurd. De hoektorens, waarvan sommige bewoond zijn, zijn nog intact. In het stadje zijn talrijke kleine bezienswaardigheden die we je graag zelf laten ontdekken.

Voor een volgend bezoekje aan de Lunigiana o o o o o o

Stretti di Giaredo : wandeling naar een kleine canyon (500 m lengte) op de rivier Gordana, in de buurt van Pontremoli. De via Francigena : wandeling tussen Pontremoli en Aulla. Aulla Castello di Fosdinovo de Villa di Caniparola (nabij Fosdinovo) Villafranca in Lunigiana


Pagina 85

23. De Toscaanse Kust Het noordelijke deel van de Toscaanse Kust begint aan de overkant van de monding van de Magra. Tot aan Livorno ligt er er een bijna ononderbroken zandstrand, met een mooie promenade, talrijke hotels en winkelcentra. De (in het voorjaar besneeuwde) bergtoppen van de Alpi Apuane vormen er een mooi decor in de achtergrond. In het zomerseizoen is dit een geliefde verblijfplaats van de Italianen, die in grote massa's afzakken vanuit het binnenland. De belangrijkste kuststeden zijn Livorno in het zuiden, Viareggio, Forte dei Marmi (het meest mondaine), Marina de Massa en Marina di Carrara.

Enkele kilometers in het binnenland liggen enkele bezienswaardigheden met een hoger cultureel gehalte. In Carrara zijn zowel de stad als de marmermijnen een bezoek waard. Luni, de oude Romeinse stad lag in die tijd aan de monding van de Magra. Massa en Viareggio moeten we zelf nog bezoeken. Wie een strandvakantie verkiest, kan van hieruit gemakkelijk de trein nemen naar La Spezia voor een verder bezoek aan Cinque Terre.

23.1. Carrara Carrara, gelegen tussen Pisa en La Spezia, is vooral bekend omwille van zijn marmermijnen. Van op de trein of de autosnelweg tussen Pisa en La Spezia en zelfs vanuit La Spezia en Portovenere zie je de witte bergen.

Bezienswaardigheden in Carrara In het centrum van de stad zijn talrijke gebouwen in marmer opgetrokken, met de Duomo als voornaamste bezienswaardigheid en verder nog verschillende paleizen aan de Piazza d'Alberica. Het museum op de Viale XX Settembre herbergt zowel kunstwerken als informatie over de exploitatie van het marmer.

De marmermijnen Er zijn drie bekkens, waar marmer gewonnen wordt : het bekken van Torano, het bekken van Fantiscritti en het bekken van Colonnata.


Pagina 86

Om de marmermijnen te bezoeken heb je best een wagen. Met het openbaar vervoer raak je wel in het stadje, maar vandaaruit moet je nog enkele kilometers verder om de marmermijnen te bereiken. We vermoeden dat er wel een bus is naar Colonnata, maar daar kan je geen mijnen bezoeken.

Om het bekken van Fantiscritti te bereiken, moet in Carrara de hele stad door, richting Ospedale. Daar volg je verder de weg naar Miseglia. Rijd niet door tot in het dorpje, maar volg de weg naar de 'Cave' / Fantiscritti. Aan de brug met bogen kan je een eerste keer stoppen maar je moet nog enkele haarspeldbochten verder om Fantiscritti te bereiken. Er is een ruime parking 50 meter rechts voorbij de winkeltjes op de rechterkant.

In Fantiscritti is er zowel een open exploitatie (bovengronds) als een interne exploitatie (binnenin de berg). Voor een bezoek aan de binnenkant van de berg kies je best voor de geleide tour van Marmotour. De mijn ligt 600 meter diep in de berg. Uit een enorme ruimte (groter dan een kathedraal) worden daar nog steeds marmerblokken gehaald met afmetingen tot 11 meter en een gewicht tot 60 ton. Die worden vervolgens met vrachtwagens naar buiten gebracht. Het zagen van één blok duurt ongeveer een week. Je betaalt er ongeveer 10 EUR voor het bezoek met een gids (in perfect Engels, Frans, ...)

10%

Je kan er ook opteren voor een bovengrondse rit met de 4x4 jeep. Je rijdt naar boven langs verrassend goede wegen, die ook gevolgd worden door de trucks die de marmerblokken naar beneden brengen. Van bovenuit heb je een schitterend uitzicht, dat tot La Spezia reikt. Deze tocht kost eveneens 10 EUR. Neem de tijd voor je bezoek aan Carrara. Kijk niet naar de kostprijs. Zowel het bezoek aan het binnenste van de mijn, als de 4x4 tocht zijn unieke ervaringen (zeker als er kinderen bij zijn). © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 87

Verder kan je een bezoekje brengen (gratis toegang) aan het museum van Walter Danesi, waarin enkele beeldhouwwerken en vooral de oude werktuigen getoond worden. Vanuit Fantiscritti kan je verder rijden naar het bekken van Colonnata. Daarvoor rijd je bij het verlaten van de parking rechts de tunnel in. Die loopt, over een afstand van 1.5 km, dwars door de berg. Bij het buitenrijden daarvan heb je de keuze.  

Rechts gaat het via een andere tunnel (oppassen voor het gat in de weg bij de uitgang !) opnieuw naar de brug met bogen. Als je links afslaat kom je even verder aan een splitsing. Links gaat het naar Colonnata, rechts ga je terug naar Carrara.

Als je naar Colonnata gaat, parkeer je de wagen op de parking voor je het dorpje binnenrijdt. Met de trappen ga je dan naar het pleintje en naar het kerkje. Daar staat een standbeeld voor de mijnwerkers met alweer een mooi uitzicht op de tegenoverliggende berg, waar de zwaar geladen vrachtwagens zich langs onmogelijke haarspeldbochten een weg naar beneden zoeken. Colonnata mag je niet verlaten zonder te proeven van de 'Lardo di Colonnata'. Dat is de vetlaag van het varkensspek die gedurende enkele maanden met zout erbij gerijpt wordt in marmeren bakken en nadien in flinterdunne sneetjes op een warm broodje geserveerd wordt. Colonnata, met slechts 300 inwoners, telt niet minder dan 8 producenten van het spek.

Onze eet-tip in Colonnata Eén van die producenten vind je op de weg van Colonatta naar Carrara. Bij Giannarelli kan je terecht voor een degustatie van Salumeria, de locale vleesproducten (waaronder de lardo). De tafels in de tuin staan er klaar voor een picknick, met een schitterend uitzicht. Adres : Via Colonnata 2 (gelegen in een bocht op de weg tussen Colonnata en Bedizzano.

Busverbinding : La Spezia – Carrara


Pagina 88

23.2. Luni In de onmiddellijke buurt van Cinque Terre is Luni (1) één van de belangrijkste historische steden, hoewel er vandaag niet veel meer van overblijft. In de tweede eeuw voor Christus werd de stad door de Romeinen gesticht, ten zuiden van de monding van de Magra. De aanwezigheid van marmer was in die tijd al één van de belangrijkste motieven. De handel van marmer, voornamelijk met Rome, groeide gestaag. Het bevolkingsaantal steeg en de stad kende grote uitbreidingen : een forum, publieke en religieuze gebouwen, een theater, aristocratische residenties … tot en met de bouw van een amfitheater. Vanaf de derde eeuw na Christus begonnen de tekenen van verval zich in te zetten. Op het einde van de vierde eeuw werd een basiliek gebouwd met de brokstukken van de vervallen Romeinse gebouwen. Luni werd zelfs een bisschopszetel, wat haar in de Byzantijnse periode een groot aanzien opbracht. In 643 werd de stad veroverd door de Longobarden, die de omwallingen vernielden. In de 9de en de 10de eeuw werd de stad herhaaldelijk het slachtoffer van Saraceense plundertochten. Door zijn status als bisschopszetel waren er in de stad immers heel wat rijkdommen gebleven. De verzanding van de haven verminderde uiteindelijk het economische belang van Luni en toen in 1204 de bisschopszetel verhuisde naar Sarzana, verdween Luni zo goed als helemaal van de kaart.

De site is de laatste jaren sterk uitgebouwd. Een nieuw bezoekerscentrum stond bij ons bezoek in 2014 in de steigers. Vanop de parking ga je langs de 'westelijke poort' tot aan het hoofdgebouw. Daarin ligt het museum, waarin een aantal marmeren standbeelden, potten, muntstukken te zien zijn. De opgravingen zelf omvatten het centrale forum met daarrond de grote tempel, een theater en een vijftal woningen. Veel meer dan de fundamenten zie je niet meer, maar de grondplannen zijn toch duidelijk zichtbaar. Verder staan er op het terrein nog een aantal boerderijen, uit de 19de eeuw, die momenteel gebruikt worden voor thematische exposities. In het noordelijke deel staat het 'huis met de mozaïeken', in het oostelijke deel vind je het 'huis met de fresco's'. In de nabijheid van dit laatste liggen ook nog enkele mozaïeken. Het amfitheater ligt, zoals gewoonlijk, buiten de stadswallen en ook buiten de omheining van het museum. Het is per dag slechts twee keer te bezoeken : éénmaal in de voormiddag, éénmaal in de namiddag onder begeleiding van één van de bewakers. Als je aan het westelijke deel voorbijkomt, moet je je proberen in te beelden dat in de tijd van de Romeinen de zee slechts 100 meter verwijderd was. Adres : Via Luni 37, Ortonovo - gesloten op maandag.


