Editie 21. Automatisering op kantoor. Er was eens papier. Scrum: teamsport kantoor?! Digital Natives vs. Digital Immigrants

Editie 21

Automatisering op kantoor

Er was eens… papier

Scrum: teamsport kantoor?!

Digital Natives vs. Digital Immigrants

Geen werk meer op kantoor? Zelden was de coverstory van onze contact zo spannend als die over de ‘Automatisering van de kantoorwereld’. Wij weten dat het gericht omzetten van informatie in kennis een bedrijf succesvol maakt. Wij weten dat 60 tot 70% van de banen in Oostenrijk bestaat uit kenniswerk. En wij weten dat de automatisering ook in dat kenniswerk een steeds grotere rol speelt. Wat wij echter niet weten: wat komt er allemaal op ons af ? Hierover spraken wij met een van de interessantste vooruitziende denkers over dit onderwerp: Prof. Helmut Karner. Naast deze story biedt de nieuwe contact u weer heel veel nuttige tips. U komt te weten wat kantoorteams van rugbyteams kunnen leren, hoe presentaties boeiender kunnen worden gemaakt, hoe een kantoor elke dag opnieuw kan worden ingericht en veel meer. Natuurlijk werpen wij ook weer een blik op een prominent bureau – dit keer hebben we dat van een echt buitengewone excentriekeling in het vizier. Ten slotte laat ons tafelconcept skill u zien hoe gemakkelijk het is om tijd en zo geld te sparen. En nu zoals altijd: veel plezier bij het doorbladeren. Markus Wiesner

Who is Who: feld72 ..................................................................... 4 Er was eens… papier .................................................................. 7 Scrum: teamsport kantoor?! ..................................................... 10 Referentieproject: Oostenrijkse tentoonstelling 2015 ............... 12 Nuttige dingen voor het dagelijkse leven op kantoor ............... 15 Digital Natives vs. Digital Immigrants ....................................... 16 De automatisering van de kantoorwereld ................................. 17 Puzzel met creatieve chaos ....................................................... 20 What’s on your desk, Gerald Hörhan? ....................................... 23 Showroom ................................................................................. 24 Het zware juk van de goede presentatie ................................... 26

Uitgever: Wiesner-Hager Möbel GmbH, Linzer Straße 22, A-4950 Altheim, T +43/(0)7723/460-0, F +43/(0)7723/460-331, [email protected], www.wiesner-hager.com; Concept, redactie, art direction, layout: plenos creative; Gastschrijver: Wojciech Czaja; Vertaling: Linguastar; Redigeren: Jac Buchholz. Onder voorbehoud van zet- en drukfouten. ©2015 Wiesner-Hager bv, Houtstraat 32h, NL-6102 BJ Echt, T +31 (475) 410222, F +31 (475) 410090 [email protected]

Who is Who Welke inzichten heeft u verkregen uit de workshop "Werk << >> Ruimte" van IG Architektur?

Niets is zo constant als verandering. En ruimte.

Scheich: “In onze werkgroep werd het onderwerp ‘Wat is essentieel voor de verhouding tussen werk en ruimte?’ behandeld. In het gesprek met de deelnemers kwam naar voren in welk razend tempo de ontwikkeling in de kantoorwereld – veroorzaakt door de technologische vooruitgang – zich afspeelt in vergelijking met andere takken in de architectuur. Men had de indruk dat met internet en de mobiele techniek de kantoorruimte bijzaak is geworden. Er werd kritisch gevraagd naar het waarom van deze ontwikkeling.”

Welke dynamiek bij interdisciplinaire werkgroepen ontstaat, konden wij onlangs meemaken bij een workshop van IG Architektur Wien, uit de serie ‘Aan tafel, alstublieft!’. Onder de noemer ‘Werk << >> Ruimte’ hielden werkgroepen uit de architectuur, economie, consulting en kantoorinrichting zich bezig met vragen over de toekomst van het onderwerp kantoor. Een van de tafel-gastheren was Richard Scheich van architectuurbureau feld72. Met hem en zijn bedrijfspartner Mario Paintner hadden wij in aansluiting op de workshop een gesprek over status quo en de toekomst van de ontwikkeling van kantoorgebouwen.

In hoeverre? Scheich: “Wij bevinden ons nu in een fase na een periode van extreme flexibilisering waarin men dacht dat alles buiten de ruimte maakbaar was. Maar je hebt het menselijke of de sociale wrijving nodig om de concurrentie een stap voor te zijn. Dat zien ook steeds meer bedrijven in. De medewerkers worden deels weer ‘naar kantoor teruggehaald’. Daarbij gaat het echter niet meer zozeer om de werkplek zelf, maar veeleer om dat wat eromheen zit – om complete concepten van arbeidsomgevingen waarin de afzonderlijke werkplek enkel nog maar een bouwsteen is.” In welke richting veranderen deze arbeidsomgevingen? Paintner: “Vroeger kregen medewerkers vaak een werkplek die overeenkomstig status en rang in de hiërarchie was ingericht. Tegenwoordig worden kantoren veel sterker afgestemd op werkzaamheden en ook opener ontworpen. Zo probeert men ‘The best of both’ aan te bieden: dus enerzijds de voordelen van een open ruimtestructuur met een hoge flexibiliteit, maar ook de integratie van elementen als concentratiecellen, vergaderruimtes of informele communicatiezones.”

Scheich: “Enerzijds is de grote uitdaging om duurzame flexibiliteit in het gebouw te creëren. Spreekt men van duurzaam onroerend goed, dan ligt hier wel onze hoofdtaak. Het gaat erom het gebouw zodanig te ontwerpen dat het op zo'n manier voldoet aan alle © Foto: feld72

Aan welke kantoorprojecten werkt u momenteel? Paintner: “Wij hebben al kantoorprojecten voor de deelstaat Niederösterreich en een particuliere onderneming in facility management gerealiseerd. Een zeer spannend project waaraan wij momenteel in een planningssamenwerking met Schenker Salvi Weber Architekten werken, is de ‘Post am Rochus’, dus de nieuwe bedrijfscentrale van de Oostenrijkse Post AG in Wenen. Het pand – het gaat om een gebouw onder monumentenzorg – dat wordt uitgebreid met een nieuwbouw, is in 2017 gereed om in te trekken. De onderneming werd in de afgelopen jaren van meerdere locaties tot een gemeenschappelijke, centrale locatie samengevoegd. Het nieuwe gebouw aan de Rochusmarkt gaat verder in de richting van activiteitsgerelateerd werken met nog meer open structuren.”

Het is de digitale wereld die zich in zo'n razend tempo ontwikkelt. Kantoorruimtes zelf hebben bepaalde eisen die nooit zullen veranderen.

Hoe ziet u uw rol als architect met betrekking tot de veranderingen in de arbeidsomgeving?

4 contact

criteria – zoals hoogte van de ruimte, ruimtetechniek, akoestiek, enzovoorts – dat het gemakkelijk blijft te herstructureren of voor andere gebruiksdoeleinden geschikt te maken. Wij ervaren daarbij een hoge veranderingsdynamiek: een onderneming met duizend medewerkers is steeds ergens aan het veranderen. Maar het kantoor mag geen ‘plek zonder gezicht’ worden. De tweede grote taak van de architectuur is dus het verschaffen van identiteit. Sfeer in de ruimte is een heel belangrijk aspect waaraan een kantoor naast alle technische eisen moet voldoen.”

Hoe verliep de planning of realisatie tot nu toe? Wat zijn de uitdagingen?

