ECONOMISCH ACTIEPROGRAMMA HEEMSTEDE

Rapport

ECONOMISCH ACTIEPROGRAMMA HEEMSTEDE 2016-2020 Economische foto, SWOT-analyse en actieprogramma November 2015

www.ioresearch.nl

COLOFON

Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563 7500 AN Enschede Rapportnummer 2015/concept Datum November 2015 Opdrachtgever Gemeente Heemstede Auteur(s) Thijs Lenderink Jon Severijn Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever.

Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  Colofon

INHOUDSOPGAVE

1.

2.

Inleiding ...................................................................................................................... 5 1.1

Aanleiding ............................................................................................................. 5

1.2

Werkwijze ............................................................................................................. 6

Economische foto ........................................................................................................ 9 2.1

Inleiding................................................................................................................ 9

2.2

Bevolking .............................................................................................................. 9

2.3

Inkomen en sociale zekerheid ................................................................................ 14

2.4

Beroepsbevolking ................................................................................................. 15

2.5

Werkgelegenheid.................................................................................................. 20

2.6

Verdieping ........................................................................................................... 25

2.9 Samenvattend ........................................................................................................ 28 3.

4.

SWOT......................................................................................................................... 32 3.1

Inleiding.............................................................................................................. 32

3.2

Economische ontwikkeling ..................................................................................... 32

3.3

Sectorale trends ................................................................................................... 33

3.4

SWOT ................................................................................................................. 35

Economisch actieprogramma ..................................................................................... 39 4.1

Inleiding.............................................................................................................. 39

4.2

Hoogwaardig woon- en leefklimaat met regionale aantrekkingskracht ......................... 39

4.3

Een gezond ondernemersklimaat gericht op behoud van werkgelegenheid ................... 40

4.4

Een intensiever en structureler contact met het bedrijfsleven in Heemstede ................ 41

Bijlage 1. Geraadpleegde bronnen .................................................................................... 43

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  Inhoudsopgave

1 HOOFDSTUK

Inleiding

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  Inleiding

4

1. Inleiding 1.1 Aanleiding Begin 2015 heeft de gemeente Heemstede de uitgangspunten voor haar economisch beleid voor de komende jaren vastgesteld in een startnotitie1. In de startnotitie staat een aantal ambities benoemd, namelijk:  het behoud van een aantrekkelijk winkelbestand voor de bewoners van Heemstede en de directe omgeving daarvan;  een gezond ondernemersklimaat;  intensivering en structurering van de relatie tussen gemeente en bedrijfsleven/ondernemers. Vervolgens is gedurende 2015 gewerkt aan een nieuw economisch actieprogramma 2016-2020. Uitgangspunt economisch actieprogramma “Een duurzame lokale economie van Heemstede die bijdraagt aan de levendigheid en sociale samenhang van de Heemsteedse samenleving, waarbij het groene karakter niet uit het oog wordt verloren. En het nastreven van een economische structuur waarbij de gemeente zorg draagt voor de voorzieningen en activiteiten die bijdragen aan de hoogwaardige werken woonomgeving van Heemstede. Juist de hoogwaardige, goed bereikbare, woonomgeving in de nabijheid van grote economische centra en de nabijheid van strand en duinen, is de kracht van Heemstede en dat is wat ons onderscheid van andere gemeenten en is de onderscheidende kracht van Heemstede”. Bron: Startnotitie Economisch Programma 2015-2019 Het economisch actieprogramma 2016-2020 bestaat uit een drietal bouwstenen, namelijk:  Een nieuwe economische foto van Heemstede: Wat kenmerkt momenteel de lokale economie van Heemstede?  Een SWOT-analyse2 van de economie van Heemstede: Wat zijn op dit moment de sterke en minder sterke kenmerken van de economie in Heemstede en wat zijn externe kansen en externe bedreigingen voor die economie?  Actieprogramma 2016-2020. Dit rapport beschrijft deze drie bouwstenen in de hoofdstukken 2 (economische foto), 3 (SWOT) en 4 (actieprogramma)3.

1

Startnotitie Economisch Programma 2015-2019.

2

De Engelse term SWOT-analysis wordt ook vaak in het Nederlands gebruikt en bevat de vier elementen: Strengths,

Weaknesses, Opportunities & Threats. Ook de Engelse term dekt echter niet de gehele lading, aangezien het doel een strategie voor de toekomst is en niet alleen een analyse van de huidige stand van zaken. SWOT wordt ook wel uitgebreid tot SWOTI, waarbij de I staat voor Issues (Kwesties): de kwesties vormen een belangrijk onderdeel van het model, aangezien ze de verbinding zijn tussen de interne en externe analyse. 3

Het beleid en de acties aangaand het behoud van een aantrekkelijk winkelbestand staan vooralsnog elders beschreven

http://www.heemstede.nl/actueel/plannen-en-projecten/visie-winkelcentra-heemstede/