Pagina 89

1

23.3. Ortonovo Als je wijnliefhebber bent, moet je na je bezoek in Carrara zeker eens op zoek gaan naar Cantina Lvnae. Dat is één van de grootste wijnbouwers in Ligurië met wijngaarden (zo'n 45ha) die vooral in Ortonovo en Castelnuova Magra liggen, waar ze door de Alpe Apuane beschermd worden tegen de koude noordenwinden. Lvnae werkt met verschillende lokale druivensoorten, die soms zeer oud zijn : Vermentino, Albarola, Massareta en Malvasia Pollera Nera. De baas, Paolo Bosoni, is een echte self-made man, die begon met de verkoop van lokale landbouwproducten in een klein winkeltje. In 2004 vestigde het bedrijf zijn hoofdzetel in Ca'Lvnae, een prachtig gerestaureerde hoeve met een klein wijnmuseum en een proefruimte. Bezoekers kunnen kiezen tussen een vrij bezoek aan de Ca’Lvnae, inclusief een kleine degustatie in de proefruimte, of een geleid bezoek aan het museum, het laboratorium voor de likeur en een meer uitgebreide wijnproeverij. Voor het geleid bezoek moet je enkele dagen voordien reserveren (tel. 0187 693 483) . Adres : Ca' Lvnae - via Palvotrisia 2, Castelnuovo Magra meer info : www.cantinelunae.it Open van maandag tot zaterdag (9.00-13.00 en 14.30-19.30) en op zondagmorgen (9.30- 12.30)

10%

Met onze kortingbon krijg je een korting van 10% op de wijnflessen die door Ca'Lvnae zelf geproduceerd worden.


Pagina 90

24. Lucca Lucca ligt op een 20-tal kilometer van de luchthaven van Pisa en kan bereikt worden via de snelwegen (A12 - A11 met tol) of via de SS12 (Strada Statale). De stad is volledig ommuurd. Op de stadswallen kan je wandelen en fietsen over een lengte van 4.5 km. Lucca werd gesticht door de Etrusken. In de tweede eeuw voor Christus werd het een Romeinse kolonie. Ook in die tijd was de stad al ommuurd, maar ze was wel veel kleiner. Het amfitheater lag in die tijd (zoals trouwens gebruikelijk was) buiten de stadsmuren, om de 'hooligans' buiten de stad te houden. In de middeleeuwen (12de eeuw) werd Lucca een onafhankelijke republiek, een status die het zou behouden tot in de 19de eeuw. De huidige stadswallen dateren uit de 16de en 17de eeuw en waren vooral bedoeld als verdediging tegen het groothertogdom Toscane, dat in die periode werd gevormd door de vereniging van een aantal stadsstaten. Lucca bleef als enige stadsstaat onafhankelijk. Omdat de kanonnen steeds zwaarder werden moesten de wallen verstevigd worden om zich te verdedigen tegen de machtige buur. Ze kregen daarom ook gigantische afmetingen : een totale lengte van 4 kilometer, een hoogte van 11 meter en een breedte van 30 meter. Er waren toen slechts drie officiële poorten. Aan de oostkant, in de richting van Firenze, werd 'symbolisch' geen poort voorzien. Vreemd genoeg zouden de wallen nooit hun nut bewijzen. Firenze viel Lucca immers nooit aan. In het begin van de 19de eeuw werd Lucca veroverd door Napoleon, die de stad cadeau gaf aan zijn zus Elisa. Zij vormde de stadswallen om tot een 'stadspark'. Zij legde ook de Piazza Napoleone aan, met het Palazzo Ducale aan de westkant. Het geplande standbeeld van Napoleon kwam er echter nooit. In de plaats kwam het beeld van Marie-Louise van Bourbon. De stad is een waar openluchtmuseum en de meeste straten zijn autovrij. De voornaamste bezienswaardigheden zijn : 

Duomo (1) : de kathedraal werd opgetrokken in Pisaans/Romaanse stijl. Daarbij werd rijkelijk gebruik gemaakt van wit marmer. Binnenin zijn er ook gotische kenmerken (het streven naar hoogte en de gaanderijen op de verdieping, vanwaar de dames in de vroeg-christelijke tijd de mis konden bijwonen). Zij is gewijd aan Sint Maarten. o Aan de voorgevel valt de rechterboog van de gevel door een 'constructiefout' iets kleiner uit. o In het voorportaal zijn verschillende bas-reliëfs :  Sint Maarten op zijn paard die zijn mantel scheurt om een deel aan een arme te geven.  Labyrint, een symbool dat je dikwijls tegenkomt op de Via Francigena (Lucca ligt ook op deze pelgrimsweg naar Rome).  Kalender met de afbeeldingen van de maanden (midden links), waaronder verschillende verwijzingen naar de wijnmakers. o Binnenin de kathedraal wordt de Volto Santo bewaard, een kruis van 4 meter hoog met een Christusfiguur waarop Nicodemus de gelaatstrekken van Christus zou hebben aangebracht en dat via een moeilijke tocht uit het Heilig Land in Lucca terechtkwam. Het zou gestrand zijn in een bootje nabij Luni. De bisschop van Luni kon het echter niet aan wal krijgen, iets wat de bisschop van Lucca wel lukte (een fresco met dit tafereel is te zien in de San Frediano). Op 13 september wordt het kruisbeeld in een processie door de stad gedragen. o Links in de kerk hangt een schilderij (het laatste avondmaal) van Tintoretto waarop voor de eerste maal het perspectief werd gebruikt. Als je van rechts naar links voorbij het schilderij stapt zie je dit effect het best. Je stopt best enkele muntjes in de automaat om het schilderij te verlichten. o Het orgel werd nog bespeeld door Puccini. Puccini werd geboren in Lucca in een familie van organisten (hij behoorde tot de vijfde generatie). Puccini werd vooral bekend door zijn opera's. Hij overleed in


Pagina 91

Brussel maar is begraven in zijn villa aan het Lago di Massaciucollo in Torre del Lago, een plaatsje net ten zuiden van Viareggio. 

Basilica di San Frediano (2), eveneens in Romaanse stijl (12de eeuw) lag oorspronkelijk buiten de stadswallen. Toen de stad in de 17de eeuw werd uitgebreid kwam de basiliek binnen de stadsmuren te liggen. Ze werd daarbij 'omgekeerd' om te vermijden dat de hoofdingang naar de stadswallen zou gericht zijn. Het altaar van de kerk ligt dan ook niet, in tegenstelling tot wat gebruikelijk is aan de oostkant. Het hoge middendeel van de voorgevel is een mozaïek in Byzantijnse stijl, die de Hemelvaart van Christus voorstelt. Opmerkelijk is dat in het midden de Maria-figuur werd vervangen door een klein raam met spitsboog. De basiliek heeft een rechthoekig grondplan. Ze is binnenin rijkelijk bekleed met wit marmer. Er zijn verschillende bezienswaardigheden : o mooie doopvont, versierd met scenes uit het leven van Mozes. Het tempeltje boven de doopvont werd versierd met afbeeldingen die verwijzen naar de maanden van het jaar. o kapel van de Augustijnerorde (aan de linkerkant) met fresco's over San Frediano en de Volto Santo (het kruisbeeld dat te zien is in de Duomo). o kapel van de familie Fatinelli (aan de rechterkant), waarin het gemummificeerde lichaam van Zita ligt. Zij was het dienstmeisje van de familie dat brood buiten smokkelde om het aan de armen uit te delen. Toen ze op een dag betrapt werd, vielen er alleen maar bloemblaadjes uit haar schort. Toen ze heilig werd verklaard, werd haar lichaam opgegraven en het bleek verrassend intact. Wetenschappelijk onderzoek wees echter uit dat dit een geval was van automummificatie door een hoog loodgehalte in haar lichaam (dat dan weer afkomstig was van het gebruik van een tinnen servies).



San Michele in Fiore (3), met een prachtige voorgevel waarop boven de Heilige Michael prijkt met de pas verslagen draak.

4 3

3

3

1 3



Torre : in de middeleeuwen telde Lucca zo'n 130 torens. Het waren als het ware kleine kastelen binnen de stadsmuren om zich te beschermen. De ingang bevond zich dikwijls op de eerste verdieping, waarbij gewerkt


Pagina 92

werd met een losse trap, die 's avonds werd binnengehaald. De torens werden steeds hoger, maar jammer genoeg bleken ze niet stabiel. Paolo Guinigi vaardigde daarom in het begin van de 15de eeuw een wet uit die een maximum hoogte oplegde. Om zijn eigen toren, de Casa del Guinigi (4), toch iets hoger te maken, liet hij er een tuintje op aanleggen. De oudste torens werden opgetrokken in natuursteen, later werden ze opgetrokken in baksteen. In de Renaissance werden ze dan weer bepleisterd. De bovenverdiepingen van de torre hebben dikwijls kleinere raampjes. Het zijn de ramen van de keukens, die bovenaan in het gebouw geplaatst werden zodat bij brand enkel de bovenkant zou afbranden. 

Piazza dell'Anfitheatro (5), die ligt op de plaats van het Romeinse amfitheater en die de vorm ervan heeft behouden. Het amfitheater lag oorspronkelijk buiten de stadsmuren. Bij de val van het Romeinse Rijk in de 5de eeuw na Christus werd het gebruikt als steengroeve. In de middeleeuwen werden aan de binnenzijde woningen gebouwd voor de armen, later deed het zelfs nog dienst als gevangenis. Aan de oostzijde zijn nog enkele originele restanten te zien, waaronder de monumentale poort.

Lucca wordt ook nauw geassocieerd met Pinocchio, die je in de souvenirwinkeltjes overal ziet opduiken. De schrijver van Pinocchio was afkomstig uit Collodi, een dorpje tussen Lucca en Montecatini Terme. Hij was er werkzaam als tuinman in de villa Garzoni. Hij gebruikte de naam van het dorpje trouwens als pseudoniem. In Collodi is er ook een thema-park gewijd aan Pinocchio. (Via Benvenuto Pasquinelli, Collodi). De tuin van de Villa Garzoni is open voor het publiek. Op Google Earth ziet hij er alvast fantastisch uit. De commentaren op Tripadvisor zijn echter verdeeld : van schitterend tot schandalig (en duur - 13 EUR).

2 3

5 3

4 3

3 3


Pagina 93

25. Pisa Pisa ligt een 100-tal kilometer ten zuiden van Cinque Terre. De stad wordt doormidden gesneden door de Arno, die enkele kilometer verder in de Middellandse Zee uitmondt. De belangrijkste bezienswaardigheden liggen op de rechteroever. Hoe bereik je Pisa ? 



