Economische Visie Rotterdam 2020

Steven van Eijck, voorzitter EDBR

Economische Visie Rotterdam 2020

VOORWOORD Geacht College van Burgemeester en Wethouders, Geachte gemeenteraad van Rotterdam, Waarde Rotterdammers! Het is mij een groot genoegen u de Economische Visie 2020; Rotterdam, stad van de toekomst aan te bieden. Deze visie is de afgelopen maanden opgesteld door de Economic Development Board Rotterdam (EDBR) en zijn International Advisory Board (IAB), in nauwe samenwerking met het OntwikkelingsBedrijf Rotterdam (OBR). De EDBR en zijn ondersteunende taskforces bestaan uit ondernemers, kennisaanbieders en vooral Rotterdammers die zich willen inzetten voor hun stad en het welzijn van al haar inwoners. Eerder dit jaar is de EDBR ingesteld met als taak de stedelijke economische partners te betrekken bij visie- en beleidsvorming. Vanuit de ondernemersachtergrond van veel leden, willen en zullen wij concreet aan de slag gaan en helpen bij de uitvoering. Met het instellen van een EDBR heeft Rotterdam duidelijk gemaakt dat zij durft te kiezen voor bestuurlijke vernieuwing en creativiteit. Rotterdam slaat met de EDBR een brug tussen overheid en politiek enerzijds en de Rotterdamse samenleving anderzijds. De EDBR is opgericht met de onderstaande opdracht: ‘Een nieuwe toekomstvisie dient als baken en inspiratiebron voor alle bij de economie betrokken partners: burgers, ondernemers, (kennis)instellingen en overheid. Het gaat erom – de overheid kan het niet alleen – een cultuuromslag te bewerkstelligen; een ambitie te formuleren die ondernemers, burgers en (kennis)instellingen aanzet hun verantwoordelijkheid te nemen, voor het doen van investeringen (al dan niet financieel) in de welvaart en het welzijn van de stad Rotterdam. Voor alle partijen dient een wenkend perspectief geschetst te worden dat aanzet tot het werken aan een welvarend Rotterdam’. In dit kader is de EDBR, samen met veel zeer betrokken Rotterdammers, begonnen met het opstellen van de Economische Visie 2020, als inspirerend perspectief voor de toekomst. De economie van Rotterdam is natuurlijk nooit af, maar het is noodzakelijk nu een aantal ontwikkelingen te verbinden en te versnellen. Bovendien moet je als stad durven kiezen en prioriteiten durven stellen. De gemaakte keuzes in deze visie kunnen rekenen op draagvlak bij de verschillende economische partners. Alle betrokkenen zijn bereid de nodige bijdragen te leveren aan de uitvoering ervan. Ik ben ervan overtuigd dat de EDBR, net als zijn voorbeeld de Economic Development Board van Singapore, de komende decennia een belangrijke rol zal spelen in de economische ontwikkeling van onze stad. De stad van de toekomst!

Steven van Eijck, voorzitter EDBR

01

ECONOMIC DEVELOPMENT BOARD ROTTERDAM

INHOUDSOPGAVE POSITIE: DE KRACHT VAN ROTTERDAM

INLEIDING

01

VOORGESCHIEDENIS

A

Ambities, speerpunten en doelstellingen

01 02 03

Inleiding Rotterdam, stad van de toekomst: internationaal, slim en aantrekkelijk! Thema Samen werken Speerpunt Wereldhavenstad Speerpunt Internationale stad Speerpunt Ondernemende stad Speerpunt Bereikbare stad Thema Samen leren Speerpunt Kennisstad Speerpunt Creatieve stad Speerpunt Virtuele stad Thema Samen leven Speerpunt Attractieve stad Speerpunt Woonstad Speerpunt Jongerenstad Van ambities en economische speerpunten naar uitvoering Fysieke brandpunten: symbolen voor een welvarend Rotterdam

04

05

06 07

Eind oktober 2003 besloot het College van B&W tot de instelling van de Economic Development Board Rotterdam. Een van de belangrijkste taken van deze EDBR was een economische visie voor Rotterdam te ontwikkelen voor de jaren tot 2020. Ook heeft de EDBR de opdracht gekregen een belangrijke rol te spelen bij de daadwerkelijke realisering van de ambities uit deze visie. In de brochure over de EDBR, de International Advisory Board (IAB) en de taskforces staat daar meer over1). 03 06 12 16 17 18 19 20 24 25 26 28 31 32 33 34 36

De EDBR kwam in het voorjaar van 2004 bijeen in drie werkbijeenkomsten. In hetzelfde voorjaar werd door het algemeen bestuur, gesteund door het OntwikkelingsBedrijf Rotterdam (OBR) en een speciaal daarvoor ingestelde taskforce, gewerkt aan het eerste schets van een visie. Deze schets werd eind juni gepresenteerd als Discussienota Economische Visie 2020 en is vervolgens verzonden naar meer dan 500 ondernemers en instellingen. Ook is de nota gepresenteerd en besproken in vele gemeentelijke en stedelijke gremia. Uit deze ‘ronde’ kwam een keur aan bruikbare, kritische en vaak ook enthousiaste commentaren, waarvoor de EDBR heel dankbaar is. De taskforce heeft vervolgens de commentaren verwerkt. Zo ontstond een scherper geformuleerde en meer integrale economische visie. Op 4 en 5 november 2004 is de IAB voor het eerst bijeen geweest. Deze board, met internationale topmensen uit wetenschap, bedrijfsleven en de publieke sector, heeft vanuit een meer mondiale context gereageerd op de Rotterdamse economische ambities. Ook van deze inspirerende inzichten is dankbaar gebruik gemaakt. Diverse statements van de IAB-leden zijn dan ook opgenomen in dit visiedocument. ECONOMISCHE VISIE 2020: RICHTING EEN UITVOERINGSPROGRAMMA De Economische Visie 2020 is meer dan alleen een visie. Het document neemt aan het einde een voorschot op de uitvoering. Hierbij komen diverse fysieke brandpunten aan de orde. Deze brandpunten staan model voor de gekozen weg en moeten bijdragen aan de zichtbaarheid en het succes van de economische ontwikkeling van de stad. Ze vormen de belichaming van een aantal ambities en doelstellingen. Nadrukkelijk is dit een eerste aanzet richting uitvoering. De discussie over de rolverdeling tussen de verschillende partijen en over de investeringen die hiermee gepaard gaan, zal snel na het verschijnen van deze visie van start gaan. Op voorhand is duidelijk dat Rotterdam wíl investeren. Natuurlijk zal de EDBR in deze discussie aansluiten bij de vele particuliere initiatieven en in de stad en bij al bestaande gemeentelijke trajecten, zoals Rotterdam Zet Door. Op weg naar een stad in balans en Havenplan 2020. Waar deze visie meer inzet op de stedelijke economie, richt het Havenplan 2020 zich op de haveneconomie in haar volle breedte. Slim verbinden, kiezen en versnellen blijft het motto. De uitkomsten van dit proces verschijnen in de eerste helft van 2005, in een volgend document: het uitvoeringsprogramma. Daarin zullen concrete plannen van aanpak, targets, tijdspaden en financiële randvoorwaarden staan. De EDBR nodigt alle partners in de stad uit hun bijdragen te leveren.

I N H O U D S O P G AV E 1) verkrijgbaar bij het projectbureau EDBR en het OntwikkelingsBedrijf Rotterdam (OBR)

02

03

Deze visie wordt aangeboden aan het College van Burgemeester en Wethouders van Rotterdam om als leidraad te dienen voor het economisch beleid van de stad Rotterdam in de komende jaren. De visie zal ook worden aangeboden aan het kabinet. Na instemming door B&W en behandeling door de gemeenteraad kan verder aan de invulling en uitvoering van het beleid worden gewerkt. ROTTERDAM DURFT Tegelijk met het ontwikkelen van de Economische Visie 2020 heeft de gemeente Rotterdam gewerkt aan een merkcampagne, die uitgangspunt wordt bij de branding van de stad. Hierbij is gekozen voor het thema ‘Rotterdam Durft’. Dit omdat het past bij Rotterdam. ‘Rotterdam Durft’ staat voor ambitie, veranderingsgezindheid en betrokkenheid: de merkwaarden van de stad. Met de instelling van de EDBR toont de stad aan ook op economisch gebied veranderingsgezind te zijn. De enthousiaste deelname van de EDBR-leden aan de ontwikkeling van de stad en de bijdragen van de EDBR en vele andere partijen aan het ontwikkelen van deze visie tonen aan dat Rotterdam maximaal betrokken is. De visie en de ambities en speerpunten daarin illustreren bovendien dat Rotterdam barst van ambities. Ambities die leiden tot een gedurfde visie: Rotterdam, stad van de toekomst! ROTTERDAM IN EEN VERANDERENDE WERELD Hoe functioneert een stad als Rotterdam in deze snel veranderende wereld? Welke factoren zijn daarop van invloed? Om te beginnen heeft de steeds toenemende internationale economische dynamiek invloed op de Rotterdamse economie. Ook is er de opkomst van nieuwe economische grootmachten als China en India. Behalve dynamischer wordt de internationale economie daardoor ook groter, zowel geografisch als in massa. Ook de integratie en uitbreiding van de Europese Unie heeft effecten op de economische positie van de Rotterdamse regio. Een van de gevolgen van deze ontwikkelingen is dat de internationale concurrentiekracht van afzonderlijke regio’s steeds belangrijker wordt. In de concurrentiestrijd tussen die regio’s zijn politieke stabiliteit en internationale bereikbaarheid (ook virtueel) belangrijke (vestigings)factoren, naast uiteraard arbeidskosten, fiscaal klimaat, opleidingsniveau en innovatief vermogen. Internationale bedrijven kijken bij investeringen wereldwijd vooral naar rendement, naar kosten en opbrengsten en dus naar productiviteit. Rotterdam moet zich wat dat betreft onderscheiden door het innovatief vermogen van het bedrijfsleven en het opleidingsniveau van de beroepsbevolking. Vooral de beroepsbevolking wordt een steeds belangrijkere factor in het concurrerend vermogen van regio’s. Hoog opgeleiden en zogeheten creatievelingen spelen hierbij een essentiële rol. Zij stellen echter hoge eisen aan de kwaliteit van steden en regio’s. Zo raken de economische ambities het functioneren van Rotterdam als stad. Om hoog opgeleiden en creatievelingen aan te trekken en te behouden, zijn investeringen in de quality of life immers onmisbaar. Deze quality of life is daarmee een centraal onderdeel van de economische concurrentiekracht geworden.

