Economisch Perspectief ABN AMRO Economisch Bureau
Eurozone: goedkopere euro zegen voor economie Rentestap ECB blijft mogelijk nog jaar uit VS: Herstel gehinderd door tegenwind China: Van inflatiezorgen naar zorgen over te uitbundige groei Japan: Bescheiden herstel zet door Nederland: goedkope euro is brandstof voor uitvoermotor
3e kwartaal 2010
Inhoudsopgave Column
1
De wereld in perspectief
2
Rente & valuta
6
Verenigde Staten
8
Eurozone
10
China
12
Japan
14
Duitsland
16
Nederland
17
Verenigd Koninkrijk
19
Rusland
21
Turkije
22
India
23
Brazilië
24
Meest recente cijfers
25
Prognoses industrielanden
26
Prognoses opkomende economieën
29
© Copyright 2010 ABN AMRO Bank N.V. ("ABN AMRO"). Alle rechten voorbehouden. Dit document dient uitsluitend ter informatie en wij geven, hoewel het document is gebaseerd op informatie die betrouwbaar wordt geacht, geen garantie aangaande de juistheid of volledigheid hiervan. ABN AMRO Bank N.V. (ABN AMRO) accepteert geen enkele aansprakelijkheid voor de informatie opgenomen in dit document. De weergegeven marktinformatie alsmede de opinies, prognoses, aannames, schattingen, afgeleide waarderingen en koersdoelstelling(en) die zijn opgenomen in dit rapport en die de opinie van de auteur vormen dateren van de aangegeven datum en kunnen op enig moment zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. Hoewel wij ernaar streven de in dit document opgenomen informatie en opinies naar redelijkheid te actualiseren, kunnen er op grond van de regelgeving, compliancevereisten of andere oorzaken redenen zijn waardoor dit niet mogelijk is. Het gebruik van tekst en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. ABN AMRO is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam.
AFSLUITDATUM: 1 JULI 2010
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Brood en spelen Maar misschien is ‘schuld en boete’ een betere titel. De
meer diepgaande analyse daarvan verwijzen we naar ons
afgelopen weken heb ik me vaak bezondigd aan het roepen
rapport1.
van dingen waarvan ik wist dat ze dubieus waren. Pijnlijk, maar waar. De reden was dat ik de afgelopen weken de dienst-
Met onze theorie in de hand kun je concluderen dat een grote
doende sporteconoom was. Brood en spelen waren mijn
economie met een extern overschot moet winnen. Zo vallen
domein. In die hoedanigheid word je geacht op zijn minst twee
nogal wat grote economieën af. Landen als de VS en Frankrijk
vragen te kunnen beantwoorden: wie wordt wereldkampioen
hebben immers een extern tekort. We kwamen uiteindelijk op
voetbal en wie zou het moeten worden. Die eerste vraag heb ik
Duitsland uit. Duitsland heeft weliswaar een kleinere economie
naar eer en geweten en op basis van gedegen onderzoek naar
dan dat andere land met een spaaroverschot, Japan, maar
de karakteristieken van landen die het WK vaak winnen,
Duitsland heeft een veel hogere importquote. Dat was
beantwoord met: Spanje. Op het moment van het schrijven is
uiteindelijk doorslaggevend.
het nog altijd denkbaar dat zij het inderdaad worden, zeker als de gouden regel dat een slechte start veel goeds belooft, nog
Natuurlijk is dit economie met een knipoog, niet helemaal
altijd opgaat.
serieus te nemen, maar het voorziet wel in een behoefte. En het plaatst op een ludieke manier een toch wel belangrijk
Met de tweede vraag (wie zou wereldkampioen moeten
onderwerp over het voetlicht. Wij zijn geneigd om met enige
worden) komen we op een deel van het voetbalveld dat wij
verontwaardiging te kijken naar landen die op te grote voet
soccernomics noemen. Dat er een relatie is tussen sport en
leven. Aan de andere kant is de boekhoudkundige waarheid
economie is geen spectaculaire uitspraak. Er is nog nooit een
onweerlegbaar dat waar landen tekorten hebben, andere
straatarm land wereldkampioen voetbal geworden. Zonder
landen overschotten hebben. Is het geen redelijke gedachte
kredietcrisis hadden de Engelse voetbalclubs West Ham
dat je niet alleen tekorten moet aanpakken, maar ook
United en Portsmouth er een stuk beter voorgestaan. Zuid-
overschotten, dat beide in gelijke mate moeten boeten?
Afrika heeft het WK niet georganiseerd omdat de regering hoopte dat dan de beker in Zuid-Afrika zou blijven.
Dat is nog maar de vraag. Er is geen sprake van volledige
Imagoverbetering en vergroting van de aantrekkingskracht bij
symmetrie tussen overschot- en tekortlanden. Het is onzin dat
buitenlandse beleggers en investeerders spelen een grote rol.
beide altijd, en altijd in dezelfde mate, zouden moeten werken
Over het imago-effect kun je een boom opzetten. Het aanzien
aan reductie van hun tekorten dan wel overschotten. Externe
van een stad als Barcelona is enorm verbeterd nadat het de
overschotten en tekorten zijn in de eerste plaats niet zonder
Olympische Spelen van 1992 had georganiseerd. Maar ik
meer een teken dat er iets fout zit. Vaak horen ze bij de
betwijfel of dit ook geldt voor Athene (OS 2004). Als dat al zo
ontwikkelingsfase waarin een economie verkeert. Daarnaast
was, dan is het met de perikelen van de afgelopen maanden
kun je in het Griekse geval de problemen niet op fifty fify basis
het positieve imago-effect nu wel volledig van tafel.
toeschrijven aan interne oorzaken enerzijds en het overschot op de Duitse betalingsbalans anderzijds. Griekenland heeft in
Je kunt de relatie ook omdraaien: sport heeft invloed op
de eerste plaats grote microproblemen, zoals een inefficiënte
economie. Dat brengt ons in de buurt van het echte
overheid en niet-concurrerende loonkosten. Die problemen
onderzoeksgebied van soccernomics: het effect van het
moet je volgens mij bij de wortel aanpakken, anders blijven ze
behalen van een WK-titel op de economie. We namen ons
doorzieken. Als Griekse producten goedkoper worden, gaan
uitgangspunt deze keer in het grootste economische probleem
Duitsers er vanzelf meer van kopen en wordt ook het Duitse
van de eenentwintigste eeuw: de kredietcrisis. Onze theorie is
spaaroverschot kleiner.
ongeveer als volgt: de diepste oorzaak van de kredietcrisis is dat er gezinnen, bedrijven, overheden en dus ook landen zijn
Natuurlijk
die teveel lenen terwijl andere landen teveel sparen. Dat zie je
verantwoordelijkheid. Dan is het nog wel de vraag bij welke
hebben
ook
overschotlanden
een
eigen
terug in de overschotten dan wel tekorten op de lopende
sector het spaaroverschot zit. Dat zit anno 2010 in geen enkel
rekeningen van de betalingsbalansen van die landen.
OECD-land (uitgezonderd Zwitserland) bij de overheid. De kunst is dan dus het spaaroverschot van de private sector te
Vervolgens zijn we er als soccernomics-aanhangers van
reduceren, zonder het begrotingstekort van de staat verder op
overtuigd
inwoners
te laten lopen. Dat lukt volgens mij alleen maar door het
optimistischer maakt. Winnen leidt tot meer kooplust en dat
winnen van het vertrouwen van consument en producent,…..
bevordert de economische groei. We stelden onszelf de vraag
of van het WK voetbal.
dat
het
winnen
van
het
WK
de
wie het WK zou moeten winnen om de internationale betalingsbalansonevenwichtigheden te verminderen. Voor een HEIN SCHOTSMAN (020) 628 3800
1
www.abnamro.nl/nl/images/Generiek/.../Specials_-_Soccernomics.pdf 1
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Wereld in perspectief Uit de recessie
uiteindelijk van de inflatie. Toch blijkt uit enquêtes dat de
De wereldeconomie zit in de lift. Een korte blik op de onlangs
inflatieverwachtingen wereldwijd gematigd zijn. Daar is ook alle
gepubliceerde macrodata stemt in ieder geval optimistisch.
reden voor gelet op de overtollige productiecapaciteit. De
Vrijwel alle economieën schreven in het eerste kwartaal
onderbezetting valt onder andere af te lezen aan de
positieve BBP-groeicijfers. De eurozone en de VS kregen in
toegenomen output gaps, het verschil tussen de potentiële en
het eerste kwartaal een impuls vanuit de voorraadontwikkeling.
de
Ook de overheidsuitgaven stuwden in veel landen de BBP-
geldhoeveelheid onderschrijft dat vrees voor inflatie bepaald
groei omhoog. Daarnaast was er in diverse landen ook een
ongegrond is. In de VS valt de groei daarvan terug en in de
verbetering
eurozone is zelfs sprake van krimp. De ervaringen in Japan
te
zien
van
de
consumptie
en
de
bedrijfsinvesteringen. In lijn met de toenemende activiteit trok
feitelijke
productie.
Ook
de
ontwikkeling
van
de
onderschrijven dat vrees voor deflatie eerder op zijn plaats is.
ook de internationale handel aan.
Groei geldhoeveelheid valt terug Wat een verschil met de situatie kort na de val van Lehman
% j-o-j
Brothers. Het financiële verkeer liep toen volledig vast door het faillissement van de Amerikaanse zakenbank. De liquiditeit in het financiële systeem droogde in recordtempo op. Bij gebrek
15 10
aan contante middelen zagen bedrijven zich genoodzaakt hard in te grijpen. De voorraden werden abrupt teruggebracht, investeringen werden stilgelegd en er werd gesnoeid in het
5 0
personeelsbestand. De verslechtering van de arbeidsmarkt in combinatie met de waardedalingen van vermogenstitels noopte gezinnen om eveneens stevig op de rem te staan.
-5 00
02
Massaal sloegen zij aan het sparen. Door de plotselinge
04 Eurozone M3
06
08
10
Verenigde Staten M2
vraaguitval werd de ergste naoorlogse recessie ingeluid. Bron: Thomson Financial
De recessie is de kop ingedrukt door de snelle reactie van de beleidsmakers. Centrale banken verlaagden vlot de rente en
De centrale banken hoeven dus geen haast te maken met hun
troffen liquiditeitondersteunende maatregelen. De Federal
exitstrategie. Dit neemt niet weg dat op termijn de rente weer
Reserve
vijf
omhoog hoort te gaan en het onorthodoxe beleid ongedaan
procentpunten tot 0,25%. Daar was ook alle ruimte voor.
moet worden gemaakt. Centrale bankiers zullen in de loop van
Volgens een vuistregel dient de Amerikaanse centrale bank
2011 met renteverhogingen beginnen, de Federal Reserve wat
het officiële rentetarief met 75 basispunten te verlagen indien
eerder dan de Europese Centrale Bank aangezien de
de inflatie met één procentpunt daalt, en met 50 basispunten
conjunctuurcyclus van de VS voorloopt op die van Europa. Het
als de werkloosheid één procentpunt stijgt. Volgens deze
onorthodoxe beleid zal vermoedelijk pas later ongedaan
vuistregel had de Federal Reserve de rente met wel tien
worden gemaakt. Centrale bankiers hebben weinig ervaring
procentpunten mogen verlagen.
met het terugdraaien ervan en zullen eerst op safe willen
verlaagde
het
officiële
rentetarief
met
spelen. Helaas was zo’n sterke verlaging van het officiële rentetarief niet mogelijk. Gelukkig bood onorthodox beleid een uitweg. De
De stimuleringsmaatregelen van centrale banken zijn begeleid
Federal Reserve heeft de kapitaalmarktrente met 50 tot 75
door flankerend begrotingsbeleid. Om te beginnen hebben
basispunten naar beneden weten te drukken door op grote
overheden geld uitgetrokken om hun financiële sector te
schaal obligaties op te kopen op openbare kapitaalmarkten. De
ondersteunen en zo de kredietverlening te bewaken. Vooral de
invloed van langerenteschommelingen op de economie is naar
Britten hebben diep in de buidel getast. Er zijn in het Verenigd
schatting tot vier keer krachtiger dan die van vergelijkbare
Koninkrijk verplichtingen aangegaan voor in totaal een vijfde
schommelingen van de korte rente. Een 50 tot 75 basispunten
van het BBP. Het goede nieuws is dat een deel van de kosten
lagere kapitaalmarktrente zal dus overeenkomen met een
alweer is verhaald. Een groot aantal banken heeft de tijdelijke
verlaging van het officiële rentetarief met anderhalf tot drie
kapitaalinjecties
procentpunt.
merendeel van de gemaakte kosten op termijn terugvloeien
teruggestort.
Naar
verwachting
zal
het
naar de schatkist. Sommigen vrezen dat het accommoderende monetair beleid tot een stijging leidt van de inflatieverwachtingen, en PHILIP BOKELOH (020) 383 2657
2
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 Behalve via de steun aan het bankwezen hebben overheden
situatie in Griekenland bleek duidelijk minder florissant dan
de vraaguitval gestelpt door naar traditioneel Keynesiaans
eerder was voorgespiegeld. De Grieken hebben nagelaten het
recept de economie te stimuleren. Al geplande investeringen in
voordeel van een door de eurodeelname lage rente te
infrastructuur zijn naar voren gehaald, zodat de nood in de
benutten om de overheidsfinanciën te verbeteren. Daar komt
zwaar door de crisis getroffen bouwsector werd gelenigd.
bij dat de lage rente via een hogere BBP-groei vooral de
Daarnaast zijn er speciale programma’s opgetuigd om
inflatie heeft aangewakkerd. De nadelige kostenontwikkeling
particulieren aan te zetten tot besteden. Autobezitters zijn met
heeft het concurrentievermogen uitgehold. Griekenland kampt
behulp van tijdelijke belastingvoordelen aangemoedigd om hun
daardoor niet met één, maar met twee problemen: de zwakke
oude vierwieler in te ruilen voor een meer milieuvriendelijk
overheidsfinanciën en een pover concurrentievermogen.
nieuw model. Tijdelijke belastingvoordelen zijn ook ingezet om de aanschafkosten op de woningmarkt te verlagen en
De problemen van Griekenland zijn niet uniek. Andere
huizenkopers over de streep te trekken.
Europese landen verkeren in een enigszins vergelijkbare positie, Spanje en Portugal bijvoorbeeld. Deze landen hebben
De belangrijkste Keynesiaanse stimulans voor de economie
niet gemanipuleerd met hun statistieken. Dat neemt niet weg
kwam echter van de zogenaamde automatische stabilisatoren,
dat hun overheidsfinanciën rap verslechteren en dat hun
de lopende inkomsten en de lopende uitgaven van de
concurrentiepositie is aangetast. Een vergoelijking voor Spanje
overheid. Terwijl de belastinginkomsten als gevolg van de
is dat de overheidsfinanciën er bij aanvang van de crisis
lagere activiteit terugvielen, liepen de uitgaven juist op,
relatief gezond voor stonden. Hier staat echter tegenover dat
bijvoorbeeld
De
het Spaanse bankwezen herstructurering behoeft. Een groot
schaarbeweging van lagere belastingen en hogere toelages
aantal van de spaarbanken staat door oninbare leningen aan
ondersteunde de koopkracht van de particuliere sector. Het
de
behoud van koopkracht verschafte zekerheid en boezemde
samengesteld van in totaal EUR 99 mrd om de spaarbanken te
vertrouwen in, wat uiteindelijk de basis legde voor economisch
saneren. Die sanering wordt nu in verhoogd tempo uitgevoerd.
doordat
de
uitkeringen
stegen.
bouwsector
op
lemen
voeten.
Er
is
een
pakket
herstel.
Duur prijskaartje aan kredietrisico In de drup De stimuleringsmaatregelen mogen de economie in het spoor
Rentespread met Duitse Bunds in basispunten
1000
hebben gehouden, tegelijkertijd zijn de overheidsfinanciën door alle inspanningen hard achteruit gehold. Die achteruitgang is
750
relatief beperkt gebleven in de opkomende economieën, maar in de ontwikkelde landen is sprake van een ernstige verslechtering. Het tekort op de begroting in de OESO-landen
500 250
ligt nu gemiddeld op 7,8% van het BBP. De gemiddelde overheidsschuld is nu 95%. Vóór de crisis lagen deze percentages nog op respectievelijk 1,2 en 73. Aanvankelijk was de zorg over de verslechtering van het begrotingssaldo en de schuldpositie niet heel groot. De
0 09
10 Portugal
Griekenland
Spanje
Italië
Bron: Thomson Financial
overheden moesten vooral doorgaan met uitgeven. Een te vroege bijstelling van het stimuleringsbeleid zou het fragiele
Overheden hebben plotseling haast om orde op zaken te
herstel volgens de heersende opvatting in de kiem smoren.
stellen. De rentepremies tussen hoog- en laaggekwalificeerde
Bovendien zouden toekomstige bezuinigingsmaatregelen de
landen zijn fors opgelopen. De beslissing van kredietbureaus
overheidsfinanciën op termijn wel weer gezond krijgen. Een
om ratings naar beneden bij te stellen wakkerde de vrees over
verhoging van de pensioenleeftijd zou de toekomstige lasten al
de houdbaarheid van de overheidsfinanciën extra aan. De
aanzienlijk kunnen verlagen. Bovendien zou de economie baat
Europese Unie was pas bereid een helpende hand toe te
hebben van structurele hervormingen van arbeids- en
steken toen Griekenland in de gevarenzone kwam en ook
productmarkten. Dat soort aanpassingen zou extra groei
andere landen dreigde mee te sleuren. Het heeft samen met
opleveren en tot aanvullende belastinginkomsten leiden. Een
het IMF een steunpakket opgetuigd van EUR 750 mrd.
geruststellende gedachte.
Hiermee zijn de financieringsnoden in ieder geval voor de komende jaren gelenigd.
Die geruststellende gedachte verdween als sneeuw voor de zon toen financiële markten twijfels kregen over de Griekse
Ondanks de enorme omvang is het pakket lauw ontvangen.
overheidsfinanciën, nadat uitkwam dat de Grieken hun
Het lange dralen van de kapitaalkrachtige lidstaten om de
financiële statistieken hadden gemanipuleerd. De financiële
armlastige partners te ondersteunen werd op de financiële
PHILIP BOKELOH (020) 383 2657
3
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 markten uitgelegd als gebrek aan vertrouwen tussen de verschillende lidstaten. Dat beeld leidde tot speculaties over
Een compromis tijdens de G20 top in Toronto lag dan ook voor
het voortbestaan van de euro, die prompt in waarde kelderde.
de hand. Er is afgesproken de begrotingstekorten in drie jaar te
Alle commotie ten spijt, staat de euro nog ver boven het
halveren. Daar konden zowel de Amerikanen als de Duitsers
historische
van
mee thuiskomen. De wereldleiders kwamen ook op andere
koopkrachtverschillen nog altijd licht overgewaardeerd. Een
dieptepunt.