Paintner: “Het project werd via een architectuurwedstrijd uitgeschreven en ondersteund door het strategie- en objectadviesbureau M.O.O.CON, waarbij alle eisen in een ruimteprogramma werden vertaald. Begrijpelijkerwijs hield de opdrachtgever zich pas in de planningsfase na de wedstrijd meer diepgaand en intensief bezig met de concrete kantoorstructuur en binnenarchitectuur. De verantwoordelijke personen hielden zich zeer intensief, onder begeleiding van diverse externe consulenten, bezig met het onderwerp en bezochten ook verschillende referentieprojecten. Daarbij liet men onder meer vooral zijn oog vallen op het Zwitserse postkantoor in Bern als benchmark in de richting van Clean-Desk-Policy – zonder vaste werkplekken –, dat ook het concept van het papierloze kantoor oppakt.”

contact 5

Who is Who

Scheich: “Wij zijn met 15 tot 20 mensen, dat varieert, afhankelijk van de projectsituatie. Wij hebben een organisatie met een relatief platte structuur – om die reden werken we met zeer open ruimtelijke omstandigheden. Voor vergaderingen die meer concentratie vragen werd een tijdje geleden een afgescheiden meeting-ruimte toegevoegd. Bij ons heerst voortdurend een creatief proces en zo komt de open ruimtesituatie overeen met de manier waarop wij bij feld72 werken en leven: je krijgt mee wat er zoal speelt bij collega’s, informatie wordt snel en informeel gecommuniceerd. Wat een beetje ontbreekt, zijn aanvullende modules zoals kleinere concentratie- of telefoonplekken.” Vanuit welke gezichtspunten heeft u uw locatie gekozen? Paintner: (lacht) “Dat heeft zich zo ontwikkeld. Aan het einde van onze studie waren wij samen met collega's op zoek naar een atelier. De ideale ruimte daarvoor vonden wij hier, in dit postindustriële huis – daaruit is vervolgens het kantoor gegroeid waarin wij nu nog ‘leven’, omdat het ons alles biedt wat we nodig hebben. Naast feld72 bevinden zich nog andere architecten, landschapsplanners, designers, een dansstudio en een kleuterschool in het huis. Dit gebouw laat zien dat een passende hoogte van de ruimte en een open basisstructuur alle soorten gebruik toestaat; dat is iets wat men van dergelijke huizen kan leren.”

6 contact

U definieert uw toegang tot architectuur als ‘sociaal verantwoordelijk en duurzaam’ – wat bedoelt u daarmee? Scheich: “Wij hebben een fundamentele interesse die verder gaat dan het architectonische object, en houden ons heel sterk bezig met de openbare ruimte. Daarbij zijn sociale aspecten – de mens, de maatschappij – heel belangrijk. Wij stellen ons de vraag wat architectuur voor de stedenbouw tot stand brengt en wat daarmee wederom als omgeving voor de mens kan dienen. Dat loopt als een rode draad door ons werk. Architectuur is voor ons een universele claim die veel discursieve elementen bevat, zoals de ontwikkeling naar een sociaal verantwoordelijke, duurzame maatschappij.”

Er was eens… papier

Hoe is de huidige situatie voor bedrijven die architectuur creëren in Wenen? Paintner: “Economisch gezien is de wedstrijdcultuur een extreem lastig onderwerp voor de gehele branche. Voor de kwaliteitsborging pleiten wij natuurlijk nog steeds voor architectuurwedstrijden en staan er ook achter, maar voor de afzonderlijke bureaus is het economisch zeer lastig de acquisitiekosten door te voeren. Het zou wenselijk zijn om veel meer bouwopdrachten, ook uit de particuliere sector, als wedstrijd uit te schrijven.” Scheich: “Wat bouwprojecten van overheidswege betreft zien wij de toenemende PPP-procedures (opm.: Public Private Partnerships) als problematisch: de overheid trekt zich daardoor deels terug uit haar verantwoordelijkheid als opdrachtgever. Vooral bij de opleidingsbouw vinden wij dat dramatisch, omdat de kwaliteitsborging daaronder lijdt. En dat gaat altijd ten koste van de gebruikers en uiteindelijk ook ten koste van de belastingbetaler die meer (voor minder kwaliteit) moet betalen – zoals in Duitsland al is gebleken.”

De revolutie van het papierloze kantoor is uitgebleven. Een zeker papierdieet kan echter wel worden geconstateerd. Waar naartoe met de gegevens? Waar moet daarbij op worden gelet? En welke mogelijkheden zien we op de nieuwe vlakken? Een essay over de echte en virtuele opbergruimte in ons kantoor.

Visualisatie: MISS3 / feld72 Architekten & Schenker Salvi Weber Architekten

Nu we het toch over nieuwe arbeidsvormen hebben, hoe past u dit toe bij feld72?

Office Concepts

"Ons hele kantoor wordt tegenwoordig min of meer papierloos gerund", zegt Andreas Gnesda. De altijd tot in de puntjes verzorgde 49-jarige geeft een rondleiding door zijn 380 vierkante meter grote office-rijk in het Weense stadsdeel Mariahilf en wijst op de creatieve ruimtes die soms naar het voorbeeld van een Weens koffiehuis, een huiskamer of een berkenbos zijn ingericht. Gnesda werkt non-territoriaal, zoekt zich zijn werkplek afhankelijk van het verzoek, net zoals hij er zin in heeft elke dag, ach wat, elk uur opnieuw uit. En dat, zo is hij van mening, is alleen mogelijk, wanneer men niet de hele tijd met tien ordners en een berg papierwerk moet rondzeulen. "Maar zal ik u iets

verklappen? Ik ben weliswaar een aanhanger van het papierloze, elektronische kantoor, maar helemaal afstand doen van papier kan en wil ik ook niet." Achter een van de weinige deuren gaat het antwoord op een nieuwsgierig makend tromgeroffel schuil, met sfeervol fotobehang tot aan het plafond en fauteuils in oudroze in het midden: "Mijn favoriete ruimte bij ons op kantoor is altijd nog de bibliotheek. Ik vind de aanblik van deze bonte, chaotisch bij elkaar geraapte ruggen van boeken, ook al is het alleen maar behang, gewoon inspirerend." De woorden van de vastgoeddienstverlener en consultant Gnesda geven een goed inzicht in de nieuwste ontwikkelingen op het gebied contact 7

Office Concepts

van office-organisatie en werkplekinrichting. Grote bedrijven, aldus de directeur van teamgnesda, hebben helemaal geen andere keus dan het geleidelijk overgaan van papier naar bits en bytes. "De bedrijven worden steeds mobieler en steeds decentraler, de werkstappen steeds gedifferentieerder, de communicatieprocessen steeds belangrijker. Daarbij komt dat mensen vaak zonder een vaste werkplek op kantoor werken – bijvoorbeeld in het home-office, in de buitendienst of in de Shared Space. Met enorme hoeveelheden papier is dat allemaal allang niet meer te behappen." Maar wat zijn de gevolgen, wanneer het papier wordt verbrand, wanneer de gegevens waarmee men werkt, alleen nog virtueel beschikbaar zijn? "Wees maar niet ongerust", sust Bernhard Herzog, directeur voor onderzoek en ontwikkeling bij strategie-adviseur M.O.O.CON, "100 procent virtueel zijn de gegevens niet en zullen dat ook nooit zijn. Maar in werkelijkheid merk ik bij de projectontwikkelingen die wij in de afgelopen tijd hebben begeleid, dat de papierbehoefte bij mkb- en grotere bedrijven met tot wel 75 procent is afgenomen." De laatste "25 procent papier" waar Herzog over spreekt, is onmisbaar in het creatieve proces en voor brainstormen. Ook gevoelige documenten zoals contracten zal men, zolang de technische en juridische knelpunten nog niet zijn opgelost, in origineel ondertekenen en ook als zodanig moeten bewaren.