04

OPBOUW VAN DE ECONOMISCHE VISIE 2020 Dit document bestaat uit twee delen. Deel A geeft de eigenlijke visie weer, met een beschrijving van de hoofdambitie, de thematische ambities, speerpunten en doelstellingen. Deel B geeft de achterliggende analyses bij de visie weer. In deel A wordt eerst de hoofdambitie ‘Rotterdam, stad van de toekomst: internationaal, slim en aantrekkelijk’ uiteengezet en uitgewerkt in drie thematische ambities (hoofdstuk 2). In de hoofdstukken 3, 4 en 5 komt vervolgens steeds één thematische ambitie (Samen werken, Samen leren en Samen leven) aan de orde. Binnen deze ambities worden in totaal tien speerpunten geformuleerd, met doelstellingen en indicatoren met een nulmeting. Deze speerpunten maken de visie zo concreet mogelijk. Na een kort overzichtshoofdstuk (hoofdstuk 6), sluit deel A af met een beschrijving van een aantal fysieke brandpunten, boegbeelden van voortvarend Rotterdam. Het analysedeel B geeft een beschrijving van de positie van Rotterdam en de toekomstige trends en ontwikkelingen (hoofdstuk 8 en 9). In hoofdstuk 10 worden de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen op een rij gezet. Deze vormen het vertrekpunt voor de ambities en doelstellingen van deel A.

05

AMBITIES, SPEERPUNTEN EN DOELSTELLINGEN

A

02

ROTTERDAM: STAD VAN DE TOEKOMST

GEDURFDE AMBITIE ‘Rotterdam is een stad met durf, een stad met enorm veel potentie. Durf leidt ertoe dat die potentie ook benut zal worden en dat Rotterdam zich de komende jaren ontwikkelt als een sterke stad in een welvarende regio. Een stad met toekomst, de stad ván de toekomst. Die stad is internationaal concurrerend en ondernemend, slim in kennis, kunde en creativiteit en aantrekkelijk om in te leven.’

A

INTERNATIONAAL, SLIM EN AANTREKKELIJK

DE INTERNATIONALE KRACHT VAN ROTTERDAM De locatie van Rotterdam aan de monding van de Rijn heeft het fundament gelegd voor een haven- en industriecomplex van wereldklasse. De stad en de haven functioneren hierbij als één geheel. Het haven- en industriecomplex is de top van Rotterdams internationale concurrentiekracht, zowel nu als in de toekomst.

Gods gift to Rotterdam is it’s location – Alexander Rinnooy Kan (IAB)

Rotterdam is met trots een internationale stad. In Rotterdam (de stedelijke regio) wonen 1,2 miljoen mensen, met meer dan 160 nationaliteiten. Daarnaast beschikt de stad over een aantal internationale topkwaliteiten. Hierin ligt ook de kracht van het Rotterdam van de toekomst.

The main question for an economy is: where is my center of excellence. Find out where you can be truly, truly, truly worldwide best in class - Ben Verwaaijen (IAB) ROTTERDAM ZET IN OP DE TOP Rotterdam zet in op de internationale top, op het uitbouwen van haar internationale sterktes en potenties. Daar profiteren niet alleen de multinationals van. Iedereen in Rotterdam (en regio) is daarbij gebaat. Een sterke top van de stedelijke economie zorgt via investeringen, bestedingen, banen en werk voor ondersteunende bedrijven en dus voor een versterking van de gehele Rotterdamse én regionale economie. Want dankzij bijvoorbeeld die (goedbetaalde) banen en ondersteunende bedrijven stijgen de bestedingen bij lokale en regionale bedrijven, de detailhandel en de vrijetijdssector. Het belang van de focus op de internationale top is dan ook het belang van iedereen en vormt de basis voor een welvarende regio.

Rotterdam heeft in de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) een universiteit van internationale faam. Het Erasmus Medisch Centrum is hiervan een belangrijk boegbeeld. Het medisch (en zorg) cluster daar omheen heeft grote (bedrijfs)economische potenties. Rotterdam zet dan ook in op het ontwikkelen van deze potenties tot een internationaal cluster van formaat. Op creatief gebied is Rotterdam zeer sterk in design en ontwerp. Bureaus als MVRDV en het Office for Metropolitan Architecture (OMA) zijn wereldberoemd. In hun kielzog hebben zich inmiddels ook talrijke andere uitstekende ontwerpbureaus in de stad ontwikkeld. Het gaat daarbij om zowel technische als vormgevingsbureaus. Op audiovisueel vlak is Rotterdam eveneens sterk in opmars; de stad telt inmiddels flink wat media- en entertainmentbedrijven. Rotterdam zet in op het verder ontwikkelen van deze creatieve clusters. Rotterdam is modern en dynamisch en wordt steeds attractiever. De stad krijgt hiervoor steeds vaker de erkenning die zij verdient, ook van buiten Rotterdam. Illustratief hiervoor is de voortdurende stijging van het aantal bezoekers. Maar de stad wordt niet alleen steeds aantrekkelijker om in uit te gaan, maar ook om in te wonen en te leven. Rotterdam wil echter nóg attractiever worden en zet in op een versnelling. De stad wil daartoe bedrijven, personeel en bewoners verleiden in de stad te investeren om een stevige extra economische impuls te genereren. Of het nu het haven- en industriecomplex, het medische cluster of de ontluikende audiovisuele, media- en entertainmentsector betreft, overal gaat het om innovatie en om slimme nieuwe combinaties. Het gaat om beter zijn dan de concurrentie.

INTERNATIONAAL, SLIM EN AANTREKKELIJK De internationale top vereist kennis en kunde van internationaal topniveau. Rotterdam heeft een kennisinfrastructuur van internationale allure en zet in op het verder versterken van deze positie. Hiervoor is nadrukkelijk toptalent nodig. Om de talenten met de benodigde kennis en kunde te behouden en te werven, is het noodzakelijk een prettige leefomgeving te bieden. Rotterdam zal dan ook moeten inzetten op de attractiviteit van de stad.

06

07

CULTUUROMSLAG Hoewel Rotterdam op een aantal vlakken al een sterke positie en voldoende toekomstpotentie heeft, is een cultuuromslag nodig om beter op de internationale ontwikkelingen in te spelen en de kansen te pakken. Een omslag dus in het denken en het doen, om de stad, de regio, de Randstad en zelfs Nederland blijvend een vooraanstaande rol te geven in Europa en de wereld. Deze cultuuromslag komt erop neer dat het voor geen van de partners in het economische veld volstaat om zelfstandig te werk te gaan. Overheid, bedrijfsleven, burgers en kennisinstellingen moeten samenwerken, samen investeren en samen aanpakken. Internationale concurrentie noodzaakt Rotterdam tot een forse inspanning om de stad van de toekomst waar te maken. Ook de maatschappelijke onbalans en de sociale problematiek in de stad versterken de noodzaak een van gezamenlijke inspanning. De overheid moet hierbij vooral ondersteunend zijn. Organiserend vermogen genereren, daar ligt de kans voor Rotterdam. De stadsbrede samenwerking in de EDBR én een programma als Rotterdam Zet Door zijn belangrijke eerste stappen om die cultuuromslag te bewerkstelligen. Maar er is meer nodig. Zoals een cultuuromslag in het Rotterdamse ondernemerschap, in de kennisontwikkeling, maar ook in de samenleving en de samenhang van de stad. Arm en rijk, autochtoon en allochtoon, links en rechts: ze moeten de handen ineen slaan. Meer sociale cohesie is nodig om Rotterdam voor iedereen de stad van de toekomst te maken.

08

09

AMBITIE ROTTERDAM: STAD VAN DE TOEKOMST

AMBITIEIROTTERDAM: STAD VAN DE TOEKOMST

SAMEN WERKEN ROTTERDAM: STAD VAN ONDERNEMERS

DRIE THEMA’S: SAMEN WERKEN, SAMEN LEREN EN SAMEN LEVEN De ambitie ‘Rotterdam: stad van de toekomst’ is uitgewerkt in drie thema’s: Samen werken, Samen leren en Samen leven. Anders geformuleerd: • Rotterdam moet zich veel meer richten op internationale concurrentie en de mentale omslag maken van de traditionele werknemer naar de ondernemer (samen werken: stad van ondernemers). • Rotterdam moet veel sterker inzetten op kennisontwikkeling en kennis delen (samen leren: kennisstad). • Rotterdam zet definitief de stap naar dé jonge aantrekkelijke stad waar iedereen wil zijn en waar iedereen prettig (samen) kan wonen (samen leven: aantrekkelijke stad).

WERELDHAVEN STAD

INTERNATIONALE STAD

ONDERNEMENDE STAD

SAMEN LEREN ROTTERDAM: KENNISSTAD

BEREIKBARE STAD

SPEERPUNTEN, DOELSTELLINGEN, INDICATOREN EN NULMETINGEN De thema’s zijn uitgewerkt in tien speerpunten. De indeling die hierbij is gehanteerd is voor enkele speerpunten gebaseerd op praktische gronden. Dit omdat een aantal speerpunten voorwaardenscheppend zijn en soms op meerdere thema’s van toepassing zijn. Per speerpunt is aangegeven wat de hoofddoelstellingen zijn, welke andere doelstellingen gewenst zijn en op welk vlak de resultaten meetbaar moeten zijn. Per speerpunt kiest deze visie voor één of twee indicatoren met een nulmeting. De indicatoren met een nulmeting zijn echter niet genoeg om alle economische doelstellingen te halen, maar ze zijn wel representatief voor de ambities van deze visie: het behalen van meetbare resultaten op basis van nulmetingen. Bij de uitwerking van deze visie in een uitvoeringsprogramma zullen veel meer afrekenbare doelstellingen en indicatoren met nulmetingen worden geformuleerd. UITVOERINGSPROGRAMMA 2005

KENNIS STAD

CREATIEVE STAD

VIRTUELE STAD

SAMEN LEVEN ROTTERDAM: AANTREKKELIJKE STAD

ATTRACTIEVE STAD

10

INTERNATIONAAL, SLIM EN AANTREKKELIJK

WOON STAD

Samen werken, Samen leren en Samen leven vormen de basis voor de tien speerpunten. De speerpunten met (hoofd)doelstellingen en te behalen resultaten vormen op hun beurt de basis voor de uitwerkingsprogramma’s. Bij het opstellen daarvan zullen alle Rotterdamse partners worden betrokken. Want de overheid kan het niet alleen, we moeten het met z’n allen doen. De taskforces van de EDBR zullen hierin een belangrijke rol spelen. Zij lopen met hun plannen van aanpak al vooruit op het uitvoeringsprogramma dat in de eerste helft van 2005 wordt opgesteld. De taskforces werken dus nu al aan het behalen van een aantal van de doelstellingen. Visie en acties gaan dus gelijk op. De weg naar de stad van de toekomst is al ingeslagen. Het uitvoeringsprogramma zal deze weg verder plaveien.