Vanop de luchthaven rijdt er een speciale trein die over en weer pendelt tussen Pisa Centrale en de luchthaven. Het station (2) ligt op de linkeroever. Er is een bagageafdeling waar je, tenminste overdag, je bagage kan achterlaten voor je verder reist. Als je vanuit La Spezia komt, neem je best de A12. Dat is een tolweg, maar het gaat toch een stuk sneller dan langs de SS1. Je neemt best de uitrit 'Pisa Nord'. Je neemt vervolgens de Via Aurelia richting Pisa en nadat je de snelweg opnieuw hebt gekruist, houd je links aan op de Via Pietrasantina. Zo rijd je de stad binnen vlakbij de Piazza del Duomo. Anders ga je langs de luchthaven ten zuiden van de stad en moet je de hele stad doorkruisen om in de omgeving van de Piazza del Duomo te geraken. Op het ronde punt vlakbij de Piazza del Duomo, kan je rechtsaf (rijd niet in de tunnel) de Viale delle Cascine inrijden. Aan de overkant zie je het warenhuis PAM. Je kan er parkeren tegen een minimale prijs van 1.5 EUR per uur (als je in het warenhuis enkele aankopen doet krijg je zelfs een uur gratis). Je bevindt je op minder dan 400 meter wandelafstand van de Piazza del Duomo. Een aanrader dus !

Bezienswaardigheden Onderstaande foto geeft een wandeling langs de voornaamste bezienswaardigheden van Pisa, vertrekkende vanaf het station (onderaan) naar de Piazza del Duomo (1).

1 3

De voornaamste bezienswaardigheden van Pisa zijn uiteraard de Piazza del Duomo, met de 'scheve' toren (Torre pendente), de Duomo, het Battisterio en de Camposanto. Ook het Museo dell'Opera del Duomo is een bezoek waard.


Pagina 94

Ook de andere bezienswaardigheden in Pisa liggen op de rechteroever van de Arno, vooral op de Piazza del Cavalieri en langs de kaden van de Arno, waar talrijke paleizen liggen.

Bezienswaardigheden in de buurt van Pisa In de onmiddellijke buurt van Pisa liggen nog een aantal bezienswaardigheden die we zelf nog moeten ontdekken :  

Certosa di Pisa : indrukwekkend cisterciënzerklooster. We bezochten al gelijkaardige kloosters in Padula (Cilento) en Pavia (in de buurt van Milaan) en kijken dus zeker uit naar een bezoek. Villa Puccini in Torre del Lago Puccini, waar Puccini (afkomstig uit het naburige Lucca) het grootste gedeelte van zijn wereldberoemde opera's schreef.

Kaartje Pisa

1 3

2 3


Pagina 95

26. Parma Parma ligt in de regio Emilia Romagna, ongeveer halfweg tussen Milaan en Bologna. Op de weg van Milaan (Linate) naar La Spezia, rijd je langs Parma. Dat is dan ook de reden waarom we het toevoegen aan ons dossier Cinque Terre. Een bezoek aan Parma kan je vanuit verschillende oogpunten maken : o

o o

Als hertogelijke stad heeft de stad een rijke geschiedenis gekend. Er blijven nog talrijke restanten over die dateren uit de Middeleeuwen. Op muzikaal gebied is Parma gekend als de stad van Verdi en Paganini. Op culinair gebied heb je dan weer de keuze tussen de kaas (parmeggiano) en de ham (prosciuto).

Parma geschiedkundig Parma vormde samen met Piacenza eeuwenlang een hertogdom, waaraan namen verbonden zijn als Margaretha van Parma, de tweede echtgenote van Ottavio Farnese, en hun zoon Alexander Farnese, die ook in de geschiedenis van de Nederlanden een belangrijke rol hebben gespeeld. In de achttiende en de negentiende eeuw was Parma een speelbal in een ongeziene Europese koehandel. o o o o o o o

Door het huwelijk van Elisabetta Farnese met Filips V van Spanje werd Parma geregeerd door de Bourbons. Haar zoon Karel regeerde over het hertogdom, maar verwisselde het in 1738 met de Oostenrijkse Keizerin Maria Theresia voor het Koninkrijk Napels. Maria Theresia stond het in 1748 weer af aan haar jongere broer Fiips. Diens zoon, Ferdinand, werd in 1796 door de Fransen verdreven en het werd bij Frankrijk ingelijfd. Na de nederlaag van Napoleon werd Parma door het Congres van Wenen in 1815 toegewezen aan Marie Louise van Oostenrijk, de echtgenote van Napoleon. In 1847 kwam Karel II, de eigenlijke hertog van Parma, weer aan de macht. In 1860 sloot Parma zich aan bij het Koninkrijk Sardinië en in 1861 trad het toe tot de nieuwe staat Italië. Karel II zag zich in 1849 genoodzaakt troonsafstand te doen ten gunste van zijn zoon Karel III. Die regeerde op uiterst despotische wijze en werd in 1854 vermoord. Hij werd opgevolgd door zijn 5-jarige zoon Robert I, die zijn troon in 1859 verloor. Parma sprak zich in 1860 met overweldigende meerderheid uit vóór aansluiting bij Sardinië en werd in 1861 deel van de nieuwe staat Italië.

26.1. Bezienswaardigheden in Parma We beginnen de wandeling op het plein aan de kathedraal (1). Naast de kathedraal staat het Baptisterium en er recht tegenover het bisschoppelijk paleis. De kathedraal (duomo) heeft verschillende bouwstijlen : o o o

Romaanse, ronde bogen (12de eeuw) Gotische zijkapellen (15de eeuw), die door de rijke families in de stad werden ingericht voor persoonlijk gebruik. Fresco's uit de renaissance-periode (16de eeuw) met voornamelijk uitbeeldingen van scenes uit het evangelie.


Pagina 96

Twee werken in de kathedraal worden als echte meesterwerken beschouwd : o

o

De koepel werd in het begin van de 16de eeuw met fresco's beschilderd door Antonio Allegri. Hij is minder bekend dan zijn tijdgenoot Michelangelo, omdat hij nooit buiten Parma (of voor de paus) ging werken, maar zijn genie is minstens vergelijkbaar. Hij werkte 8 jaar aan de koepel, waarvan 4 jaar aan de voorbereidende studie. Het werk beeldt de Hemelvaart van Maria uit en is een soort van 3-dimensionale illusie. Ga maar eens in de rechterzijkapel staan, met de rug naar het altaar en kijk dan achteruit omhoog. De Hemelvaart lijkt dan wel een wervelwind die spiraalvormig naar boven gaat. De Kruisafneming, een bas-reliëf uit 1178 van Benedetto Antelami (die ook het baptisterium bouwde), is te vinden in een kapel aan de rechterkant van het hoofdaltaar. Aan de linkerkant staan Maria en Johannes, de enige apostel die bij de kruisiging niet op de vlucht ging. Aan de rechterkant van het beeld zie je hoe de soldaten de kleren van Jezus stuksnijden en erom dobbelen.

De klokkentoren uit 1284 staat momenteel in de steigers voor herstellingswerken.

6 3

5 3

1 4 23 32 3 2

Rechts van de kathedraal staat het Baptisterium, gebouwd in 1196. Dit type gebouw werd enkel gebruikt voor doopplechtigheden. De meest bekende baptisteria zijn terug te vinden in Rome (Sint-Jan van Lateranen), Pisa, Florence, Siena, Ravenna Het werd gebouwd in rood marmer, afkomstig van Verona, door Benedetto Antelami.

Doopkapel of baptisterium (bron : Wikipedia)

Een baptisterium of doopkapel (Italiaans: battisterio) is een losstaand deel van een kerk. Het gebouw omringt de doopvont (ook wel piscina genoemd). Als het nodig is kan er ook een altaar in geplaatst worden en gebruikt worden als kapel.


Pagina 97

Heel vroeger waren er nog geen sporen van baptisteria. Deze kwamen pas toen drie keer per jaar grote groepen kinderen werden gedoopt. Er moest een groot aantal mensen in het baptisterium passen, en dus waren het forse gebouwen. Als er een tijd niets op het programma stond, werd het baptisterium verzegeld met een speciaal zegel van de pastoor. Later gingen ook volwassen hun zonden afwassen. Soms was een baptisterium verdeeld in twee delen, met een mannen- en een vrouwendeel. Je had zelfs kerken waar ze twee baptisteria hadden voor de scheiding. Het eerste baptisterium, dat van Lateranen, was achthoekig. Dit model kreeg veel navolging. De doopvont in het midden van het baptisterium stond drie treden hoog. Vaak werd er bij de versiering een gouden of zilveren duif gebruikt. Verder zijn alle iconen, fresco’s en mozaïeken gebaseerd op het leven van Johannes de Doper. De uitgebreide manier waarop de baptisteria versierd en gebouwd zijn, wijst op de grote waarde die christenen hechten aan het doopritueel. Het doopritueel symboliseert de intrede in een geloofsgemeenschap, het hoofd wordt besprenkeld met water (vroeger werd je geheel ondergedompeld) om je zonden af te wassen en je te zuiveren van de erfzonde. Na het ritueel ben je als lid van de kerk aangenomen, maar nog belangrijker: als kind van God. De doopvont zelf was voorheen altijd van steen, maar in latere tijden werd ook wel metaal gebruikt. Het water in de doopvont komt uit natuurlijke bronnen, en wordt gezegend door de pastoor. In het baptisterium was ook vaak een vuurplaats aangebracht, om de dopelingen warm te houden na de onderdompeling. Naast het dopen had het baptisterium ook nog andere functies: hoewel het verboden was door de Concilie van Auxerre (578) werd het baptisterium af en toe als begraafplaats gebruikt voor belangrijke personen. Tegenover de kathedraal staat het bisschoppelijk paleis. Let hier vooral op de 'borden' in de voorgevel. Die waren een teken dat pelgrims hier, op hun tocht naar Rome langs de Via Francigena, terecht konden voor een maaltijd. Op de zijmuur van dit paleis (ga in het steegje aan de rechterkant) zijn nog restanten terug te vinden van de oude Romeinse vestingmuren. De Piazza Garibaldi (of de Piazza Grande) (3) werd gebouwd op de grondvesten van de oude Basilica. Het standbeeld van Garibaldi staat in het midden van het plein. Garibaldi is de man die zorgde voor het militaire deel van de eenmaking van Italië in 1870. Italië bestond toen uit 9 onafhankelijke staten, die in een periode van zo'n 10 jaar één na één 'veroverd' werden door Garibaldi. De straat die het plein in twee deelt, de huidige Via Giuseppe Mazzini, ligt op het traject van de Via Emilia, een Romeinse heirbaan die Piacenza verbond met Rimini. Rond de Piazza staan het stadhuis, een bakstenen gebouw uit de 13de eeuw, de Chiesa San Pietro in classicistische stijl en het Paleis van de Gouverneur, met een zonnewijzer in de voorgevel. In het Royal Opera House (3), gebouwd in 1829, wordt in oktober het Verdi-festival georganiseerd. De basilica Santa Maria della Steccata (4) dateert uit de 16de eeuw. De basiliek is de zetel van de Constantijnse ridderorde van Sint-Joris en hangt als dusdanig niet af van het Vaticaan. Achter het grote grasplein in het centrum van de stad liggen het Palazzo Ducale en het Palazzo della Pilotta (5). Beide dateren uit de 16de eeuw. Ze zijn slechts gedeeltelijk bewaard gebleven. Helemaal verdwenen is de Chiesa San Pietro, die wel is 'gereconstrueerd' door een enkele rijen populieren, op de plaats waar het schip van de kerk zich bevond. De naam 'Pilotta' is afgeleid van het Spaanse Pelota, een balspel dat in die tijd werd gespeeld in de tuinen van het paleis). In de nabijheid van de populieren bevindt zich ook nog een monument dat gewijd is aan Verdi. In het Palazzo della Pilotta ligt het Theatro Farnese. Je betaalt er enkele euro's voor, maar die zijn echt wel de moeite waard. De ingang van het theater is al merkwaardig. Het is een volledig houten constructie, die echter beschilderd werd om eruit te zien als marmer.