Office Concepts

En niet in de laatste plaats zijn er waardevolle "lasten van vroeger" (letterlijk citaat Herzog) die een digitalisering achteraf bemoeilijken: "Historische plannen, tekeningen, foto's en hele dossiersets uit het verleden inscannen... dat is omslachtig, tijdrovend en zo bezien ook erg duur. Ik denk dat men op deze gebieden voorlopig geen vervanging voor het papier zal vinden." Dan rest nog de vraag: waarnaartoe met al die cellulose? En vooral: waarnaartoe met de papierloze rest? "Actieve en oudere dossiers in papiervorm worden niet meer in de directe nabijheid van de werkplek gearchiveerd, maar worden steeds meer in centrale opbergruimtes bewaard", legt Oliver Pestal van designfunktion uit. "Afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden gebeurt dat ofwel in de kelder, in de kern van het gebouw of op externe bewaarplekken met een dienovereenkomstig ingekochte dienstverlening, waarmee het mogelijk is dat doos XY op aanvraag uit het archief gepakt, op kantoor geleverd en op mijn bureau gezet wordt." Het voordeel, zegt hij, van deze centrale opbergontruiming: Op de eerste plaats meer esthetiek op kantoor, op de tweede plaats meer overzicht over de dossiers, en op de derde plaats oppervlaktebesparing bij het opbergen en tenslotte ook bij de totale huuroppervlakte van het onroerend goed. "Ik waarschuw ervoor om centralisering van de opbergruimte alleen om efficiëntieredenen te doen", verklaart Bernhard Kern, directeur van Roomware Consulting GmbH. "Natuurlijk kan ik de werkplek

Dossierkasten op kantoor? Bij digitale opslag op servers of in serverfarms vervalt dit probleem. Er is er meer ruimte voor inrichting.

8 contact

efficiënter inrichten wanneer ik digitaal werk en niet meer met papier en opengeslagen ordners aan de slag hoef. Maar uiteindelijk gaat het er in de papierloze of papierarme kantoortuin niet om oppervlakte bij de medewerker weg te nemen, maar hem een meerwaarde in comfort, in welzijn en in keuzemogelijkheden van zijn werkplek te bieden." Het algemene optimisme van de aanhangers van het papierloze en non-territoriale kantoor moet Kern ook op een heel ander vlak een halt toeroepen: "Het klopt wel dat wij minder papier dan vroeger archiveren. Het klopt echter ook dat nog nooit in de geschiedenis van de mensheid zoveel papier werd afgedrukt als nu. E-mails plus bijlage en communicatiestaartje worden afgedrukt en vervolgens weer weggegooid, bepaalde plannings- en communicatieprocessen zijn ook nu nog zonder papier feitelijk ondenkbaar. Tel daarbij op de exorbitante toename van papier in de verpakkings- en expeditiebranche. De aangekondigde revolutie van de papierafname is in elk geval uitgebleven." Om een vlotte oriëntatie in de digitale ether te garanderen, moet er op enkele belangrijke stappen worden gelet – ongeacht het feit of de gegevens op de eigen bedrijfsserver of op externe serverfarms ergens tussen Wenen en India worden opgeslagen. ‘Enterprise Content Management’ (ECM) wordt dat in vakjargon genoemd. "Wanneer ik kies voor een papierloos kantoor, dan moet deze aanpassing consequent en doortastend gebeuren", adviseert Heino Schneider, directeur van het Duitse bitfarm. "Het is belangrijk dat de elektronica het papier vervangt en niet aanvult – hetzij bij binnenkomende en uitgaande stukken, bij het archiveren van plannen of bij interne communicatieprocessen. Wanneer men het scannen van facturen als aanvulling doet, dan ontstaat er, zo leert de ervaring, ooit chaos." Een dubbel en daarmee veilig systeem is in elk geval nodig, vindt de baas van het in 2000 opgerichte bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in de ontwikkeling van een eigen Open-Source-software, evenals in de daarmee verbonden diensten. "Ik adviseer echter een redundantie in de zin van een opslag op twee verschillende servers. Wanneer de ene uitvalt, heb ik altijd nog toegang tot de andere. Maar papier moet hier nergens meer in het spel zijn." Er moet bovendien worden gelet op het juist taggen van de documenten, op gestandaardiseerde zoek- en vindprocessen en vooral op de factor tijd. Schneider: "Een dergelijke omschakeling van de papiergebonden naar de elektronische archivering gaat

niet van de ene dag op de andere. Daar gaat het bij veel mensen mis! Ik zou adviseren om de omschakeling op basis van afdelingen of formaten te structureren en stap voor stap te doen." Bij mkb-bedrijven is voor een dergelijk proces gewoonlijk drie tot zes maanden nodig, bij grotere bedrijven zou de aanpassing gemakkelijk twee tot drie jaar in beslag kunnen nemen. "De toekomst zal digitaal worden, daaraan valt niet te ontkomen", denkt Karl Heinz Mosbach, directeur van ELO Digital Office GmbH dat bedrijven in Oostenrijk en Duitsland begeleidt. "Om ervoor te zorgen dat wij grip krijgen op deze toekomst, adviseer ik het gebruik van standaardformaten die de leesbaarheid van de gegevens ook na vele jaren waarborgt, evenals een toereikend back-upsysteem." Bovendien moeten de gegevens in niet-muteerbare, dus niet opnieuw beschrijfbare bestandsformaten als bijvoorbeeld TIFF of PDF/A worden opgeslagen. Mosbach: "Mijn visie is dat wij de digitale opslag voortaan niet alleen als dood documentarchief gebruiken, maar ook als platform voor levendige, collaboratieve, teamgerichte werkprocessen in het dagelijks kantoorleven." Of het papier daadwerkelijk minder wordt of niet,

dat hangt af van de specifieke lay-out van het kantoor en de hoedanigheid van het object, maar vooral van de desbetreffende bedrijfscultuur. Daarover is iedereen die over dit onderwerp werd gevraagd, het eens. In de toekomst, aldus de prognoses, zullen de bureaus weer kleiner worden, de dossierkasten ergens anders gezet of afgedankt worden en de gegevens in de digitale ether verdwijnen. Voor de inrichting van de werkplek en de daarmee verbonden communicatiewegen gaan daarmee nieuwe, tot nu toe versperde ruimtes open. Wojciech Czaja contact 9

© Foto: Shutterstock

Trendwatching

Scrum: teamsport kantoor?! Met Scrum Management producten sneller en flexibeler ontwikkelen. Geïnspireerd door combinaties uit de rugbysport en met wortels in de IT-branche zorgt dit beweeglijke arbeidsuitgangspunt voor een frisse wind bij bedrijven. 's Morgens half tien in Duitsland op de ontwikkelingsafdeling van een softwarebedrijf: alle bureaus zijn verlaten, een paar collega's staan dicht op elkaar voor een beeldscherm en praten geanimeerd. Een andere groep staat enkele meters verderop en is net zo verdiept in een gesprek. Een half uur later is het beeld veranderd: de bureaus zijn bezet en iedereen is verdiept in zijn werk. Deze situatie beschrijft een typische morgen op het werk van een scrum-team.