JONGEREN STAD

11

W E R E L D H AV E N STA D

SAMEN 03 DE KRACHT POSITIE: VANWERKEN ROTTERDAM

AMBITIE: ROTTERDAM, STAD VAN ONDERNEMERS Rotterdam wordt een sterke internationaal concurrerende stad, waar ondernemerschap de basis vormt voor succesvolle individuen en bedrijven. WERELDHAVENSTAD Rotterdam is groot geworden door de haven. In het haven- en industriecomplex ligt de basis voor de internationale concurrentiekracht van de regio. Vooral dankzij de internationale dienstverlening en de havenafgeleide internationale bedrijven heeft Rotterdam zich tot een bruisende en dynamische internationale stad kunnen ontwikkelen. De vestiging in Rotterdam van de wereldhoofdkantoren van chemisch transportconcern Stolt Nielsen en van Mittal Steel - het grootste staalconcern in de wereld - bevestigde in 2004 de internationale potenties van de stad en haar haven- en industriecomplex. De haven is dan ook meer dan een internationaal knooppunt van goederenstromen. De haven is een verzameling van verschillende soorten economische activiteiten, met elk hun eigen positie en kracht.

Maybe Shanghai and Rotterdam should figure out how together they can be No. 1 in the world - David Chang (IAB) Rotterdam zet in op het verder versterken van het gehele haven- en industriecomplex in de regio. Veel van die ontwikkeling zal ook van de bedrijven zelf moeten komen. In die ontwikkeling spelen samenwerking met Rotterdamse en Delfse kennisinstellingen een belangrijke rol. De universiteiten van Rotterdam en Delft, TNO, het nieuwe Scheepvaart en Transport College, Deltalinqs en vele anderen zullen samen met het bedrijfsleven een innovatief topklimaat moeten scheppen, dat Rotterdam als internationale kennishaven van wereldklasse nog sterker op de kaart zet. Het voorbeeld van goede samenwerking is de recentelijke oprichting van het Academic Center TransPORT. Hierin wordt de kennis van het Havenbedrijf Rotterdam, het bedrijfsleven en diverse kennisinstellingen (onder andere de TU Delft en de Erasmus Universiteit) gekoppeld met de ambitie een internationaal center of excellence te vormen op het gebied van trade, transport and logistics.

INTERNATIONALE STAD De Rotterdamse haven heeft ook aan de basis gestaan van de internationalisering van de Rotterdamse dienstverlening. Rotterdam is een stad met veel zakelijke dienstverlening. Veel van de hoofdkantoren, regiefuncties en ondersteunende zakelijke dienstverlening (vaak van de haven) zijn in het centrum van de stad neergestreken. Rotterdam dankt mede hieraan haar sterke zakelijke uitstraling met hoofdkantoren zoals van Nationale Nederlanden, Robeco en Unilever en P&O Nedlloyd. Recentelijk hebben ook veel shared services centers zich in de stad gevestigd. Rotterdam blijkt namelijk een uitstekende vestigingsplaats te zijn voor deze vestigingen van grote internationale bedrijven, waarin diverse specifieke bedrijfsonderdelen worden samengebracht. Vaak hebben deze bedrijven relaties met activiteiten in de haven. Het verder versterken van deze succesvolle band tussen stad en haven is eveneens een van de Rotterdamse prioriteiten. Internationaal opererende bedrijven hebben een sterke lokale en regionale dimensie. Ze zijn zeer belangrijk voor opdrachten en omzet van toeleverende en verzorgende bedrijven in de regio. Omgekeerd zijn deze bedrijven weer belangrijk vanwege hun vakmanschap en specialistische kennis. Deze middelgrote en kleinere bedrijven zijn dan ook een cruciale schakel in de Rotterdamse economie. Met de toenemende internationalisering zullen zij mee moeten concurreren op de internationale markt. Zij zullen hiervoor, meer dan voorheen, moeten kunnen steunen op de kennis en het vakmanschap van hun personeel, op de kennis en kunde van andere bedrijven in de regio én op de expertise van de onderwijs- en kennisinstellingen. Rotterdam wil middelgrote en kleinere bedrijven steunen bij hun investeringen in innovatie en kennisuitwisseling. Het internationale vestigingsklimaat van Rotterdam zal worden versterkt door het ontwikkelen van internationale toplocaties: de vier kantorentroefkaarten2). Het gaat om Rotterdam CS en omgeving, Waalhaven-Oost voor havenbedrijven zoals Smit Internationale, Rotterdam Airport en science businesspark Schieveen. Rotterdam CS wordt, vooral dankzij de komst van de HSL, een internationaal openbaar vervoersknooppunt. Het Weena (en omgeving) zal hierdoor nog aantrekkelijker worden als internationale toplocatie voor kantoren. Rotterdam Airport en Schieveen vormen, samen met Technopolis Delft, de ‘A13 Kennisboulevard’ (fysiek brandpunt). Waalhaven-Oost is onderdeel van het megaproject Stadshavens (fysiek brandpunt). Dit project behelst de transformatie van ruim 1.400 hectare havengebied binnen de Rotterdamse Ruit tot een mix van havens en stedelijk gebied, over een periode van meer dan twintig jaar. Stadshavens zal daardoor uitgroeien tot een van de belangrijkste economische locaties van de regio.

Met de aanleg van de Betuwelijn en Maasvlakte 2 (fysiek brandpunt) zet Rotterdam ook in op het verder ontwikkelen van het (petro)chemisch complex en de containersector. Hierdoor zal mogelijk ook ruimte ontstaan voor nieuwe energiedragers, zoals stikstof of waterstof, of nieuwe vormen van industrie (new industries). Deze kunnen voortkomen uit slimme combinaties van activiteiten die nu al in de regio plaatsvinden. Maar ook de bestaande clusters bieden Rotterdam kansen voor de toekomst. Offshore activiteiten, milieutechnologie, ingenieursbureaus en logistieke softwarebedrijven zijn allemaal sterk vertegenwoordigd in de regio en hebben internationale groeipotentie.

INTERNATIONALE STAD 2) Kantorenbeleid Rotterdam 2004

12

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

13

ONDERNEMENDE STAD

Footprint economische clusters rotterdam

Bovendien zet de stad in op het stimuleren van het zelfstandig ondernemerschap. Zo moet er meer aandacht komen voor het ondersteunen van startende en doorstartende bedrijven, zodat meer bedrijven zich succesvol kunnen doorontwikkelen. Ook moeten scholieren en studenten al tijdens hun opleiding warm gemaakt worden voor het zelfstandig ondernemerschap. De scholier van nu is immers de ondernemer van straks. BEREIKBARE STAD Bereikbaarheid is van levensbelang voor de stad, en voor de economie in het bijzonder. Rotterdam is relatief goed ontsloten. Met de Betuwelijn en de HSL-aansluiting (met Schiphol en steden als Brussel, Londen en Parijs) krijgt de internationale bereikbaarheid van Rotterdam een forse impuls. De intercontinentale luchthaven Schiphol komt op negentien minuten van Rotterdam CS (fysiek brandpunt) te liggen en Rotterdam Airport is inmiddels een zeer succesvolle Europese zakenluchthaven. Rotterdam zet in op het optimaal benutten van deze (nieuwe) infrastructuur én op de snelle voltooiing van de internationale corridors A4 en A15. Bij de verbetering van de regionale bereikbaarheid van de stad zet Rotterdam ook in op de bereikbaarheid van het centrum, zowel met veilig en betrouwbaar openbaar vervoer als met de auto. Parkeermogelijkheden in het centrum en bij de grote stations krijgen hierbij bijzondere aandacht, evenals nieuwe vervoersdiensten gericht op vervoersgemak. Voorbeeld hiervan zijn de speciale shuttle bussen vanaf Rotterdam Airport naar Delft, Den Haag en Amsterdam.

ONDERNEMENDE STAD Nu Nederland in toenemende mate wordt geconfronteerd met internationale concurrentie, is goed ondernemerschap een vereiste voor economische groei. Via samenwerking kunnen overheid, brancheorganisaties, kennisinstellingen en andere partners kleinere en middelgrote bedrijven in Rotterdam helpen de (internationale) concurrentie zo goed mogelijk aan te gaan. Het bedrijfsleven in Rotterdam moet in staat gesteld en ondersteund worden om te kunnen presteren en (door) te groeien. Dit betekent vooral dat het bedrijfsleven de ruimte moet krijgen. Ruimte in eerste instantie voor de bedrijfsvoering, door bijvoorbeeld (overbodige) regelgeving te beperken en de procedures voor het aannemen van internationale kenniswerkers te stroomlijnen en te versnellen. Rotterdam onderzoekt daarnaast de mogelijkheden van speciale zones met zo min mogelijk overheidsregels. Maar ondernemers hebben ook fysieke ruimte nodig. Door nieuwe bedrijventerreinen te realiseren en oude te herstructureren bíedt regio Rotterdam die ruimte. Uitgangspunt daarbij is een goede verhouding tussen goedkope (starters)locaties en hoogwaardiger locaties voor succesvolle en groeiende bedrijven.