De
munt
is
op
basis
terreinen tot een halfwassen vergelijk. Zo is de afronding van
verdere waardedaling zou de Europese uitvoersector goed
de Doha-onderhandelingen opnieuw met een jaar uitgesteld tot
uitkomen.
eind 2011. Na de aanslagen in New York was het voornemen nog om zo snel mogelijk knopen door te hakken over de
Twijfels over houdbaarheid sturen euro omlaag
liberalisering van de internationale handel. Dat zou de wereldeconomie duurzaam een steuntje in de rug geven. Inmiddels zijn wij tien jaar verder. Ook ten aanzien van de
1.75
financiële sector was de coördinatie gebrekkig. Wel is duidelijk 1.50
dat de banken de omvang en de kwaliteit van hun
1.25
kapitaalbuffers significant moeten versterken. De leiders zeggen zich aan te zullen sluiten bij het Bazels comité, dat
1.00
regels voor internationale banken opstelt.
0.75
De Amerikanen nemen nu het voortouw met de hervorming
0.50 00
02
04
06
GBP/EUR
08
van de financiële sector. Het Huis van Afgevaardigden heeft
10
overeenstemming bereikt over een wetsvoorstel. Aanname van
USD/EUR
de wet door het Congres betekent President Obama’s tweede belangrijke overwinning na de hervorming van het zorgstelsel.
Bron: Thomson Financial
De banken moeten meer kapitaal aanhouden en mogen nog De oplopende renteverschillen en de speculaties over het
slechts 3% van hun eigen kapitaal in hedgefondsen en private
uiteenvallen van de euro, hoe onwaarschijnlijk ook, hebben de
equity steken. Verder zijn de mogelijkheden om te handelen in
alarmbellen in de Europese hoofdsteden doen rinkelen.
credit default swaps beperkt. Het overgrote gedeelte van de
Europese regeringen proberen het vertrouwen op de financiële
derivatenhandel
markten
zal
plaatsvinden
op
beurzen
of
via
elkaar
in
zogenaamde clearing houses, zodat deze markt transparanter
lastenverzwaringen
en
wordt. De banken zullen verder testamenten moeten opstellen,
structurele hervormingen. Kostenbesparingen en structurele
zodat eventuele liquidatie minder problemen oplevert. De
hervormingen zullen de economische groei op korte termijn het
fragmentatie van het toezicht op de financiële sector blijft
minst
helaas intact, hoewel er een Financial Oversight Board komt,
te
herstellen
uitgavenbeperkende
belemmeren
en
overtreffen
maatregelen,
en
op
lange
termijn
juist
positief
beïnvloeden. Lastenverzwaringen zullen de economische groei
waarin alle toezichthouders zitting zullen nemen.
echter afremmen. Dat is dan ook het grote twistpunt tussen de Verenigde Staten en Europa. De Europeanen, lees Duitsland
De Europeanen zijn iets minder slagvaardig. Toch is er
en andere landen met een fors overschot op de lopende
intensief overleg over aanscherping van het toezicht op
rekening zoals Nederland, zouden volgens de lezing van de
banken en andere spelers in de financiële sector, zoals
Amerikanen te weinig verantwoordelijkheid nemen voor het
kredietbeoordelaars. Er gaat in Europa veel aandacht uit naar
herstel van de mondiale economie.
speculatieve beleggers. Die worden niet beschouwd als kanaries in de mijn die vroegtijdig een zuurstoftekort
Hoe verder?
signaleren, zoals in de Angelsaksische traditie, maar eerder
Het gevaar dat de economie door de terugtrekkende beweging
als degenen die zuurstoftekort creëren. Bovendien is besloten
van de overheid alsnog in zogenaamde een double dip vervalt,
stresstesten te organiseren bij de vijfentwintig belangrijkste
is niet te verwaarlozen. Toch moeten de risico’s niet worden
Europese
overdreven. Ten eerste zullen de bezuinigingen bij de overheid
bekendgemaakt. De stresstesten zijn controversieel, omdat er
ruimte verschaffen aan centrale banken om langer vast te
geen achtervang is wanneer een bank er zwak uit komt. Toch
houden aan een accommoderend monetair beleid. Ten tweede
is besloten de test uit te breiden en nog meer Europese
is het vertrouwen in de economie verbeterd. Gezinnen en
banken onder de loep te nemen.
banken.
De
resultaten
worden
eind
juli
bedrijven stoffen één voor één hun eerder uitgestelde plannen af. De inhaalvraag helpt de economie weer op de been.
Eerdere stresstesten van Moody’s op dertig banken geven
Bezuinigingen zullen het groeitempo weliswaar afremmen,
enige gemoedsrust. Geen van de banken had extra kapitaal
maar doen geen afbreuk aan het onderliggende herstel, zeker
nodig. De balansen van banken zijn sinds de uitbraak van de
niet als de saneringen gefaseerd worden doorgevoerd.
kredietcrisis verbeterd. Eenzelfde conclusie volgt ook uit de
PHILIP BOKELOH (020) 383 2657
4
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 rapportages van het IMF. Volgens de multilaterale instelling is er vooruitgang geboekt met de afschrijvingen op oninbare leningen. Bovendien is de omvang van de oninbare leningen niet zo omvangrijk als aanvankelijk voorzien. Dat verklaart ook waarom de kredietcondities niet verder worden aangescherpt.
Economische kerngetallen 2009
2010 % j-o-j
2011
Bruto Binnenlands Product Verenigde Staten Eurozone Japan
-2,4 -4,1 -5,2
3,1 1,2 3,5
3,0 1,4 1,8
Emerging Azië Latijns-Amerika Centraal- en Oost-Europa
6,0 -2,2 -5,4
8,3 5,0 4,1
7,7 4,0 3,9
Industrielanden Opkomende economieën Wereld
-3,3 2,3 -0,6
2,5 6,6 4,5
2,2 6,1 4,1
Inflatie Verenigde Staten Eurozone Japan
-0,3 0,3 -1,3
2,0 1,4 -0,6
1,9 1,5 0,6
Officiële tarieven Verenigde Staten (Fed) Eurozone (ECB)
0,25 1,00
0,25 1,00
1,75 1,75
Korte rente (3m) Verenigde Staten Eurozone Japan
0,5 0,7 0,5
0,6 1,0 0,4
2,0 2,0 0,7
Lange rente (10jr) Verenigde Staten Eurozone Japan
3,8 3,4 1,3
3,8 3,0 1,5
4,8 3,8 2,2
Banken zijn niettemin voorzichtig met krediet verlenen, onder andere vanwege de beperkte vraag, maar ook met het oog op onzekerheid
over
toekomstige
kapitaalvoorschriften.
Het
kredietmechanisme kan weer een positieve bijdrage leveren aan de economische ontwikkeling, zodra de lucht geklaard is. Herstel van de kredietverlening is ook nodig gelet op de berg herfinancieringen in de komende jaren. Terwijl de ontwikkelde economieën extra kredietverlening kunnen gebruiken, wordt deze in sommige opkomende landen juist voorzichtig afgeremd om oververhitting van de economie te voorkomen. Zo hebben de centrale banken van Brazilië en India het officiële rentetarief verhoogd, en moeten banken in China hogere kapitaalbuffers aanhouden. De Chinese inflatie is vooralsnog laag, maar dreigt op te lopen vanwege stijgende
jaarultimo’s %
looneisen. Enig soelaas komt van de wisselkoers. Onlangs is de slippende koppeling van de yuan aan de dollar losgelaten, een geste die in eerste instantie tot doel had de Amerikanen te lijmen. Die verwijten de Chinezen er oneerlijke handelspraktijken op na te houden. Een geleidelijke appreciatie van de yuan ondersteunt de binnenlandse koopkracht en helpt de internationale handelsonevenwichtigheden te verminderen. De onevenredige economische ontwikkeling onderstreept de verschuivende machtsbalans tussen de opkomende en de opkomende markten op een duidelijk hoger niveau blijven
Wisselkoersen USD per EUR JPY per USD
liggen. Hoewel de tijdelijke impulsen van de voorraad-
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
ontwikkelde landen. De gemiddelde BBP-groei zal in de
niveaus, jaarultimo’s 1,43 93
1,15 100
1,10 114
ontwikkeling en de overheidsstimulansen wegvallen, blijft de groei in 2011 grotendeels intact. De centrale banken hebben niettemin
tijd
voordat
zij
hun
accommoderende
beleid
intrekken. Het vooruitzicht van renteverhogingen en een duurzaam
herstel
zal
de
kapitaalmarktrente
uiteindelijk
omhoog duwen. De rentepremies zullen dichter naar elkaar kruipen als de rust op de financiële markten weer is teruggekeerd. Differentiatie tussen risicovolle en risicoarme vermogenstitels blijft niettemin bestaan. Daarmee heroveren de financiële markten hun disciplinerende invloed.
PHILIP BOKELOH (020) 383 2657
5
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Rente en valuta VS
en de deflatie gaat verdwijnen. Een waardevermindering van
Wij vinden een renteverhoging vóór de vergadering van de
de yen lijkt eraan te komen. Als de bereidheid toeneemt om
FOMC in april 2011 onwaarschijnlijk. De recente reeks van
risico’s te nemen, zal de yen depreciëren.
teleurstellende cijfers lijkt bij leden van de FOMC twijfels te hebben gezaaid over de houdbaarheid van het huidige herstel.
Australië
Bovendien is er niets wat erop wijst dat de inflatie op korte
De conjuncturele vooruitzichten zijn goed. De uitvoer profiteert
termijn oploopt. Het is duidelijk dat een nieuwe recessie heel
van de sterke groei in Azië. Het producentenvertrouwen
slechts zou uitkomen. Beleidsmakers hebben niet veel
bevindt zich op een hoog niveau. Data over consumenten
instrumenten meer om een volgende recessie te bestrijden.
geven een gevarieerd beeld. We verwachten een BBP-groei
Daarom is de Fed waarschijnlijk eerder beducht voor zo’n
van zo’n 3% in 2010 en 2011. De sterke bevolkingsgroei
recessie dan voor de inflatierisico’s op de lange termijn.
ondersteunt de economie. Sinds de stijging van de cash rate in mei wacht de centrale bank af. Zij is onzeker over het verdere
Eurozone
verloop van de inflatie. Gegeven de economische dynamiek
De maatregelen die de ECB heeft genomen vanwege de
verwachten we nog wel enkele renteverhogingen in 2010 en
ernstige onrust op de financiële markten, heeft gevolgen voor
2011. Omdat de verhogingen minder spectaculair zijn dan
de timing van haar rentebeleid. Gelet op de huidige
tijdens vorige cycli, verwachten we dat de munt nog wat zal
omstandigheden in de eurozone, de vooruitzichten voor groei
afkalven ten opzichte van de Amerikaanse dollar.
en inflatie en het (in 2011) verkrappende begrotingsbeleid voorzien we geen rentestap voor juni 2011. Ondanks het
Verenigd Koninkrijk
reddingsplan voor eurozonelanden in nood hield de neer-
Ondanks de recente appreciatie is het pond nog altijd relatief
waartse druk op de Duitse lange rente (safe haven) aan. Als
laag gewaardeerd ten opzichte van de euro. Naarmate het
het vertrouwen (langzaam) weerkeert, zal de Duitse rente weer
herstel doorzet, kan het pond verder aan kracht winnen. De
oplopen. Vanwege de voortzettende economische groei zal de
hogere waardering helpt de inflatierisico’s te bedwingen. De
lange rente de komende kwartalen geleidelijk stijgen. De euro
inflatie is opgelopen tot 3,7%. De stijging was vooral toe te
is de achterliggende maanden in waarde gedaald. We voorzien
schrijven aan tijdelijke factoren. De Bank of England kan haar
een verdere verzwakking van de euro. De verklaring ligt in de
kruit daarom droog houden. Het Asset Purchase Facility
groei- en renteverschillen tussen de VS en de eurozone, die
programma, waarmee voor GBP 200 mld aan obligaties is
beide de dollar zullen ondersteunen.
opgekocht om liquiditeit te creëren, zal voorlopig niet worden teruggedraaid. Het wegvallen van extra aankopen leidt wel tot
China
opwaartse druk op de lange rente.
De eerste vijf maanden van het jaar heeft de Peoples Bank of China, door middel van ‘morele druk’ en het verhogen van de
Nieuw-Zeeland
kasreserveverplichting voor banken, de groei van nieuwe
De economische groei lijkt een blijvertje. Het herstel zal echter
leningen goed onder controle weten te houden. Het resultaat is
bescheiden zijn omdat zowel producenten als consumenten
dat eind mei iets meer dan helft van de doelstelling voor dit
weten dat ze hun schulden moeten reduceren. Het zal niet
jaar was gerealiseerd. Vooruitkijkend naar het einde van het
meevallen het externe tekort terug te dringen. Vergoedingen
jaar zijn wij van mening dat de centrale bank haar doelstelling
voor buitenlandse beleggers leiden tot steeds meer uitstroom
van maximaal CNY 7,5 biljoen aan nieuwe leningen zal kunnen
van kapitaal. We verwachten nog wel enkele renteverhogingen
realiseren. Na 23 maanden is de koppeling van de renminbi
tussen nu en eind 2011. Toch zal de rente minder hoog
aan de Amerikaanse dollar in juni losgelaten. Wij verwachten
worden dan op de toppen van vorige cycli. Daarom denken we
dat de Chinese munt dit jaar ongeveer 4% aan waarde zal
dat de NZD in deze periode wat zal verzwakken. Bovendien
winnen tegenover de Amerikaanse munt.
blijft het risico bestaan dat de munt op een gegeven moment fors deprecieert. Beleggers kunnen maar zo het vertrouwen
Japan
kwijtraken in deze munt omdat zij vrezen dat de grote
De BoJ is ervan overtuigd dat de economie zich herstelt maar
buitenlandse schuld tot onoverkomelijke problemen leidt.
weet ook dat de deflatie slechts traag verdwijnt. De overheid zet de BoJ onder druk om de financiële markten forser te
Zweden
ondersteunen. De BoJ regeert daar halfslachtig op. We
De economie herstelt sneller dan verwacht. Toch heeft de
verwachten dat het nog wel een jaar duurt voordat de BoJ haar
centrale bank (Riksbank) de rente nog niet gewijzigd, omdat de
tarieven verhoogt. De lange rente daalde. We verwachten een
onzekerheden in de eurozone neerwaartse risico’s versterken.
langzame stijging van deze rente, omdat het herstel doorgaat
Wij verwachten deze zomer een eerste renteverhoging,
ECONOMISCH BUREAU (020) 628 1058
6
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 gevolgd door een gematigd verkrappend beleid op weg naar
India
2011. De inflatie zal stijgen richting 2% in 2011. De koers van
We gaan er van uit dat de groothandelsprijzen tegen het einde
de kroon zal worden bepaald door twee factoren: de
van het jaar zullen afvlakken naar onder de 8%. Dit zal volgens
economische groei en de richting van de euro. Zodra de onrust
ons de Reserve Bank of India voldoende ruimte bieden om
in de eurozone wat afneemt, zou een tijdelijk herstel van de
voorlopig een pauze in te lassen met betrekking tot haar
euro ook versus de kroon kunnen plaatsvinden. Op de lange
renteverhogingen, om vervolgens de repo-rente opnieuw met
termijn denken we echter dat de kroon verder kan blijven
75 basispunten te verhogen in oktober.
stijgen ten opzichte van de euro. Brazilië Noorwegen
Om oververhitting te voorkomen zal de centrale bank het
De centrale bank, de Norges Bank, heeft haar verwachtingen
monetair beleid in de komende periode met nog 125 tot 150
met betrekking tot de rentes naar beneden bijgesteld. Dit houdt
basispunten verhogen om daarna weer voor een ruime periode
in dat er voor dit jaar geen rentestijgingen meer worden
rond een niveau van 11,50 pas op de plaats te maken.
verwacht. Ook heeft de centrale bank haar groeiramingen verlaagd naar 1,75% voor 2010 vanwege de aanhoudende onzekerheden over de economische ontwikkelingen. De kroon heeft sterk geprofiteerd van de hogere olieprijzen gedurende de afgelopen kwartalen. Wij verwachten een iets lagere olieprijs in de tweede helft van dit jaar. Dit zou het opwaartse potentieel van de kroon kunnen beperken. Wij verwachten dat de inflatie omlaag blijft gaan in zowel dit als komend jaar. Zwitserland De economie blijft gematigd groeien, naar verwachting ook in 2011. De centrale bank (SNB) heeft haar groeiverwachtingen naar boven toe bijgesteld en verwacht dat de inflatie onder de 1% te blijven. Ondanks de sterke frank wordt een eerste renteverhoging in het laatste kwartaal van 2010 verwacht. De frank heeft een recordhoogte bereikt tegenover de euro vanwege eurozwakte. Ook heeft de centrale bank aangegeven niet meer in de valutamarkt te interveniëren zolang er geen deflatierisico is. Bij het huidige sentiment kan de frank nog iets verder appreciëren. Zodra de rust terugkeert in de eurozone kunnen winstnemingen en mogelijke verbale interventies door de SNB ervoor zorgen dat de frank iets in waarde afneemt. Rusland Naar verwachting zal de centrale bank de rente gedurende een langere tijd op het huidige niveau van 7,75% handhaven, maar bij tegenvallende groeicijfers is een kleine verdere rentedaling zeer goed mogelijk. Turkije Vanwege de gunstige inflatievooruitzichten zal de centrale bank zeer waarschijnlijk tot ver in 2010 een pas op de plaats maken, om vervolgens de beleidsrente te verhogen.Wij verwachten gedurende de rest van het jaar geen grote schommelingen in koers van de Turkse lira tegenover de Amerikaanse dollar.