Pagina 98

Het theater werd in 1618 gebouwd. Voor de inhuldiging ervan werd echter 10 jaar gewacht op een passende gelegenheid. Die deed zich voor in 1628, bij het huwelijk van Margaretha di Medici met de hertog van Parma. In de daaropvolgende 100 jaar werd het theater slechts 8 keer gebruikt, waarna het door de Bourbons gesloten werd. In de tweede wereldoorlog werd het getroffen door een bom. De schade was relatief beperkt en het theater werd hersteld. Merkwaardig aan het theater is dat het middendeel kon gevuld worden met water, waardoor het geschikt was voor de uitbeelding van zeeslagen. Iets wat dus maar enkele keren gebeurde. Alexander Farnese en Margaretha van Parma speelden ook een rol in de geschiedenis van de Nederlanden : o

o

Margaretha van Parma (Oudenaarde, 1522 - Ortona, 1586) was landvoogdes voor Filips II over de Nederlanden van 1559 tot 1567, toen de hertog van Alva naar de Nederlanden werd gezonden. Ze was een buitenechtelijk kind van keizer Karel V. Haar moeder was Johanna van der Gheynst, dochter van een tapijtverkoper uit Nukerke. Zij werd gedoopt in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Pamele en opgevoed in Brussel onder toezicht van Margaretha van Oostenrijk en Maria van Hongarije. Alexander Farnese (1545-1592) was een Spaanse veldheer, landvoogd van de Nederlanden (1578-1592) en hertog van Parma en Piacenza (1586-1592). Hij was de zoon van Margaretha van Parma en Ottavio Farnese, hertog van Parma, en dus een onwettige kleinzoon van keizer Karel V. In 1584, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, leidde hij het leger van de Spaanse koning gedurende het beleg van Antwerpen.

Aan de overkant van de rivier (Torrente Parma) bereik je via de Ponte Verdi het Parco Ducale (6) dat 20 ha groot is. Hier stond in de middeleeuwen een kasteel, dat in de 16de eeuw werd afgebroken. Ottavio Farnese (de tweede echtgenoot van Margaretha van Parma) bouwde er zijn paleis in een mooie renaissance-stijl.

26.2. Parmaham of Prosciutto di Parma (bron wikipedia)is een op traditionele manier gedroogde rauwe ham uit de provincie Parma. Parmaham is een beschermde naam, hetgeen betekent dat alleen die ham parmaham mag heten die aan de volgende voorwaarden voldoet: o o o o o o

er mogen geen conserveringsmiddelen of additieven gebruikt worden bij de productie; parmaham bestaat alleen uit vlees en zeezout; de ham moet gemaakt worden van in Italië geboren en getogen varkens; de varkens die voor de ham worden gebruikt moeten minstens 9 maanden oud zijn en minimaal 160 kilo wegen; een deel van de voeding van de dieren dient te bestaan uit de wei die bij de productie van Parmezaanse kaas over blijft; de ham moet minimaal 12 maanden in de bergwinden gedroogd zijn en mag alleen in de provincie Parma gemaakt worden (vanwege het specifieke klimaat).

Het bijzondere van parmaham is dat er minder zout wordt gebruikt dan bij andere rauwe hamssoorten. Dit geeft de relatief zoete, milde smaak die zo kenmerkend is voor parmaham. Na het zouten gaan de hammen de koelcel in waar ze 60 a 70 dagen rusten, afhankelijk van het gewicht. Daarna worden de hammen gewassen en kan het droogproces beginnen. Na zes maanden voorrijpen wordt de opening aan de onderkant van de ham, het gedeelte zonder zwoerd, ingesmeerd met een mengsel van vet, een beetje meel en wat peper, om het vlees tegen bederf en verharding te beschermen. De ham moet daarna nog minstens 12 tot 15 maanden rijpen. Langhirano, een klein stadje net ten zuiden van Parma, is het centrum van de Parmaham. Je vindt er het museum van de Parmaham, waar de verschillende stappen in het productieproces van de ham worden uitgelegd. © www.wandelenlangskusten.eu – 2015

Pagina 99

26.3. Parmezaanse Kaas of Parmigiano (bron wikipedia) De kaas die in de regio geproduceerd wordt had al in 1200-1300 de vorm die hij nu nog steeds heeft. In de Decamerone is al een verwijzing naar de kaas te vinden. De kaas wordt nog steeds gemaakt volgens het oude recept, met alleen de melk uit de streek, stremsel, vuur en de kunst van het kaasmaken. Andere toevoegingen aan de kaas zijn absoluut niet toegestaan. Om deze kaas te maken, heeft men voor 1 kg parmezaan ongeveer 16 liter koemelk nodig, 600 liter voor één kaas. De kaas wordt met behulp van kalfsleb gestremd. Na het stremmen wordt het vocht uit het stremsel gehaald. Dit gebeurt door eerst de wei zo veel mogelijk af te gieten en vervolgens de wrongel tot zo’n 55 °C te verhitten en de wrongel zo’n 8-10 uur op een temperatuur van 50 °C te houden. De kazen worden vervolgens zo’n 20 dagen in verzadigd pekelwater gelegd. Daarna kent de kaas een lange rijpingstijd, minimaal 12 maanden, optimaal 20-24 maanden. Dit is relatief veel, oude Goudse kaas rijpt bijvoorbeeld 10-12 maanden, alleen overjarige kaas rijpt langer. Gedurende de rijping moeten de kazen wel voortdurend geborsteld en gekeerd worden om de kwaliteit te garanderen. Het resultaat, de Parmezaanse kaas, is hard en breekt gemakkelijk. De Parmezaan is goed te onderscheiden van vergelijkbare kazen. Alleen de kaas uit het gebied van de provincies Modena, Parma en Reggio Emilia (plus delen van Bologna en Mantua) mag de naam Parmezaan dragen. De echte Parmezaan is te herkennen aan het zegel dat over de hele zijkant van de kaas gedrukt is, en waarop “Parmigiano Reggiano” te lezen is. De productie van de kaas wordt beheerd door het “Consorzio del Formaggio Parmigiano Reggiano”. Er zijn in de regio 512 kleine kaasmakerijen die de kaas produceren. Samen leveren zij per jaar 2,9 miljoen kazen af. 5480 boeren leveren de melk van 270.000 koeien, wat dus neerkomt op 10-11 kazen per koe per jaar. Op de website van het Consorzio kun je nakijken van welke kaasmaker de Parmezaanse kaas die je gekocht hebt afkomstig is, wanneer je het caseïnemerk van de betreffende kaas hebt (dat in de bovenkant van iedere kaas zit). Daarop staat het nummer van de producent, het jaar van productie en een code voor de kaas zelf. Tijdens en na de rijping wordt de kaas gekeurd. Alleen goedgekeurde kazen mogen het keurmerk “Parmigiano Reggiano” voeren. Er zijn drie categorieën kazen. Standaard is het wanneer het gewone merk “Parmigiano Reggiano” toegekend is. Een aanvullende test na 18 maanden kan de kaas in de categorieën “Extra” of “Export” brengen. Wordt een kaas afgekeurd, maar heeft hij beperkte afwijkingen die het grootste deel van de kaas niet aantasten, dan wordt het keurmerk “Prima stagionatura” gegeven. Door de merken “Parmigiano Reggiano” aan de zijkant worden dan horizontale strepen getrokken. De kaas is zeer lang houdbaar. Voor gebruik - bijvoorbeeld om schotels te gratineren, of om op pasta te strooien - wordt deze vaak geschaafd of geraspt. Hiervoor kan men een speciale kaasmolen of Microplanegebruiken. In heel dunne plakken over salades, met alleen olijfolie en balsamicoazijn uit Modena komt de smaak goed tot z’n recht.

Wijntip De streek van Parma heeft geen echt bekende wijnen. Typisch voor de streek is wel de Lambrusco, een licht mousserende wijn (zowel wit als rood) gemaakt van de Lambrusco druiven. Die druiven worden ook gebruikt voor de productie van balsamico azijn (een product van de provincie Emilia).