Waarom eigenlijk ‘scrum’? Het begrip scrum komt uit het Engels en betekent menigte. Geleend uit de Britse rugbysport, waar scrum een samengepakt groepje spelers beschrijft die vechten om de rugbybal, symboliseert het begrip ‘scrum’ in het projectmanagement de nauwe samenwerking van teamleden die voortdurend met elkaar in interactie zijn. Niet alleen de naam is afkomstig uit het rugby, scrum maakt ook gebruik van beproefde tactieken uit deze sport die een goed teamwerk vergen en zorgvuldig moeten worden geleerd. Voorbeelden en pioniers op dit gebied zijn IT-bedrijven (bijv. Xerox, Canon, HP, IBM). Ervaringsgegevens hebben aangetoond dat strikte planningsstappen het verloop van softwareontwikkelingen remmen. Ontwikkelingsprocessen zijn te complex om deze strikt volgens plan in op elkaar volgende fasen af te werken. Scrum biedt de nodige flexibiliteit om beweeglijk en snel te reageren op onvoorziene omstandigheden. 10 contact

Met sprints sneller naar de finish? Scrum is een beweeglijke werkmethode die inzet op de zelforganisatie van de medewerkers en steunt op een paar eenvoudige regels. Specifiek daarvoor zijn een duidelijke rolverdeling en het scrum-proces: in het begin wordt een ‘verlanglijstje’ met alle eisen, functies en kenmerken van het product uitgewerkt: het product backlog. Aanvankelijk is dit vaag geformuleerd, maar in het verloop van het project wordt dit steeds concreter. Bij de volgende stap gaat het om het toekennen van prioriteiten: welke eisen en elementen zijn het belangrijkste? Voor het daarop volgende sprint backlog wordt het project verdeeld in deeltaken, zogenoemde sprints. Sprints zijn de afzonderlijke ontwikkelingsfasen die in een vaste periode van twee tot maximaal vier weken worden afgehandeld. Elk teamlid neemt een to-do-lijstje en op deze manier taken op zich waarvoor hij of zij zelf verantwoordelijk is. Binnen een sprint-fase komen alle leden elke dag op hetzelfde tijdstip bij elkaar voor de daily scrum. Bij deze korte meeting van 15 minuten doet elk teamlid verslag over wat er sinds de laatste scrum is gebeurd, wat voor de volgende daily scrum moet worden afgehandeld en wat een vooruitgang van het werk belemmert. Daily scrums verhogen de kennis van zaken van alle medewerkers waardoor misverstanden en dubbel werk worden vermeden. Aan het einde van elke sprint worden de resultaten live gepresenteerd en er wordt feedback ingewonnen die weer in het product backlog wordt opgenomen. Net als in rugby begint het spel dan weer van vooraf aan.

Het speelveld: scrum kantoor Bernhard Kern, directeur van Roomware Consulting GmbH, beschrijft de eisen voor de kantoorruimte voor scrum-teams: "Een ideale werkomgeving ondersteunt de teamleden bij het snel internaliseren van beweeglijke werkwijzen. Gewoonlijk werken scrum-teams in een gemeenschappelijke Open-Spacekantoor. Daarnaast ontstaan multifunctionele zones zoals Working Cafés en Lounges voor de informele communicatie en kleine meetings tussendoor, zoals de dagelijks te houden daily scrums van 15 minuten. Voor taken waarvoor een hoge concentratie nodig is, rustige pauzes of een persoonlijke plek om zich terug te trekken staan Silent Rooms ter beschikking.

De hele werkomgeving ontwikkelt zich in de scrum als het ware tot een projectkantoor. De hele werkomgeving ontwikkelt zich in de scrum als het ware tot een projectkantoor dat ook flexibele plaatsingen mogelijk maakt, want in elke sprintfase werken verschillende teamleden nauwer samen. De open omgeving is zeer goed geschikt voor een spontane samenwerking, omdat de afzonderlijke leden direct kunnen zien of de anderen tijd voor hen hebben. Communicatie en transparantie staan centraal. Naast de open ruimtestructuren zijn ook grote flatscreens typerend voor scrum-kantoren. Dat komt enerzijds doordat IT de aanjager van de ontwikkeling is, en anderzijds, omdat steeds meer Digital Natives van generatie Y in scrum-teams werken en zij met digitale technologieën zijn opgegroeid. Bovendien worden de screens gebruikt om de actuele stand van het project te visualiseren. Een ander kenmerk is de radicale vermindering van opbergruimtes, omdat steeds meer toevlucht wordt genomen tot oplossingen voor elektronische archivering van gegevens."

Op uw plaatsen! Klaar! Scrum?! De praktijktest Het is de vraag of rugby ook in het dagelijks leven van het projectmanagement functioneert: Integrale beschouwingswijze De introductie van scrum verloopt niet vanzelf en brengt een heleboel omschakelingen in de organisatie en in het verloop van de productontwikkeling met zich mee. Het is belangrijk om de scrum niet als individuele oplossing te zien, maar om te zorgen voor een integrale toepassing in het hele bedrijf of op complete afdelingen. Het komt aan op de bedrijfscultuur De omschakeling naar scrum management plaatst bedrijven in de praktijk voor een grote uitdaging en functioneert alleen in combinatie met de passende bedrijfscultuur, die zich onderscheidt door platte hiërarchieën, een hoge mate van zelforganisatie evenals verantwoordelijkheidsbesef van de medewerkers en vertrouwen van de kant van de leidinggevenden. Net als bij een teamsport: het moet klikken De rollen van de teamleden moeten duidelijk zijn gedefinieerd. Alle betrokkenen handelen op ooghoogte en wisselen voortdurend met elkaar van gedachten. Dat vereist dat het team menselijk en vakinhoudelijk goed met elkaar kan omgaan. Open communicatie is een must. Meetings, meetings, meetings De vele meetings zijn echte tijdvreters, maar de directe afstemming bij de ontmoetingen vervangt gewoonlijk het tijdrovend opstellen van projectschema's. Flexibel maar ook weer niet... Vaak is scrum management in een bedrijf echter helemaal niet mogelijk omdat het projectteam ruimtelijk gescheiden werkt. In dat geval zijn technische oplossingen zoals videoconferentiesystemen en Instant Messenger onvermijdelijk. Virtuele meetings mogen echter geen permanente oplossingen worden, omdat persoonlijke interactie tussen de teamleden essentieel is voor het succes van het project. … maar wanneer het dan past: onoverwinnelijk De omschakeling vereist bereidheid om te veranderen en uithoudingsvermogen van alle betrokkenen, maar zal op de lange termijn de kwaliteit van de resultaten, productiviteit en samenwerking in beslissende mate verhogen. Dankzij de gezamenlijke strijd om het zelf vastgelegde sprintdoel te bereiken, verspreidt zich in het bedrijf bovendien een hoge mate van teamspirit en de motivatie van de medewerkers wordt versterkt. contact 11

© Foto: Shutterstock

Referentieproject

Kunstinstallatie: Hangende Stoelen Kunstenaar: Andreas Strauss

De Oostenrijkse tentoonstelling ‘Landessonderausstellung 2015’ heeft als onderwerp de ontwikkeling van de sociale zekerheid en de geschiedenis van de verzorgingsstaat. Wiesner-Hager kreeg de opdracht voor de meubilering van het café inclusief eetzaal en alle tentoonstellingsruimtes.

Wiesner-Hager richt de "Landessonderausstellung 2015" in Gallneukirchen in.

12 contact

Op bijna 1000 vierkante meter worden de begrippen ‘LevensRisico's’ en ‘LevensKansen’ verbeeldt met teksten, symbolen, afbeeldingen, activerende materialen en interactieve thematoegangen. Zeer indrukwekkend is een interactieve rolstoel- en kinderwagensimulator die de bestuurder van het apparaat het gevoel geeft dat hij zich daadwerkelijk op een straat met allerlei obstakels, hellingen en stoepranden bevindt. De tentoonstelling vindt plaats in het voormalige Diaconessenhuis Bethanien (kort: Huis Bethanien) van het Diaconiewerk. Het architectonisch in het oog springende huis in het centrum van Gallneukirchen in het Mühlviertel was sinds zijn opening in 1909 altijd gewijd aan sociaal engagement. Het was vrouwenhuis, toevluchtsoord voor vluchtelingen en gewonden, noodziekenhuis tijdens de Tweede Wereldoorlog, huisvesting voor gasten, kleine boekhandel en woonplek voor studentes van de voorbereidende verpleegstersopleiding, later ook voor de onderwijsinstelling voor orthopedagogische beroepen. Tegenwoordig staat het gebouw onder monumentenzorg en werd voor de ‘Landessonderausstellung’ door de architecten van Luger & Maul ZT GmbH (projectleiding: architect Mag. arch. et art. Franz Josef Maul) aangepast en

contact 13

Trendwatching

Nuttige dingen voor het dagelijkse leven op kantoor

Google Translate functioneert zelfs offline, perfect voor reizen. © Wikipedia-Nutzer Sskz, Verwendung gemäß der Lizenz CC-BYSA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

Referentieproject

© Foto: Rocketbook

Praktische kleine hulpjes voor het dagelijks werk zijn er veel. Alleen: men moet ze kennen. Hier drie tips die op kantoor of tijdens zakenreizen van groot nut kunnen zijn.