BEREIKBARE STAD 14

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

15

SAMEN WERKEN ROTTERDAM: STAD VAN ONDERNEMERS SPEERPUNT INTERNATIONALE STAD Globalisering en Europese integratie maken de samenleving en vooral de economie in snel tempo steeds internationaler. Rotterdam, haar bedrijfsleven en de Rotterdamse bevolking zullen hier maximaal op moeten inspelen. De sterk multiculturele bevolking van de stad is hierbij een waardevol goed en een kans voor de toekomst. HOOFDDOELSTELLINGEN • aantrekken en versterken internationaal

ONDERNEMENDE STAD

INTERNATIONALE STAD

WERELDHAVEN STAD

BEREIKBARE STAD

(opererende) bedrijven • vergroten internationale concurrentiekracht Rotterdams bedrijfsleven (vooral kleine en middelgrote bedrijven) • versterken internationaal vestigingsmilieu

SPEERPUNT WERELDHAVENSTAD

INDICATOR • meer internationale vestigingen

Rotterdam

NULMETING • aantal internationale vestigers (bedrijven) in 2003: 19

• meer internationale studenten Erasmus Universiteit en toponderwijs • meer meertalig onderwijs in Rotterdam (Engels als tweede taal), uitbreiden internationale scholen

De Rotterdamse haven is met recht een world class port, een haven van wereldklasse. Met de verzelfstandiging van het Havenbedrijf en de aanleg van de Betuweroute en Maasvlakte 2, wordt de basis gelegd voor een verdere ontwikkeling van de haven. Deze ontwikkeling beperkt zich niet tot pure fysieke groei. De Rotterdamse haven heeft namelijk de ambitie om naast de toegangspoort van Europa ook de meest kennisintensieve en innovatieve haven van de wereld te zijn. HOOFDDOELSTELLINGEN • versterken concurrentiepositie mainport • vergroten concurrentiekracht bedrijfsleven

INDICATOR • behoud marktaandeel overslag in range Hamburg-Le Havre

NULMETING • Marktaandeel Rotterdam in range Hamburg-Le Havre 2003: 37,8%

in haven- en industriecomplex (HIC) • versterken innovatie en kennisontwikkeling in en rond de mainport • aantrekken internationale havengerelateerde bedrijven (naar haven en stad)

• meer internationale vestigingen (haven en havengerelateerd) • realisering nieuwe groeiclusters (new industries)

• vergroten spin-off haveneconomie

16

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

17

TRENDS

SPEERPUNT ONDERNEMENDE STAD Rotterdam is traditioneel een stad van, voor en door ondernemers. Ondernemerschap komt echter niet vanzelf. Overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven moeten de handen ineen slaan om ondernemerschap te stimuleren, kennistoepassing te bevorderen, ondernemers op allerlei terreinen te ondersteunen en starters succesvol te laten doorgroeien. HOOFDDOELSTELLINGEN • bovengemiddelde groei Rotterdams bedrijfsleven • vergroten aandeel succesvolle (door)starters

INDICATOR • aanzienlijk hoger percentage succesvolle starters • economische groei bedrijfsleven

NULMETING • groeisaldo vestigingen in 2003: 827 • economische groei Rotterdam in 2003: 0% tegen -0,5% voor Nederland

Groot Rotterdam blijvend boven gemiddelde Nederland • groei productiviteit

• stimuleren ondernemende houding en ondernemerschap studenten en scholieren • bevorderen innovatie en kennistoepassing

• meer investeringen in research and development (R&D) door Rotterdamse bedrijven

SPEERPUNT BEREIKBARE STAD

• verminderen regelgeving en administratieve lasten • minder administratieve regels • creëren ruimte voor bedrijvigheid • ondersteunen (allochtoon) ondernemerschap

• aanleg nieuwe en herstructurering verouderde bedrijventerreinen • meer risicokapitaal (venture capital) voor innovatieve ondernemingen • realisering maatschappelijke stageplaatsen • minder jeugdwerkloosheid

In de mondialisering van de economie, waarin Rotterdam en het Rotterdamse bedrijfsleven de internationale concurrentiestrijd aangaan, wordt internationale bereikbaarheid belangrijker dan ooit. Met de haven, haar achterlandverbindingen (de rivier, de weg en de Betuweroute), de aanstaande HSL-verbinding (en daaraan gekoppeld Schiphol) en de zich ontwikkelende Europese topluchthaven Rotterdam Airport krijgt Rotterdam een uitstekende internationale bereikbaarheid. Uiteraard moet ook de regionale en Randstedelijke bereikbaarheid op hoog niveau zijn. Rotterdam moet haar relatief goede autobereikbaarheid koesteren. Toch is dat niet genoeg. De stad en de regio zullen daarom blijven werken aan het verder verbeteren van de (internationale) bereikbaarheid. HOOFDDOELSTELLINGEN • nationaal bereikbaar blijven, internationaal beter bereikbaar worden

INDICATOR • aantal passagiers vanaf Rotterdam Airport

NULMETING • aantal passagiers Rotterdam Airport in 2003: 726.287 (2004 meer dan 1 miljoen)

• verminderen aantal files in regio • A4-corridor in 2010 ‘geregeld’: noordelijk deel aangelegd • benutten relatief goede autobereikbaarheid

• extra parkeerplaatsen stations

• vergroten bereikbaarheid regio binnen

• Schiphol gepositioneerd als

Randstad • creëren hoogwaardig, veilig en betrouwbaar openbaar vervoer in en rond Rotterdam • versterken netwerkpositie

intercontinentale luchthaven van Rotterdam • maximaliseren capaciteit openbaar vervoer en wegsysteem • realisatie A13-A16 (jaar 2015)

18

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

19

KENNIS STAD

04

SAMEN LEREN

AMBITIE: ROTTERDAM, STAD VAN KENNIS, KUNDE EN CREATIVITEIT Rotterdam zet in op kennis, kunde en creativiteit. De stad zet in op innovatie binnen kennisclusters van internationaal topniveau, op toptalenten, op vakmanschap en op creatieve Rotterdammers.

KENNISSTAD Rotterdam heeft een kennisinfrastructuur van internationaal topniveau. De basis hiervan wordt gevormd door de Erasmus Universiteit, de TU Delft, de hogescholen, het beroepsonderwijs, het commercieel onderwijs (zoals de internationaal befaamde Rotterdam School of Management) en het bedrijfsleven met zijn brede kennisbasis. Op het gebied van de kenniseconomie werkt Rotterdam samen met de Kennisalliantie Zuid-Holland

HET ERASMUS MC, MEDISCH COMPLEX VAN WERELDKLASSE Het Erasmus MC heeft een bijzondere status. Het complex, dat de komende jaren wordt verbouwd tot Nederlands grootste en belangrijkste medische (zorg)cluster, is een bijzondere combinatie van internationaal toponderzoek, patiëntenzorg en universitair onderwijs. Het biedt werk aan meer dan 10.000 mensen en heeft verschillende expertisevelden van wereldklasse, die veelal grote economische potenties hebben. Hieronder vallen onderzoeksgebieden als immunologie en vaccinontwikkeling, genonderzoek, farmacogenomics voor geneesmiddelenonderzoek, epidemiologisch onderzoek en celbiologisch onderzoek. Ook kent het Erasmus MC relatief jonge activiteiten met interessante toepassingsmogelijkheden, zoals forensisch onderzoek en bio-informatica. Met de omvangrijke kennisbasis van internationaal topniveau biedt het medisch (zorg)cluster rond het Erasmus MC een sterke basis voor economische ontwikkeling. Het binden van de toepassingen aan de regio en het koppelen van toponderzoek aan regionale partijen als het bedrijfsleven, overheden en andere kennis- en zorginstellingen zijn hierbij van groot belang. KENNISCLUSTER ROND HAVEN- EN INDUSTRIECOMPLEX Zoals in het vorige hoofdstuk al duidelijk werd, is het haven- en industriecomplex een internationaal kenniscluster op zich. Veel van de kennisinstellingen in de regio zijn onderdeel van dit cluster. Het recentelijk opgerichte Academic Center TransPORT zal het symbool worden van het kenniscluster. Hiermee onderstreept Rotterdam de leidende positie, die het heeft op het gebied en kennis en innovatie rond het haven- en industriecomplex. Daarbij is het tevens een lichtend voorbeeld van het organiserend vermogen van de regio, wat navolging verdient.

20

VAKMANSCHAP EN KUNDE ALS DRAGER VAN TOPKWALITEITEN IN DE REGIO Evenals het haven- en industriecomplex is de omvangrijke Rotterdamse zorgsector afhankelijk van grote groepen goed gekwalificeerd personeel. De regio heeft dan ook behoefte aan kennis en vakmanschap binnen en rond deze omvangrijke clusters. Rotterdam gaat onderwijstrajecten dan ook sterker aan deze clusters koppelen. Extra aandacht is er voor het voorkomen van voortijdige schooluitval en het stimuleren van de ontwikkeling van (praktijkgerichte) vervolgopleidingen. INNOVATIE Rotterdam zet sterk in op het innovatiepotentieel van de grote clusters rond het haven- en industriecomplex en het Erasmus MC. Innovatie is dan ook van groot belang voor de concurrentiepositie van het hele Rotterdamse bedrijfsleven. Rotterdam heeft de kennis, de bedrijven en het talent. Het is dus zaak deze partijen bij elkaar te brengen en ze te koppelen aan partijen die bereid zijn te investeren in de Rotterdamse kansen. Innovatie heeft niet alleen betrekking op top research and development. Voor veel Rotterdamse bedrijven ligt de uitdaging juist op het gebied van pragmatische en direct toepasbare innovatie. Grote kansen bieden wat dat betreft het slim combineren van bestaande producten, kennis of technieken en het bedenken van nieuwe toepassingen van bestaande producten of diensten. Zijn die combinatieof afgeleide producten of diensten eenmaal bedacht, dan is het zaak ze slim te vermarkten en wervend vorm te geven. Creativiteit is dus geboden. Zo raakt de creatieve industrie steeds meer verweven met de rest van de economie. Of het nu gaat om het bedenken van nieuwe producten en toepassingen, het design van een website, om de vormgeving van een nieuw product of om de marketing, creativiteit en slimheid zijn een vereiste.