ECONOMISCH BUREAU (020) 628 1058
7
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Verenigde Staten Tegenwind voor het herstel
Industrieel herstel voorbij de piek
Het herstel van de Amerikaanse economie verliep tot voor kort
De situatie is heel onzeker, maar per saldo menen we dat de
uiterst voorspoedig. Het stimulerende beleid van de overheid
recent
en de centrale bank zorgden samen met de omkering van de
gerechtvaardigd is. Allereerst zij opgemerkt dat conjunctureel
voorraadcyclus voor een behoorlijke economische groei. En
herstel zich zelden in een rechte lijn ontwikkelt. De mondiale
sinds het begin van het jaar lijdt de economie geen
industriële productie is de laatste twaalf maanden sterk
banenverlies meer, maar is juist sprake van een toenemend
gegroeid. De indrukwekkende stijging van het ondernemers-
aantal banen. Dat is belangrijk omdat groei van de
vertrouwen in de sector getuigt daarvan. De ISM- index is
werkgelegenheid een fundament legt onder inkomensgroei
vanaf een dieptepunt van 32,5 in december 2008 gestegen
waardoor het economisch herstel houdbaar wordt. De
naar een piek van 60,4 in april 2010. Dat is historisch gezien
positieve ontwikkelingen op de huizenmarkt vormden een
een heel hoog niveau en een afzwakking ligt dan doorgaans in
ander stukje in de puzzel van het herstel. Dit beeld werd nog
de rede. Dat de index in mei iets daalde naar 59,7 is dan ook
aangevuld met aantrekkende export en een betere werking
geen grote verrassing. Dat wil niet zeggen dat de productie zal
van het kredietmechanisme. Door het herstel van de
gaan dalen, maar wel dat het groeitempo van de productie wat
bedrijfswinsten konden zo ook de bedrijfsinvesteringen weer
zal temperen. Dat kan evenmin verbazing wekken, want de
aantrekken. Al met al was dit een bemoedigend plaatje.
industriële productie is tussen juni 2009 en mei 2010 gegroeid
opstekende
angst
voor
een
double
dip
niet
in een tempo van bijna 9% per jaar. Die groei was zo hoog Maar de laatste weken neemt de zorg toe dat het herstel zich
doordat de voorraadcyclus is omgeslagen terwijl ook het
niet zal voortzetten. Diverse indicatoren zijn de laatste tijd wat
eindverbruik van industriële producten is aangetrokken. Maar
zwakker uitgevallen dan verwacht. De banengroei in mei viel
uiteindelijk kan de productie slechts groeien in een tempo dat
tegen en de vooruitgang op de huizenmarkt lijkt te zijn gestopt
gelijk is aan dat van de vraag. De productiegroei zal de
en te hebben plaatsgemaakt voor een terugval van de
komende tijd derhalve behoorlijk terugvallen, maar wel positief
huizenverkopen. Verder is er vrees dat de restrictieve
blijven.
maatregelen in de opkomende landen de internationale conjunctuur wat zullen kunnen schaden. Ten slotte helpt de
Industriële productie en fabrieksorders
crisis in Europa niet.
% j-o-j
10
20
5
10
6
0
0
4
-5
-10
-10
-20
BBP-groei %
8 6 4
2
2 0 -2
0 -30
-15
-2
-4 -6
-4
-8
-6 00
01
02
03
04
05
06
% k-o-k geannualiseerd (l.a.)
07
08
09
00
01
02
03
04
05
Industriële productie (l.a.)
06
07
08
09
10
Nieuwe opdrachten (r.a.)
Bron: Bloomberg
10
% j-o-j (r.a.)
Bron: Bloomberg
Huizenmarkt worstelt met afloop belastingvoordeel Het herstel op de huizenmarkt lijkt tamelijk abrupt ten einde te zijn gekomen. De stijging van de huizenprijzen die zich sinds
Een teken dat spelers op de financiële markten zich
het laatste deel van vorig jaar heeft voorgedaan, boet aan
ongemakkelijk voelen, is de daling van de kapitaalmarktrente.
kracht in. Veel spectaculairder is de recente daling bij de
Niet lang geleden bedroeg het effectieve rendement op 10-
woningverkopen.
jarige staatsleningen nog bijna 4%, maar inmiddels is dat
nieuwbouwwoningen met maar liefst 32,7% ten opzichte van
gezakt naar iets meer dan 3%. Dat is nog altijd hoger dan het
april. Het absolute aantal verkochte woningen was het laagste
dieptepunt van de lange rente dat werd bereikt na het omvallen
ooit, dat wil zeggen voor zolang deze cijfers systematisch
van Lehman Brothers. Veel scheelt het echter niet.
worden geregistreerd. Dat is dus sinds het begin van de jaren
In
mei
daalde
het
aantal
verkochte
zestig. Het aantal verkochte bestaande woningen daalde 2,2% mom. Deze ontwikkeling lijkt in direct verband te staan met de HAN DE JONG (020) 628 4201
8
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 afloop van het belastingvoordeel dat huizenkopers tot eind
door de verbetering van de bedrijfswinsten. Wij zien hierin
april genoten. Net als bij de beëindiging van een slooppremie
voorlopig geen kentering optreden. Dat betekent dat het
voor auto’s is het altijd moeilijk in te schatten hoezeer dit soort
investeringsherstel zal doorzetten. Gelet op het sterke –en
faciliteiten de vraag tijdelijk heeft opgestuwd. Doordat het
begrijpelijke – verband tussen investeringen en banengroei,
geboden belastingvoordeel fors was, ligt het voor de hand dat
impliceert dat per saldo dat de verbetering op de arbeidsmarkt
veel huizenkopers hun aankoop naar voren hebben gehaald
zich zal voortzetten. Dit vormt het belangrijkste fundament voor
om van het voordeel te profiteren. Onvermijdelijk krijg je dan
aanhoudende economische groei. Wij denken daarom dat de
een forse terugslag als het voordeel afloopt. Maar de terugval
huidige twijfel over het herstel de komende tijd weer geleidelijk
bij de huizenverkopen lijkt toch wel wat al te fors. Er waren dan
zal verdwijnen.
ook wat incidentele factoren van administratieve aard die het cijfer van de verkoop van nieuwbouwwoningen negatief
Startpunt monetaire verkrapping uitgesteld
hebben vertekend. Voordat negatieve conclusies worden
De verklaring die de Fed na haar laatste beleidsvergadering
getrokken, is het wellicht verstandig om de cijfers van de
heeft uitgegeven, suggereert dat het moment van rentestijging
komende maanden af te wachten. De combinatie van sterk
verder in de toekomst ligt dan wij tot nog toe hadden
gedaalde prijzen, lage hypotheekrente en de banengroei
verondersteld. Dachten wij tot voor kort dat de Fed de rente in
maakt het waarschijnlijk dat de woningverkopen binnenkort
december van dit jaar voor het eerst weer zou verhogen, nu
toch weer zullen aantrekken.
lijkt het ons dat de eerste rentestap pas in april volgend jaar zal worden gezet. De recent wat tegenvallende economische
Investeringen zijn de sleutel
cijfers hebben bij de Fed kennelijk toch ook wat twijfel gezaaid.
In mei groeide het aantal banen met 431.000, terwijl op
Bovendien is er geen enkel teken van aantrekkende inflatie.
536,000 banen was gerekend. Dat zijn hoge aantallen, maar
De kerninflatie ligt zelfs dichtbij een historisch dieptepunt.
bedacht dient te worden dat de overheid veel mensen tijdelijk in dienst heeft genomen ten behoeve van de volkstelling die in
Ook de ontwikkelingen in Europa, waar de crisissfeer direct
de VS eens per tien jaar wordt gehouden.
een negatieve weerslag heeft gehad op de werking van en liquiditeit op sommige financiële markten, zetten de Fed aan
Orders duurzame goederen vs werkgelegendheid
tot voorzichtigheid. Een herhaling van de ontwikkelingen na de teloorgang van Lehman Brothers wil men zeker vermijden. De
% j-o-j
Fed wil niet riskeren dat het conjuncturele herstel in de kiem
20
4
10
2
Men realiseert zich immers dat een nieuwe conjuncturele
0
0
neergang pijnlijk zal kunnen zijn doordat de beleidsmakers
wordt gesmoord doordat het beleid te vroeg wordt verkrapt.
over weinig instrumenten of manoeuvreerruimte beschikken
-10
-2
-20
-4
er de voorkeur aan geven risico te nemen op het terrein van
-30
-6
inflatie. En die risico’s lijken in ieder geval vooralsnog beperkt.
95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10
Orders duurzame goederen (3m voortschrijdend gem., l.a.) Werkgelegenheid (r.a.) Bron: Bloomberg
Ook hier lijkt het echter prematuur om negatieve conclusies te trekken. De maandelijkse werkgelegenheidscijfers kenmerken zich door een zekere volatiliteit. Een tegenvaller van 100.000 in een maand valt eigenlijk binnen de normale volatiliteit.
om een nieuwe recessie het hoofd te bieden. Daarom zal men
Economische kengetallen Verenigde Staten 2009
Bruto Binnenlands Product Particuliere consumptie Investeringen Uitvoer Invoer Inflatie Uurlonen
Bovendien staat een tegenvallende ontwikkeling op de arbeidsmarkt haaks op diverse andere indicatoren. Enquêtes onder ondernemers duiden juist op een verder herstel van de werkgelegenheid. Ook de aanhoudende groei van het aantal tijdelijke banen is een indicatie van voortgaand herstel van de
Werkloosheid (% gemiddeld) Lopende rekening (% BBP) Saldo federale overheid (% BBP)
banengroei is de investeringsgeneigdheid. En die trekt juist
USD per EUR Korte rente (3m) Lange rente (10j staats)
aan. Cijfers van de orders voor duurzame goederen indiceren
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
arbeidsmarkt. Maar de belangrijkste ontwikkeling voor de
2010 2011 % mutaties -2,4 3,1 3,0 -0,6 2,5 2,8 -18,3 2,5 6,7 -9,5 10,4 8,1 -13,8 9,4 7,3 -0,3 2,0 1,9 2,7 2,0 2,1 niveaus 9,3 9,3 7,7 -3,6 -3,3 -3,6 -9,9 -9,7 -7,9 jaarultimo’s 1,43 1,15 1,10 0,3 0,6 2,0 3,8 3,8 4,8
een voortzetting van het investeringsherstel. Dit wordt gevoed
HAN DE JONG (020) 628 4201
9
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Eurozone Economische groei omhoog in voorjaar
worden afgeleid uit de cijfers van sommige lidstaten. De
Nadat de economische groei vaart had verloren, was in het
particuliere consumptie daalde weer iets na een lichte toename
voorjaar weer sprake van een flinke versnelling. Bovendien
in het voorgaande kwartaal. De consument houdt de hand nog
wijzen voorlopende economische indicatoren erop dat de groei
op de knip. Wel is sprake van steeds meer uitgestelde vraag.
in de nabije toekomst aanhoudt.
De uitvoer profiteert van het sterke herstel van de wereldhandel en steeg in het eerste kwartaal fors met 2,5% k-o-k. De
In het eerste kwartaal bedroeg de groei slechts 0,2% k-o-k. Dat
invoer steeg echter nog harder. Dat drukte het BBP 0,5%-punt.
was het tweede tegenvallende kwartaal op rij, omdat het BBP in het slotkwartaal van 2009 maar met 0,1% was gestegen. In
Verschuiving van binnenlandse bestedingen naar uitvoer
diverse landen werd de groei in het begin van het jaar
Voorlopende economische indicatoren lieten in maart en april
afgeremd door het koude winterweer. Zo leidde sneeuw-
een heel sterke verbetering zien. Dat wijst op een krachtige
overlast in Duitsland tot problemen, vooral in de bouw (-3,8%
groei in het tweede kwartaal - deels dankzij een inhaaleffect na
k-o-k) en daaraan gerelateerde sectoren. De flink lagere
het winterkwartaal. In mei kwam aan de verbetering van de
productie in de bouw drukte het BBP in de eurozone met 0,2%.
(meeste)
In Duitsland, Frankrijk, Nederland en België groeide de
verrassend was gezien de onrust op de financiële markten. In
economie in het eerste kwartaal slechts licht, terwijl Italië een
juni zagen we dat beeld opnieuw. Maar er waren ook
groei van 0,5% k-o-k liet optekenen (na een krimp eind 2009).
indicatoren die weer stegen, zoals de Duitse Ifo-index en de
Verrassend was dat de Spaanse economie eindelijk weer
Economisch-sentimentindicator van de eurozone. We gaan er
groeide, na zeven kwartalen van teruggang (of stagnatie).
daarom van uit dat de groei voorlopig aanhoudt.
voorlopende
indicatoren
een
eind,
wat
niet
Griekenland staat er slecht voor, wat ook blijkt uit de krimp van 0,8% k-o-k. Na zes kwartalen van krimp is het Griekse BBP met in totaal ruim 4% afgenomen.
Sentimentindicator wijst op verdere groei % j-o-j
index
5,0
120
Bezettingsgraad stijgt, maar is nog altijd laag
110 2,5
%
100
88 0,0
90
84
80 -2,5 70
80
60
-5,0
76
96
98
00
BBP (% j-o-j; l.a.)
72
02
04
06
08
10
Economisch-sentimentindicator (r.a.)
Bron: Thomson Financial
68 90
92
94
96
98
00
02
04
06
08
10
Bron: Thomson Financial
De vraag is of het aangetaste vertrouwen op de financiële markten (toch) overslaat naar producenten en consumenten. Sowieso
lijkt
het
waarschijnlijk
dat
de
binnenlandse
De particuliere consumptie en de totale investeringen daalden
bestedingen onder druk komen en minder zullen toenemen
en remden daarmee de BBP-groei duidelijk af. De voorraad-
dan we eerder aannamen. Dat kan het gevolg zijn van
opbouw droeg echter 0,8%-punt bij aan de groei, terwijl ook de
verslechterd sentiment. Daarnaast presenteren steeds meer
overheidsconsumptie steeg. De investeringen (-1,1% k-o-k)
landen maatregelen om hun overheidsfinanciën op orde te
daalden voor de achtste achtereenvolgende keer. Dat weer-
brengen. Dat zal vanaf 2011 de groei drukken.
spiegelt de aanhoudend lage bezettingsgraad van het machinepark in de industrie. Deze is weliswaar duidelijk ge-
Daar staat tegenover dat de uitvoer van de eurozone baat
stegen ten opzichte van het dal in de zomer van 2009, maar
heeft bij de goedkopere euro. We gaan ervan uit dat de euro
ligt nog altijd flink lager dan het niveau van begin 2008. In de
nog meer zal verzwakken waardoor de Europese concurrentie-
nabije toekomst zal de investeringsactiviteit dan ook nog
positie verder verbetert. Hoewel de verzwakking van de euro
worden gedrukt. Dat neemt niet weg dat sommige typen
een teken is van tanend vertrouwen, is dit een zegen voor de
investeringen (bijv. machines) al wel lijken te stijgen, zoals kan
economie. Omdat het moeilijk is om de ‘binnenlandse’
NICO KLENE (020) 628 4204
10
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 economie te stimuleren, zal de eurozone in staat zijn meer
trekken (wel wordt een hair cut toegepast). Verder besloot de
groei uit het ‘buitenland’ te halen.
Bank om toch weer onbeperkt liquiditeit tegen 1% te verschaffen via de driemaands herfinancieringstransactie. Der-
De economie groeit in 2010 naar verwachting met 1¼%.
gelijke transacties zullen nog worden uitgevoerd in juli,
Volgend jaar houdt het herstel aan, maar door budgettaire
augustus en september. Tevens heeft de ECB weer een zes-
saneringsmaatregelen zal de groei weinig hoger uitkomen.
maands transactie uitgevoerd. Ten slotte koopt zij publiek en privaat schuldpapier op op de secundaire markt om slecht
Inflatie blijft laag in 2010
functionerende marktsegmenten weer in beweging te brengen.
In juni liep de inflatie terug van 1,6% naar 1,4% (voorlopig
Om eventuele inflatoire effecten te neutraliseren, worden de
cijfer). Bij het begin van het jaar was de inflatie 1%. Voor de
extra liquide middelen via andere maatregelen (deposito’s)
stijging in de maanden maart-mei waren vooral energieprijzen
weer uit de markt gehaald.
verantwoordelijk. De kerninflatie (exclusief prijzen voedsel en energie), was stabiel rond 0,8%. We denken dat de inflatie vrij
Naar onze mening hebben deze maatregelen gevolgen voor
stabiel kan blijven dankzij de nog altijd forse overcapaciteit in
de timing van de renteverhogingen. Het is uiterst onwaar-
de economie.
schijnlijk geworden dat de ECB dit jaar nog de rente verhoogt. Daar komt bij dat ook de Fed de rente later zal verhogen
Renteverhoging ECB blijft mogelijk nog een jaar uit
(voorjaar 2011). Gelet op de huidige omstandigheden in de
De ontwikkelingen op de financiële markten zijn dit jaar sterk
eurozone, de vooruitzichten voor groei en inflatie en het (in
beïnvloed door de problemen rond de overheidsfinanciën van
2011) verkrappende begrotingsbeleid denken we niet dat de
Griekenland en diverse andere eurozonelanden. Dit werd
ECB de rente eerder zal aanpassen dan de Fed. We voorzien
zichtbaar in de forse toename van het renteverschil tussen
geen rentestap voor juni 2011.
enerzijds Griekenland en de andere ’probleemlanden’ en anderzijds Duitsland (en Nederland). Daarbij is de Duitse lange
Ondanks het reddingsplan hield de neerwaartse druk op de
rente gedaald doordat beleggers kozen voor veiligheid. Verder
Duitse lange rente aan. Dat kan nog even zo blijven. Maar als
kwam de euro onder druk. In de eerste week van juni zakte de
het vertrouwen (enigszins) weerkeert, zal de Duitse rente
munt net onder USD 1,20. Dat was een koersdaling van 20%
waarschijnlijk weer oplopen. Vanwege de voortzettende
vergeleken met begin december.
economische groei zal de lange rente de komende kwartalen geleidelijk stijgen.