Ook na de ‘Landessonderausstellung’ zal het Huis Bethanien een plek voor sociaal werken zijn: het gaat plaats bieden aan activiteitenprogramma's voor mensen met een handicap op het gebied van kunst en cultuur, evenals een dagbesteding voor mensen met dementie en begeleid wonen voor senioren. Verder biedt het nieuwe huis ook ruimtes voor de naburige scholen, de Diaconie-academie, voor een archief en een klein museum evenals een evenementenzaal en een gebedsruimte. 14 contact

25 keer kan het Rocketbook in de magnetron worden gewist voordat de eerste sporen van gebruik zich vertonen.

© Screenshot: www.allyapp.com

gerenoveerd. De gevel van het gebouw met Jugendstilelementen bleef behouden, het inwendige kreeg een compleet nieuwe inrichting. De meubels moesten tijdloos, hoogwaardig en met het oog op het latere gebruik van het gebouw zeer duurzaam zijn. In het bistrogedeelte werden macao stoelen en tafels evenals n.f.t. klaptafels gebruikt. De buitenterreinen van het café werden ingericht met het weerbestendige programma macao outdoor. Om een zo flexibel mogelijk gebruik van het evenementencentrum mogelijk te maken, werden hiervoor onder andere nooi zaalstoelen en n.f.t. klaptafels gekozen.

Al meer dan 100 steden ter wereld zijn door ally vastgelegd. Een aantal dat nog sterk groeit.

Rocketbook: het herbruikbare notitieboekje De innovatie voor iedereen die nog graag naar de klassieke pen grijpt: Rocketbook is een notitieboekje van 100 pagina's waarin men op de gebruikelijke manier kan schrijven. Is het vol, leg het dan gedurende 30 seconden in de magnetron en de tekst verdwijnt. De hittegevoelige inkt van de meegeleverde pen maakt het mogelijk. Met behulp van een eigen app kan vóór het wissen nog alles comfortabel gedigitaliseerd en in de cloud opgeslagen worden. Prijs: vanaf 26 euro. Meer hierover op: www.indiegogo.com

ally: instappen, diep ademhalen, ontspannen aankomen Zonder stress van A naar B door de stad reizen – ally maakt het mogelijk. De app kent alle dienstregelingen van het openbaar streekvervoer, weet waar de volgende Carsharing-auto staat en achterhaalt bovendien de taxiprijzen. Daarmee gaat ally een aanzienlijke stap verder dan gebruikelijke streekvervoer- en taxi-apps: geen programma kon eerder een overzicht van reisduur en -kosten in één leveren. Prijs: gratis. Meer hierover op: www.allyapp.com

Google Translate: ruimt (bijna alle) taalbarrières uit de weg Google Translate geeft ingesproken tekst in de doeltaal schriftelijk en akoestisch weer. De bijgewerkte versie van de vertaalapp is sneller en vloeiender dan tot nu toe en herkent bovendien 90 talen automatisch – het omslachtige vooraf kiezen van de taal is afgelopen. Een nieuwe functie is de Word Lens-functie. Daarbij worden met de camera van de smartphone opgenomen straatnaambordjes, waarschuwingsborden, menukaarten, korte artikelen en teksten vertaald. Deze functie is tot nu toe in zes talen toepasbaar. De vraag is dan, waar zitten de haken en ogen? De kwaliteit van de app verslechtert aanzienlijk bij achtergrondgeluiden en voor een telefoongesprek of vlotte alledaagse gesprekken is hij nog niet geschikt. Dat duurt nog te lang of mislukt door relevante details als syntaxis, uitdrukkingen of context. Prijs: gratis. Meer hierover op: https://play.google.com/store

contact 15

Office Life

De automatisering van de kantoorwereld: raakt het werk op?

Het World Wide Web heeft de kantooromgeving grondig beïnvloed – niet in de laatste plaats de acteurs in deze omgeving die grofweg in twee kampen kunnen worden verdeeld: de Digital Natives en de Digital Immigrants*.

© Foto: iStock und Shutterstock

Digital Natives vs. Digital Immigrants

Office Life

16 contact

Digital Immigrants daarentegen werken rustiger, individueler, gaan stap voor stap te werk en hebben een striktere zienswijze op het werk zelf.

Hoe twee werelden van elkaar kunnen profiteren. Een gevaarlijke mix voor het kantoorklimaat? Dat is maar hoe je het bekijkt. Een goede mix is wat telt, daardoor kunnen de voordelen van beide generaties en beide werelden worden benut. Wat Digital Immigrants van Digital Natives kunnen leren: Word onderdeel van en versterk het teamwerk in plaats van alleen te werken. Prestaties ook aan het resultaat relateren en minder aan het aantal gemaakte overuren. En wat de autochtonen van de allochtonen kunnen leren: zich geconcentreerd aan één doel wijden, in plaats van meerdere taken tegelijkertijd starten. Daarbij moeten ze altijd de ressources bundelen en balans zoeken. Waardeer ondernemingswaarden, deel ze en leef ze na. Bovendien moeten ze de ervaringen van de ouderen op waarde schatten en benutten. Dus verdraag elkaar en leer van elkaar!

* De begrippen en definities van Digital Natives en Immigrants zijn afkomstig van de Amerikaanse auteur en E-Learning-expert Marc Prensky die dit onderscheid in 2001 als eerste introduceerde.

Digital Natives – ook wel generatie Y genoemd – zijn vanaf 1980 geboren mensen die met computers, internet, videospelletjes, smartphones, tablets en social media zijn opgegroeid. Momenteel vormen de Natives ca. 28 procent van de Oostenrijkse bevolking. Echter, al in 2018 zal het aantal gegroeid zijn naar de helft van alle werknemers. Tegenover de autochtonen staan de Digital Immigrants, de digitale allochtonen. Tot die groep behoren de babyboomers en de generatie X, opgegroeid zonder het internet zodat ze zich op volwassen leeftijd vertrouwd moesten maken met de digitale technologieën. Tot zover de definitie. Maar natuurlijk hebben de verschillende achtergronden uitwerking op het gedrag en de zienswijzen van de desbetreffende collega's. En bepalen ze dienovereenkomstig hun handelen. Digital Natives bijvoorbeeld zijn er door social media als Twitter en WhatsApp aan gewend informatie zeer snel te krijgen. Ze neigen tot multitasking en geven de voorkeur aan afbeeldingen/ grafieken boven teksten. Koppeling en directe toegang zijn voor hen belangrijk.

De digitale transformatie verandert alles, ook het werken van morgen. Een van de interessantste vooruitziende denkers over dit onderwerp is Prof. Helmut Karner, bedrijfsadviseur en medeoprichter van het toekomstforum Föhrenbergkreis. Met hem besprak Wiesner-Hager al in 2001 de trends van het werken van de toekomst. Voor deze contact hebben wij met hem afgesproken om over de ontwikkelingen in de afgelopen 15 jaar na te denken, de toenmalige prognoses aan de tand te voelen en om een nieuwe blik in de kristallen bol te wagen.

contact 17

Office Life Als men denkt aan automatisering, duiken direct beelden van industriële machines, massaproductie enzovoorts op. Hoe kan men automatisering met betrekking tot kenniswerk uitleggen?