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

21

CREATIEVE STAD

CREATIEVE STAD Rotterdam is een stad met veel creatief talent. Dit komt tot uiting in de toepassingen en innovaties binnen clusters als het haven- en industriecomplex en het medische cluster, maar ook de creatieve clusters. Rotterdam ontwikkelt zich sterk als creatieve stad. Hoewel de creatieve diensten zich in de volle breedte ontwikkelen, zet Rotterdam specifiek in op het designcluster rond architectuur, technisch en grafisch ontwerp, audiovisuele bedrijven en nieuwe media. Het Van Nelle complex en het Lloydkwartier (fysiek brandpunt) zijn hiervoor belangrijke ontwikkellocaties.

Face to face contact is the highest bandwith there is. That’s the only reason for cities in the future. – Joel Garreau (IAB) VIRTUELE STAD Kennis en kennisuitwisseling zijn basisvoorwaarden voor economische ontwikkeling. Kennisdragers en kennisuitwisseling zijn daardoor zeer belangrijk, vooral binnen kennisintensieve en creatieve clusters. Omdat de kennisuitwisseling steeds meer virtueel gebeurt, is hoogwaardige ‘bandbreedte’ voor deze clusters van zeer groot belang. Rotterdam zet met de aanleg van een hoogwaardig glasvezelnetwerk in op het ondersteunen van sectoren die afhankelijk zijn van hoogwaardige internetverbindingen, zoals kennisclusters en creatieve clusters. De economische activiteiten in de virtuele wereld hebben veelal een relatie met activiteiten in de reële wereld. De virtuele wereld zelf wordt daarnaast steeds meer een economische wereld op zich; de verkoop van bijvoorbeeld (consumenten)goederen en diensten via het internet maakt een stormachtige ontwikkeling door. Rotterdam wil de virtuele activiteiten en toepassingen binden aan reële activiteiten in de stad. Hierbij kan worden gedacht aan zorgtoepassingen, mobiliteitstoepassingen, veiligheidsvoorzieningen, onderwijstoepassingen, commerciële en bedrijfstoepassingen.

VIRTUELE STAD 22

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

23

SAMEN LEREN ROTTERDAM: KENNISSTAD SPEERPUNT CREATIEVE STAD Kennis en kunde vormen de basis voor de toekomstige economie. Echte world class cities en hun economieën kenmerken zich straks immers door wat bewoners en bedrijven met die kennis en kunde doen. Naast innovatieve kennisintensieve activiteiten vormen creatieve activiteiten de top van de stedelijke economie van de toekomst. Rotterdam zal zich daarom vanuit haar bestaande creatieve clusters ontwikkelen tot een creatieve en innovatieve stad. Dit betekent tegelijkertijd dat de stad ruimte wil scheppen voor het onverwachte en voor andersdenkenden.

KENNIS STAD

CREATIEVE STAD

VIRTUELE STAD

HOOFDDOELSTELLINGEN • uitbreiden creatieve clusters in Rotterdam

INDICATOR • meer arbeidsplaatsen creatieve sector in Rotterdam

• aantrekken creatieve bedrijven

• huisvesting creatieve ondernemers

• uitbreiden creatieve opleidingen

• meer scholieren en studenten op

SPEERPUNT KENNISSTAD

NULMETING • aantal banen creatieve industrie in 2003: 10.300

creatieve opleidingen • vestiging van een ‘grote’ trekker

Om de internationale concurrentie aan te kunnen, zal Rotterdam nog sterker inzetten op kennis en kennisintensieve bedrijvigheid. Prioriteit wordt gelegd bij de economische spin-off van het Erasmus MC. Met de Erasmus Universiteit (als geheel), de TU Delft, twee grote hogescholen en een aantal ambitieuze MBO’s heeft Rotterdam op het gebied van kennis veel te bieden. Ook het Rotterdamse bedrijfsleven herbergt veel kennis. Het beter benutten van het forse kennispotentieel betekent een stevige impuls voor de stad en haar economie. Ondanks dit potentieel zal het opleidingsniveau van de beroepsbevolking flink omhoog moeten en zal het bedrijfsleven innovatiever moeten worden. In samenwerking met Delft moet de Rotterdamse regio tot de meest innoverende regio’s van Europa gaan behoren. HOOFDDOELSTELLINGEN • vergroten economische spin-off Erasmus MC

INDICATOR • arbeidsplaatsen medisch- en zorgcluster

• verhogen opleidingsniveau beroepsbevolking • aantal opgestarte bedrijven vanuit het • vergroten innovatiepeil bedrijfsleven Rotterdamse regio

Erasmus MC (Incubator Erasmus MC) • verhogen opleidingsniveau beroepsbevol-

in creatieve sector

NULMETING • aantal arbeidsplaatsen medische zorgsector 2003: 40.000 • aantal arbeidsplaatsen medische bedrijvigheid 2003: 2.364

king tot tenminste het gemiddelde van de vier grote steden in Nederland (G4) • aantal vroegtijdige schoolverlaters • vasthouden en aantrekken studenten • (door)ontwikkelen innovatieve clusters • aantrekken internationale kenniswerkers en studenten • stimuleren ondernemerschap binnen en rond kennisinstituten

• groei in aantal studenten Erasmus Universiteit en HBO-instellingen • groei aantal internationale studenten • verhogen rendement medische incubator • aantal patenten Rotterdamse bedrijven • aantrekken R&D-centra en kennisinstellingen • meer jongeren met een startkwalificatie

24

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

25

SPEERPUNT VIRTUELE STAD De laatste decennia heeft de samenleving er een dimensie bij gekregen: naast de fysieke is er ook een virtuele wereld ontstaan. Beide werelden zijn sterk met elkaar verweven. Om ook de infrastructuur voor de virtuele wereld op topniveau te krijgen, wil Rotterdam dat elk bedrijf en huishouden een supersnelle verbinding krijgt met internet (glasvezel). Het virtuele Rotterdam zal net zo ambitieus moeten zijn als het echte Rotterdam: Rotterdam streeft naar een virtuele stad van de toekomst. HOOFDDOELSTELLINGEN • virtuele Rotterdam van de toekomst

INDICATOR • zo veel mogelijk woningen en bedrijven (of arbeidsplaatsen)

NULMETING • aantal woningen aangesloten op glasvezel in 2003: 0 woningen

aangesloten met operationele diensten op glasvezelnet • verbeteren vestigingsklimaat • aantrekken kennisintensieve bedrijven afhankelijk van hoogwaardige bandbreedte • aantrekken doelgroepen woonstad • volwaardige Rotterdam virtual business community • Rotterdam nummer 1 virtuele stad van

• vergroten internetomzet (e-business) Rotterdamse bedrijven • internationale virtuele bedrijven en handelsplatforms (bijvoorbeeld in de chemie of de logistiek) • vergroten aantal arbeidsplaatsen e-business

Nederland (incl. toepassingen) • vergroten concurrentiekracht bedrijfsleven

26

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

27

AANTREKKELIJKE STAD

05

SAMEN LEVEN

AMBITIE: ROTTERDAM, AANTREKKELIJKE STAD Rotterdam is de moderne dynamische en aantrekkelijke stad van de toekomst. De stad is attractief, toekomstgericht en het is er heerlijk wonen. Het is een stad voor mensen die vol in het leven staan. Voor steeds meer mensen is Rotterdam een aantrekkelijke plek om dromen te verwezenlijken. Het is de bruisende stad waar meer dan een miljoen ‘Rotterdammers’ samen werken, samen leren en samen leven. Samen leven, dat is wat de stad aantrekkelijk maakt. Vele verschillende culturen en leefstijlen komen er samen. Rotterdam is met meer dan 160 nationaliteiten een veelkleurige stad die voor iedereen wat te bieden heeft. Sporten, uitgaan, het bezoeken van een concert, museum, festival of voetbalwedstrijd of gewoon lekker winkelen, het kan allemaal in Rotterdam. Rotterdam blijft werken aan haar attractiviteit en doet dat welbewust. De stad wil mensen blijven aantrekken die vol in het leven staan en van het leven willen genieten.

There is a move to experiences, and we have to make our city a place you can have interesting experiences- TAN Chin Nam (IAB) AANTREKKELIJKE STAD Rotterdam is een stad die steeds meer uitnodigt om te beleven. Topattracties als het Zomercarnaval, de Dance Parade, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, de Wereldhavendagen, Diergaarde Blijdorp, Feyenoord, de jaarlijkse marathon en de vele festivals trekken elk jaar honderdduizenden mensen. En dat worden er steeds meer. Ook krijgt de stad een steeds groter en gevarieerder aanbod aan restaurants, luxe winkels, galeries en uitgaansgelegenheden. Het Rotterdamse clubcircuit is zelfs steeds nadrukkelijker een trendsetter in Europa. Rotterdam zet in op het versterken van deze vrijetijdsvoorzieningen. Een belangrijk deel van de attractiviteit van Rotterdam is de moderne en dynamische uitstraling van de stad aan de rivier. De combinatie van moderne gebouwen en de levendige Maas is uniek in Europa. De verdere ontwikkeling van dit moderne stadscentrum met bijzondere architectuur rond de rivier (fysiek brandpunt Centrum) wordt doorgezet met de verdere ontwikkeling van de rivieroevers. Recentelijk is het bijzondere ‘zwevende’ hoofdkantoor van Bestfoods op Feijenoord opgeleverd en wordt gestart met de bouw van ‘de Rotterdam’, een zeer groot multifunctioneel gebouw van architect Rem Koolhaas (OMA) op de Wilhelminapier. De watertaxi’s, de Fast Ferry, cruiseschepen en allerlei activiteiten op de oevers van de rivier dragen eveneens sterk bij aan de belevingswaarde van de stad. Ook de verdere verbetering van de kwaliteit van de buitenruimte is een van de manieren om de stad aantrekkelijker te maken. Zowel in de woonomgeving als in het stadscentrum. De woonomgeving moet er schoon en prettig uitzien, het moet anderen als het ware uitnodigen er ook te gaan wonen. Het stadscentrum is er niet alleen voor de bewoners, maar ook voor de mensen die er werken en voor bezoekers. Het is de centrale plek voor alle Rotterdammers. Op die plek moet de stad zich van haar beste kant laten zien. Vooral daar waar veel mensen komen moet de stad tonen dat zij internationale topkwaliteit heeft. De vernieuwing van de Westersingel met internationale kunstwerken en een mooi wandelgebied is hiervan een prachtig voorbeeld. Het is een internationaal visitekaartje van de stad.