De voornaamste zorg was of Griekenland wel in staat zou zijn aan zijn schuldverplichtingen te voldoen en of er bereidheid
De euro heeft zich recentelijk licht hersteld naar 1,225 eind
bestond om resoluut de overheidsfinanciën te saneren.
juni. Hoewel enig verder herstel niet is uitgesloten, voorzien we
Aarzelend besloten de eurozonelanden steun te verlenen.
voor de iets langere termijn een verdere verzwakking van de
Begin mei werd in samenwerking met het IMF besloten tot
euro. De verklaring ligt in de groei- en renteverschillen tussen
leningen aan Griekenland tot maximaal EUR 110 miljard voor
de VS en de eurozone die beide de dollar zullen ondersteunen.
een periode van drie jaar. De onrust hield echter aan en dreigde over te slaan naar andere landen met zeer zwakke
Economische kengetallen eurozone 2009
overheidsfinanciën. De eurozonelanden besloten toen tot een vangnetplan
van
(aanvankelijk)
EUR
750
miljard
voor
eurolanden in nood. Het voornaamste onderdeel van dit plan bestaat uit leningen, verstrekt via een speciaal vehikel, die worden gegarandeerd door de eurozonelanden. Het gaat om een periode van drie jaar. De middelen worden beschikbaar gesteld tegen strenge voorwaarden. Ook hier participeert het IMF. Het plan moet het eurozonelanden mogelijk maken hun financieringsbehoefte in de komende drie jaren te dekken als hun dat niet lukt op de openbare markt. Het gaat er in feite om ‘tijd te kopen’! Het probleem wordt niet fundamenteel aan-
Bruto Binnenlands Product Particuliere consumptie Investeringen Uitvoer Invoer Inflatie Loongroei
-4,0 -1,0 -11,0 -13,2 -11,8 0,3 2,8
Werkloosheid (% gemiddeld) Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP)
9,4 -0,6 -6,6
USD per EUR JPY per EUR Refi-rente Korte rente (3m) Lange rente (10j staats)
1,43 133 1,00 0,7 3,4
gepakt. De probleemlanden moeten zelf drastisch hun financiën op orde brengen. Enkele landen hebben inmiddels aanvullende saneringsmaatregelen aangekondigd. Ook de ECB heeft maatregelen genomen. Eerst besloot zij de minimumeis inzake de rating van Grieks onderpand in te
NICO KLENE (020) 628 4204
2010 2011 % mutaties 1,2 0,1 -2,8 7,9 6,9 1,4 1,5 niveaus
1,4 0,4 1,5 6,7 4,6 1,5 1,5
10,2 10,3 0,1 0,4 -6,8 -5,1 jaarultimo’s 1,15 115 1,00 1,0 3,0
1,10 125 1,75 2,0 3,8
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
11
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
China Van inflatievrees naar zorgen om te uitbundige groei
deze extra maatregelen al weer teruggedraaid, omdat
Drie maanden geleden was het centrale thema van het artikel
simpelweg de behoefte niet meer aanwezig is.
inflatie. Wij hebben toen beargumenteerd dat de inflatie verder zou stijgen naar een niveau van 4% eind van het jaar. We
Gegeven deze ontwikkelingen zijn wij dan ook niet bezorgd
hebben echter tevens beargumenteerd dat er geen reden was
over een algehele oververhitting van de economie, enkele
voor bezorgdheid omdat de overheid succesvol zou zijn met
deelmarkten van de economie uitgezonderd. De economische
haar pogingen om de prijsstijgingen te bedwingen.
groei heeft inderdaad in het eerste kwartaal met 11,9% een niveau bereikt dat zichtbaar boven de trendgroei ligt (10%),
De ontwikkelingen de afgelopen drie maanden hebben onze
met dus inflatoire druk als gevolg. Wij gaan er echter van uit
visie onderstreept. De inflatie is opgelopen van 2,7% j-o-j in
dat door de genomen maatregelen de economische groei naar
februari naar 3,1% j-o-j in mei. Echter, gegeven onze raming
het einde van het jaar toe zichtbaar zullen reduceren tot onder
van 4% j-o-j eind van het jaar (met een gemiddelde van 3,5%
de trendgroei, waardoor de opwaartse druk op de prijzen zal
voor 2010) is het merendeel van de prijsstijgingen achter de
afnemen. Met andere woorden, wij gaan ervan uit dat de
rug. Wij zien zelfs lichte neerwaartse risico’s voor onze
Chinese beleidsmakers op koers liggen wat betreft het
inflatievisie. Dat komt ten eerste door de recente wijziging in
gedirigeerd laten afkoelen van de economie.
het wisselkoersbeleid. Na de munt 23 maanden op rij de facto gekoppeld te hebben aan de Amerikaanse dollar, hebben de
BBP feitelijk en trendgroei
Chinese beleidsmakers in juni beslist deze koppeling los te
% j-o-j
laten en meer flexibiliteit in de koers van de renminbi te introduceren. De verwachte appreciatie van de renminbi zal een drukkend effect op de importprijzen hebben. Voorts draagt de recente zwakte in de grondstofprijzen bij aan het afnemen van de inflatiedruk. Fundamenteler bezien, berust onze visie op de maatregelen die de overheid sinds het begin van dit jaar aan het implementeren is. Zo is de monetaire autoriteit sinds het
3 2 1 0 -1 -2 -3 -4 05
laatste kwartaal van 2009 zeer succesvol met het terugdringen
10
Kerninflatie
Een aandachtspunt vormt de maatregelen die de overheid 36 34 32 30 28 26 24 22 20
60 50 40 30 20 10 0 -10 -20 07
09
De huizenmarkt
% j-o-j
06
08
Bron: CEIC, berekeningen Economisch Bureau ABN AMRO
Investeringen en nieuwe projecten
05
07
Feitelijk groei -/- trend groei
van het groeitempo van de geldhoeveelheid. Dit is afgevlakt van 29,4% in oktober 2009 naar 21,0% j-o-j in mei.
06
08
Nieuw opgestarte projecten (l.a.)
09
10
Investeringen (r.a.)
neemt om de oververhitting op de huizenmarkt te bevechten. De maatregelen betreffen zowel het beperken van de vraag als het verhogen van het aanbod. In de komende maanden zal volgens ons het effect van de maatregelen goed merkbaar worden en zal de oververhitting op de huizenmarkt zichtbaar afnemen. Een veel gehoorde stelling is dat deze maatregelen zo bot zijn dat ze hun doel voorbij schieten en de economie zeer negatief zullen raken. Wij zijn het met deze stelling niet eens. Ten eerste zijn deze maatregelen gericht op de commerciële
Bron: CEIC
vastgoedmarkt (kantoorgebouwen
e.d.)
en
zal dus
de
woningbouw door de overheid gewoon voortgang vinden. Ten Deze afname van de geldgroei is direct gerelateerd aan de
tweede: als de commerciële huizenbouw geheel tot stilstand
afvlakking van de investeringsgroei en het aantal nieuw
zou komen, zal volgens ons de overheid niet aarzelen om
opgestarte projecten. Na het uitzonderlijke jaar 2009 waarin de
bijvoorbeeld de investeringen in infrastructurele projecten weer
overheid het aantal infrastructurele projecten gigantisch heeft
op te krikken om zo het negatieve effect op de economie te
opgevoerd om de mondiale neergang te bevechten, worden
beperken.
SERDAR KUCUKAKIN + (020) 629 5086
12
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 Van productie naar consumptieve vraag
Over een langere periode bezien, moet natuurlijk een
Naast de hierboven beschreven ontwikkeling is er nog een
inschatting gemaakt worden van de verwachte loonstijging en
andere trend waarneembaar in de economie die wellicht nog
de groei van de beroepsbevolking om een uitspraak te doen
belangrijker is. Dat is de verschuiving van het accent van de
over de mogelijk hogere inflatie als gevolg van te snel
groei van productie naar consumptieve vraag.
stijgende loonkosten.
Hierboven is reeds uiteengezet dat de investeringsgroei de
De stijging van het minimumloon met 20% was duidelijk een
voorbij maanden behoorlijk is afgevlakt. Parallel aan deze
gebaar van de overheid om de sociale onrust onder de
ontwikkeling lijkt de groei van de industriële productie in 2010
bevolking te verminderen. Wij verwachten derhalve niet dat het
zich te stabiliseren zo rond de 17% j-o-j, waarbij een
minimumloon telkens met zo’n omvang verhoogd zal worden.
neerwaartse tendens niet is uitgesloten. Aan de andere kant
Voorts zal weliswaar de groei van de beroepsbevolking de
zijn bij de consumptieve bestedingen in de vorm van
komende jaren afvlakken om vanaf 2018 om te slaan in een
detailhandelsverkopen vanaf een groeitempo van 18% j-o-j
krimp, maar door de voortdurende migratie van het platteland
juist duidelijk opwaartse tendensen waarneembaar.
naar de steden zal de industrie in de kustregio’s ook op de middellange
termijn
kunnen
putten
uit
goedkope
De toename van de werkgelegenheid geeft een stimulans aan
arbeidskrachten. De urbanisatie in China is de voorbije
de particuliere bestedingen. Dat geldt des te meer voor de
decennia fors gestegen van 20% naar 50%, maar de
beslissing van de overheid om het minimumloon met 20% te
verstedelijking heeft nog een lange weg af te leggen wanneer
verhogen. Daar lage inkomens in vergelijking met hoge(re)
we kijken naar landen als Japan waar deze ratio thans 90% is
inkomens
of naar Zuid-Korea en Taiwan waar de urbanisatiegraad rond
een
groter
deel
van
de
inkomensstijging
consumptief besteden, zal de verhoging van het minimumloon
de 80% ligt.
relatief een groter effect sorteren dan een algehele stijging van
Beroepsbevolking
de werkgelegenheid.
% j-o-j
De combinatie van deze trends aan zowel de vraag- als
2.0
aanbodkant van de economie maakt dat de particuliere bestedingen niet alleen in absolute zin, maar ook relatief aan
1.5
belang winnen als aanjager van de Chinese groei. 1.0
Bijdrage aan groei
0.5 Procentpunten
0.0
16
-0.5
12
95
8
00
05
10
15
20
25
Bron: CEIC
4 0
Economische kengetallen China 2009
-4 2005
2006
2007
Vooraden
Particuliere consumptie
Investeringen
Handel
2008
2009
Overheidsconsumptie
Bron: EIU
Looninflatie? De stijging van de lonen kent potentieel echter ook een
BBP Inflatie Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP) Overheidsschuld (% BBP)
keerzijde: inflatie. Wij maken ons niet zoveel zorgen om. De
CNY per USD CNY per EUR
stijging van het minimumloon is beperkt tot de industrie in de
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
2010 2011 % mutaties 8,7 10,0 9,4 -0,7 3,5 3,0 niveaus 6,1 5,2 5,0 -2,2 -3,1 -2,8 16,9 18,2 19,3 jaarultimo’s 6,83 6,55 6,25 9,8 7,6 6,9
kustregio’s. Voorts moet niet vergeten worden dat de nominale groei van de economie zo rond de 17% ligt. Met andere woorden: een loonstijging van 20% is niet veel hoger dan de economie zou kunnen dragen.
SERDAR KUCUKAKIN + (020) 629 5086
13
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Japan Bescheiden herstel zet door
afgeschreven activa en efficiencyverbeteringen. Uitbreiding
De ontwikkelingen in het tweede kwartaal hebben ons ervan
van de productiecapaciteit is meestal niet aan de orde.
overtuigd dat het herstel doorzet. Cijfers over de groei in het eerste kwartaal wezen ook al in die richting. In het eerste
Bestellingen van machines door bedrijven
kwartaal steeg het BBP met maar liefst 1,2% (k-o-k). De uitvoer trok opnieuw de kar met een toename van 6,9%. Bedrijfsinvesteringen liepen op met 0,6%. De particuliere consumptie steeg met 0,4%. Dat laatste was deels te danken aan stimulerende maatregelen van de overheid. Japan profiteert van de opbloeiende wereldhandel. De uitvoer
JPY miljard
1400 1200 1000
en de industriële productie groeien voortdurend fors, zij het dat 800
het groeitempo terugloopt (j-o-j). De productieniveaus van vóór de kredietcrisis zijn nog lang niet bereikt. Bedrijven plukken de
600
vruchten van de sterke conjunctuur in de omringende landen. Bovendien
hebben
ze
door
herstructureringen
00
hun
winstgevendheid opgepoetst. Aan de andere kant heeft de
02
04
06
08
10
Bron: Thomson Financial
exportsector last van de vooral ten opzichte van de euro sterk geapprecieerde yen. Ongeveer 7% van de Japanse uitvoer
De werkloosheid is de afgelopen drie maanden licht gestegen.
wordt afgerekend in euro’s (50% in USD en 40% in yen). Maar
Toch suggereren andere graadmeters dat de arbeidsmarkt
er zijn ook indirecte effecten. De concurrentiekracht op derde
aantrekt. Er wordt meer overgewerkt. Het aantal vacatures is
markten neemt af door de zwakke euro. Duitsland is
gestegen. De daling van de lonen gaat minder hard dan
bijvoorbeeld een lastige concurrent, vooral op de Chinese
voorheen. De recente stijging van de werkloosheid heeft te
markten voor auto’s, chemicaliën en machines.
maken met de weer oplopende participatiegraad.
Zwakkere euro tast Japanse concurrentiepositie aan
Het consumentenvertrouwen stijgt voortdurend sinds begin 2010. Dat komt door de verbeterde arbeidsmarkt. De consument wordt ook naar de winkel gelokt door overheids-
180
maatregelen om de aanschaf van energiebesparende artikelen
160
te
stimuleren.
We
verwachten
dat
de
consumptieve
bestedingen de stijgende lijn kunnen vasthouden. Wel zal de
140
groei ervan in de loop van het jaar afnemen omdat de
120
stimulerende maatregelen van de overheid dan aflopen. 100
Al met al verwachten we dat 2010 een succesvol jaar zal zijn
80 jun-08
dec-08
jun-09 EUR/JPY
dec-09
jun-10
USD/JPY
met economische groei over een breed front. Volgend jaar zal het groeicijfer wat lager zijn. Dat heeft twee oorzaken: de Amerikaanse en Chinese economie doen het wat rustiger aan
Bron: Thomson Financial
en de binnenlandse vraag wordt afgeremd omdat stimulerende maatregelen van de overheid worden teruggedraaid.
Door winststijgingen is de cash flow flink toegenomen. Hierdoor kunnen bedrijven investeren zonder te lenen. De
Deflatie zal langzamerhand verdwijnen
belangrijkste indicator van de toekomstige investeringen, de
De producentenprijzen stegen in mei voor het eerst sinds
bestellingen van machines, laat een verbetering zien sinds de
december 2008. Dat kwam vooral door opgelopen grondstof-
zomer van 2009. Toch is de omvang van de investeringen nog
prijzen. Kijkend naar consumentenprijzen was de deflatie in
altijd bescheiden als je het vergelijkt met het niveau van voor
juni in Tokio (loopt een maand voor op de landelijke cijfers)
de crisis. Ondernemers weten heel goed dat het mondiale
0,9%. In januari was het prijspeil in Tokio 0,5% lager dan vijf
herstel wordt bedreigd door de ontwikkelingen in de EU. We
maanden later, in juni. De deflatie blijft afnemen sinds oktober
verwachten dat de investeringsgroei doorzet, maar hard zal het
vorig jaar toen een prijsdaling van 2,4% werd vastgesteld. We
niet gaan; het zal zich beperken tot de vervanging van
denken dat dit proces doorgaat omdat de conjunctuur zich gunstig ontwikkelt, al zijn de risico’s juist hier groot. Een
HEIN SCHOTSMAN (020) 628 3800
14
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 belangrijke factor in dit verband is de loonontwikkeling
(Nog) geen Griekse toestanden
waarover we al hebben gerept.
De problemen in Griekenland hebben de afgelopen maanden discussie aangewakkerd over de Japanse staatsschuld. De
Deflatoire druk neemt af
situatie in Griekenland is echter niet te vergelijken met die in Japan. Terwijl de lange Griekse rente afgelopen voorjaar de
% j-o-j
pan
3
uitrees,
daalde
het
Japanse
tarief.
De
Japanse
staatsschuld is veel hoger dan die in Griekenland (200% versus 120% van het BBP). De Japanse schuld luidt echter 0
volledig in binnenlandse valuta. Bovendien is de schuld grotendeels
in
handen
van
binnenlandse
institutionele
beleggers. Zolang het land een fors spaaroverschot heeft, zal
-3
de omvangrijke schuld niet tot problemen leiden. Daarom voorzien we geen problemen gedurende de eerste paar jaar. -6
Het spaaroverschot zal echter vroeg of laat verdwijnen. Als de 00
02 04 Consumentenprijzen
06 08 10 Index lonen, 6m voortschr. gem.
vergrijzing doorgaat, zal de spaarquote vermoedelijk dalen. Genoeg werk dus voor de regering. De politieke situatie is
Bron: Thomson Financial
echter rommelig sinds het vertrek van premier Junichiro De centrale bank (BoJ) heeft aangegeven haar wat ze noemt
Koizumi in 2006. De vorige keer schreven we dat de
extreem accommoderend beleid voort te zetten. De bank is
wittebroodsweken van de nieuwe coalitie na de historische
ervan overtuigd dat de economie in de herstelfase zit. In juni
overwinning van de DPJ voorbij waren. Nu, drie maanden
was ze voor de derde achtereenvolgende keer positiever in
later, is ook het huwelijk voorbij. Het eerste enthousiasme over
haar verklaring over de stand van de economie. Maar de BoJ
de nieuwe regering, zonder jarenlange alleenheerser LDP, was
weet ook dat de deflatie slechts traag verdwijnt. De overheid
snel verdwenen. Premier Yulio Hatoyama trad begin juni af, na
zet de centrale bank vaak onder druk om de financiële markten
minder dan negen maanden in functie te zijn geweest. De
forser te ondersteunen. De BoJ reageert daar halfslachtig op.
genadeklap
Dat is begrijpelijk. Het heeft geen zin extra liquiditeit in de
Amerikaanse legerbasis niet te sluiten ondanks eerdere
markt te pompen zolang de trage groei van de kredietverlening
toezeggingen om dit wel te doen. Zijn opvolger is de vroegere
niet door een stagnerend aanbod komt maar door geringe
minister van Financiën Naoto Kan. Hij schijnt zich meer dan
kredietbehoefte van de private sector. Daarom verwachten we
zijn voorganger bewust te zijn van de noodzaak van
de komende maanden geen grote beleidsaanpassingen. Het
schuldreductie.
zal nog wel een jaar duren voordat de BoJ haar tarieven
consumptieartikelen verhoogd moet worden, maar nu nog niet,
verhoogt. De politieke druk op de BoJ om meer te doen, zal
is echter een wel erg grijsgedraaide plaat. Als de verkiezingen
doorgaan. Zo is voorgesteld een inflatiedoel te formuleren,
voor het Hogerhuis in juli een voor de regeringspartijen
maar de BoJ wil dat niet. Ze vindt dat zo’n doelstelling de
ongunstige uitslag hebben, wordt het nemen van belangrijke
ruimte verkleint om tijdig op andere zeepbellen te anticiperen.
besluiten nog lastiger.
De lange rente daalde in het tweede kwartaal ondanks de verontrustende staatsschuld. Zorgen over een double dip zijn
was
de
Zijn
beslissing
boodschap
om
dat
een
de
In het tweede kwartaal is de yen tegenover de dollar geapprecieerd van 93,5 naar 88,5. Dit gebeurde vooral in de tweede helft van juni. Na de aanpassing van het Chinese forex-beleid zijn de valuta’s van landen die veel naar China
2009 Bruto Binnenlands Product Particuliere consumptie Investeringen Uitvoer Invoer Inflatie Loongroei
tijd is. Als de bereidheid om risico’s te nemen groter wordt en de rentemarges met de VS groter worden, zal de munt depreciëren. We verwachten geen interventies om de koers van
de
yen
te
verzwakken.