Pagina 100

26.4. Torrechiara Parma ligt in de vallei van de gelijknamige rivier, maar de heuvels en bergen zijn niet ver weg. De Hertog van Parma had de gewoonte om aan zijn verdienstelijke veldheren stukken land te geven waarop ze een kasteel konden bouwen. Eén van die kastelen, in Torrechiara, is bijzonder goed bewaard gebleven. Het bevat geen meubels, maar is volledig beschilderd met fresco's uit de 15de en 16de eeuw. Het kasteel behoorde toe aan de familie Rossi, die ooit meer dan 26 kastelen in haar bezit had. Pier Maria Rossi liet dit kasteel bouwen en leefde er met zijn minnares Bianca Pellegrini. De meeste fresco's dateren uit het midden van de 16de eeuw. Het zijn groteske decoraties uit een imaginaire wereld (denk daarbij aan Dali en Miro). Het woord 'grotesk' komt van het latijnse 'grotto, de kleine kelders en ruimtes waar dergelijke schilderingen ook al werden aangebracht in het antieke Rome. In één van de kamers, de gouden kamer, dateren ze echter uit 1462-1464. Op het plafond zijn vier scenes uitgebeeld waarin Bianca Pellegrini is afgebeeld met het kleed, de stok, de schaal en de sleutels van een pelgrim (een allusie op haar familienaam) en waar zij op zoek is naar haar geliefde. In de achtergrond zie je afbeeldingen van een twintigtal van zijn kastelen, die moesten getuigen van zijn enorme rijkdom. o o o o

In de eerste scene wordt Bianca getroffen door een pijl van Cupido. In een tweede scene geeft Pier Maria zijn zwaard aan Bianca, als teken van volledige onderwerping. In de volgende scene schenkt Bianca een lauwerkrans aan haar geliefde, een symbool van trouw en morele verheffing. In de laatste scene wordt de bruiloft uitgebeeld, waarbijj de kroon boven het hoofd van Bianca zweeft.

De onderzijde van de muren is versierd met terracotta tegels, waarin eveneens diverse verwijzingen zitten naar Bianca en Pier Maria (bvb. de letter B en M, die sierlijk in elkaar verweven zijn). De kamer geeft uit op een portiek, met een mooi uitzicht op de vallei van de Parma. Aan de noordkant is een abdij te zien, eveneens gebouwd door Pier Maria voor één van zijn zonen.

Om Torrechiara te bereiken, neem je in Parma de SP665 in zuidelijke richting.

Als je vanuit Torrechiara naar Cinque Terre rijdt heb je twee mogelijkheden : o o

voor de snelste weg keer je terug richting Parma en neem je vervolgens de snelweg E33 naar La Spezia ; voor de mooiste weg rijd je zuidwaarts op de SP 665 en de SP13 langs de Torrente Parma. Vervolgens gaat het de bergen over via de SP75 en de SP665. Via de SP74 en SP62 gaat het verder naar Aulla, waar je alsnog de snelweg opkan naar La Spezia. Je doet er langs deze weg een paar uur meer over, maar het is een ware ontdekkingstocht midden in een prachtige natuur.

Onze voorkeur gaat alvast uit naar de tweede mogelijkheid.


Pagina 101

27. Genua Genua, de belangrijkste Italiaanse havenstad aan de Middellandse Zee, is één van de meest onderschatte steden van Italië. Als havenstad wordt ze makkelijk geassocieerd met industrie en bijhorende vervuiling. Genua stond ook op ons prioriteitenlijstje niet bovenaan, maar, na een eerste kennismaking in 2014, moeten we ons oordeel toch wel herzien. Het is misschien niet de meest propere stad - een likje verf zou op vele plaatsen al wonderen doen - maar wel één van de meest bruisende. En op cultureel vlak zijn er zoveel bezienswaardigheden dat je in Genua en directe omgeving minstens een week kan vullen. We geven hier dan ook enkel de eerste impressies weer van ons bezoek aan de stad, met enkele weetjes en tips die we te danken hebben aan onze gids Andrea, die ons in perfect Nederlands door de stad leidde. Genua ligt aan de Ligurische Kust. Het centrum van de stad ligt rond de oude haven, waar nog steeds heel wat industriële activiteiten zijn. De haven zelf strekt zich verder uit naar het oosten. Daar ligt ook de luchthaven van Genua, genoemd naar één van zijn bekendste inwoners, Christoffel Colombus. Genua was al in de 11de eeuw één van de vier grote zeerepublieken van Italië, samen met Pisa, Amalfi en Venetië. Het beleefde zijn glorieperiode in de middeleeuwen. Vanaf de 16de eeuw werd het een speelbal tussen Milaan en Frankrijk. In 1815, bij het Congres van Wenen dat volgde op de nederlaag van Napoleon in Waterloo, werd Genua samengevoegd met het koninkrijk Sardinië. In 1870 werd Genua een onderdeel van het ééngemaakte Italië. Enkele weetjes over Genua : o

o

o

de meest gekende figuur uit Genua is wellicht de ontdekkingsreiziger Christoffel Colombus. Hij werd in 1451 in Genua geboren. Voor de financiering van zijn ontdekkingsreizen week hij echter uit naar Spanje. Het geboortehuis van Colombus is nog één van de bezienswaardigheden in Genua; de 'jeans' heeft zijn oorsprong in Genua. Die stamt af van een ruwe stof die in de 16de eeuw werd gebruikt voor de kledij van de werklieden in de haven. De stof werd later geëxporteerd naar Amerika, waar ze door Levis gecommercialiseerd werd. Peter Paul Rubens was één van de meest bekende bezoekers van Genua. Gedurende zijn reizen door Spanje en Italië verbleef hij lange tijd in Genua. In 1622 publiceerde hij er een boek met tientallen gedetailleerde schetsen van paleizen in Genua, waaronder enkele paleizen van de Rolli.

In het hinterland van Genua liggen nog twee regionale parken, natuurgebieden die zeker voor wandelaars aantrekkelijk zijn. o

Het Parco del Beigua ligt in het oosten. Het is met een oppervlakte van 87 km² het grootste regionale park van Ligurië. Het biedt een grote afwisseling van diverse landschappen. De hoogste toppen reiken tot 1.200 meter.

o

Het Parco dell'Antola ligt ten noorden van Genua. Het heeft een oppervlakte van 48 km². De Monte Antola is 1597 meter hoog.

Hoe bereik je Genua ? Genua bereik je best met de trein. Vanuit Levanto en La Spezia zijn er talrijk semi-directe verbindingen naar Genua. Je kan afstappen in de Station Genova P. Principe of Genova Brignole. Met de wagen raak je tot in het centrum van Genua via de strada sopraelevada Aldo Moro, een viaduct die de stad doorkruist van west naar Oost en dwars door de haven loopt. Parkeren is echter een ander probleem en op een bluts min of meer mag je ook niet kijken.


Pagina 102

Hoe bezoek je Genua ? We hebben zelf nog maar één dag doorgebracht in Genua. We vermoeden echter dat dit voor vele bezoekers het geval is. Afhankelijk van je interesses kan je kiezen uit volgend "menu", met "schotels" van telkens een tweetal uur : o o o o

De Via Garibaldi en Palazzi dei Rolli. De steegjes van de oude stad, heerlijk slenteren. De kerken in de oude stad. Het aquarium (één van de meest bezochte attracties in Italië, zeker interessant voor kinderen).

27.1. Bezienswaardigheden in Genua We baseren ons hiervoor op de wandeling die we maakten onder leiding van onze gids Andrea. We zijn hier allesbehalve volledig, maar als je ons volgt op deze wandeling, krijg je toch al een aardig beeld van de stad. De wandeling start op de Piazza Caricamento. Via de Via al Ponte Reale naar de Piazza Banchi.

Chiesa di San Pietro Dit kerkje is gebouwd op de ruïnes van een oudere kerk, die reeds bestond in de karolingische tijd. Toen het kerkje in de 16de eeuw werd heropgebouwd, was er gebrek aan geld. Daarom werd ze op de eerste verdieping gebouwd, met onderaan een handelsruimte, die kon verkocht of verhuurd worden. De voorgevel ziet er niet echt uit als een kerk, zeker niet als je de ramen ziet. Binnenin is de kerk echter overdadig versierd met wit marmer. Volg dan de Via Banchi, derde straat links (Vico delle Vigne) tot aan de basilica di Santa Maria delle Vigne

Basilica di Santa Maria delle Vigne In de bar op het pleintje voor de basiliek, serveren ze een koffie met een 'speciaal' sausje.


Pagina 103

Ga langs de Campetto en de Vico di San Matteo naar de Piazza San Matteo.