28

WOONSTAD Rotterdam wordt een stad waar iedereen wil wonen. De stad mikt op mensen die vol in het leven staan en positief bijdragen aan Rotterdam als stad van de toekomst. Vanuit de economische doelstellingen van Rotterdam – binnen de thema’s Samen werken en Samen leren – zijn hoger opgeleiden en hogere inkomensgroepen de belangrijkste doelgroep. Zij zijn degenen die veel geld besteden in de stad en daarmee het draagvlak vergroten voor horeca, detailhandel en voorzieningen. Zij zijn een sterke kracht achter de attractiviteit van de stad. Mensen dus die volop in het leven staan en gebruik maken van de voorzieningen van de stad en deze daardoor ook versterken. Hierbij zet Rotterdam in op studenten en net afgestudeerden (young potentials), young urban families en creatieve Rotterdammers. Dat betekent dat Rotterdam ook specifiek voor deze doelgroepen gaat bouwen, rekening houdend met hun wensen en mogelijkheden. In tegenstelling tot andere steden in Nederland zal Rotterdam in het centrum ook blijvend bereikbare woningen voor deze doelgroepen houden. Ook de woonomgeving moet voor deze doelgroepen aantrekkelijk zijn. Veiligheid, parken en voldoende goede scholen voor de young urban families zijn zeer belangrijk. Rond het centrum zet Rotterdam in op aantrekkelijke stadswijken gericht op het centrum. Het Oude Westen, Noord, Blijdorp, Crooswijk en uiteindelijk ook wijken als Afrikaanderwijk en Tarwewijk (brandpunt Kansenzone), ontwikkelen zich tot aantrekkelijke hippe stadswijken en krijgen daar ook volop de kans voor. Tegelijkertijd heeft Rotterdam ook buiten het centrum topwoonmilieus nodig. Met luxe woonwijken in Laag Zestienhoven en in het noordelijke deel van Nesselande heeft Rotterdam de eerste stappen gezet in de versterking van dit segment. Met de verdere ontwikkeling van topwoonmilieus in de Zuidplaspolder en in regiogemeenten als Westvoorne en Barendrecht, wordt het woonklimaat en de aantrekkelijkheid van de gehele regio verder versterkt.

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

29

JONGEREN STAD

H6B:CA:K:CGDII:G96B/66CIG:@@:A>?@:HI69

JONGERENSTAD Rotterdam is een stad gericht op de toekomst, voor mensen die vol in het leven staan. Jongeren zijn daar de kern van. Rotterdam is een verjongende stad binnen een vergrijzend Europa. De stad telt veel verschillende groepen jongeren, met verschillende wensen, gebruiken en culturen. Deze verschillen gaan niet altijd samen. Gemeen hebben de jongeren dat ze allemaal vol zitten met energie. Rotterdam werkt stadsbreed aan het vergroten van de sociale cohesie, de sociale binding en de ontwikkelingskansen van deze groepen. Leidraad daarbij vormen de energie en de wil van de jongeren om hun eigen toekomst vorm te geven. Rotterdam zet in op de toekomstkansen van deze jongeren, via scholing, via maatschappelijke stages, culturele voorzieningen, via vrije tijdsvoorzieningen en via specifieke woonvoorzieningen.

6IIG68I>:K:HI69

LDDCHI69

?DC<:G:CHI69

SPEERPUNT ATTRACTIEVE STAD In een stad van wereldklasse valt altijd wel wat te beleven. Rotterdam heeft de ambitie de meest attractieve stad van Nederland te worden. De stad blijft daarom in festivals, cultuur, topsport en uitgaansmogelijkheden investeren. Zakelijke bezoekers zijn een belangrijke doelgroep voor de stad. Ook zet Rotterdam in op meer verblijfstoerisme. Deze bezoekers geven relatief veel geld uit, wat de stedelijke én regionale economie ten goede komt. HOOFDDOELSTELLINGEN • versterken aantrekkelijkheid Rotterdam voor bewoners en bezoekers

INDICATOR • aantal bezoekers van de stad vergroten (gebruikers van

NULMETING • aantal bezoekers in 2003: 17,1 miljoen • aantal overnachtingen in 2003: 0,7 miljoen

vrijetijdsvoorzieningen, dus ook bewoners van Rotterdam) • meer hotelovernachtingen in Rotterdamse hotels • vergroten zakelijk bezoek • verbeteren quality of life • verbeteren verblijfsklimaat stad (o.a. buitenruimte) • vergroten bezoekersaantallen • vergroten gevoel van veiligheid (Woonstad)

• jaarlijkse procentuele groei zakelijke verblijfsgasten • meer marktaandeel op internationale congresmarkt • meer toplocaties buitenruimte in het centrum (zoals de Westersingel) • meer marktaandeel op nationale detailhandel (funshoppers)

30

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

31

SPEERPUNT JONGERENSTAD

SPEERPUNT WOONSTAD Woongenot is een van de belangrijkste grondslagen voor het geluk en het welzijn van mensen. Prettig kunnen wonen is dan ook een vereiste voor een stad. Rotterdam wil echter meer dan dat. Rotterdam wil een stad worden waarin iedereen zich thuis voelt en waar iedereen wil wonen. HOOFDDOELSTELLINGEN • aantrekken en vasthouden bepaalde doelgroepen, zoals young potentials, young urban families, creative class en de zilveren golf van kapitaalkrachtige oud-Rotterdammers • verbeteren veiligheid (voor burgers en bedrijven) • versterken quality of life • opknappen verloederderde wijken en verbeteren woonomgeving • juiste en voldoende woningen voor doelgroep

32

INDICATOR • vergroten aantal hoger opgeleiden in de stad (HBO en WO) • vestigingsoverschot personen uit doelgroepen

Rotterdam is de stad van de jongeren, de stad van de toekomst. Rotterdam heeft jongeren veel te bieden en is nu al heel populair onder die doelgroep. Tegen de landelijke trend in vergrijst Rotterdam niet. Sterker, de stad verjóngt juist. Behalve veel vertier wil Rotterdam jongeren ook de beste ontwikkelingskansen bieden, zoals banen (ondernemende stad), opleidingen (kennisstad), maar ook huisvesting (woonstad). Rotterdam zal zich dan ook nog sterker profileren als dé jongerenstad.

NULMETING • aantal HBO- en WO-opgeleiden in Rotterdam in 2002: 80.000

HOOFDDOELSTELLINGEN • Rotterdam uitbouwen tot dé onbetwiste stad voor jongeren • aantrekken en vasthouden studenten

• lagere criminaliteitscijfers

bevolking, tegen de trend in

• aantal studenten op Erasmus Universiteit in 2003: 22.246

• meer studenten aantrekken • aantal jongeren dat na studie in Rotterdam blijft wonen

bewoners door Rotterdammers

• blijvende verjonging van stedelijke

NULMETING

(HBO en met name WO)

• voldoende goede (lagere) scholen • veiligheidsscore Rotterdam door • hogere waardering woonomgeving

INDICATOR

• vergroten sociale binding via maatschappelijke stageplaatsen • aantrekken en vasthouden young potentials • aantrekken jonge toeristen

• aantal maatschappelijke stageplaatsen • Rotterdam bovenaan de populariteitspolls voor jongeren

• woonruimte specifiek voor jongeren

• meer jonge internationale toeristen

• toekomstperspectief voor jongeren vergroten

• groter aandeel young potentials

SAMEN WERKEN

SAMEN LEREN

SAMEN LEVEN

33

06

VAN AMBITIES EN ECONOMISCHE SPEERPUNTEN NAAR UITVOERING

De geschetste ambities en bijbehorende economische speerpunten, doelstellingen en te behalen resultaten zijn veelomvattend. In de inleiding werd juist verwezen naar de noodzaak om tot keuzes te komen. Maar daar stond ook dat het nodig was te verbinden en te versnellen. En juist dat verbinden leidt tot de brede scope van de ambitie. Daarbinnen is gekozen voor slechts drie thema’s met niet meer dan tien speerpunten. Rotterdam hoeft niet bij nul te beginnen. Op veel vlakken en door veel partijen gebeurt al heel wat. Het stadsbestuur voert bijvoorbeeld een pragmatisch en resultaatgericht beleid, er zijn vernieuwende onderwijsinstellingen, de haven is verzelfstandigd en het bedrijfsleven is zich in georganiseerd verband steeds meer bewust van de noodzaak tot extra inspanningen en veranderingen. De ambities moeten niet alleen binnen de economische programma’s van de gemeente worden opgepakt. Het moeten ambities worden van de hele stad: van de burgers, de ondernemingen, de instellingen, de belangenverenigingen en de partners in de regio, in de Randstad en in (politiek) Den Haag. Een succesvol Rotterdam gaat iedereen in Nederland aan. Iedereen heeft er ook baat bij. Daarom is het zaak er gezamenlijk aan te werken. Iedereen met een (gedeelde) verantwoordelijkheid op een van de doelstellingen, wordt dan ook uitgenodigd de handen uit de mouwen te steken. Alleen zo komt het tot een gezamenlijke versnelling van de ontwikkeling van Rotterdam. Met die instelling zal ook elk van de taskforces van de Economic Development Board Rotterdam een aantal doelstellingen adopteren en zich daaraan committeren. ‘We’ staan er dus niet alleen voor, ‘we’ gaan er samen voor.