Interventies
zijn
contraproductief en hebben lastige politieke implicaties.
soms
op
2010 2011 % mutaties
-5,2 -1,0 -19,2 -23,4 -16,8 -1,3 -4,1
3,5 1,9 3,6 25,8 10,6 -0,6 2,4 niveaus
1,8 1,0 8,2 8,8 11,4 0,6 0,0
Werkloosheid (% gemiddeld) Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP)
5,1 2,8 -7,2
4,9 3,3 -7,6 jaarultimo’s
4,3 3,5 -8,3
JPY per USD JPY per EUR Korte rente (3m) Lange rente (10j staats)
93 133 0,5 1,3
exporteren, in waarde gestegen. We blijven de mening toegedaan dat een waardedaling van de yen een kwestie van
belasting
Economische kengetallen Japan
hardnekkig. We verwachten een langzame stijging van deze rente, omdat de deflatie gaat verdwijnen.
impopulaire
100 115 0,4 1,8
114 125 0,7 2,2
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
HEIN SCHOTSMAN (020) 628 3800
15
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Duitsland Sterke acceleratie groei in het voorjaar
onze verwachting tot ver in 2011 verder in waarde zal dalen,
Na twee magere kwartalen, is de groei in het tweede kwartaal
moet Duitsland zijn positie op de internationale markten verder
krachtig versneld. Voorlopende economische indicatoren doen
kunnen verbeteren. De uitvoergroei, die nog hoger zal uitvallen
vermoeden dat de groei in de nabije toekomst aanhoudt.
dan we eerder dachten, biedt tegenwicht voor de wat gematigder binnenlandse ontwikkeling.
Zowel in het laatste kwartaal van 2009 als in het eerste kwartaal van dit jaar nam het BBP met 0,2% k-o-k toe. Het
We noemden al de gestegen spaarquote. Deze wijst op
cijfer van eind vorig jaar was opwaarts herzien van 0%. Begin
uitgestelde vraag naar goederen en diensten. Als het
dit jaar heeft de groei geleden onder het zeer winterse weer.
vertrouwen weer wat toeneemt, zouden deze bestedingen alsnog gerealiseerd kunnen worden. De koopbereidheid is in
De groei in het eerste kwartaal kan geheel worden toe-
juni
geschreven aan voorraadvorming en de overheidsconsumptie.
consumptiegroei. Aan de andere kant kan het vertrouwen
De particuliere consumptie daalde opnieuw, voor de derde
worden
keer op rij. Dat heeft mede te maken met het beëindigen van
overheidsfinanciën van diverse eurozonelanden. Daar komt
de slooppremies voor auto’s. De gezinsspaarquote steeg in het
nog bij dat aan het expansieve begrotingsbeleid een einde
eerste kwartaal naar 11,6% van het beschikbaar inkomen - het
komt.
hoogste niveau sinds 1994. Het geeft aan dat de consument
aangekondigd om het tekort terug te dringen. Het totale pakket
heel voorzichtig is, ondanks de dalende werkloosheid. De
bedraagt EUR 80 miljard voor de komende vier jaar. In 2011 is
detailhandelsomzet bleef in april en mei gemiddeld stabiel.
het bedrag EUR 11 miljard of 0,4% van het BBP. Dat zal de
duidelijk
toegenomen.
gedrukt
En
ook
door
de
Duitsland
Dat grote
heeft
kan
wijzen
op
problemen
meer
rond
de
bezuinigingsmaatregelen
groei afremmen, maar zeker niet smoren. De bruto-investeringen namen af met 1,6% (-1,0% slotkwartaal 2009) als gevolg van een forse krimp bij de bouwinvesteringen.
De inflatie steeg van 0,8% in januari naar 1,2% in mei, vooral
Zonder deze laatste categorie namen de investeringen toe met
als gevolg van de energieprijsontwikkeling. In juni zakte de
0,6%. Investeringen in machines stegen met 1,6% k-o-k.
inflatie weer naar 0,9% (voorlopig cijfer). De kerninflatie (zonder de prijzen van voedsel en energie) schommelde rond
De exportsector profiteert van het krachtige herstel van de
0,8% in de eerste vijf maanden. De nog steeds bestaande
wereldhandel. De uitvoer steeg met 2,6% k-o-k (2,7%
overcapaciteit in de economie remt prijsstijgingen af. De inflatie
gemiddeld in de voorgaande twee kwartalen). De invoer ging
beweegt in het tweede halfjaar tussen 1 en 1½%.
nog veel harder (+6,1%), waardoor de internationale handel negatief bijdroeg aan de BBP-groei (-1,1%-punt; Q4 +1,6%-pt).
Samengevat wijzen voorlopende indicatoren als de Ifo-index en de inkoopmanagersindices voor de nabije toekomst op
Ifo-index wijst op hogere groei
aanhoudende groei. Het BBP stijgt dit jaar met zo’n 1,8%.
8
110 105
4
Economische kengetallen Duitsland 2009
100 95
0
90 85
-4
80 -8
75 92
94
96
98
BBP (% j-o-j; l.a.)
00
02
04
06
08
10
Ifo-index 6m verwachtingen (r.a.)
Bron: Thomson Financial
We denken dat de uitvoer de motor blijft van het herstel. De
Bruto Binnenlands Product Particuliere consumptie Investeringen Uitvoer Invoer Inflatie HICP Contractlonen
-4,9 -0,1 -9,0 -14,5 -9,5 0,4 0,4 2,7
1,8 -1,0 -0,4 8,7 8,3 1,1 1,1 1,2 niveaus
1,7 0,7 3,1 6,5 5,0 1,4 1,4 1,3
Werkloosheid (% gemiddeld) Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP)
8,1 4,9 -3,3
7,8 5,9 -5,2 jaarultimo’s
7,7 6,1 -4,5
USD per EUR Korte rente (3m) Lange rente (10j staats)
1,43 0,7 3,4
samenstelling van het Duitse exportpakket sluit goed aan bij de vraag vanuit de opkomende economieën, vooral China. De uitvoer naar dat land steeg 60% j-o-j in de maanden februariapril. Het aprilcijfer was wel wat minder sterk dan dat in de
2010 2011 % mutaties
1,15 1,0 3,0
1,10 2,0 3,8
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
voorgaande maanden. Dankzij de goedkopere euro, die naar NICO KLENE (020) 628 4204
16
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Nederland Hogere groei
is het gebruikelijk herstelpad van de economie. In het eerste
Na een tijdelijke vertraging in het eerste kwartaal lijkt de groei
kwartaal steeg de uitvoer met liefst 4% k-o-k. Met de invoer
in het voorjaar weer flink te zijn aangetrokken. En voorlopende
ging het echter nog harder (+6%), waardoor de internationale
economische indicatoren wijzen op aanhoudende groei.
handel deze keer negatief bijdroeg aan de groei. De forse invoerstijging
Groei begin dit jaar vertraagd …
had
waarschijnlijk
te
maken
met
de
voorraadopbouw.
In de zomer van 2009 is de economie uit de recessie gekomen. In de drie kwartalen sinds midden vorig jaar is de
Bezettingsgraad omhoog, maar nog altijd laag
economie gemiddeld een ½% k-o-k gegroeid. Begin dit jaar viel de groei echter terug. Dat kwam mede door het koude
%
88
winterweer. Daardoor werd de activiteit in de bouw en gerelateerde sectoren flink gedrukt. De bouwproductie, die vorig jaar al een daling liet zien, ging nog eens 5,7% k-o-k onderuit.
84 80
Het BBP steeg met ¼% in het eerste kwartaal, voornamelijk dankzij voorraadopbouw en de particuliere consumptieve
76
bestedingen. Door de koude winter viel de gasconsumptie namelijk fors hoger uit. Ook de autoverkopen stegen: het aantal kentekenregistraties lag in het eerste kwartaal 18% hoger dan een jaar geleden (laatste kwartaal 2009: -4% j-o-j).
BBP-groei houdt aan volgens PMI
72 90
92
94
06
98
00
02
04
06
08
10
Bron: Thomson Financial
… maar weer versneld in het voorjaar
6
65
Voorlopende economische indicatoren hebben sinds februari
4
60
een forse verbetering laten zien. Dat wijst op een flink hogere
2
55
0
50
-2
45
Er zijn nog weinig ‘harde’ cijfers beschikbaar voor het tweede
-4
40
kwartaal. De industriële productie steeg sterk in april (+2,4%
-6
35
m-o-m). Jaar-op-jaar bedroeg de groei ruim 10%. Toch ligt de
00
01
02
03
04
05
BBP (% j-o-j; l.a.)
06
07
08
09
10
PMI (r.a.)
groei in het tweede kwartaal; er is sprake van een inhaaleffect na de ‘winter-dip’.
productie nog altijd duidelijk onder het niveau van voor de recessie in het begin van 2008. De orderontvangst steeg ook in april (+6% m-o-m), volgend op eveneens sterke cijfers in
Bron: Thomson Financial, Markit NEVI
februari en maart. Verder ligt de subindex ‘nieuwe orders’ van de inkoopmanagersindex (PMI) ruim boven de 50. Een PMI
De particuliere investeringen namen verder af. Dat was niet
hoger dan 50 wijst op groei. De cijfers duiden op een verdere
echt verrassend gezien de lage bezettingsgraad van de
groei van de industriële productie in de komende maanden.
productiecapaciteit. Maar niet alle investeringscategorieën lieten nog een daling zien. Wel gingen de woninginvesteringen
Naar verwachting blijft de consumptiegroei laag. Dat kan
en vooral die in GWW verder omlaag (k-o-k). De investeringen
worden verklaard uit lagere loonstijgingen en het afgenomen
in transportmiddelen, die een reeks van kwartalen waren
consumentenvertrouwen. Aan het herstel van dat vertrouwen
afgenomen, namen begin van het jaar weer toe. De uitgaven
is begin dit jaar een einde gekomen. Vervolgens zette een
aan machines en computers laten zelfs al drie kwartalen een
daling in. Dat zal te maken hebben met de grote problemen
stijging zien, waardoor de jaar-op-jaargroei nu weer positief is.
rond de overheidsfinanciën in een aantal eurozonelanden en
Er is trouwens nog niet sprake van uitbreidingsinvesteringen,
ook met de berichten over noodzakelijke bezuinigingen (in
maar van vervanging en efficiencyverbetering (ter versterking
diverse rapporten die in het voorjaar werden gepubliceerd en
van de concurrentiekracht van bedrijven).
de verkiezingsprogramma’s). Aan de andere kant heeft de werkloosheid een daling ingezet. In januari-maart werd een
De uitvoer profiteert van de krachtige uitbreiding van de
piek van 5,8% van de beroepsbevolking bereikt. Het laatste
wereldhandel en is daardoor de motor van de BBP-groei. Dat
cijfer is 5,6%. We gaan ervan uit dat de werkloosheid nog wat
NICO KLENE (020) 628 4204
17
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 oploopt, maar veel zal dat niet meer zijn. Dat hoeft het vertrouwen dus niet langer sterk te drukken.
Al met al kan de economie dit jaar 1½% groeien. Dat is iets minder dan onze oude raming. Dit heeft vooral te maken met
In juni is het producentenvertrouwen iets gedaald. Dit ver-
de lager-dan-verwachte groeicijfers eind vorig jaar en begin dit
trouwen kan worden gedrukt door de problemen van
jaar, die de gemiddelde groei van 2010 wat drukken. Volgend
Griekenland en enkele andere landen, die het sentiment op de
jaar kan de groei ongeveer gelijk uitkomen.
financiële markten al flink hadden aangetast. Denkbaar is dat het producenten- (en consumenten)vertrouwen verder onder
Overheidstekort en -schuld gestegen
druk komt - met negatieve effecten op de binnenlandse bestedingen. Aan de andere kant zijn de Duitse Ifo-index en de
% j-o-j
4
Economisch-sentimentindicator voor de eurozone in juni juist weer gestegen. Wellicht is ook de dip in het Nederlandse
3
producentenvertrouwen van tijdelijke aard. De tijd zal het leren. 2
Uitvoer stijgt verder 1 170
70
160
60
150
0 03
04
05
06 Inflatie
50
07
08
09
10
Kerninflatie
140 130 120 07
40
Bron: CBS; 2010-’11 eigen ramingen
30
Inflatie omhoog in de zomer
08 09 10 Uitvoervolume goederen (index; l.a.)
In de eerste vijf maanden van het jaar was de inflatie vrij stabiel rond 1%. De inflatie bleef laag door de forse
PMI exportorders (index; r.a.)
overcapaciteit van de economie. Het effect daarvan zal ook in
Bron: CBS, Markit NEVI
het tweede halfjaar merkbaar zijn. Toch zal de inflatie stijgen. Dat komt doordat het effect van de zeer forse daling van de
Gunstig voor de groei is echter de goedkopere euro. De
energieprijzen van een jaar geleden in juli uit het inflatiecijfer
verzwakking van de munt is een teken van tanend vertrouwen,
wegvalt. Verder leidt de sterkere dollar tot wat meer inflatie.
maar het is een zegen voor de economie omdat het de
Dat neemt niet weg dat het prijsstijgingstempo beperkt blijft –
concurrentiepositie ten goed komt. De eurozonelanden kunnen
ook in 2011.
daardoor een groter deel van de mondiale groei naar zich toe halen. De PMI-subindex van uitvoerorders lag in juni met een
Economische kengetallen Nederland 2009
waarde van 57,3 ruim boven de omslagwaarde van 50. Budgettaire sanering en de goedkopere euro Door
de
recessie
zijn
de
overheidsfinanciën
drastisch
verslechterd. Dat geldt niet alleen voor de ‘probleemlanden’ in de eurozone. In ons land loopt het overheidstekort dit jaar op tot bijna 6½% van het BBP. Dat is niet houdbaar. Veel landen presenteren nu maatregelen om hun financiën weer op orde te brengen. In 2011 zal het tekort in ons land dalen. Dat is deels het gevolg van het aflopen van enkele stimuleringsmaatregelen en van bezuinigingsmaatregelen die al eerder zijn genomen. Het lijkt waarschijnlijk dat er nog meer maatregelen
Bruto Binnenlands Product Particuliere consumptie Investeringen Uitvoer Invoer Inflatie HICP Lonen
-3,9 -2,5 -12,7 -7,9 -8,5 1,2 1,0 3,0
1,5 0,2 -5,8 9,5 8,5 1,3 0,9 1,0 niveaus
1,5 0,4 2,5 5,9 5,2 1,5 1,5 1,3
Werkloosheid (% gemiddeld) Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP)
4,9 5,0 -5,3
5,8 6,3 -6,4 jaarultimo’s
5,7 6,3 -5,1
USD per EUR Korte rente (3m) Lange rente (10j staats)
1,43 0,7 3,5
worden genomen. Dat zal de groei volgend jaar drukken. Vergeleken met onze vorige raming voorzien we minder groei van de binnenlandse bestedingen, mogelijk door het lagere vertrouwen en in 2011 als gevolg van bezuinigingen. Daar
2010 2011 % mutaties
1,15 1,0 3,2
1,10 2,0 3,9
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
staat tegenover dat de uitvoer méér zal stijgen dankzij de goedkopere - en nog verder in waarde dalende - euro.
NICO KLENE (020) 628 4204
18
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Verenigd Koninkrijk Frisse wind in politiek
efficiëntieverhogende ideeën in te dienen. Het valt te bezien
De Britse politiek is jarenlang beheerst door de Conservatieven
hoeveel respons hij hierop krijgt.
en door Labour. Maar aan die hegemonie is een eind gekomen. Bij de laatste verkiezingen kreeg geen van beide
De regering acht de straffe bezuinigingen noodzakelijk om de
partijen een meerderheid in het parlement, met als gevolg dat
triple A kredietstatus te bewaken en de financieringslasten laag
de grootste partij, de Conservatieven, een coalitieregering
te houden. Sinds de problemen rondom Griekenland is de
heeft moeten vormen met de Liberal Democrats. De Liberal
focus op de financiële markten verschoven van een duurzaam
Democrats
economisch
hebben
een
aanzienlijke
aanhang.
Hun
herstel
naar
de
houdbaarheid
van
de
vertegenwoordiging in het parlement is echter relatief beperkt.
overheidsfinanciën. Ook Groot-Brittannië staat bij handelaren
Dat komt door het districtenstelsel. Elk kiesdistrict mag slechts
op
één vertegenwoordiger afvaardigen. Die vertegenwoordiger is
begrotingstekort en de toename van de overheidsschuld.
zelden van liberaal-democratische huize, omdat de Liberal
Studies van het IMF en de OESO bevestigen dat de Britten
Democrats slechts incidenteel als grootste partij in de districten
forse inspanningen moeten plegen om de overheidsfinanciën
uit de bus komen.
op lange termijn weer op orde te krijgen.
De liberaal-democraten zullen hun kans aangrijpen om het
de
radar
vanwege
de
sterke
stijging
van
het
Economische groei veert op na recessie
voor hun partij nadelige kiesstelsel aan te passen in de richting
groeibijdrage van componenten en BBP-groei in % k-o-k
van een model van evenredige vertegenwoordiging nu zij op
2
het regeringspluche zitten. Een aanpassing van het kiesstelsel zal het aanzien van de Britse politiek ingrijpend veranderen.
1
Coalitieregeringen zullen eerder regel zijn dan uitzondering. Er
0
zullen compromissen moeten worden gesloten tussen partijen,
-1
een proces dat traditioneel veel tijd vergt. Dit heeft David Cameron en Nick Clegg er niet van weerhouden in een mum van tijd een coalitie te vormen en in recordtempo een
-2 -3 05
regeringsakkoord op hoofdlijnen te sluiten. Deze daadkracht boezemt vertrouwen in. Toch dient rekening te worden gehouden met beren op de weg die de verstandhouding
06 Consumptie Voorraden
07 08 Overheid Handel
09 10 Investeringen BBP-groei
tussen beide partijen alsnog kunnen verstoren.
Bron: Thomson Financial
Nieuwe begroting gepresenteerd
Vergelijkingen met Griekenland doen echter geen recht aan de
De verse regering heeft de eerste belangrijke horde al
situatie. Ten eerste is er geen vertrouwensprobleem zoals bij
genomen. In ruim een maand tijd is er een begroting
de Grieken. De overheid heeft niet gerommeld met de
opgesteld.
statistieken. De laatste keer dat het heeft nagelaten te betalen
Oogmerk
van
conjunctuurschommelingen
de
plannen
gecorrigeerde
is
het
voor
begrotingssaldo
is
eeuwen
geleden.