Chiesa San Matteo De kerk dateert uit de 12de eeuw en was de privé-kapel van de familie Doria. In de 13de eeuw kreeg de kapel een gotische facelift. Ze heeft de typisch ligurische façade, met wit-zwarte strepen en de rosas. Vlakbij ligt het klooster van San Matteo met een mooie vierkante kloostergang. Ga verder via de Piazza de Ferrari (met zijn indrukwekkende fontein) en de Piazza Giacomo Matteotti naar de Piazza di San Donato

Chiesa di San Donato Deze kerk ligt aan een klein, intiem pleintje. Ze dateert uit de 11de eeuw en bevat nog heel wat romaanse stijlelementen. Het portaal en de romaanse architraaf zijn nog origineel. Bijzonder is ook de achthoekige toren. Binnen zijn de zeven grote pilaren eveneens romaans. Het belangrijkste werk in de kerk is de Vergine col Bambino Gesù van Nicolo da Voltri uit de 14de eeuw. Ze is gewijd aan de broederschap van de timmermannen. In de kapel van Sint-Jozef (Giuseppe), links vooraan in de kerk, hangt een schilderij van Domenico Piola,, waarop Jezus op de schoot van Jozef zit (vrij uniek). In dezelfde kapel hangt ook de "aanbidding van de wijzen" van de Antwerpse schilder Joos van Cleve (1515). Op het linkerpaneel staat de Heilige Stefan afgebeeld (die werd gestenigd) als link met de opdrachtgever van het schilderij (Stefan Raggi). Op het rechterpaneel staat Maria Magdalena. In die kapel werd in 1782 Paganini gedoopt, die in Genua geboren werd en er een belangrijk deel van zijn leven doorbracht. In de kleine steegjes liggen heel wat straatjes met typische winkeltjes. Zowat alles vind je hier : beenhouwers, viswinkels, bakkerijen, specerijwinkels, groeten- en fruitwinkels, ... Eén van de meest bekende winkelstraatjes is de Via Macellia di Soziglia die van de Piazza del Ferro, nabij de Via Garibaldi, naar de Piazza Soziglia loopt. Volgende bezienswaardigheden lagen wel op één van onze wandelingen, maar de tijd voor een bezoek ontbrak : o o o

de kathedraal San Lorenzo ; Museo Diocesano (achter de kathedraal). In het museum hangen enkele doeken van Dürer, die geschilderd werden op de Blu di Genova ; Basiliek van San Siro (in de buurt van de Piazza della Meridiana), de oudste kathedraal van de stad, gewijd aan Sint Joris (met zijn draak) ;


Pagina 104

27.2. De Via Garibaldi - Palazzi dei Rolli De Palazzi dei Rolli en de Strade Nuove hehoren tot de werelderfgoedlijst van de UNESCO en moeten dus wel bijzonder zijn. Het is een groep van 42 paleizen die in de 16de eeuw gebouwd werden langs de Via Garibaldi, de Via Cairoli en de Via Balbi (die in elkaars verlengde liggen). De meest indrukwekkende ervan staan langs de Via Garibaldi. De paleizen van de Via Balbi worden momenteel gebruikt door de Universiteit van Genua. Je zou de Strade Nuove kunnen bestempelen als één van de eerste verkavelingen. De oude adel woonde in de benedenstad, rond de haven. De nieuwe adel, voornamelijk bestaande uit bankiers, reders en handelaars, beschikte over handenvol geld. Hele stadswijken werden voor hen gesloopt en de stukken grond werden verkocht aan de meest biedende. De koper moest zijn paleis wel openstellen om de gasten van de staat te ontvangen en te huisvesten. In de lijst van oorspronkelijke eigenaars klinken enkele van de namen zeker bekend in de oren : Antonio Doria, Pallavicini, Carega, Cataldi, Grimaldi (cfr. Monaco), ... De paleizen werden gebouwd in de renaissance-periode, vooral wat de buitenzijde betreft. Binnenin krijg je ook baroken rococo-elementen te zien, afhankelijk van het bouwjaar. De eerste aanblik van de Via Garibaldi is echter ontgoochelend. De straat is vrij smal en langs de buitenkant heb je niet echt de indruk dat het om enorme paleizen gaat. Zodra je echter achter de gevels kan kijken, gaat er een andere wereld open. Niet alle paleizen zijn open voor bezoekers. Sommige ervan, zoals de handelsbeurs, hebben nog een publiek karakter. In andere zijn dan weer winkels gevestigd. Met onze gids erbij was het geen probleem om de 'bewakers' te passeren, als enkeling heb je toch wat assertiviteit nodig. Misschien helpen de tips die we je hier geven.

Palazzo Spinola - Via Garibaldi 6 De toeristische dienst van Genua is gevestigd op de gelijkvloerse verdieping van dit paleis. Daar staat tevens een maquette van de paleizen op de Via Garibaldi met enkele informatieborden. Die vormen een goede inleiding op je bezoek aan deze wijk.

Palazzo Grimaldi della Merediana Dat paleis ligt aan de Piazza della Merediana, tussen de Via Garibaldi en de Via Cairoli. Op de voorgevel prijkt een zonnewijzer, waaraan het zijn naam te danken heeft. Het is enkel geopend op de eerste zondag van de maand en kan bezocht worden onder begeleiding van een professionele gids (kostprijs : 7 EUR)

Palazzo Carrega - Cataldi op de Via Garibaldi 4 Dat gebouw behoorde oorspronkelijk tot drie families : Pallavicini, Carega en Cataldi. Momenteel is hier de handelsbeurs gevestigd. Zoals gezegd, met wat geluk en een flinke dosis assertiviteit, geraak je misschien in de Sala Dorata, een neoklassieke 'vergaderzaal'. De zaal is al indrukwekkend op zich. Als je het tafellaken even optilt, zie je bovendien het plafond in de spiegeltafel, zonder een stijve nek te riskeren.


Pagina 105

27.3. Antiekmarkten in Genua Genua is bekend voor zijn antiekmarkten. de meeste markten hebben plaats voor de middag. Plaats Naam Exposanten Datum Adres

Genova PICCOLO MERCATO ANTIQUARIO 80 Eerste weekend van elke maand, ganse dag, uitgez. in augustus en september Palazzo Ducale, Piazza Matteotti 5

Plaats Naam Datum Adres

Genova MERCATINO DELL'ANTIQUARIATO DI VIA CESAREA Elke 3e zaterdag van de maand, uitgez. in augustus Via Cesarea

Plaats Naam Exposanten Datum Adres

Genova PICCOLO MERCATO DELL'ANTIQUARIATO 70 Eerste weekend van de maand Palazzo Ducale

Plaats Naam Exposanten Datum Adres

Genova MOBILI ANTICHI E OGGETTISTICA 150 Elke eerste zondag van de maand Tra l'Acquario e Palazzo Ducale

Plaats Naam Datum Adres

Genova MERCATINO DI ANTIQUARIATO Elke eerste donderdag van de maand Via Cantore, Genova Sampierdarena


Pagina 106

28. Pavia Pavia ligt ongeveer 35 km ten zuiden van Milaan, langs de snelweg A7 in de richting van Genua. Onze aandacht werd getrokken door het bord 'Certosa di Pavia' op de terugweg naar de luchthaven van Milaan Malpensa. De eerste maal ontbrak ons de tijd, maar bij een volgende bezoek planden we nog een tussenstop. Veiliger bovendien, omdat het wat korter bij de luchthaven ligt en je dus wat reserve kan inbouwen. Het was de 'Certosa' die onze aandacht trok. In Cilento bezochten we reeds de Certosa di Padula, een indrukwekkend kartuizerklooster. We waren dan ook benieuwd of de kartuizers dit kunstwerk konden evenaren of misschien zelfs overtreffen. De Certosa ligt 5 kilometer ten noorden van de stad Pavia, op de SS35. Als je de lange laan naar het klooster oprijdt is er nog niet veel te zien. De (betalende) parking ligt 200 meter voor het klooster aan de linkerkant. Toen wij er waren, stonden er slechts weinig auto's. Het is dus geen plaats voor massatoerisme. Het bezoek aan de Certosa is 'gratis', 't is te zeggen : er wordt geen inkom gevraagd. Maar op het einde van het bezoek sta je voor een gesloten deur, waar een 'kartuizer' je graag buitenlaat, met uitgestoken hand. Niet dat dit een probleem is : op het einde van het bezoek ben je zodanig onder de indruk dat je eigenlijk met plezier een gift doet. De kartuizerorde werd gesticht in de 12de eeuw. De kloosterregels zijn enorm streng : een sober leven in geïsoleerde cellen, dagelijks 8 uur gebed, een vegetarisch leven, één dag per week leven op water en brood en eeuwig stilzwijgen. Het klooster in Pavia dateert uit de 15de eeuw. Er werd bijna 100 jaar aan gewerkt en bevat zowel gotische als renaissance elementen. De versieringen zijn zelfs zo overdadig dat we het zelfs een beetje 'barok' vinden. Zodra je de poort doorwandelt, kom je in het voorhof. Je hebt er een indrukwekkend uitzicht op de voorgevel van de kerk, die overdadig is versierd met vele medaillons en beeldjes. Aan de zuidkant heb je het Palazzo Ducale, daartegenover de 'herberg' waar de pelgrims konden overnachten. Het schip binnenin de kerk is gotisch. Toen het schip in 1465 klaar was, had de renaissance echter al zijn intrede gedaan en de plannen voor de rest van de kerk werden aangepast. In de zuidelijke transept staat het graf van Gian Visconti, de eerste hertog van Milaan, die de opdracht gaf voor de bouw van het klooster. In de noordelijke dwarsbeuk staat het graf van Ludovico Sforza, de 7de hertog van Milaan. In de kerk zijn nog enkele schilderijen te zien met een grote historische waarde. Van sommige blijven maar enkele panelen meer over. De overige zijn verspreid over vele musea in Europa. Verlaat de kerk via een portaal in het rechtse dwarsschip. Je komt in de eerste 'kruisgang', de Chiostro della Fontana. De zuilen zijn bewerkt met terracotta decoraties. We beperken hier onze superlatieven. Je mag hier niet fotograferen, maar we kunnen het toch niet nalaten om enkele foto's te schieten. Door een poort in de eerste kruisgang kom je in de tweede kruisgang, die iets soberder is dan de eerste, maar indruk maakt door zijn enorme afmetingen (125 x 100 meter). De zuilen zijn opnieuw prachtig versierd.


Pagina 107

29. Enkele veel gestelde vragen Wanneer bezoek je Cinque Terre best ? Het seizoen in Cinque Terre loopt van maart tot einde oktober. Voor vele hotels loopt het “hoogseizoen” van april tot september. In juli en augustus is het zeer druk in Cinque Terre. Het is er dan wel warm en gezellig maar op de wandelpaden is het druk en eigenlijk te warm. Het voorjaar is normaliter natter. De Italianen klagen dat de seizoenen niet meer zo betrouwbaar zijn als vroeger. De temperaturen kunnen in maart – april wel al oplopen tot 20° C. In de zomer loopt de temperatuur vlot op tot 30°C en hoger. Al moeten we erbij zeggen dat de aanwezigheid van de zee toch wel steeds zorgt voor enige afkoeling. Je kan uiteraard ook buiten het seizoen naar Cinque Terre gaan. Vele hotels, B&B’s en restaurants zijn dan echter gesloten. In de kerstperiode (december – januari) heb je in Manarola de kerststal (zie verder bij Manarola).