Economische Agenda voor de Randstad (bron: Economische Strategie Randstad, Regio Randstad 2004) Economische Agenda voor de Randstad (bron: Economische Strategie Randstad, Regio Randstad 2004) Infrastructuur wegverbinding met mainports

Projecten (Internationale) Toplocatie

(Grote) verstedelijkingsopgaven

Ontbrekende schakels Regionaal vliegveld Overige wegverbindingen

Majeure bedrijventerreinen

Zeesluis Mainports

Ontbrekende schakels Science Park Hoge Snelheids Lijn Hoge Snelheids Trein

Bedrijventerreinen rondom mainports

Agribusiness complexen

Zuiderzeelijn (nader vast te stellen) Spoorverbinding Grondgebruik Water Verstedelijkt landschap

34

35

FYSIEKE BRANDPUNTEN

07

FYSIEKE BRANDPUNTEN

FYSIEKE BRANDPUNTEN

FYSIEKE BRANDPUNTEN: SYMBOLEN VOOR EEN WELVAREND ROTTERDAM Om de ambities en doelstellingen concreet te maken en daarmee de visie tastbaar te maken, is gekozen voor een aantal fysieke brandpunten. Deze brandpunten, waarin steeds meerdere speerpunten samenkomen, fungeren als inspirerende voorbeelden voor de veranderingen die de Rotterdamse economie een belangrijke impuls zullen geven. Met gezamenlijke inspanningen van alle partners in de stad kunnen de brandpunten, en vele andere projecten, een inspirerend succes worden. Dit onderdeel biedt geen uitgewerkt uitvoeringsprogramma. Het schetst een aantal belangwekkende voorbeelden die Rotterdams welvarende toekomst zichtbaar maken. De pictogrammen illustreren dat in elk fysiek brandpunt meerdere speerpunten samenkomen. In een volgend document (het uitvoeringsprogramma) zal deze visie concreet en uitvoerbaar gemaakt worden via plannen van aanpak, afrekenbare doelen en een investeringsplan

Fysieke brandpunten en infrastructuur Centrum aan de rivier Centraal Station A13 kennisboulevard Medisch Cluster Het Lloydkwartier Stadshavens Kansenzones De Maasvlakte 2

36

37

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt Centrum aan de rivier

Het moderne centrum van Rotterdam zal de komende jaren verder worden verlevendigd. Woningbouw voor frequente gebruikers van de stad, zoals young potentials, studenten en creatievelingen, zorgt voor meer draagvlak voor horeca, detailhandel en eigentijdse voorzieningen. Het gevolg is dat de stad op elke tijd van de dag levendig en daardoor nóg aantrekkelijker wordt. Het centrum moet hiervoor meer een verblijfsplek worden, waar met de inrichting van de buitenruimte op kan worden ingespeeld. Op en rond de rivier zorgen toenemende activiteiten ook voor meer levendigheid en aantrekkelijkheid. De Kop van Zuid, het (uitgebreide) strand aan de Maas, het vervoer over water, de toenemende cruisevaart vanaf de Wilhelminakade en allerlei evenementen versterken het moderne en dynamische imago van de stad aan de Maas. Met de start van de bouw van enkele spraakmakende nieuwe gebouwen aan de Boompjes, de Wilhelminakade en de Coolsingel wordt dit imago, en daarmee de economische betekenis van het centrum in de zuidvleugel van de Randstad, verder uitgebouwd.

HIGHLIGHTS HIGHLIGHTS

• Westersingel en strand aan de Maas als voorbeelden van de buitenruimtes als verblijfsplekken. • Watertaxinet. • Fast ferry uitbreiding in regio Rotterdam. • Spraakmakende hoogbouw Wilhelminakade. • Markthal Binnenrotte. • Transformatie Wijnhaveneiland. • Hangende woontoren boven voormalig gebouw De Nederlandsche Bank. • Zwevend hoofdkantoor Bestfoods op Feijenoord.

38

39

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt Centraal Station

In de komende jaren worden het Centraal Station en het gebied er omheen omgebouwd tot een internationaal openbaar vervoersknooppunt. Het Weena (en omgeving) zal hierdoor nog aantrekkelijker worden als internationale toplocatie voor kantoren. Het station wordt als HSL-knooppunt de zuidelijke internationale entree van de Randstad. Met de HSL krijgt Rotterdam in 2007 een supersnelle directe aansluiting op Schiphol, Europa’s vierde en Rotterdams tweede luchthaven!

HIGHLIGHTS

• HSL-knooppunt in Europa. • Internationale toplocatie voor kantoren. • Schiphol op 19 minuten afstand met HSL. • Amsterdam op 25 tot 30 minuten, Antwerpen op 35 minuten. • Hét openbaar vervoersknooppunt van de zuidvleugel. • Entree van stad en regio. • Nieuw World Trade Center? • 24 uur per dag actief.

HIGHLIGHTS

40

41

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt A13 Kennisboulevard

Rotterdam en Delft werken langs de A13, die beide steden met elkaar verbindt, aan het realiseren van twee zeer hoogwaardig bedrijvenparken. Daarnaast krijgt ook het succesvolle Rotterdam Airport een forse economische impuls door het luchthaventerrein te ontwikkelen tot een kwalitatieve kantoren- en bedrijvenlocatie. Om deze ontwikkelingen op elkaar af te stemmen en elkaar te laten versterken, werken Rotterdam, Delft, de Erasmus Universiteit en de Technische Universiteit Delft samen bij de realisering van de zogeheten A 13 Kennisboulevard. Het gebied moet een Europees centrum van hoogwaardige en kennisintensieve bedrijvigheid worden.

HIGHLIGHTS HIGHLIGHTS

• Science businesspark Schieveen: hoogwaardige internationale bedrijven uit kennisintensieve sectoren en luchthavengerelateerde bedrijvigheid. • Technopolis Delft, een aan de Technische Universiteit Delft gekoppeld science park: huisvesting voor bedrijven die voor hun research afhankelijk zijn van de TU Delft. • Rotterdam Airport: Europa’s beste zakelijke luchthaven. • Science businesspark Schieveen en Rotterdam Airport: aanjagers van nieuwe bedrijvigheid in Rotterdam. • Rotterdam Airport: brengt de Europese toeristen naar Rotterdam. • Op langere termijn: verder ontwikkelen van luchthavengerelateerde bedrijvigheid. Stedelijke kantorenontwikkeling ten oosten van het luchthaventerrein op en rond het HSL-tracé en langs de Randstadrail.

42

43

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt Medisch Cluster

De komende vijftien jaar wordt het Erasmus Universitair Medisch Centrum (Erasmus MC) compleet vernieuwd en omgebouwd tot het grootste medisch-wetenschappelijke complex van Nederland. In dit complex worden het oude Dijkzigt ziekenhuis, het Sophia Kinderziekenhuis, de Daniël den Hoedkliniek en de medische faculteit van de Erasmus Universiteit ondergebracht. Ook krijgen veel medische en andere voorzieningen in het complex onderdak. Het wordt als het ware een (medische) stad in de stad.

HIGHLIGHTS

• Het Erasmus MC wordt Nederlands internationale academisch medisch topcentrum, met de internationaal bekende submerken Sophia Kinderziekenhuis en Daniël den Hoedkliniek. • Het Erasmus MC wordt het grootste universitair medisch complex van Nederland. • De zorgsector is een van de sterkst groeiende economische sectoren van Nederland, met veel innovatiepotentie. Het Erasmus MC is ook een van Rotterdams grootste werkgevers met meer dan 10.000 arbeidsplaatsen. • The Cave: driedimensionaal virtual reality projectieruimte, ten behoeve analyse en toepassingen op het gebied van patiëntenzorg, onderzoek en bedrijfsmatige spin-off. • Het nieuwe Skills Lab: voor Nederland uniek opleidingslab voor topchirurgen. • Medische incubator: onder de vleugels van het Erasmus MC startende medische bedrijven, voortkomend uit universitaire topwetenschappers. • Rotterdam zet in op het binnenhalen van een internationaal toplaboratorium, gekoppeld aan het Erasmus MC. • Het genomics project: Erasmus MC als partner en onderdeel van Nederlands topinstituut voor gentechnologie met internationale ambitie.

HIGHLIGHTS 44

45

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt Lloydkwartier

Het Lloydkwartier is de nieuwste hippe wijk van Rotterdam, waar het fantastisch wonen is aan het water en naast Het Park. Daar ontwikkelt zich, rond de Schiecentrale, het nieuwe economische cluster met audiovisuele en nieuwe media bedrijven. Het Lloydkwartier wordt de eerste Rotterdamse wijk met volledige glasvezelaansluiting. De uitstraling van dit gebied reikt ook tot het Coolhaveneiland, dat gaat meeliften op de vernieuwingen in het Lloydkwartier. Met inbegrip van de ontwerpfabriek Van Nelle heeft dit cluster de potentie om heel Rotterdam-West een economische impuls te geven.

HIGHLIGHTS HIGHLIGHTS

• De succesvolle Schiecentrale is de eerste stap van het nieuwe cluster van audiovisuele en nieuwe media bedrijven. • Vestiging opleidingen op het gebied van audiovisueel en nieuwe media. • Glasvezelaansluiting voor iedereen in het Lloydkwartier. • Het nieuwe festivalterrein van Rotterdam. • Het Lloydkwartier: het hipste woonwerkkwartier van Rotterdam, en dus van Nederland. • Ontwikkeling Coolhaveneiland (gentrification). • Het nieuwe Scheepvaart en Transport College versterkt de band met de rivier en de haven.

46

47

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt Stadshavens

Het waterfront van Rotterdam is het internationale unique selling point van Rotterdam en van de hele regio. Rotterdam werkt hard om haar waterfront nog aantrekkelijker te maken. Tegelijkertijd gebruikt de stad de aanpak van de rivieroevers om Rotterdam als ondernemende stad en woonstad nog meer uitstraling te geven. Het project Stadshavens is wat dit betreft het grootste en meest belangrijke project. Het beoogt de omvorming van de Waalhaven, de Eemhaven en het Vierhavengebied op de noordoever tot een bruisend stad- en havengebied.

HIGHLIGHTS

• Het gebied wordt het schakelpunt van world class pórt naar de stád van wereldklasse. • Een van de grootste waterfrontontwikkelingen van Europa. • Blijvend economisch centrum voor bedrijvigheid ten behoeve van het haven- en industriecomplex. • project Dockworks: maritiem businesspark met kantoren, een boulevard en horeca. • Modern maritiem cluster met duizenden arbeidsplaatsen in maritieme hoofdkantoren en bij dienstverleners in Waalhaven-Oost (o.a. Smit Internationale). • Glasvezel in heel Stadshavensgebied. • Uitbreiding waternetwerk over de hele regio. • Drijvende bedrijven en woningen in de Waalhaven? • Stadshavens: stad en haven zoals vanouds en toch modern.