5

1.2 Werkwijze Economische foto Voor het opstellen van de economische foto zijn cijfers verzameld over verschillende elementen van de economie van Heemstede (zie kader). Naast de beschrijving van deze elementen wordt kort ingezoomd (‘verdieping’) op de sector gezondheidsen welzijnszorg, de sector detailhandel en op de positie van ZZP’ers4 in Heemstede. Elementen Economische foto Bevolking  Stand en ontwikkeling aantal inwoners (incl. prognose)  Stand en ontwikkeling aantal huishoudens  Stand en ontwikkeling bevolking naar leeftijd  Migratiesaldo en natuurlijke aanwas  Woningbezit en WOZ-waarde woningen Inkomen en sociale zekerheid  Inkomensverdeling huishoudens  Aantal uitkeringsgerechtigden Beroepsbevolking  Stand en ontwikkeling beroepsbevolking naar leeftijd en opleidingsniveau  Arbeidsparticipatie, netto en bruto  Werkzoekenden  Pendel werkenden van en naar Heemstede  Aantal expats werkzaam in Heemstede Werkgelegenheid  Stand en ontwikkeling aantal bedrijven, naar (SBI-) sectie en naar grootteklasse  Stand en ontwikkeling aantal banen, naar (SBI-) sectie en naar grootteklasse  Specialisatie index en werkgelegenheidsgraad Verdieping  Gezondheids- en welzijnszorg sector  Detailhandel  ZZP’ers  Werkgelegenheid op bedrijventerreinen De cijfers voor Heemstede zijn in perspectief gezet door ze (waar mogelijk) te vergelijken met:  cijfers van andere gemeenten in de agglomeratie Haarlem (Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Zandvoort), de agglomeratie Haarlem als geheel en het Nederlands gemiddelde;  cijfers van een aantal ‘benchmark gemeenten’: gemeenten met een (deels) vergelijkbaar profiel: middelgroot, aanwezigheid zorginstellingen, nabijheid van stad en in het groen. Het gaat om de gemeenten Blaricum, Ermelo, Heiloo, Renkum en Vught. 4

Een persoon met als (hoofd)baan het verrichten van arbeid voor eigen rekening of risico in een eigen bedrijf of praktijk, of in

een zelfstandig uitgeoefend beroep en die daarbij geen personeel in dienst heeft (CBS). Hoofdbanen zijn banen van 12 uur en meer (LISA).


6

SWOT-analyse Voor het opstellen van de SWOT-analyse is eerst de ontwikkeling van de landelijke en regionale economie beschreven alsmede de trends in een aantal sectoren. Vervolgens zijn elementen benoemd van de economie in Heemstede die sterker en zwakker zijn (de interne elementen). Ook zijn externe ontwikkelingen beschreven die een kans bieden voor de economie van Heemstede of die bedreigend zijn voor de economie van Heemstede (de externe elementen). Actielijnen en actieprogramma 2016-2020 De uitkomsten van de SWOT-analyse zijn vertaald naar een aantal actielijnen waar de gemeente op wil inzetten. Die lijnen zijn gecombineerd met een evaluatie van het vigerende actieprogramma (wat blijven we doen, waar stoppen we mee en wat gaan we nieuw doen) vertaald naar een actieprogramma.


7

HOOFDSTUK

2

Economische foto

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  Economische foto

8

2. Economische foto 2.1 Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft –conform de lijst met indicatoren uit hoofdstuk 1- de demografische en economische basisgegevens van Heemstede. Daarbij komen de bevolking, inkomen en sociale zekerheid, beroepsbevolking en werkgelegenheid aan de orde en wordt kort ingezoomd op de sector gezondheidsen welzijnszorg, en de detailhandel, de positie van ZZP’ers en de werkgelegenheid op bedrijventerreinen. De cijfers worden daarna (kwalitatief) samengevat.

2.2 Bevolking Bevolkingsontwikkeling Op 1 januari 2015 telt Heemstede 26.480 inwoners. De omvang van de bevolking is de afgelopen vijf jaar met 2% toegenomen (figuur 2.1.). Figuur 2.1 Bevolkingsontwikkeling Heemstede 2,0% 1,5%

bevolkingsaantal

2011

2012

26.200 26.000

0,4% 0,2%

25.600 25.400

-0,2%

2010

26.400

25.800 0,3%

-0,5% 2009

26.480

25.680

0,0%

26.317

26.242

26.297

26.058

0,5%

0,9%

26.364

1,5% 1,0%

26.600

% ontw.