Rond de eeuwwisseling is de verandering van Old naar New Economy in de vorm van digitalisering van de arbeidswereld begonnen. In de eerste tien jaar verliep deze ontwikkeling relatief langzaam, maar sinds 2010 is het tempo toegenomen. Het internet en de mobiele techniek (zoals smartphones, tablets, WiFi, ...) werken als een turbo voor de digitale transformatie van organisatieprocessen. De automatisering van de kantoorwereld is daardoor enorm versneld: terwijl productiviteit en inkomen zich lange tijd in gelijke mate hebben ontwikkeld, is sinds de jaren 2000 de arbeidsproductiviteit door de toenemende automatisering dubbel zo snel gestegen (bron: Federal Reserve Bank of St. Louis). Wat wij in de afgelopen decennia in de productie hebben meegemaakt, wordt ook in het kenniswerk realiteit.

Amazon, Google en andere zijn niet zozeer succesvol omdat ze klanten van informatie voorzien, maar omdat ze op basis van de analyse van zoekopdrachten al vóór de klant weten wat hij wil, en dat dan doelgericht aanbieden. Automatisering van het kenniswerk betekent dat in tijden van Big Data intelligente IT-systemen steeds meer beslissingen die analytische vermogens vereisen beter kunnen nemen dan de mens zelf. Betrouwbaar en in real time. "Amazon, Google en andere zijn niet zozeer succesvol omdat ze de klanten van informatie voorzien, maar omdat ze op basis van de analyse van zoekopdrachten al vóór de klant weten wat hij wil, en dat dan doelgericht aanbieden", benadrukt Prof. Helmut Karner. In het klassieke kantoorwerk kan automatisering ook als bedreiging worden opgevat: typische taken van administratieve medewerkers worden voortaan door intelligente systemen verricht. Veel banen worden daardoor overbodig. Ons werk raakt echter niet op: de mens vindt zijn plek voortaan steeds meer in conceptmatige en creativiteitsbevorderende omgevingen vragen om teamwerk, emoties en empathie. Met deze vaardigheden is de mens nog steeds ver verheven boven de machine.

18 contact

Foto: Eva Katarina Friedrich

In gesprek met Prof. Helmut Karner: De digitale transformatie in de arbeidswereld verloopt steeds sneller verlopen. Hoe kijkt u naar de ontwikkeling van de afgelopen 15 jaar? Karner: “Al in 2001 was duidelijk dat productiefactoren als kapitaal, werk, land of grondstoffen door kennis worden vervangen. Kennis niet in de zin van informatie: informatie alleen is geen concurrentievoordeel. Pas het gericht omzetten van informatie in kennis maakt een bedrijf succesvol. 60 tot 70 procent van de banen in Oostenrijk bestaat tegenwoordig uit kenniswerk. Nieuw is dat automatisering nu ook deze werkomgevingen verovert. Die ontwikkeling is in de afgelopen vijf jaar nog eens bijzonder versneld.”

de creativiteit: de mens zal altijd een plek hebben in conceptmatige omgevingen die draaien om nieuwe ideeën of innovaties. Teamwerk wordt belangrijker dan ooit. Meer mensen met verschillende competenties en tactieken om problemen op te lossen zullen vanuit nieuwe perspectieven te werk gaan. Emotionele of typisch menselijke competenties zoals empathie

Karner: “Thomas Davenport (opm.: Amerikaanse auteur en Analytics-specialist) spreekt in dit verband over het bereiken van het tijdperk van Analytics 3.0. Analytics 1.0 beschrijft de klassieke databasesystemen uit de jaren '70 van de vorige eeuw. De gegevens waren afkomstig uit bedrijfsinterne bronnen en beperkten zich tot beschrijvende analyses. De opkomst van Big Data in de jaren 2000 was ook de start van Analytics 2.0, dat door gigantische hoeveelheden gegevens werd bepaald. Veel medewerkers waren bezig met het analyseren van gegevens, ze te verwerken en conclusies te trekken om uit die informatie kennis te genereren. Bij Analytics 3.0 wordt deze taak ‘on the fly’ door systemen overgenomen. Dat maakt bliksemsnelle inzichten in bedrijfsprocessen en daarop gebaseerde geautomatiseerde beslissingen mogelijk.”

Op enkele gebieden is de mens echter nog altijd ver verheven boven de machine, vooral op het gebied van creativiteit.

Zijn er voorbeelden waar Analytics 3.0 momenteel al wordt toegepast?

En welke uitwerkingen heeft dat op de kantoren van de toekomst?

Karner: “Die zijn er natuurlijk. De ‘Intelligent Alert’ van Amazon is het perfecte voorbeeld: elke zoekopdracht wordt op 40 criteria onderzocht. Daarvan worden uw interessegebieden of wordt uw toekomstige behoefte afgeleid. Dat is te merken bij het volgende bezoek op Amazon: het systeem stelt u vanzelf producten voor waarvan het aanneemt dat die voor u interessant zijn. Een ander voorbeeld zijn de klanten- en bonuskaarten van de grote handelsketens die volgens een soortgelijk principe zijn opgezet.”

Karner: “De kantoren van de toekomst zullen een weerspiegeling zijn van deze nieuwe zwaartepunten in het werk. Flexibilisering wordt de eis. De mogelijkheid om teams zo snel mogelijk samen te stellen – ook ruimtelijk – beslist over het succes van bedrijven. Google – als speerpunt van innovatieve kantoren – zet in het nieuwe Amerikaanse hoofdkantoor bijvoorbeeld in op zogenoemde ‘toevallige ontmoetingszones’. Dat zijn Lounges of Working Cafés die zijn ontworpen met het doel dat kenniswerkers uit verschillende takken elkaar ontmoeten en met elkaar van gedachten wisselen, wat de kennis van zaken aan beide kanten verhoogt. Men kan zich het kantoor van de toekomst voorstellen als een ‘Corporate Campus’ die leven, werk, privésfeer en de publieke omgeving in zich verenigt.

Raakt voor ons ‘kantoormensen’ het werk in de toekomst dan op? Karner: “In de metropolen van China of in Singapore waar het aandeel van kenniswerk op meer dan 80 procent ligt, is het nu al zo dat de banen die in het verleden door administratief medewerkers werden gedaan, nu steeds meer door softwaretools worden overgenomen. Dat betekent natuurlijk niet dat voor ons het werk zal opraken, maar het is zeker te voorzien dat de zwaartepunten in het werk zich voortaan zullen verplaatsen.” Waarheen worden de zwaartepunten van het werk dan verplaatst? Karner: “Op enkele vlakken is de mens nog altijd ver verheven boven de machine, vooral op het gebied van

en motiverend vermogen spelen voortaan een heel centrale rol. Maar ook behendigheid is en blijft een sleutelfactor.”

Prof. Helmut F. Karner was 35 jaar lang internationaal werkzaam in het Executive Management (o.a. algemeen directeur van Olivetti, hoofd van de wereldwijde Olivetti-Company University, Europees directeur van Northern Telecom). Tegenwoordig werkt hij als internationale Management Consultant voor bedrijven en instituten. Bovendien houdt hij zich bezig met talrijke leeropdrachten aan Business Schools in binnen- en buitenland en werkt als Spiritus Rector van de Oostenrijkse Think Tank Föhrenbergkreis (http://fbkfinanzwirtschaft.wordpress.com/). contact 19

Kantoren wereldwijd

De Design Innovation Space in Eindhoven is niet alleen een kantoor, maar tevens de bouwkundig manifeste opdracht om te draaien, schuiven en permanent verder te ontwerpen. Designer Dave Keune heeft alleen de puzzelstukjes gecreëerd.