Zelfs
de
enorme
schulden
die
binnen de regeertermijn in evenwicht te brengen. Het
voortvloeiden uit oorlogen, zijn altijd afgelost. Ten tweede is de
begrotingstekort moet afnemen van GBP 150 mrd in het
financiële situatie lang niet zo zorgwekkend als in Griekenland.
huidige fiscale jaar tot minder dan GBP 40 mrd in 2014-2015.
Het leeuwendeel van de schuld is binnenlands gefinancierd.
De verbetering van het saldo op de begroting zou vanaf 2015-
Verder is de gemiddelde looptijd van de uitstaande schuld
2016 moeten resulteren in een daling van de netto
hoog. De Britten hebben bovendien het voordeel dat zij een
overheidsschuld.
autonoom monetair beleid voeren. Een lagere koers van het pond kan al een flinke bijdrage leveren aan herstel van het
De verbeteringen dienen onder andere tot stand te komen via
concurrentievermogen. Kortom, de financierbaarheid van de
hogere belastingen. Zo wordt het BTW-tarief verhoogd van
schuld en de kredietwaardigheid van de overheid zijn duidelijk
17,5% naar 20%, gaat de vermogenswinstbelasting voor de
beter dan bij de Grieken.
meest kapitaalkrachtige belastingplichtigen omhoog van 18% naar 28% en kan het bankwezen een heffing tegemoet zien
Economie herstelt
van in totaal GBP 2 mrd per jaar. Het accent van de
De ingrijpende bezuinigingsmaatregelen herbergen wel het
verbetering ligt echter vooral op uitgavensaneringen. Alle
risico dat het prille economische herstel wordt belemmerd. In
departementen, afgezien dat van de gezondheidszorg, dienen
het eerste kwartaal tekende de economie voor de tweede keer
hun uitgaven met een kwart te beperken. Premier Cameron
op rij een verbetering op ten opzichte van het voorgaande
heeft
in
een
brief
ambtenaren
PHILIP BOKELOH (020) 383 2657
opgeroepen
om 19
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 kwartaal. De activiteit nam toe met 0,3%. Daarmee lag de
wordt verondersteld. Pessimisme over de bijdrage van de
bedrijvigheid nog altijd nipt onder het niveau van hetzelfde
consumptieve
kwartaal een jaar geleden. De belangrijkste groeibijdrage werd
ongegrond.
bestedingen
aan
de
BBP-groei
is
dus
geleverd door de voorraden, net als in het voorgaande kwartaal. Naar verwachting zullen de voorraden ook de
Meer groei halen uit handel
komende kwartalen de groei omhoog stuwen, zij het in een
De binnenlandse vraag kan echter niet langer de enige pijler
steeds lager tempo.
onder de economie zijn. De handel met het buitenland zal een belangrijkere component moeten worden. De koersdaling van
De komende kwartalen zullen andere BBP-componenten,
het pond sinds de uitbraak van de kredietcrisis geeft de
zoals de bedrijfsinvesteringen en de consumptie, het stokje
uitvoersector steun. Ondanks de recente appreciatie naar
moeten overnemen van de voorraadontwikkeling. In dat
GBP/EUR 0,84 is het pond nog altijd relatief laag gewaardeerd
opzicht wekt het bemoediging dat de bedrijfsinvesteringen in
ten opzichte van de euro, de munt van de belangrijkste
het eerste kwartaal weer een positieve bijdrage hebben
handelspartner, waar meer dan de helft van de uitvoer naartoe
geleverd aan de BBP-groei. Die verbetering is overigens in lijn
gaat. De evenwichtskoers op basis van koopkrachtpariteit ligt
met het verbeterde producentenvertrouwen. Zo noteren de
op GBP/EUR 0,77. Naarmate het economische herstel
PMI-indices voor zowel de dienstensector als de verwerkende
doorzet, kan het pond verder aan kracht winnen.
industrie al geruime tijd boven 50, de kritische waarde die aangeeft of er sprake is van expansie of krimp.
Een hogere waardering van het pond helpt de inflatierisico’s te bedwingen. De inflatie was opgelopen tot 3,7% j-o-j in april. De
Bij consumenten is een soortgelijke trend waarneembaar. Het
stijging was vooral toe te schrijven aan tijdelijke factoren zoals
consumentenvertrouwen is aanmerkelijk verbeterd. Dit onder
de stijging van de grondstoffenprijzen en het terugdraaien van
andere dankzij de ontwikkeling van de arbeidsmarkt. Die is
de tijdelijke BTW-verlaging. De inflatie was in mei met 3,3% al
lang niet zo ongunstig als aanvankelijk werd gedacht. Sterker
een stuk lager. De Bank of England kan het kruit dus droog
nog, de werkloosheid is vanaf januari gedaald van 5% van de
houden en wachten met de rente te verhogen tot begin 2011.
beroepsbevolking tot 4,6% in mei. De werkloosheid valt onder
Ook het Asset Purchase Facility programma, waarmee voor
andere mee omdat werkgevers er veelal voor kiezen om hun
GBP 200 mrd aan obligaties is opgekocht om liquiditeit te
personeel minder uren te laten werken in plaats van te laten
creëren,
afvloeien. Dat drukt weliswaar het inkomen, maar voor het
wegvallen van extra aankopen leidt er wel toe dat de
consumentenvertrouwen is het behoud van werk belangrijker.
neerwaartse druk op de lange rente wegvalt en dat de
zal
voorlopig
niet
worden
teruggedraaid.
Het
kapitaalmarktrente weer zal stijgen. Het consumentenvertrouwen blijft niettemin fragiel, zeker gelet op de daling van de indices in april en mei na de onrust op de
Economische kengetallen Verenigd Koninkrijk 2009
financiële markten als gevolg van de perikelen in Griekenland en de rest van Zuid-Europa. De gevolgen van een eventueel default zouden desastreus kunnen uitpakken, temeer omdat de financiële sector niet volledig is hersteld van de kredietcrisis. De Britse banken hebben volgens de Bank of England voor eind 2012 nog minstens GBP 750 mrd aan herfinancieringen voor de boeg. Extra kapitaalbuffers zijn nodig om de kredietverlening aan gezinnen en bedrijven op peil te houden, ook al is de vraag naar krediet nog zwak. De gezinnen sparen weer. Van het besteedbaar inkomen
Bruto Binnenlands Product Particuliere consumptie Investeringen Uitvoer Invoer Inflatie Loongroei
-4,9 -3,2 -14,9 -10,5 -11,8 2,2 1,4
Werkloosheid (% gemiddeld) Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP)
4,7 -1,3 -11,5
leggen zij 5% opzij, vergelijkbaar met het niveau begin jaren negentig. Er is weinig aanleiding om de besparingen verder op te voeren. De zogenaamde gearing ratio, de verhouding tussen de omvang van de leningen en het netto financieel vermogen, is verbeterd van 67% eind 2008 naar 54% eind
GBP per USD GBP per EUR Korte rente (3m) Lange rente (10j staats)
1,61 0,89 0,7 4,1
2010 2011 % mutaties 1,4 0,4 0,9 5,1 6,4 3,3 2,5 niveaus
2,2 1,1 4,4 5,6 3,0 2,0 3,0
4,9 4,9 -0,8 -0,5 -12,5 -10,0 jaarultimo’s 1,39 0,83 0,8 3,9
1,38 0,80 2,7 5,1
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
2009. De verhouding tussen netto financieel vermogen en besteedbaar inkomen steeg in die periode van 253% naar 311%. Als hier het huizenbezit bij wordt opgeteld is de vermogenspositie van gezinnen lang niet zo zwak als vaak
PHILIP BOKELOH (020) 383 2657
20
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Rusland Groei eindelijk weer in de plus
voor een flinke toename van de import, waardoor per saldo de
De drastische stimuleringsmaatregelen in 2009 en de meer
bijdrage van de externe sector aan de groei negatief zal zijn.
recente monetaire versoepeling lijken hun vruchten af te
Dat neemt niet weg dat de gunstige olieprijs ervoor zorgt dat
werpen. Na de scherpe terugval in 2009 klimt de economie de
de handelsbalans verder kan verbeteren. In de eerst vier
laatste maanden eindelijk uit het dal. Op grond van de
maanden van het jaar was er sprake van meer dan een
positieve cijfers van de afgelopen maanden en ervan
verdubbeling. Ten opzichte van de eerste vier maanden van
uitgaande dat de olieprijs geen scherpe daling zal vertonen,
2009 nam het overschot op de handelsbalans toe van USD 25
hebben we onze groeiraming naar boven bijgesteld en gaan
mrd tot USD 60 mrd.
we nu uit van een groei van 5% in 2010. Volgend jaar zal een verkrapping van het budgettair beleid en de uitwerking van de
Rente blijft stabiel
monetaire impuls zorgen voor een afzwakking tot 4%.
De centrale bank heeft in het afgelopen kwartaal de rente twee maal met een kwartje verlaagd tot het huidige niveau van
Ofschoon in het laatste kwartaal van 2009 de economie
7,75%. Gezien de aantrekkende economie en het feit dat de
officieel uit de recessie kwam met een eerste positieve
inflatie in mei stabiliseerde op 6%, lijkt een verdere monetaire
groeicijfer van 5,2% k-o-k, was er pas in het eerste kwartaal
versoepeling niet waarschijnlijk. Aan de andere kant is de
van dit jaar ook sprake van een positieve groei ten opzichte
centrale bank er ook alles aan gelegen om een te sterke
van een jaar eerder. Het BBP nam in het eerste kwartaal met
appreciatie van de munt te voorkomen, zeker met de zwakkere
2,7% k-o-k toe en met 2,9% j-o-j. Aan de productiekant
EUR/USD koers. Een sterke roebel is niet alleen nadelig voor
vertoonde vooral de industrie een zeer sterke groei, terwijl de
de
bouw en de dienstensector een verdere krimp te zien gaven.
kapitaalinstroom ook prijsopdrijvend werken. Voorlopig gaan
De mijnbouw en de verwerkende industrie groeiden met liefst
we ervan uit dat de rente gedurende een langere tijd op dit
11,5% en 11,8% j-o-j respectievelijk.
niveau gehandhaafd zal blijven, maar een kleine verdere
concurrentiepositie,
maar
kan
via
een
sterke
rentedaling is zeer goed mogelijk. Er is nog geen opsplitsing naar bestedingsfactoren, maar terwijl vanaf medio vorig jaar de groei vooral werd gedragen
BBP klimt uit het dal, bouw blijft achter
door de exportsector en de overheidsbestedingen, lijkt het erop dat nu ook de investeringen en particuliere consumptie weer aantrekken. Vrijwel alle indicatoren voor het tweede kwartaal duiden niet alleen op een verdere versnelling van het groeitempo, maar ook op een breder gedragen groei.
% j-o-j
30 20 10
De investeringsuitgaven nemen sinds maart weer toe, nadat er
0
sinds november 2008 sprake was van een krimp. In mei
-10
bedroeg de groei 5,5% j-o-j. Ook de indicatoren voor de
-20
particuliere consumptie geven een positief beeld. Zo dragen een dalende werkloosheid en een verdere stijging van het
-30 04
reëel beschikbaar inkomen bij aan een verdere toename van
BBP
de detailhandelsverkopen. De werkloosheid bereikte in mei met 7,3% het laagste niveau sinds november 2008, het reëel beschikbaar inkomen steeg met 7% en de detailhandelsverkopen namen toe met 5,1%. Het sterkste herstel toont
05
06
07
het twaalfmaands voortschrijdend gemiddelde voor het eerst
2009 in ieder geval weer wordt goedgemaakt. Niet alleen de productie van machines en equipment, maar ook die van consumptiegoederen laat een groei zien. Ook dit duidt erop dat
10
Bouw
Economische kengetallen Rusland 2009 BBP Inflatie
sinds december 2008 weer in de plus terecht en lijkt het waarschijnlijk dat over heel 2010 de enorme krimp van 9% in
09
Bron: Bloomberg
echter de industriële productie, die na een toename van 10,4% j-o-j in april, in mei met liefst 12,6% toenam. Hiermee komt ook
08
Verwerkende industrie
Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP) Overheidsschuld (% BBP)
zowel de investeringen als de particuliere consumptie aan het
RUB per USD RUB per EUR
aantrekken zijn. Een sterkere groei dit jaar van zowel de
Prognoses ABN AMRO Economisch Bureau
2010 2011 % mutaties -7,9 5,0 4,0 11,7 6,3 6,5 niveaus 4,0 4,3 3,4 -6,5 -5,0 -2,5 10 13 14 jaarultimo’s 30 30 29 43 35 32
investeringen als de particuliere consumptie zal ook zorgen
MARIJKE ZEWUSTER (020) 383 0518
21
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Turkije Drie maanden geleden hebben wij in de vorige editie van het
de handelsbalans is aan het oplopen. Het feit dat wij onze
Economisch Perspectief bericht dat wij onze groeiraming voor
groeiraming naar boven hebben bijgesteld, betekent alleen
dit jaar hadden verhoogd van 4,0% naar 5,0%. Dit was toen
maar dat het tekort hoger zal uitvallen dan initieel aangenomen
boven de consensusgroeiraming, zodat wij onze nek uitstaken.
(-5,0%, was -3,8% drie maanden geleden). Onder invloed van
Sindsdien hebben wij niet alleen gelijk gekregen, maar de
de nagenoeg stilgevallen binnenlandse vraag was er begin
ontwikkelingen in de economie hebben onze raming zelfs
vorig jaar een zeer marginaal tekort van USD 80 miljoen op de
ingehaald. De groei in het eerste kwartaal was met 11,7% j-o-j
handelsbalans. Sindsdien is echter dit tekort fors opgelopen tot
wederom hoger dan de consensusverwachting van 11,5%. Wij
USD 5,5 miljard in april.
hebben dan ook voor de tweede keer op rij onze groeiraming naar boven bijgesteld, nu naar 6,5%.
Dit grote tekort en dientengevolge de afhankelijkheid van buitenlands kapitaal maakt de economie gevoelig voor de
De uitbundige groei wordt niet alleen veroorzaakt door een
grillen van de internationale kapitaalstromen. Zeker wanneer
flinke uitvoergroei, maar vooral ook door de interne vraag.
we er rekening mee houden dat de compositie van
Deze binnenlandse vraag krijgt vervolgens een extra duw in de
kapitaalstormen naar Turkije na het omvallen van Lehman
rug door de aantrekkende kredietgroei. De kredietgroei is sinds
zichtbaar is verschoven van directe buitenlandse investeringen
september 2009 aan het accelereren van 1,3% j-o-j naar
naar portfolio-investeringen. De totale financieringsbehoefte
22,1% j-o-j in maart. Tot slot draagt natuurlijk ook de afname
van de economie (het tekort op de lopende rekening plus het
van de werkloosheid zijn steentje bij.
aflossen van externe schulden), wordt voor dit jaar geschat op USD 75 miljard.
Gegeven onze groeiraming van 6,5% gaan wij dus uit van een zichtbare afvlakking van de groei vanaf het huidige niveau. Dit
Economische groei
moet echter als niet anders dan gewoon beschouwd worden.
% j-o-j
Mede onder invloed van basiseffecten is de economie na een diepe val, beginnend in het laatste kwartaal van 2009, zeer
15
fors opgeveerd. Met het wegebben van deze basiseffecten zal
10
de economie in rustiger vaarwater terechtkomen.
5 0
Inflatie gaat omlaag
-5
De inflatie is de voorbije maanden sneller gestegen dan wij
-10
aanvankelijk hadden voorzien, om in april na ruim een jaar
-15
weer boven de 10% uit te komen (10,2% j-o-j). Daarentegen
-20
viel de inflatie in mei terug naar 9,1% j-o-j, terwijl rekening was
99
00
01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
gehouden met een verdere stijging. De afvlakking van de prijsstijging kwam vooral op het conto van een scherpe daling
Bron: Bloomberg
van voedselprijzen als gevolg van de beslissing van de overheid om de invoer van vlees vrij te geven. Wij gaan ervan uit dat deze beslissing structureel een drukkend effect op
Economische kengetallen Turkije 2009
prijsstijgingen kan hebben, omdat de laatste jaren de productie van vlees structureel achterbleef bij de vraag, met als gevolg forse prijsstijgingen. Wij voorzien dan ook dat in de tweede
BBP Inflatie
helft van 2010 de inflatie zichtbaar zal terugvallen naar een niveau (ruim) onder de 7%, waardoor het gemiddelde uitkomt op 8%. Gegeven de verwachte ontwikkeling van de inflatie gaan wij ervan uit dat de centrale bank de komende maanden pas op de plaats zal maken. Wij denken dat de eerste renteverhoging zo rond de jaarwisseling volgt.
Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP) Overheidsschuld (% BBP) TRY per USD TRY per EUR
2010 2011 % mutaties -4,7 6,5 5,0 6,3 8,0 7,5 niveaus -2,3 5,0 -4,8 -5,5 -4,5 -4,7 46 48 49 jaarultimo’s 1,49 1,55 1,50 2,14 1,78 1,65
Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau
Tekort handelsbalans stijgt Wij hebben er al eerder melding van gemaakt dat de aantrekkende groei duidelijk zijn keerzijde kent: het tekort op
SERDAR KUCUKAKIN (020) 629 5086
22
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
India De groei is in India in het eerste kwartaal van dit jaar
handelsgewogen wisselkoers (NEER) kijken, valt op dat deze
geaccelereerd naar 8,6% j-o-j. De groei wordt zowel door de
sinds het begin van het jaar met 4,5% is geapprecieerd,
industrie als de dienstensector gedragen. De groei in de beide
waardoor de handel met het buitenland juist goedkoper werd.
sectoren was respectievelijk 14% en 8,5%. Na al met 2,8% te
Deze twee tegengestelde ontwikkelingen in de bilaterale
zijn gekrompen in het laatste kwartaal van 2009, liet de
wisselkoers van de rupee ten opzichte van de Amerikaanse
landbouwsector ook in het eerste kwartaal van 2010 een krimp
dollar en de NEER heeft natuurlijk alles te maken met de
zien van, 0,7%. De landbouw had in het eerste kwartaal nog
glijvlucht van de euro de voorbije maanden. Gegeven onze
steeds niet helemaal de negatieve effecten van de ergste
hoofdscenario met een verdere verzwakking van de euro is het
droogte in 37 jaar achter zich weten te laten.
dus niet uitgesloten dat de NEER de komende tijd verder apprecieert.