Hoe bezoek je Cinque Terre best ? Dit is een vraag die we dikwijls krijgen. Het antwoord hangt uiteraard af van een aantal factoren. o o o o o

Hoe lang wil je verblijven in Cinque Terre ? Hoeveel wil je wandelen ? Waar verblijf je ? Ben je met de wagen of gebruik je alleen het openbaar vervoer ? Om een snel inzicht te geven in de mogelijkheden, geven we hieronder enkele suggesties voor een bezoek van één, twee, drie of meer dagen.

29.1. Cinque Terre in 1 dag In sneltempo kan je alle dorpen bezoeken en een deel van de Sentiero Azzurro wandelen. We raden toch wel aan om een selectie te maken. We zouden dan kiezen voor de wandeling van Vernazza naar Corniglia (4 km), met een bezoekje aan beide dorpjes. Je kan dan verder met de trein naar Manarola, bezoek aan het dorpje, en verder met de boot (of de trein) naar Riomaggiore, zodat je de Via dell’Amore vanaf de zee kan bewonderen. Als je verblijft tussen La Spezia en Genua, dan kan je met de trein gemakkelijk naar het vertrekpunt Vernazza. Ben je met de wagen en reis je niet in juli / augustus, dan kan je best parkeren in La Spezia (gratis parking – verder met de trein) of Manarola (grootste parking – wel betalend).

29.2. Cinque Terre in 2 dagen o

o

o

o

De eerste dag kiezen we dan voor de wandeling tussen Monterosso en Corniglia. Je kan het volledige traject (9 km) wandelen of een gedeelte ervan (het andere deel doe je dan met de trein of met de boot). Je hebt ruim de tijd voor een bezoek aan Monterosso, Vernazza en Corniglia. De tweede dag kiezen we voor Portovenere en Riomaggiore. In Portovenere kan je zeker een halve dag doorbrengen (bv een boottochtje rond Palmaria, een bezoek aan de Citadel, …). Je kan met de boot naar Riomaggiore, waarbij je langs een prachtig stuk kust vaart. Je kan ook kiezen voor de wandeling tussen Portovenere en Riomaggiore. De wandeling is 10 kilometer lang. Deze is vrij lastig (vooral het begin) maar uitzonderlijk mooi. Zelfs als je de wandeling niet volledig maakt, raden we toch aan om de eerste kilometer naar boven te gaan, tot je het uitzicht hebt over de Golf van La Spezia, Portovenere en het eilandje Palmaria. Enig mooi ! Portovenere kan je best bereiken vanuit La Spezia (met de bus) of vanuit Riomaggiore (met de boot, indien het weer het toelaat). Riomaggiore is vlot bereikbaar met de trein.


Pagina 108

29.3. Langer in Cinque Terre Blijf je langer in Cinque Terre, dan kan je naast het 2-daagse programma een keuze maken uit de volgende dagprogramma’s. Meer info hierover vind je in ons dossier. o

Wandeling (5km) via de Sentiero N°10 en 1 van Monterosso naar Levanto, met een bezoek aan Levanto en Monterosso. Zowel Monterosso als Levanto zijn vlot bereikbaar met de trein.

o

Autotocht langs de SP 370 tussen La Spezia en Volastra (zodra de weg is gerepareerd kan je tot in Monterosso).

o

Bezoek aan het Parco Regionale Montemarcello (San Terenzo, Lerici, Tellaro, Montemarcello, Ameglia), een combinatie van mooie dorpjes, haventjes en korte wandelingen.

o

Bezoek aan het Nationaal Park van Portofino (kan zelfs voor 2 à 3 dagen)

o

Bezoek aan Carrara (de stad en de marmermijnen) en Colonnata. Je kan dit eventueel combineren met een bezoek aan de Toscaanse kust (Massa, Forte di Marmi, opgravingen van Luni)

o

Bezoek aan één of meerdere van de kunststeden o

Pisa en Genua zijn vlot bereikbaar met de trein

o

Voor Lucca en Parma beschik je beter over een wagen

Mogen honden mee ? o o

Op de wandelpaden is er geen specifiek verbod voor honden. Het is wel best om de honden aan de leiband te houden, zeker als er veel wandelaars zijn op de paden. Op de trein gelden de normale regels.


Pagina 109

30. Bijlagen 30.1. Feesten in en om Cinque Terre (de data gelden voor 2014, sommige feesten hebben een vaste datum, andere kunnen licht variëren van jaar tot jaar)

Goede week

Processie van Goede Vrijdag in Manarola, op de Collina delle Croci.

17 mei

Feest van de Citroen in Monterosso al Mare

12 juni 15 juni 23 juni 23 juni 24 juni 29 juni 29 juni

Feest van Nostra Signora di Montenero in Riomaggiore Feest van de gefrituurde anchovis in Monterosso al Mare Patroonsfeest van San Giovanni Battista in Monterosso. "Battiston" in Monterosso: een vreugdevuur op het strand. Patroonsfeest van San Giovanni Battista in Riomaggiore. Patroonsfeest van Santi Pietro e Paolo in Corniglia. Torta dei Fieschi a Corniglia: festival ter herinnering aan de familie Fieschi van Genua.

Juni

Corpus Domini – Bloementapijt in Monterosso

20 juli

Patroonsfeest van Santa Margherita d’Antiochia in Vernazza.

Begin augustus Ondergrondse fototentoonstelling in Manarola Eerste zondag van augustus - Feest van Nostra Signora di Reggio in Vernazza. 5 augustus Feest van Nostra Signora della Salute al Santuario di Volastra in Manarola. 8-10 augustus Sagra del Polpo (inktvis) in Tellaro 9-23 augustus Antiekmarkt in Sarzana (van 17 tot 24 uur) 10 augustus Kunst- en hobbymarkt in Lerici 10 augustus Patroonsfeest van San Lorenzo in Manarola: nachtelijke processie en zeewijding 15 augustus Festa della Confraternita dell’Assunta in Riomaggiore. 16 augustus Hobbymarkt in Deiva Marina 17 augustus Feest van de Witte Madonna in Portovenere 23-24 augustus Bierfeest in Deiva Marina 5-6 september 8 september 8 september 17 september

Torneo di noci in Monterosso. Manifestatie ter gelegenheid van Assunta (Fegina) in Monterosso. Feest bij het Santuario di Nostra Signora delle Grazie, in San Bernardino,Corniglia. Sagra delle Acciughe in Monterosso.

25 december Natale Subacqueo: Duikers dragen het beeld van het kindeke Jezus aan de oppervlakte, naar de parochiekerk van Vernazza. December - Januari - Presepe luminoso (verlichte kerststal) met meer dan 300 beelden, op de collina delle Tre Croci a Manarola. 31 december

"Aspettando il 2010!" - Monterosso al Mare ore 22:00 piazza Garibaldi


Pagina 110

30.2. Acciughe sotto sale del Mar Ligure Productdossier Europese Commissie : 1. Beschrijving van het product: De Beschermde Geografische Aanduiding (BGA) „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” is gereserveerd voor ansjovis, een visserijproduct dat wordt bewerkt en vervolgens door zouten geconserveerd. Ansjovissen, uitsluitend exemplaren van de soort Engraulis encrasicolus L., zijn trekvissen die in scholen leven die van het voorjaar tot het najaar dichtbij de Ligurische kust leven en zich in de winter op een diepte van 100 tot 150 meter terugtrekken. Het product is klaar voor de handel als het de volgende kenmerken heeft: o o o o o

grootte: afmeting van de vissen tussen minimaal 12 en maximaal 20 cm; uiterlijk: de ansjovissen moeten intact blijven; de zeer fijne huid moet nog gedeeltelijk zichtbaar zijn; consistentie: de filets moeten zacht zijn en aan de graat vastzitten; kleur: varieert naar gelang van het deel van het lichaam van de vis van roze tot diepbruin; smaak: droog, zeer smakelijk. Het vlees is mager en heeft geen uitgesproken olieachtige smaak.

2. Geografisch gebied: Het gebied waar de BGA „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” wordt opgevist, verwerkt en verpakt betreft de wateren langs de Ligurische kust en het grondgebied van de gemeenten van de regio Liguria die aan de Tyrrheense kust liggen en waarvan de grens wordt gevormd door de waterscheiding. Met name het aangegeven visserijgebied ligt voor de kust van Ligurië, op een afstand van de kust die afhankelijk is van de visdiepte (een diepte van 50 tot 300 meter, maximale afstand tot de kust 20 km) en die samenhangt met de visserijtechniek die traditioneel wordt gebruikt, namelijk die met lichtbakken. Het visserijgebied moet worden afgebakend omdat de „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” binnen 12 uur na de vangst moeten worden verwerkt. 3. Bewijs van de oorsprong: Elk stadium van het productieproces moet worden gecontroleerd, en voor elk stadium moet het aangeleverde en afgeleverde product worden gedocumenteerd. Zodoende, en door registratie in de desbetreffende, door het controleorgaan beheerde registers van de vissers, de verwerkers en de verpakkers, alsmede door tijdige aangifte bij de controlestructuur van de opgeviste en de verpakte hoeveelheden, wordt de traceerbaarheid van het product op ieder moment gegarandeerd. Met name de controlestructuur moet inspectiecontroles uitvoeren om zeker te stellen dat de visserij plaatsvindt in de zee vóór de Ligurische kust. Alle marktdeelnemers, zowel natuurlijke als rechtspersonen, die in de betrokken registers zijn ingeschreven, worden door het controleorgaan aan controles onderworpen. 4. Werkwijze voor het verkrijgen van het product: Vangstmethoden: De „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” moeten volgens de traditionele methode „met lichtbakken” worden gevangen op basis van hetgeen dienaangaande in de geldende nationale en communautaire wetgeving is vastgesteld. Het visseizoen loopt van 1 april tot en met 15 oktober, wanneer de ansjovis geslachtsrijp is geworden en een lengte van minimaal 12 en maximaal 20 cm heeft bereikt. Iedere kilogram product moet overeenkomen met een aantal van tussen de 35 en 50 ansjovissen.