Puzzelen met creatieve

Elk jaar in oktober vindt in Eindhoven de Dutch Design Week (DDW) plaats. Een kwart miljoen bezoekers en meer dan 2000 designers uit binnen- en buitenland komen dan samen op zoek naar de nieuwste trends en ontwikkelingen in de wereld van het design. De kans dat ze dan tafeltjes moeten verplaatsen en met kamerhoge stalen stellages moeten schuiven, is groot. Want de centrale van de DDW, de zogenoemde Design Innovation Space, wordt tevens gebruikt als Co-Working Space en publiek toegankelijke Design Think Tank. De gebruik(st)ers worden hier dringend verzocht voor zichzelf hun optimale meubelconfiguratie naar believen of noodzaak zelf samen te stellen. Wielen aan de bureaus, vergadertafels, dossierkasten, prikborden en vier meter hoge scheidingswanden zorgen ervoor dat de noodzaak tot verplaatsing met één handeling kan worden gerealiseerd. "Ik ben geen liefhebber van vast ingebouwde, zware kantoormeubels", zegt de Amsterdamse designer Dave Keune. "Met flexibele, beweeglijke interieuronderdelen is de inrichtingsdiversiteit vele malen groter. En het plezier in het gebruik ook! Op deze manier kan de ruimte elke dag als anders worden beleefd en verkend." In een klein boekje dat Keune zijn opdrachtgever bij voltooiing van de DIS in de hand heeft gedrukt, is een korte samenvatting van verschillende configuraties weergegeven. De illustraties – 14 varianten met telkens 14 subvarianten, in totaal 196 verschillende lay-outs in getal – dienen degenen die hier werken als inspiratiebron.

chaos Ik ben geen liefhebber van vast ingebouwde, zware kantoormeubels.

Er wordt in een kring een denktank gecreëerd, er worden rijen gevormd om naar een lezing te luisteren, er kan alleen of met zijn tweeën worden gewerkt, er wordt gebrainstormd of aan details geknutseld. Alleen

20 contact

© Foto: Raoul Kramer

contact 21

Kantoren wereldwijd

Rubrik on your desk? What’s

12 08

11

en in stilte of met veel volume. Zelfs een tribune die in een van de bijna kamerhoge luxe bouwsteigers de hoogte in gaat en overzicht biedt, maakt deel uit van de veelsoortige, dynamische kantoorpuzzel. Je kunt je niet aan de indruk onttrekken dat hier iemand moest lachen om de door de kantoormeubelindustrie in de afgelopen jaren moeizaam geïntroduceerde begrippen als Me-Places, We-Places, middenzones en ontspanningszones, want de DIS is dat alles en niets tegelijk. Nu zo. En over een kwartier misschien helemaal anders. Plaats van handelen is een leegstaand monumentaal fabrieksgebouw in het noordwestelijk stadsdeel Strijp-S. Waar ooit elektrische en elektronische apparaten voor Philips werden geproduceerd, vinden nu creatieve processen plaats. De 20 bij 15 meter grote en meer dan vijf meter hoge ruimte ademt geschiedenis. Dat voel je in elke muur, in elke balk, in elke meer dan honderd jaar geleden gebetonneerde porie. "Aangezien de fabriek onder monumentenzorg valt, was het theoretisch niet eens mogelijk een schroef in de muur te draaien", aldus de designer. Alleen al daarom is het flexibele concept absoluut noodzakelijk. "Zo u wilt, is dat mijn antwoord op de vraag hoe wij in de toekomst met waardevolle historische gebouwen moeten omgaan. De DIS is modulair opgebouwd en kan daardoor in elke ruimte worden

Wojciech Czaja

02

09

10

04

© Foto: Raoul Kramer

07

06

05

What’s on your desk, Investment Punk? Gerald Hörhan, beter bekend als Investment Punk, is zoiets als het enfant terrible van de Oostenrijkse financiële sector. Al meerdere jaren verzet de manager, boekschrijver en vastgoedbezitter, die aan de Harvard University wiskunde en economie studeerde, zich tegen de overmatige bureaucratisering van de Europese Unie en zijn lidstaten. "Het is de middenklasse die er het meest onder lijdt, doordat zij haar consumptie met schulden financiert", aldus Hörhan. "Ik kan weliswaar niet koken, maar ik kan mensen tenminste leren hoe verstandig met geld om te gaan. En ik weet hoe men ondanks de financiële crisis financieel onafhankelijk wordt." En dat is hij, want anders zou hij zich niet zijn 250 vierkante meter grote kantoor in het oude beursgebouw aan de Schottenring kunnen permitteren, denkt hij althans zelf. Hier zit hij als directie en 50% vennoot van de Pallas Capital Holding, een Corporate-Finance-dienstverlener voor bedrijven in het MKB, met uitzicht op de binnenplaats. "Het beursgebouw is zeker een van de mooiste gebouwen van Oostenrijk", zegt de Punk, gekleed in rock-T-shirt en spijkerbroek met rafelige randen. "Bovendien is het centraal gelegen en bovendien een goed symbool voor de financiële handel." Voor de inrichting van het kantoor heeft hij een interieurarchitecte opdracht gegeven. "Heel eerlijk? Ik heb weinig begrip voor architectuur en design. Het moet zijn functie vervullen en enigszins representatief zijn. Natuurlijk moet het ook de klant bevallen. De rest laat mij koud." Wij bezochten de hectische, kort aangebonden Zampano in zijn kantoor. Wojciech Czaja op bezoek bij Gerald Hörhan

22 contact

03

01

01

Ik werk alleen op de laptop. Ik heb geen grote hoofdcomputer. Aangezien ik 50 procent van de tijd onderweg ben, moet ik met mijn gegevens mobiel zijn.

02

Dat is mijn onderzoeksmateriaal. Langzamerhand wordt de papierstapel kleiner.

03

Mijn belangrijkste voedingsmiddel: water. Ik drink tegen de vijf tot zes liter water per dag. Wanneer ik op een hotelkamer ben, is het belangrijkste een gigantische fles water naast mijn bed.

04

Mijn op een na belangrijkste voedingsmiddel: bananen. Ik eet veel fruit. En heel graag bananen. Wilt u er een?

05

De punk-rubber-eend is een cadeau van een klant. Ik denk dat het een knipoog naar mijn persoon is. Ik ben nog steeds een rebel. Dat zal niet veranderen.

06

De metalen box heeft de interieurarchitecte gekocht. Echt gebruiken doe ik hem eerlijk gezegd niet.

07

Die heeft mijn interieurarchitecte ook gekocht. Ik weet niet of deze klok mooi is. Ik heb daar geen binding mee. Ze is praktisch, dat is alles wat ik erover kan zeggen.

08

Lamp? Geen idee. Interieurarchitecte vragen!

09

Dat is een rode Coca-Cola-truck. Die heb ik cadeau gekregen van een expeditiebedrijf waarmee ik eens heb samengewerkt.

10

De stoel is comfortabel. Maar vraag mij nu niet of hij mij bevalt! Ik weet het niet. Is zo'n stoel mooi? Vindt u hem bijvoorbeeld mooi?

11

Op de vensterbank staan cactussen. Bovendien ligt hier een engel. Waarom ook niet.