Wanneer
we
vooruit
kijken,
kunnen
we
alleen
maar
concluderen dat de uitbundige economische groei voort zal
Naar gezondere overheidsfinanciën
duren. Zowel in harde data van de industriële productie
De overheid heeft eind juni een belangrijke hervorming
(15,7%, periode januari-april) als de geldgroei (M4, 16,2%
doorgevoerd
periode januari-april) vinden wij een ondersteuning voor onze
teruggebracht. De doelstelling van de beleidsmaatregel is
visie.
tweeledig. Ten eerste wil de overheid het tekort op de
en
de
subsidie
op
brandstoffen
flink
overheidsbegroting terugdringen. Ten tweede wil de overheid Weliswaar neemt als gevolg van de uitbundige interne vraag
echter ook middelen vrijmaken om (op termijn) de publieke
het tekort op de handelsbalans dit jaar toe van USD 104
investeringen in vooral infrastructurele projecten te verhogen.
miljard naar USD 127 miljard, maar door de flink aantrekkende economische groei daalt als gevolg van het noemereffect het
Economische groei
tekort op de lopende rekening dit jaar zichtbaar ten opzichte
% j-o-j
van 2009. 11
Inflatie en monetair beleid
10
De groothandelsprijzen (WPI, het inflatiecijfer waar de centrale bank haar beleid op baseert) zijn de afgelopen maanden zeer fors opgelopen om in mei een niveau van 10,2% j-o-j te
9 8
bereiken. De slechte oogsten en dus hoge voedselprijs-
7
stijgingen zijn de belangrijkste oorzaken van de stijging.
6 5
De algemene verwachting is echter dat het regenseizoen dit
05
06
07
08
09
10
jaar stuk een gunstiger zal zijn dan het afgelopen jaar, waardoor
de
voedselprijsstijgingen,
gecombineerd
met
Bron: Bloomberg
basiseffecten, dit jaar aanzienlijk lager zullen uitvallen. Wij zijn dan ook van mening dat in de tweede helft van het jaar de
Economische kengetallen India 2009
WPI-inflatie zal afvlakken tot om en nabij de 8%. Het monetaire beleid moet hierbij niet uit het oog verloren worden. De verhoging van de beleidsrente met 75 basispunten naar 5,25% zal haar uitwerking op de prijsontwikkelingen niet missen. In het derde kwartaal verwachten wij dat de beleidsrente verder verhoogd zal worden met 75 basispunten
BBP Inflatie
6,7 10,9
Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP) Overheidsschuld (% BBP)
-2,0 -7,8 57,8
INR per USD INR per EUR
46,7 66,9
maanden het monetaire beleid alleen maar tegengewerkt,
8,0 11,5
8,1 6,5
niveaus -1,7 -5,8 56,5
-1,9 -5,6 56,3
jaarultimo’s
naar 6,00%. Zo op het eerste gezicht heeft de wisselkoers de afgelopen
2010 2011 % mutaties
46,2 53,2
45,6 50,1
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
doordat de munt met ongeveer 4,5% in waarde is gedaald tegenover de Amerikaanse dollar. Wanneer we echter naar de
SERDAR KUCUKAKIN (020) 629 5086
23
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Brazilië Gezonde groei
ook tot nu toe het devies van de centrale bank die eerder de
In het eerste kwartaal van 2010 groeide het BBP van Brazilië
rente met 50 tot 100 basispunten aanpast dan met de in de
met 9% j-o-j ongekend hard. De investeringen namen met liefst
industrielanden zo gebruikelijke kwartjes. Vanaf april dit jaar is
26% j-o-j toe, terwijl ook de particuliere consumptie met een
de rente met twee stappen van beide 75 basispunten gestegen
groei van 9% j-o-j uitbundig bleef. In 2009 waren het juist de
tot 10,25%. Een verandering van de selicrente leidt weliswaar
investeringen die de grootste aderlating lieten zien en met
vrijwel
bijna
10%
krompen,
aanpassing
van
de
depositorentes, maar de rentes die betaald moeten worden voor leningen aan het bankwezen veranderen veel minder
bleef vertonen en zo de economie voor een sterke recessie
sterk en het verschil tussen beide rentes is nog altijd enorm
wist te behoeden. Aan de aanbodkant was het de industriële
hoog. De rente heeft overigens dikwijls wel een sterke impact
productie die met een groei van bijna 15% het sterkst toenam.
op de wisselkoers en hiermee indirect ook op de inflatie.
Alle indicatoren wijzen erop dat de groei ook in het tweede
Gezien het belang van de exportsector zal de centrale bank er
kwartaal sterk doorzet. Het consumentenvertrouwen lag in het
veel aan gelegen zijn om de munt niet onnodig te laten
eerste kwartaal al ruim 20% hoger dan in dezelfde periode een
appreciëren door te sterke renteverhogingen. Bovendien
jaar eerder, en in april zelfs 29%. De groei van de industriële
vergroot
productie viel na een toename van bijna 20% j-o-j in maart, in
investeringen, de zogenaamde hot-money stromen, die zelf
april iets terug, maar blijft met 17% aanzienlijk. In de tweede
ook
helft van het jaar zal de economie waarschijnlijk iets minder
verwachting is dan ook dat de rente dit jaar nog met 125 tot
sterk groeien, onder invloed van een krapper monetair beleid,
hooguit 150 basispunten verhoogd zal worden, om daarna
het
en
weer voor een ruime periode rond een niveau van 11,50 pas
daarbovenop nog extra bezuinigingen. Voor het hele jaar gaan
op de plaats te maken. Dit geeft de komende tijd een reële
we dan ook uit van een groei tussen de 7 en 8%. De
rente die ligt tussen de 6 en de 7%.
allerlei
forse
eenzelfde
stimulerings-
van
dankzij
tot
maatregelen de particuliere consumptie een aanzienlijke groei
wegvallen
terwijl
gelijktijdig
stimuleringsmaatregelen
dit
een
ook
de
prijsopdrijvend
instroom effect
van kunnen
niet
productieve
hebben.
Onze
investeringen zullen daarbij niet alleen dit jaar, maar ook in de komende jaren het voortouw blijven nemen. Olievondsten voor
Spread tussen lenen en sparen blijft hoog
de kust en grote infrastructurele projecten in aanloop naar het WK 2014 en de Olympische Spelen in 2016 spelen daarbij een belangrijke rol. In vergelijking met 2010 zal volgend jaar de groei wel iets lager uitkomen, omdat dan niet alleen de fiscale stimuleringsmaatregelen zijn uitgewerkt, maar ook het effect van de monetaire verkrapping nog naijlt en er geen sprake meer is van gunstige overloopeffecten. De iets minder uitbundige groei in 2011 en het feit dat de investeringen het stokje
overnemen
van
de
particuliere
consumptie,
zal
uiteindelijk een drukkend effect hebben op de inflatie, die na een kortstondig dieptepunt van 4,2% in oktober 2009,
%
70 60 50 40 30 20 10 0 01
03 Selic
momenteel stabiliseert rond 5,2%.
05
07
Rente op bankkrediet
09 Deposito-rente
Bron: Bloomberg
Rente kan nog iets verder stijgen De reële rente bedraagt circa 5% en hoewel dit in vergelijking
Economische kengetallen Brazilië 2009
met de meeste opkomende markten hoog is, is het voor Brazilië uitzonderlijk laag. Dit heeft deels te maken met de nog altijd in het collectieve geheugen gegrifte periode van hyperinflatie in de jaren tachtig en begin jaren negentig maar ook met de beperkte mogelijkheden om de economie af te koelen met fiscale maatregelen. Veel uitgaven liggen vast en het saneren van de overheidsfinanciën komt daardoor vooral
BBP Inflatie Lopende rekening (% BBP) Saldo overheid (% BBP) Overheidsschuld (% BBP)
neer op het verder verhogen van de toch al enorm hoge belastingdruk, Maar ook het rentewapen is in Brazilië uitzonderlijk bot waardoor aanpassingen redelijk fors moeten zijn om enig effect te sorteren. Grote stappen snel thuis is dan MARIJKE ZEWUSTER (020) 383 0518
BRL per USD BRL per EUR
2010 2011 % mutaties -0,2 7,5 5,0 4,9 5,3 5,5 niveaus -1,5 -2,8 -2,8 -3,3 -1,9 -1,7 63 60 58 jaarultimo’s 1,74 1,80 1,90 2,50 2,10 2,10
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
24
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Meest recente cijfers Update: 01-07-10 Economische groei en prijzen
Verenigde Staten Japan Eurozone Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland België Verenigd Koninkrijk
BBP/BNP vol.groei1
CPI (consumentenprijzen)
%j-o-j
%j-o-j
Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010
%k-o-k
2,4 4,2 0,6 1,7 1,2 0,5 -0,9 0,6 1,0 -0,2
0,7 1,2 0,2 0,2 0,1 0,4 1,1 0,3 0,1 0,3
mei-10 mei-10 apr-10 jun-10 mei-10 mei-10 mei-10 mei-10 jun-10 mei-10
1
PPI (producentenprijzen)1
%m-o-m
2,0 -0,9 1,5 0,9 1,6 1,3 1,8 1,0 2,5 3,3
-0,2 0,1 0,5 0,1 0,1 0,0 0,2 0,0 0,0 0,2
%j-o-j
mei-10 mei-10 apr-10 mei-10 mei-10 mei-10 mei-10 mei-10 mei-10 mei-10
%m-o-m
5,1 0,4 2,8 0,7 4,3 3,8 3,8 6,8 6,0 6,5
-0,3 0,1 1,0 0,3 0,0 0,5 0,2 0,5 0,6 -0,5
Consumenten 1
Verenigde Staten Japan Eurozone Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland België Verenigd Koninkrijk
Particuliere consumptie
Detailhandelsverkopen2,4
Consumentenvertrouwen2
%j-o-j
%j-o-j
index
Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010
%k-o-k
1,6 2,8 1,4 -1,2 1,6 0,7 1,4 -0,7 0,5 -0,5
0,7 0,4 0,4 -0,8 0,0 0,0 0,8 0,5 0,0 0,0
mei-10 mei-10 apr-10 apr-10 apr-10 mrt-10 mei-10 apr-10 apr-10 mei-10
%m-o-m
6,1 2,8 -1,7 -1,6 2,0 1,3 -1,7 -1,6 -3,4 2,2
-1,1 -3,1 -0,5 0,2 0,5 0,2 -0,7 0,8 0,6
jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10
-1M3
52,9 42,8 -17,3 -9,5 -22,0 -21,8 -24,8 -3,5 -7,7 -10,8
-9,8 0,8 0,5 -0,2 -0,7 2,8 -0,4 -1,3 3,6 -1,2
Producenten 1
Investeringen %j-o-j
Verenigde Staten Japan Eurozone Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland België Verenigd Koninkrijk
Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010
Industriële productie2,4
Producentenvertrouwen2
%j-o-j
index
%k-o-k
-2,6 -4,1 -5,0 -1,1 -4,6 -1,2 -10,4 -11,7 -2,8 -5,7
-0,1 0,6 -1,1 -1,6 -0,9 0,6 -1,5 -0,6 0,0 1,5
mei-10 mei-10 apr-10 apr-10 apr-10 apr-10 apr-10 apr-10 apr-10 apr-10
%m-o-m
8,2 20,2 9,3 13,9 9,0 7,8 2,4 14,7 6,9 0,7
1,3 -0,1 0,8 -0,4 1,0 -0,3 1,4 0,0 -0,3
mei-10 Q2 2010 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10 jun-10
-1M3
59,7 1,0 -5,8 1,7 -16,4 -6,5 -12,5 -4,0 -9,9 -9,3
-0,7 15,0 0,6 3,1 -5,1 0,5 2,5 -0,6 -2,6 -8,6
Bezettingsgraad en arbeidsmarkt 2
Werkloosheid2
Bezettingsgraad %
Verenigde Staten Japan Eurozone Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland België Verenigd Koninkrijk
Q1 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q2 2010 Q2 2010 Q2 2010 Q2 2010 Q2 2010 Q2 2010 Q2 2010
-1K3
72,5 90,3 75,5 79,8 76,4 68,6 70,9 78,8 76,9 75,9
1,3 8,5 3,2 5,9 1,8 1,9 2,0 1,5 3,2 0,0
%
mei-10 mei-10 apr-10 apr-10 apr-10 apr-10 apr-10 mei-10 apr-10 mrt-10
9,7 5,2 10,1 7,1 10,1 8,9 19,7 4,3 8,2 7,8
Arbeidskosten per uur2 -1J3
0,3 0,1 0,9 -0,5 0,8 1,5 2,0 1,0 0,5 0,6
%j-o-j
Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q1 2010 Q4 2009 Q1 2010
1,7 0,0 1,3 1,2 3,2 2,3 2,0 0,5 1,6 4,4
1) Data afkomstig van nationale bronnen. Indien beschikbaar is gebruik gemaakt van seizoensgecorrigeerde cijfers. 2) Bron voor de EU-landen is Eurostat. Voor de Verenigde Staten en Japan worden nationale data getoond. Let op! Door een andere definitie kunnen Eurostat-cijfers afwijken van de cijfers die in de landentabellen elders in dit blad staan. 3) -1M, -1K en -1J geven de verandering t.o.v. resp. vorige maand, kwartaal en jaar. 4) Detailhandelsverkopen zijn exclusief autoverkopen. Industriële productie is exclusief productie in de bouw.
ECONOMISCH BUREAU (020) 628 1058
25
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Prognoses industrielanden
Verenigde Staten Japan Eurozone
BBP EUR mrd 2009 10226 3635 8958
BBP vol.groei (% j-o-j) Prognose: 2008 2009 2010 0,5 -2,4 3,1 -1,2 -5,2 3,5 0,6 -4,1 1,2
Inflatie (CPI, % j-o-j-gemiddelde) Prognose: 2011 2008 2009 2010 2011 3,0 3,8 -0,3 2,0 1,9 1,8 1,4 -1,3 -0,6 0,6 1,4 3,3 0,3 1,4 1,5
2407 1906 1519 1050 570 337 277 171 237 163 163 63 35 38 17 6
1,3 0,1 -1,3 0,9 1,9 1,0 1,9 1,3 2,0 0,0 -3,5 6,2 3,5 0,1 3,6 2,5
-4,9 -2,5 -5,0 -3,6 -3,9 -3,1 -3,3 -8,1 -2,0 -2,7 -7,6 -4,7 -8,1 -3,3 -1,5 -2,0
1,8 1,7 1,2 -0,2 1,5 1,6 1,4 1,1 -4,5 1,9 0,7 3,0 1,2 2,0 1,0 1,2
1,7 1,8 1,1 1,1 1,5 1,5 1,5 1,7 -1,8 1,5 1,8 3,2 2,4 1,6 1,2 1,5
2,6 2,8 3,3 4,1 2,5 4,5 3,2 4,1 4,2 2,6 4,1 4,6 5,7 3,4 4,7 4,3
0,4 0,1 0,8 -0,3 1,2 0,0 0,6 0,0 1,2 -0,8 -4,5 1,6 0,9 0,4 0,4 2,1
1,1 1,4 1,5 1,4 1,3 1,9 1,6 1,2 1,5 1,2 -1,0 1,8 1,8 1,6 2,4 1,9
1,4 1,5 1,8 1,6 1,5 1,9 1,7 1,4 0,6 1,4 1,0 2,4 2,3 1,5 2,4 2,2
1567 293 222
0,6 -0,6 -0,9
-4,9 -5,0 -4,9
1,4 3,0 1,6
2,2 2,6 2,0
3,6 3,5 3,4
2,2 -0,3 1,6
3,3 1,3 1,8
2,0 2,1 1,8
Zwitserland Noorwegen
353 274
1,8 1,7
-1,4 -1,5
1,9 1,8
1,8 2,6
2,5 3,8
-0,5 2,2
0,9 2,3
0,9 1,6
Canada Australië Nieuw-Zeeland
959 705 83
0,5 2,4 -0,1
-2,5 1,3 -1,6
3,3 3,2 2,8
3,0 3,0 2,6
2,4 4,4 4,0
0,3 1,9 2,2
1,6 2,6 2,2
2,2 2,5 2,5
10921 40539
0,5 3,0
-4,2 -0,6
1,2 4,5
1,6 4,1
3,2 5,7
0,6 2,3
1,6 3,6
1,6 3,4
Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland België Oostenrijk Finland Griekenland Portugal Ierland Slowakije Slovenië Luxemburg Cyprus Malta Verenigd Koninkrijk Zweden Denemarken
EU-15 'Wereld'
b
Update: 01/07/10
a
De eurozone-inflatie betreft het BBP-gewogen gemiddelde van de nationale HICP-inflatiecijfers; cijfers voor de afzonderlijke landen zijn CPI-inflatiecijfers.
b
Industrielanden in deze tabel plus 47 opkomende economieën. Ter berekening van de mondiale groei zijn de groeicijfers van alle landen gewogen met hun BBP van 2009 tegen koopkrachtpariteit. De vermelde BBP-bedragen in USD zijn echter feitelijke, nominale cijfers.