HIGHLIGHTS 48

49

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt Maasvlakte 2

De haven van Rotterdam is en blijft het fundament onder de Rotterdamse economie. Veel hoogwaardige bedrijvigheid die in het stadscentrum te vinden is, werkt op de een of andere manier voor of samen met de haven. Om de haven als fundament sterk te houden en nog sterker te maken, heeft die haven ruimte nodig om nieuwe en groeiende bedrijven te huisvesten. Maasvlakte 2 biedt deze ruimte en dat is hard nodig. De huidige Maasvlakte is namelijk bijna uitverkocht. En als de containerontwikkelingen in Azië (bijvoorbeeld Shanghai) een voorbode zijn voor de toekomstige ladingstromen richting Europa, dan komt Maasvlakte 2 geen moment te vroeg. Het nieuwe havengebied biedt Rotterdam tegelijkertijd de kans het (petro)chemische cluster uit te breiden en te verbreden met bijvoorbeeld new industries. New industries zijn nieuwe vormen van bedrijvigheid die voortkomen uit combinaties van al bestaande sectoren, zoals bijvoorbeeld de chemie en de metallurgie. Ook wordt gedacht aan hele nieuwe vormen van energieopwekking, die ervoor moeten zorgen dat de haven ook na het olietijdperk een leidende positie in de wereldeconomie heeft.

HIGHLIGHTS

• De enorme ontwikkeling van containervervoer en -terminals in Azië zal voor een zeer grote groei van containerstromen richting Europa zorgen. • Voor de grootste containerschepen van de wereld is Maasvlakte 2 dé plek in Europa. • Maasvlakte 2 versterkt, in combinatie met de Betuwelijn, de positie van Rotterdam en Nederland als poort van Europa. • Chemie, containers en new industries op Maasvlakte 2 zijn de duurzame fundamenten van de world class port. • Ruimte voor natuur en ecologisch beheer in het havengebied. • Recreatie: windsurfen, kitesurfen, parasailen, natuurwandelingen, zwemmen en zonnebaden. • Maasvlakte 2 maakt Rotterdam groter!

HIGHLIGHTS 50

51

FYSIEKE BRANDPUNTEN

Brandpunt Kansenzones

Rotterdam werkt aan het revitaliseren van verouderde stadswijken. Deze wijken hebben vaak veel potentie, maar hebben net dat zetje – soms een stevige zet – in de rug nodig om uit de neerwaartse spiraal te geraken. Via het verminderen van overheidsregels, het aanpakken van probleempanden, het stimuleren van ondernemerschap en het ondersteunen van initiatieven uit de wijken zelf werkt Rotterdam aan het benutten van deze kansenzones. Het gebied rond de Tarwewijk is uitgeroepen tot Rotterdams eerste Kansenzone.

HIGHLIGHTS HIGHLIGHTS

• Ondernemerschap stimuleren met minder regels. • Gentrification: de opwaartse spiraal. • Tarwewijk als voorbeeld voor meer plekken in de stad. • Now & Wow: de hipste danceclub van Nederland kiest voor de kansenzone. • Studentenhuisvesting als aanjager. • European China Center. • Gratis huizenproject, met investeringsverplichting. • Eetwijk Feijenoord.

52

53

ECO N OMIC DE V E LOPM E NT BOA R D R OTTER DA M

COLOFON

ECONOMIC DEVELOPMENT BOARD ROTTERDAM De Economic Development Board Rotterdam (EDBR) bestaat uit 32 gezichtsbepalende ondernemers en vertegenwoordigers van kunst- en kennisinstellingen uit Rotterdam. In december 2004 is de brochure van de EDBR uitgebracht waarin naast de werkwijze en activiteiten van de EDBR de onderstaande leden nader worden voorgesteld.

J.A. (Jorien) van den Herik Voorzitter Feyenoord Rotterdam

P.C.M. (Paul) Tieman Divisiedirecteur LogicaCMG

prof.dr. F.G.A. (Frans) van der Meché Lid Raad van Bestuur Erasmus MC

G.J. (Ger) van Tongeren Managing Director DCMR

Mw. Drs. M.E.N. (Marlies) Mulder Directeur Scoron

Mr. B.J.R. (Bart) van Tongeren Partner NautaDutilh

Prof. Dr. A.D.M.E. (Albert) Osterhaus Hoogleraar Virologie/Afdelingshoofd Virologie Erasmus MC

Drs. J.A.C.F. (Jasper) Tuytel Voorzitter College van Bestuur Hogeschool Rotterdam

R. (Raymond) Riemen Algemeen Directeur Broekman Group

Drs. G.J.H. (Jos) van der Vegt Directeur Ahoy’ Rotterdam NV

Mw. F.M. (Maritza) Russel Directeur Uitgever Marrein Publications BV

Drs. C.W. (Kees) van der Waaij Voorzitter Directie en Directeur Financiën Unilever Nederland BV

C.W.M.H. (Con) Schoenmakers MBA Voorzitter Districtsdirectie ING Bank Rotterdam

Mr. R.H.J. (Roland) Wondolleck Algemeen Directeur Rotterdam Airport

HET ALGEMEEN BESTUUR VAN DE EDBR Drs. S.R.A. (Steven) van Eijck (Voorzitter) Commissaris Jeugd & Jongerenbeleid, Operatie Jong R.H. (Roelf) de Boer ( Vice-Voorzitter) Voorzitter Deltalinqs/Rotterdam Port Promotion Council

Drs. H.W.J.J. (Henk) de Bruijn Hoofd Corporate Development Havenbedrijf Rotterdam N.V. M.W. (Wim) van Sluis Wethouder Economische Infrastructuur

Drs. S. (Sander) de Iongh (Algemeen Secretaris) Hoofd Projectbureau EDBR

Dr. J.C.G. (Hans) Stam Algemeen Directeur OBR

Prof. Dr. L. (Leo) van den Berg Hoogleraar Regionale en Stedelijke Economie Erasmus Universiteit Rotterdam

Mw. Mr. P. (Petra) Verspui Afdelingshoofd Economie, Werk & Onderwijs, Bestuursdienst Rotterdam

Mw. Mr. W.L. (Wilma) Gillis-Burleson Plv. Voorzitter van de Kamer van Koophandel Rotterdam DE LEDEN VAN DE EDBR Z.J.J. (Zeger) van Asch van Wijck Directeur Odfjell Terminals (Rotterdam) B.V. en Odfjell (Shipping) Netherlands B.V.

Mw. Dr. J.C.M. (Josee) van Eijndhoven Voorzitter College van Bestuur Erasmus Universiteit Rotterdam

P. (Piet) Boekhoud Voorzitter College van Bestuur Albeda College

Prof. Dr. W.A. (Wim) Hafkamp Decaan Faculteit der Sociale Wetenschappen Erasmus Universiteit Rotterdam

Prof. Dr. J.J. (Jaap) van Duijn Chief Strategist Robeco

Mw. Drs. S.P. (Sandra) den Hamer Directeur International Film Festival Rotterdam

Drs. J. (Job) Dura MRE Lid Raad van Bestuur Dura Vermeer Groep NV

54

Mr. S. (Sadik) Harchaoui Directeur/Bestuurder (Lid Raad van Bestuur) Forum (Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling)

LEDEN VAN DE INTERNATIONAL ADVISORY BOARD (IAB) Roelf de Boer (Voorzitter) Voorzitter IAB/Voorzitter Deltalinqs

Gerlach Cerfontaine CEO Schiphol Groep

Drs. S.R.A. (Steven) van Eijck (Vice-Voorzitter) Commissaris Jeugd & Jongerenbeleid, Operatie Jong

Joel Garreau Redacteur Washington Post/Auteur, Verenigde Staten

Alexander Rinnooy Kan Raad van Bestuur ING Groep

Joan Clos Burgemeester van Barcelona

Ben Verwaayen CEO British Telecom

Jorgen Randers Docent Norwegian School of Management, Oslo

Tan Chin Nam Permanent Secretaris Ministerie van Informatie, Communicatie en Kunsten van Singapore

Kees van der Graaf Directeur Voedingsmiddelen Unilever

David Chang CEO Philips China Douglas Rushkoff Auteur, Verenigde Staten

Rein Willems CEO Shell Nederland B.V. Foong Wai Fong Directeur Megatrends Asia

Eero Holstila Directeur Culminatum Ltd, Oy (Finland) 55

COLOFON

Projectbureau EDBR Sander de longh (projectleider & algemeen secretaris EDBR) Natal da Graça Bob Nieman Wendy Broekhoff Suzanne van Hulten Ron Knipscheer Gerwin van der Meulen Gabrielle Muris Monica Plugge Marlize Veldhoen Het projectbureau EDBR is onderdeel van het OBR.

Speciale dank voor hun bijdrage gaat uit naar: A-Life, Arbo-Support Holland b.v., Consonant, Controls Europe BV, Deltalinqs, Ecorys Research and Consulting, Erasmus MC, Erasmus Universiteit Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam, Holterman Autoschade, In Holland, Kamer van Koophandel Rotterdam, Liever Een Origineel ADVIES, OVG Projectontwikkeling, PriceWaterhouseCoopers, Provincie Zuid-Holland, Rand Europe, Rotterdam festivals, SBAW-bureau voor projectontwikkeling, Stadsregio Rotterdam, Tekstin Vorm Journalistieke Producties, THD Groep, Tol Marketing & Communicatie Advies, TU Delft, Van der Linde Party Productions, Van der Valk Vastgoed, van Mei Architecten, VNO NCW West, Young Urbans & Soaked TM, Zwarts & Jansma Architecten.

Deze visie is een product van de Economic Development Board Rotterdam in nauwe samenwerking met het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam

Samenstelling en eindredactie: Natal da Graça

Coördinatie productie: Bob Nieman

Tekstbewerking: Andries Molengraaf (Molengraaf Tekst, Concept en Communicatieadvies)

Vormgeving en Opmaak: IMMITS©2004 Rotterdam

Drukwerk: Thieme MediaCenter Rotterdam

Fotografie: Hannah Anthonysz, Freek van Arkel, Fred Ernst, Fas Keuzenkamp, Marco de Nood, Sea Sky Marrtin.

Januari 2005

56