12

Het uitzicht vanuit mijn kantoor vind ik prachtig. Ik kijk uit op de binnenplaats, die ik af en toe zelf gebruik, wanneer het weer mooi is en ik even tijd heb. Is goed voor mij om mijn gedachten soms de vrije loop te laten.

contact 23

© Foto: Lisi Specht

© Foto: Raoul Kramer

geïmplementeerd." De kleuren en materialen trekken zich bewust terug, stellen het podium ter beschikking aan de protagonist Philips. De esthetiek doet een beetje denken aan de lichte, ja bijna bleke ontwerpen van de Britse designer Jasper Morrison: wit gelakt staal, multiplex, spaanplaten, geperforeerde metalen panelen, aluminium, kunststof en grijs tapijtvilt op de vloer. Slechts af en toe baant zich in deze nuchtere potpourri een beetje groen of blauw in de vorm van rolluikfronten, kastjes, rolcontainers een weg. "De truc is dat wij eigenlijk met weinig materiaal grote objecten en volumes omsloten hebben", aldus Keune. "Op deze manier is het gelukt het project met geringe geldmiddelen te realiseren. Bij het lakwerk in groen en blauw heb ik zelfs zelf een handje meegeholpen. Dat is goedkoper en levendiger." De precieze bouwkosten wilde opdrachtgever Dutch Design Week voor zich houden. Wat ze wel wilden delen: men kan de Design Innovation Space gerust indelen in het segment van Low-Budget-design. "Maar wat mij bij dit project werkelijk aan het hart ligt, is niet het feit van dynamiek, flexibiliteit, reactievermogen op elke afzonderlijke eis, maar de getuigenis voor DIY, doehet-zelf." Dave Keune pauzeert dan even, kijkt om zich heen, haalt diep adem. "Weet u, de hele industrie is erop gebaseerd de consument het denken en handelen af te nemen en hem daardoor afhankelijk te maken. Men kan helemaal niets anders dan consumeren. Al is het maar de koop van een eenvoudig, geprefabriceerd product." In de Design Innovation Space daarentegen, in dit vrij beweeglijke, met oneindige varianten bespeelbare omhulsel, wordt de gebruiker zelf designer, klimt van economieslaaf op naar mondige vormgever. Hier kan iedereen zijn bijdrage leveren. Dat is de kiem van creativiteit.

Showroom

Showroom De drie-eenheid van de moderne office-architectuur: elegantie, functionaliteit en optische lichtheid. Precies deze kenmerken onderscheiden ook de skill conferentietafel, onze markante nooi traversebank voor wachtkamers en transitruimtes en onze stijlvolle bureaustoel poi.

poi bureaustoel poi vertegenwoordigt een volledig nieuwe generatie bureaustoelen: de perfecte combinatie van esthetiek, comfort en geperfectioneerde ergonomie maakt poi uniek en ook economisch aantrekkelijk. Kenmerkend voor poi is de elegante schaalbouw. De schaal werkt omhullend en biedt geborgenheid en bescherming. De zachte kern voelt uitnodigend en comfortabel aan. De kleurvariaties van het zitkussen plaatsen accenten en maken poi vatbaar voor verandering – stijlvol, luxe, jong of fris.

skill conferentietafelsysteem Voor statische vergaderruimtes werd de skill conferentietafel met vast onderstel ontwikkeld: optisch licht, in hetzelfde elegante ontwerp als bij de mobiele vouwtafels van de skill familie kunnen ook grote tafelbladformaten met een breedte tot 180 cm worden gerealiseerd. De grote keus in formaten biedt inrichtingsmogelijkheden voor elke architectuur. Een doordacht kabelmanagement met onzichtbare kabelgeleiding en eenvoudig insteken op tafelniveau zorgt voor een perfecte media-integratie.

nooi traversebank Het nooi programma wordt afgerond met een markante traversebank voor wachtkamers en transitruimtes. Binnen het typische nooi design kan de bank individueel worden uitgerust met zitschalen en tafelbladen. De posities van de elementen op de traverse kunnen vrij worden gekozen. De traversebank kan worden ontworpen met maximaal acht zitschalen en tafelbladen.

24 contact

contact 25

De grondbeginselen van een goede presentatie

Office Life

Het zware juk van een goede presentatie.

Een foto zegt meer dan duizend woorden Maar de techniek is niet alles! Het komt aan op de visualisatie. Een nieuwe manier om het publiek bij de les te houden, is het Graphic Recording. Met diverse tools – zoals Powtoon – kunnen presentaties met weinig moeite worden omgezet in een geanimeerde clip. Wie kosten noch moeite spaart, kan daarvoor ook een live-tekenaar aantrekken die de complexe inhoud bliksemsnel in kleurrijke beelden vertaald.

Val nu alstublieft niet in slaap ... Vervelend voorval: blockbuster-regisseur Michael Bay (‘Transformers’, ‘Pearl Harbour’) belandde tijdens een presentatie tussen de media, omdat hij in paniek van het podium vluchtte, toen hij zijn eigen teleprompter-tekst niet meer kon volgen. Maar zelfs wanneer de tekst ‘zit’, is dat nog lang geen garantie voor succesvolle lezingen, presentaties en conferenties. De vraag is dus: met welke moderne presentatietechnieken kunt u het publiek inspireren?

Alles slechts een kwestie van apparatuur? Gaan we van groot naar klein. State of the art voor presentatieruimtes zijn zogenoemde touchscreen-monitors. Hiermee kan de inhoud effectief en aanschouwelijk worden overgebracht. Bovendien kan gezamenlijk aan documenten worden gewerkt en content kan met een druk op de knop worden gedigitaliseerd. Voorwaarde voor

efficiënt gebruik is dat het scherm ten minste 55 inch moet zijn. Een alternatief hiervoor zijn interactieve whiteboards. Deze dienen als digitaal projectievlak voor presentaties of als elektronische flipchart. Ook kabelloze presentatiesystemen krijgen steeds meer vaste voet. Daarbij kunnen beamers of monitors direct vanaf mobiele eindapparaten als notebooks, tablets of zelfs smartphones via WiFi-technologieën worden aangestuurd.

En toch gaat het om de woorden Zoals hierboven vermeld: zwijgen is niet altijd goud. De techniek mag kloppen en in de uitwerking kan veel moeite zijn gestoken. Maar wanneer de inhoud het publiek niet boeit, is alle moeite vergeefs. Vertel verhalen! Het storytelling, een vertelmethode waarmee kennis in de vorm van een metafoor wordt doorgegeven, is ook allang onderdeel van presentaties. Verwerk uw relevante informatie in een verhaal, helemaal conform het motto: help me and entertain me. En: Wek emoties op, verover de harten – zoals Ironman alias Tony Stark alias Robert Downey Jr. dit bij de presentatie van zijn nieuwe superwapen doet. Hij doet een beroep op de passie van zijn publiek, in plaats van het te verlammen met feiten en cijfers. Die kunnen ze toch al in de handleiding terugvinden of ze zijn niet meer relevant zodra de boodschap is aangeslagen en ze enthousiast zijn geworden.

Jarenlang golden PowerPoint-presentaties als een goede, betrouwbare manier voor lezingen. Zeer recente studies melden echter dat de dia's dom maken. Want wie een dia ziet, luistert niet meer. Bijkomend nadeel is dat de dia's na een tijdje ook worden genegeerd en het nut of de meerwaarde van de lezing binnen enkele minuten richting nul zakt. De volgende tips helpen bij het bezweren van dit gevaar – want niet elke presentatie hoeft per se te mislukken of te eindigen met een publiek dat alle aandacht heeft verloren: van de dia aflezen is absoluut taboe – het publiek begint dan zelf te lezen en de spreker te negeren. Maximale presentatietijd per dia: 3 minuten. Geen lopende tekst op dia's – alleen foto's, illustraties, enzovoorts. Uitzondering: de laatste dia, daarin kunnen de key facts schriftelijk worden herhaald. Getallen altijd in diagrammen inbouwen. Een uniform kleurenschema aanhouden. Kwestie van smaak: aan het begin van de lezing het programma doorlopen. Altijd hetzelfde animatietype gebruiken. Nerveuze handen moeten een pen vasthouden, dan zijn ze onopvallend bezig. Het publiek aankijken, in het optimale geval erop aflopen en het betrekken bij de lezing.

26 contact

contact 27 © Foto: Shutterstock

Time is money. Time is skill. 9.00 uur

9.05 uur

Het mobiele tafelsysteem skill past zich aan de snel veranderende eisen van de communicatie aan. Van tweegesprek tot groepsgesprek. En dat in een handomdraai! wiesner-hager.com

aving

e-s A tim

clip