Verenigde Staten Japan Eurozone
Lopende rekening (% BBP) Overheidssaldo (% BBP) Prognose**: Prognose**: 2008 2009 2010 2011 2008 2009 2010 -4,9 -3,6 -4,0 -4,0 -3,2 -9,9 -9,5 3,3 2,8 3,5 3,5 -2,1 -7,2 -7,5 -1,5 -0,7 0,0 0,5 -2,0 -6,3 -7,0 6,7 -3,3 -3,4 -9,5 4,8 -2,5 3,2 1,7 -14,4 -12,1 -4,5 -6,7 -6,1
4,9 -2,5 -3,0 -4,5 5,0 -0,9 2,0 0,4 -12,0 -11,0 -2,8 -3,2 -1,0
6,0 -2,0 -2,5 -4,0 6,5 0,0 2,5 1,0 -7,0 -10,0 -2,0 -4,5 -2,5
6,0 -1,5 -2,0 -3,5 6,5 0,0 2,5 2,5 -4,0 -9,0 -0,5 -5,0 -2,5
-17,2 -5,3
-8,5 -3,9
-9,0 -4,5
Verenigd Koninkrijk Zweden Denemarken
-1,6 8,3 2,0
-1,3 7,8 1,5
Zwitserland Noorwegen
2,3 18,0
Canada Australië Nieuw-Zeeland
0,5 -4,4 -8,6
Duitsland Frankrijk Italië Spanje Nederland België c Oostenrijk Finland Griekenland Portugal Ierland Slowakije Slovenië Luxemburg c Cyprus Malta
c
Overheidsschuld (bruto, % BBP) Prognose: 2011 2008 2009 2010 2011 -7,0 70 84 92 98 -8,5 174 193 199 205 -5,0 69 79 84 88
-9,0 -4,5
0,0 -3,3 -2,7 -4,1 0,7 -1,2 -0,4 4,2 -7,7 -2,8 -7,3 -2,3 -1,7 2,9 0,9 -4,5
-3,3 -7,5 -5,3 -11,2 -5,3 -6,0 -3,4 -2,2 -13,6 -9,4 -14,3 -6,8 -5,5 -0,7 -6,1 -3,8
-5,0 -8,0 -6,0 -10,0 -6,5 -5,5 -4,5 -3,0 -9,0 -7,0 -8,0 -6,5 -5,5 -2,5 -6,0 -5,0
-4,5 -6,0 -4,0 -7,0 -5,0 -5,0 -3,5 -1,5 -6,0 -5,0 -5,0 -5,0 -4,5 -2,0 -5,5 -5,0
66 68 106 40 58 90 63 34 99 66 44 28 23 14 48 64
73 78 116 53 61 97 67 44 115 77 64 36 36 15 56 69
76 85 120 65 66 99 69 46 124 85 72 40 39 17 60 77
79 88 123 73 69 100 71 46 130 90 75 42 43 18 63 80
-1,0 6,5 2,5
-0,5 7,0 2,0
-4,9 2,5 3,4
-11,5 -0,5 -2,7
-12,5 -0,5 -3,0
-10,0 0,0 -2,5
52 38 34
68 42 42
83 42 44
90 40 45
8,7 11,0
10,5 13,0
11,0 13,0
0,9 19,0
-0,2 10,0
-1,0 13,0
-1,0 15,5
40 47
41 46
40 42
40 41
-2,9 -4,1 -3,0
-3,5 -3,0 -3,5
-3,5 -3,0 -6,0
0,3 0,3 0,4
-4,0 -3,9 -3,5
-4,0 -3,0 -4,5
-2,5 -2,5 -3,5
72 14 29
78 19 35
83 23 40
86 26 44
Lopenderekeningcijfers voor België betreffen de Belgisch-Luxemburgse Economische Unie.
**Prognoses van lopende rekeningen en overheidssaldi zijn afgerond
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
ECONOMISCH BUREAU (020) 628 1058
26
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 Renteprognoses (jaarultimo) Lange rente (10j overh.obligaties)
Korte rente (3m interbancair) Prognose:
Recent
Prognose:
Recent
2010
2011
Verenigde Staten
0,62
0,5
0,6
2,0
2,94
3,8
3,8
4,8
Japan
0,39
0,5
0,4
0,7
1,09
1,3
1,5
2,2
Eurozone
0,76
0,7
1,0
2,0
Duitsland
0,76
0,7
1,0
2,0
2,57
3,4
3,0
3,8
Frankrijk
0,76
0,7
1,0
2,0
3,05
3,6
3,2
3,9
Italië
0,76
0,7
1,0
2,0
4,08
4,0
3,8
4,3
Spanje
0,76
0,7
1,0
2,0
4,57
3,9
4,0
4,4
Nederland
0,76
0,7
1,0
2,0
2,81
3,5
3,2
3,9
België
0,76
0,7
1,0
2,0
3,45
3,7
3,5
4,1
Oostenrijk
0,76
0,7
1,0
2,0
3,17
3,7
3,3
4,4
Finland
0,76
0,7
1,0
2,0
2,84
3,6
3,2
4,1
Griekenland
0,76
0,7
1,0
2,0
10,38
5,8
6,0
5,9
Portugal
0,76
0,7
1,0
2,0
5,70
4,4
4,5
4,8
Ierland
0,76
0,7
1,0
2,0
5,60
4,8
4,5
5,7
Slowakije
0,76
0,7
1,0
2,0
3,93
n.a.
n.a.
n.a.
Slovenië
0,76
0,7
1,0
2,0
3,82
4,5
3,9
4,3
Luxemburg
0,76
0,7
1,0
2,0
3,69
Cyprus
0,76
0,7
1,0
2,0
4,60
n.a.
n.a.
n.a.
Malta
0,76
0,7
1,0
2,0
4,14
4,5
3,7
4,3
Verenigd Koninkrijk
0,75
0,7
0,8
2,7
3,31
4,1
3,9
5,1
Zweden
0,78
0,6
0,8
2,0
2,54
3,3
3,0
5,1
Denemarken
1,13
0,7
1,0
2,0
2,68
3,6
3,1
4,5
Zwitserland
0,11
0,3
0,5
1,0
1,48
1,9
1,8
2,9
Noorwegen
2,77
1,5
2,0
3,7
3,19
4,1
4,3
6,3
Canada
0,91
0,5
1,2
2,4
3,09
3,6
3,7
4,6
Australië
4,89
4,1
5,5
6,0
5,09
5,6
5,5
6,5
Nieuw-Zeeland
3,30
2,8
3,5
4,5
5,35
5,8
5,7
5,8
1-7-2010
2009
2010
2011
1-7-2010
2009
Valutaprognoses (jaarultimo) Wisselkoers van USD t.o.v.: 1-7-2010
Wisselkoers van EUR t.o.v.:
Prognose:
Recent 2009
2010
Prognose:
Recent 2011
Verenigde Staten
USD
Japan
JPY
88,4
93
100
114
Eurozone
EUR
0,82
0,70
0,87
0,91
1-7-2010
2009
2010
2011
1,218
1,43
1,15
1,10
107,7
133
115
125
Verenigd Koninkrijk
GBP
0,66
0,62
0,72
0,73
0,81
0,89
0,83
0,80
Zweden**
SEK
7,81
7,14
8,5
8,5
9,51
10,24
9,8
9,5
Denemarken**
DKK
6,12
5,19
6,5
7,0
7,45
7,44
7,5
7,5
Zwitserland**
CHF
1,08
1,03
1,2
1,3
1,32
1,48
1,4
1,5
Noorwegen**
NOK
6,50
5,78
7,0
6,5
7,91
8,30
8,0
7,5
Canada**
CAD
1,05
1,11
1,1
1,2
1,28
1,59
1,3
1,3
Australië**
AUD
1,17
1,11
1,2
1,4
1,43
1,60
1,4
1,5
Nieuw-Zeeland**
NZD
1,44
1,38
1,5
1,7
1,76
1,98
1,8
1,9
** Prognoses van genoemde landen zijn afgerond naar 1 decimaal
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
ECONOMISCH BUREAU (020) 628 1058
27
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010 Renteprognoses (3, 6, 12 maanden) Korte rente (3m interbancair) Recent
Lange rente (10j overh.obligaties)
Prognose:
Recent
3m
6m
12m
Prognose: 3m
6m
12m
Verenigde Staten
0,62
0,6
0,6
1,1
2,94
3,4
3,8
4,3
Japan
0,39
0,3
0,4
0,5
1,09
1,3
1,5
1,9
Eurozone
0,76
0,9
1,0
1,4
Duitsland
0,76
0,9
1,0
1,4
2,57
2,8
3,0
3,3
Frankrijk
0,76
0,9
1,0
1,4
3,05
3,0
3,2
3,4
Italië
0,76
0,9
1,0
1,4
4,08
3,8
3,8
3,9
Spanje
0,76
0,9
1,0
1,4
4,57
4,1
4,0
4,2
Nederland
0,76
0,9
1,0
1,4
2,81
3,0
3,2
3,4
België
0,76
0,9
1,0
1,4
3,45
3,5
3,5
3,5
Oostenrijk
0,76
0,9
1,0
1,4
3,17
3,2
3,3
3,5
Finland
0,76
0,9
1,0
1,4
2,84
3,0
3,2
3,5
Griekenland
0,76
0,9
1,0
1,4
10,38
5,8
6,0
5,1
Portugal
0,76
0,9
1,0
1,4
5,70
4,6
4,5
4,5
Ierland
0,76
0,9
1,0
1,4
5,60
4,8
4,5
4,1
Slowakije
0,76
0,9
1,0
1,4
3,93
n.a.
n.a.
n.a.
Slovenië
0,76
0,9
1,0
1,4
3,82
4,3
3,9
3,9
Luxemburg
0,76
0,9
1,0
1,4
3,69
3,5
3,5
3,5
Cyprus
0,76
0,9
1,0
1,4
4,60
n.a.
n.a.
n.a.
1-7-2010
1-7-2010
0,76
0,9
1,0
1,4
4,14
3,8
3,7
3,9
Verenigd Koninkrijk
0,75
0,7
0,8
1,7
3,31
3,6
3,9
4,5
Zweden
0,78
1,2
0,8
1,2
2,54
2,8
3,0
3,3
Denemarken
1,13
0,9
1,0
1,4
2,68
3,0
3,1
3,5
Zwitserland
0,11
0,3
0,5
0,8
1,48
1,6
1,8
2,1
Noorwegen
2,77
1,9
2,0
2,9
3,19
3,8
4,3
4,8
Canada
0,91
1,1
1,2
1,5
3,09
3,6
3,7
4,3
Australië
4,89
5,5
5,5
6,0
5,09
5,3
5,5
6,0
Nieuw-Zeeland
3,30
3,3
3,5
4,2
5,35
5,5
5,7
5,9
Malta
Valutaprognoses (3, 6, 12 maanden) Wisselkoers van USD t.o.v.: Recent
Wisselkoers van EUR t.o.v.:
Prognose:
1-7-2010 3m
Recent
6m
12m
Prognose:
1-7-2010 3m
6m
12m
1,218
1,20
1,15
1,05
107,7
114
115
116
0,77
0,81
0,83
0,83
0,81
9,33
9,51
9,80
9,80
9,80
6,47
7,09
7,45
7,44
7,44
7,44
1,17
1,23
1,37
1,32
1,40
1,42
1,44
6,50
6,67
6,78
7,33
7,91
8,00
7,80
7,70
CAD
1,05
1,05
1,10
1,10
1,28
1,26
1,27
1,16
Australië
AUD
1,17
1,18
1,23
1,39
1,43
1,41
1,42
1,46
Nieuw-Zeeland
NZD
1,44
1,49
1,54
1,69
1,76
1,79
1,77
1,78
Verenigde Staten
USD
Japan
JPY
88,4
95
100
110
Eurozone
EUR
0,82
0,83
0,87
0,95
Verenigd Koninkrijk
GBP
0,66
0,69
0,72
Zweden
SEK
7,81
8,17
8,52
Denemarken
DKK
6,12
6,20
Zwitserland
CHF
1,08
Noorwegen
NOK
Canada
Ramingen ABN AMRO Economisch Bureau
ECONOMISCH BUREAU (020) 628 1058
28
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Prognoses opkomende economieën Update: 01/07/10
GDP EUR mrd 2009
BBP vol.groei (% j-o-j)
Inflatie(CPI, % j-o-j gem.)
Prognose:
Overheidssaldo (% BBP)
Prognose:
Overheidsschuld (% BBP)
Prognose**:
Prognose:
2009
2010
2011
2009
2010
2011
2009
2010
2011
2009
2010
2011
Rusland Polen Tsjechië Hongarije Roemenië Bulgarije
882 309 137 93 116 34
-7,9 1,7 -4,2 -6,3 -7,1 -5,0
5,0 3,0 0,9 -0,3 0,3 0,1
4,0 3,4 2,0 2,6 3,8 2,8
11,7 3,5 1,0 4,2 5,6 2,8
6,3 2,7 1,6 4,1 4,4 2,2
6,5 2,4 2,0 2,9 3,6 2,6
-6,5 -7,2 -6,0 -4,0 -7,4 -0,8
-5,0 -7,0 -5,5 -5,0 -7,0 -3,5
-2,5 -4,0 -4,5 -4,0 -4,5 -2,0
10 46 34 70 24 15
13 51 40 73 28 17
14 53 43 72 29 20
China India* Zuid-Korea Taiwan Hongkong Indonesië Thailand Singapore Maleisië Philippijnen
3521 919 597 271 151 388 189 131 137 115
8,7 6,7 0,2 -1,9 -2,8 4,5 -2,2 -1,3 -1,7 0,9
10,0 8,0 5,9 8,5 5,6 5,6 4,1 8,4 6,9 3,8
9,4 8,1 4,0 4,6 4,4 5,9 4,1 4,5 3,9 4,8
-0,7 10,9 2,8 -0,9 0,5 4,8 -0,9 0,6 0,6 3,3
3,5 11,5 3,1 1,8 2,4 4,9 3,5 2,3 1,7 4,6
3,0 6,5 3,4 2,1 2,5 6,7 2,1 1,9 2,6 4,9
-2,2 -7,0 -1,7 -3,9 0,8 -1,6 -4,4 -1,0 -7,0 -3,9
-3,0 -6,0 -2,0 -3,0 0,5 -2,0 -3,5 -2,5 -5,5 -3,5
-3,0 -5,5 -2,0 -2,5 1,0 -2,0 -3,5 -1,0 -5,0 -3,0
17 58 24 33 37 27 47 110 54 57
18 57 24 31 20 27 48 103 53 56
19 56 25 31 13 26 50 99 55 56
Brazilië Mexico Argentinië Venezuela Colombia Chili Peru
1129 628 221 233 165 117 91
-0,2 -6,6 0,9 -3,3 0,4 -1,5 0,9
7,5 5,0 4,5 -5,5 2,4 4,5 5,0
5,0 3,0 2,9 3,9 4,0 3,7 5,5
4,9 5,3 6,3 27,1 4,2 1,5 2,9
5,3 4,3 11,2 32,9 2,9 2,1 1,5
5,5 3,9 13,4 41,8 3,8 2,3 2,4
-3,3 -2,3 -0,6 -6,2 -2,7 -4,4 -2,1
-2,0 -1,0 -3,0 -3,0 -4,0 -2,0 -1,5
-1,5 -1,5 -3,0 -3,5 -3,0 -1,5 -0,5
60 39 49 18 46 6 25
60 40 51 24 47 6 24
58 41 51 29 48 8 23
Turkije Zuid-Afrika
441 206
-4,7 -1,8
6,5 2,8
5,0 3,7
6,3 7,1
8,0 5,8
7,5 5,5
-5,5 -5,9
-4,5 -6,5
-4,5 -5,5
46 30
48 34
49 37
* India: fiscaal jaar 2007 loopt van 1 april 2006 t/m 31 maart 2007, f.j. 2008 loopt van 1 april 2007 t/m 31 maart 2008
Macro-economische vooruitzichten en valutaprognoses (jaarultimo) Lopende rekening (% BBP)
Wisselkoers van USD t.o.v.: Wisselkoers van EUR t.o.v.: Recent
Recent
Prognose**: 2010
2011
31,34 3,41 21,14 236 3,60 1,61
30,0 3,0 20,5 220 3,5 1,5
29,0 3,0 20,5 225 3,5 1,5
5,0 -2,0 2,5 8,0 8,5 2,0 6,0 12,5 14,5 4,0
6,80 46,48 1217 32,14 7,78 9055 32,47 1,40 3,25 46,35
6,5 46,0 1120 31,5 8,0 9140 32,5 1,5 3,5 45,0
-3,0 -1,5 2,5 0,0 -2,0 0,0 -0,5
-3,0 -2,0 1,5 0,0 -2,5 -4,0 0,0
1,80 12,84 3,93 4,29 1917 542 2,82
-5,0 -5,0
-5,0 -5,5
1,58 7,65
Prognose**:
2009
2010
2011
Rusland Polen Tsjechië Hongarije Roemenië Bulgarije
4,0 -1,7 -1,1 1,2 -4,4 -8,6
4,5 -3,0 -2,5 0,0 -5,5 -5,0
3,5 -3,5 -3,0 -1,5 -5,5 -5,5
China India* Zuid-Korea Taiwan Hongkong Indonesië Thailand Singapore Maleisië Philippijnen
6,1 -2,0 5,1 11,1 8,7 2,0 7,7 13,3 15,9 5,3
5,0 -1,5 3,5 8,5 8,5 2,0 6,0 12,5 13,5 4,5
Brazilië Mexico Argentinië Venezuela Colombia Chili Peru
-1,5 -0,6 3,7 2,6 -2,2 2,5 0,3
Turkije Zuid-Afrika
-2,3 -3,9
1-7-2010
Prognose**: 2010
2011
38,17 4,15 25,75 287 4,39 1,96
34,5 3,5 23,5 253 4,0 2,0
32,0 3,5 22,5 248 3,5 2,0
6,5 45,5 1100 31,0 8,0 9170 32,5 1,5 3,5 44,0
8,28 56,61 1482 39,14 9,48 11027 39,54 1,71 3,95 56,45
7,5 53,0 1280 36,5 9,0 10510 37,5 1,5 4,0 51,5
7,0 50,0 1210 34,0 8,5 10090 35,5 1,5 3,5 48,0
2,0 12,5 4,0 2,5 2020 490 3,0
2,0 12,5 4,5 5,5 2030 500 3,0
2,19 15,63 4,79 5,23 2335 660 3,44
2,0 14,5 4,5 3,0 2320 560 3,0
2,0 14,0 5,0 6,0 2230 550 3,0
1,5 7,5
1,5 9,0
1,93 9,32
2,0 8,5
1,5 9,5
1-7-2010
** Prognoses voor overheidssaldi, lopende rekeningen en de wisselkoersen zijn afgerond De bron voor deze tabel is EIU, behalve voor Rusland, Brazilië, India, China en Turkije, die door ABN AMRO Economisch Bureau worden geraamd
ECONOMISCH BUREAU (020) 628 1058
29
Economisch Perspectief – 3e kwartaal 2010
Dit is het laatste gedrukte nummer van Economisch Perspectief Met ingang van 1 augustus a.s. zullen alleen nog digitale versies van een aantal van onze week-, maand- en kwartaalpublicaties verzonden worden. Indien u op onze verzendlijst(en) gezet wilt worden, verzoeken wij u vriendelijk uw e-mailadres door te geven met daarbij of u Nederlandstalige en/of Engelstalige publicaties wenst te ontvangen. U kunt dit bericht zenden aan:
[email protected] Al onze publicaties staan op onze website of zullen daar binnenkort op geplaatst worden: http://www.abnamro.nl/nl/zakelijk/service/publicaties/economisch_bureau.html
Al onze abonnees van Economisch Perspectief zullen nog een brief ontvangen met daarin de veranderingen en het aanbod op een verzendlijst te worden gezet.
Colofon Economisch Perspectief wordt uitgegeven door: ABN AMRO Economisch Bureau – HQ1160 Postbus 283 1000 EA AMSTERDAM Informatie over de artikelen kan bij de met name genoemde analisten worden verkregen.
Reacties gaarne schriftelijk De in Economisch Perspectief neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ons betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Voor de juistheid of volledigheid van de gebruikte gegevens kunnen wij echter niet instaan. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. Het gebruik van tekst en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. © 2010 ABN AMRO Bank N.V
ISSN 0929-1024