Pagina 111

Verwerkingsmethoden: Na de vangst moet de ansjovis in de traditionele houten kisten worden gelegd, die elk ongeveer 10 kg product bevatten. Daarna moet de ansjovis binnen 12 uur na de vangst worden doorgestuurd om te worden verwerkt. Het is toegestaan de vissen gedurende een periode van niet meer dan 24 uur voor te zouten, om ervoor te zorgen dat het teveel aan bloed in het vlees zo goed mogelijk wordt verwijderd. Het schoonmaken van de ansjovis moet met de hand gebeuren, waarbij de kop moet worden verwijderd. De schoongemaakte ansjovissen moeten vervolgens straalsgewijs in kastanjehouten tonnen of in aardewerken vaten worden gelegd voor de tijd die nodig is om het product te laten rijpen. Elke laag ansjovissen wordt bedekt met een laag voor levensmiddelen bestemd, gewoon zeezout met een gemiddeld gramgewicht; op de laatste laag wordt een schijf van voor levensmiddelen te gebruiken materiaal gelegd van een passende dikte, waarop een druk van ongeveer 0,04 kg/cm2 moet worden uitgeoefend; die druk moet tijdens de gehele rijpingsperiode constant blijven. Metalen gewichten zijn niet toegestaan. Rijpingsmethoden: De rijping moet plaatsvinden in ruimten waar de temperatuur gedurende de hele rijpingsperiode van 40-60 dagen constant kan worden gehouden. Na de eerste 4-5 dagen rijping moet het vocht worden afgegoten en worden vervangen door pekel. Voor de rijping van het product wordt het gebruik van gemiddeld (18-25 %) of sterk (25-33 %) geconcentreerde pekel toegestaan. Nadat ze zijn gerijpt, moeten de gezouten ansjovissen uit de vaten worden overgebracht in geschikte cilindervormige glazen potten, „arbanelle” genaamd. Die potten moeten groot genoeg zijn om er het product goed in te kunnen verpakken zonder het te beschadigen. Verpakkingen van verschillende afmetingen zijn mogelijk, maar cilindervormige „arbanelle” van doorzichtig glas moeten tussen 200 en 300 gram gezouten ansjovis bevatten. De ansjovissen moeten in lagen worden neergelegd, waartussen telkens een gelijkmatige dunne laag gewoon zeezout met een gemiddeld gramgewicht moet worden gelegd. Om de oxidering van het product te voorkomen moet de laatste laag ansjovissen volledig worden afgedekt door de pekel die speciaal voor de verpakking van het product is gemaakt. In de „arbanelle” moet bovenop de laatste laag ansjovissen een schijfje van leisteen, glas of plastic voor gebruik voor levensmiddelen worden gelegd om de ansjovissen aangedrukt te houden. De verpakking moet worden verzegeld om te voorkomen dat er vocht uitlekt of dat besmetting van buitenaf plaatsvindt. Producenten die aanspraak willen maken op de beschermde geografische aanduiding „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” moeten de bepalingen van het bij de EU ingediende productdossier nauwgezet naleven. Verband Het belangrijkste element waarop de aanvraag om erkenning van de BGA „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” is gebaseerd, is de faam van het product met die naam. De faam van de „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” beperkt zich niet tot Italië en is uitgebreid aangetoond. Geschiedenis In Ligurië was de visserij op en de handel in ansjovis, als vers product én in zout geconserveerd, reeds in de XVIe eeuw gereglementeerd in de verschillende statuten van de belangrijkste vissersdorpen aan de Ligurische kust. De band van die dorpen met ansjovis en het daaraan verbonden economische belang, waren zo groot dat er normen moesten worden vastgelegd om de visserijtechniek en de verwerking van en de handel in het product aan regels te binden. De Republiek Genua was destijds in staat de hele keten van voorziening met vis, de prijzen, de handel en de regels waaraan de vissers zich moesten houden, vast te stellen. De verkoop van de vis was onderworpen aan een belasting, „la gabella piscium” genaamd. De vissers moesten strenge wetten naleven; om hun beroep te mogen uitoefenen, moesten ze ingeschreven zijn in het gilde en zich aan de normen


Pagina 112

houden die dat gilde hen oplegde. Dat gold ook voor de visverkopers, die zich moesten laten inschrijven in het gilde der „Chiapparoli”, aangezien ze hun product op een bepaalde plaats in de stad Genua verkochten, „Chiappa” genaamd. Het zouten en de verkoop van gezouten ansjovis was voor vele families een waar ambacht, vergelijkbaar met de wijnmakerij, wegens de zorgvuldigheid waarmee de pekel moest worden gecontroleerd. Het zouten gebeurde van mei tot begin augustus; de beste ansjovis was die van juni en juli. Om ansjovis te zouten en om hem te kunnen verkopen, moest men een specifieke vergunning voor de uitoefening van dit beroep hebben. De consumptie van verse vis was beperkt tot de kustgebieden, maar het geconserveerde product betekende voor Ligurië een belangrijke en profijtelijke handel. Met name op de lange bergpassen van de „Riviera di Ponente” naar het achterland kwam je niet alleen karavanen tegen die zout vervoerden, maar ook de „acciugai”: zo werden de verkopers van visconserven genoemd. De kwaliteit die de „Acciughe sotto sale del Mar Ligure” van oudsher had (en nog steeds heeft) was bekend in de aangrenzende regio's, en met name in Piemonte, waar het product het belangrijkste ingrediënt van een van de bekendste regionale gerechten werd: de zogenaamde bagna cauda (soort fondue). 22.11.2007 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 279/9 Faam Dankzij die faam herkent de consument onmiddellijk het unieke en authentieke karakter van het product. De faam van het product is nauw gelieerd aan de traditie en aan de gemeenschappelijke cultuur van de conserveringskunst van de Ligurische kustbewoners. Het conserveren van ansjovis in zout krijgt in Ligurië een belangrijke economische betekenis door de hoge mate van tevredenheid van de consument. Daardoor zijn de verkoopprijzen hoger dan die van vergelijkbare producten van andere herkomst. Behalve deze overwegingen van economische aard moet worden benadrukt dat in de huizen van de vissers en van de mensen in de kleinere stadjes de traditie van het maken van gezouten ansjovis is blijven bestaan. Het betreft een traditie die kan bogen op aloude, van generatie op generatie doorgegeven technieken. Het betreft derhalve een activiteit die sterk geworteld is in de cultuur van de kustbewoners van Ligurië, maar die eveneens een element van „couleur locale” vormt in de herinnering van de vele buitenlandse toeristen die de kustplaatsen van Ligurië bezoeken. De omstandigheden van de kust van Ligurië aan de Tyrheense Zee zijn van dien aard dat de temperaturen gematigd zijn en ideaal om te zorgen voor een natuurlijke rijping van het product. De geringe temperatuurverschillen in het kustgebied als gevolg van de temperende invloed van de zee, zijn bevorderlijk voor een optimale rijping van het product. De bergketens van de Alpen en de Apennijnen, die steil aflopen naar de zee, vormen namelijk een solide barrière tegen de koude luchtstromen uit het noorden en isoleren de kuststrook van het achterland. Het is niet voor niets dat de Ligurische Riviera dankzij dit klimaat wereldberoemd is.


Pagina 113

30.3. Kortingbon Aan onze vele bezoeken hebben we een aantal goede contacten met lokale bars / restaurants / B&Bs overgehouden. Het zijn stuk voor stuk plaatsen die aan ons verblijf een meerwaarde gaven en die we graag aanbevelen. Wij maken wat publiciteit voor hen in ons dossier en op de website. Als tegenprestatie geven zij een korting van 10% aan de kopers van ons dossier. Veelal zal de korting slechts enkele euro's bedragen, misschien symbolisch en niet echt de moeite. Maar bovenop de korting, krijg je zeker een warm onthaal en een goede start voor een boeiend gesprek. Knip de onderstaande bon uit en stop hem in je portefeuille of handtas. Zo heb je hem zeker bij als je aan één van de handelszaken voorbij komt. Neem er een fotootje van met je smartphone plaatsen. Dat maakt het nog gemakkelijker.

This coupon entitles you to a discount of 10% Valid at : A Piè di Mà in Riomaggiore, Cantina dello Zio Bramante in Manarola, Terra Rossa in Corniglia, La Posada in Corniglia, La Torre in Vernazza, Cantina La Sciacchètra (*) in Monterosso, Portiveni 1 in Portovenere, Mysailingweek.com in La Spezia, Villa Amaranta in La Spezia (*), Giannarelli in Colonnata, Marmotour in Carrara, La Francesca in Levanto (*), Ca'Lvnae in Ortonovo (*)

Valid till 31/12 2015 – offered by www.wandelenlangskusten.eu. (*) See special conditions on the website. Please present the coupon before asking the bill.

Je kan de plaatsen waar je een korting krijgt in ons dossier terugvinden via volgend symbool.

Valid at : o o o o o o o o o o o o o

A Piè di Mà in Riomaggiore : 10% discount Cantina dello Zio Bramante in Manarola : 10% discount Terra Rossa in Corniglia : 10% discount La Posada in Corniglia : 10% discount La Torre in Vernazza : 10% discount Cantina La Sciacchètra (*) in Monterosso : minimum purchase of 20 EUR Portiveni 1 in Portovenere : 10% discount Mysailingweek.com in La Spezia : 10% discount Villa Amaranta in La Spezia :5% discount in low season, bottle of wine in high season (min 3 nights) Giannarelli in Colonnata : 10% discount Marmotour in Carrara : 10% discount La Francesca in Levanto : 5% discount Ca'Lvnae in Ortonovo : 10% discount valid on wine bottles produced by Ca’ Lvnae only


Pagina 114

Voor bijkomende vragen

[email protected]


Pagina 115

Editie Pagina 1

Recommend Documents