25.200 2013

2014

2015

Bron: CBS Statline

De bevolkingsontwikkeling van Heemstede loopt de laatste jaren redelijk parallel aan de ontwikkeling van Nederland als geheel (figuur 2.2). In de regio groeit alleen de bevolking van Haarlem relatief sterker (met 6%). De bevolking in Heemstede is sterker gegroeid dan in de meeste referentiegemeenten. Figuur 2.2 Geïndexeerde bevolkingsontwikkeling (2009 = 100) 106 104 102 100 98 2009 Heemstede Blaricum Renkum

2010

2011 Haarlem Ermelo Vught

2012

2013

2014 2015 Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heiloo Nederland

Bron: CBS Statline, bewerking I&O Research


9

Migratiesaldo en natuurlijke aanwas Het migratiesaldo (het verschil tussen verhuizingen naar en uit Heemstede) over de periode 20092014 is positief, met een jaargemiddelde van circa 220. Ten opzichte van de agglomeratie Haarlem was er in 2013 sprake van een positief saldo dat 72 bedroeg. Ten opzichte van de coropregio Groot Amsterdam was dit 108. De natuurlijke aanwas in de periode 2009-2014 bedraagt voor Heemstede gemiddeld -90, en is dus negatief. Heemstede groeit dus door migratie van buiten. Bevolkingsprognose De bevolkingsomvang van Heemstede blijft afgaande op de regionale bevolkings- en huishoudensprognose 2013-2040 van het PBL/CBS de komende jaren vrij stabiel (tabel 2.1). In Nederland als geheel is sprake van een bescheiden groei, in (de agglomeratie) Haarlem is die groei nog wat groter5. N.B. Eventuele (grootschalige) toevoeging, dan wel onttrekking van woningen aan de woningvoorraad van Heemstede zal effect hebben op de voorspelde bevolkingsontwikkeling. Tabel 2.1 Geïndexeerde bevolkingsprognose 2015, 2020, 2030, 2040 (prognose 2015 = 100) 2015

2020

2030

2040

Heemstede

100

100

99

100

Bloemendaal

100

101

104

109

Haarlem

100

105

112

114

Haarlemmerliede en Spaarnwoude

100

102

107

111

Zandvoort

100

101

104

104

Agglomeratie Haarlem

100

104

109

111

Blaricum

100

107

122

135

Ermelo

100

99

100

98

Heiloo

100

101

102

105

Renkum

100

99

98

101

Vught

100

97

92

86

Nederland

100

102

104

106

Bron: PBL/CBS, bewerking I&O Research

5

In buurgemeente Haarlemmermeer stagneerde de groei van de bevolking tussen van 2012-205. De verwachting is dat de

bevolkingsontwikkeling in deze gemeente de komende twee decennia weer zal ‘aantrekken’.


10

Huishoudens Heemstede telde op 1 januari 2014 11.662 huishoudens (een kleine 500 meer dan in 2009). De huishoudenssamenstelling van Heemstede wijkt weinig af van het Nederlands gemiddelde (zie tabel 2.2.). In Haarlem zijn net als in andere grote steden veel meer eenpersoonshuishoudens en minder huishoudens met kinderen (al groeit dat laatste aandeel in Haarlem de laatste jaren duidelijk). De meeste andere buur- en referentiegemeenten laten dezelfde kenmerken als Heemstede zien. De onderlinge verhouding tussen deze drie typen huishoudens is de afgelopen vijf jaar in Heemstede niet veranderd. In Nederland als geheel neemt het aandeel eenpersoonshuishoudens toe, net als in enkele referentiegemeenten. Tabel 2.2 Bevolking naar huishoudensgrootte (2014) EENPERSOONSHUISHOUDENS

HUISHOUDENS ZONDER KINDEREN

HUISHOUDENS MET KINDEREN

GEMIDDELDE HUISHOUDENSGROOTTE

Heemstede

35%

31%

34%

2,2

Bloemendaal

33%

33%

34%

2,3

Haarlem

44%

25%

31%

2,0


29%

31%

40%

2,4

Zandvoort

43%

29%

28%

2,0


42%

27%

31%

2,1

Blaricum

32%

36%

32%

2,2

Ermelo

32%

33%

35%

2,3

Heiloo

32%

34%

34%

2,3

Renkum

35%

34%

31%

2,1

Vught

33%

31%

37%

2,3

Nederland

37%

29%

34%

2,2

Bron: CBS Statline

Prognose huishoudens De komende decennia stijgt het aantal huishoudens in Heemstede naar verwachting met zo’n 10% tot 12.900 in 2040. Oorzaak is voornamelijk verdunning (huishoudens worden gemiddeld nog steeds kleiner). Voor Haarlem wordt een stijging van 15% verwacht. In Nederland als geheel gaat het om een stijging van 12%. Bron: PBL/CBS Regionale bevolkingsprognose 2013-2040.


11

Leeftijdsverdeling bevolking Nederland vergrijst de komende jaren in een hoog tempo; in 2014 was 17% van de bevolking 65 jaar of ouder, in 2025 zal dit aandeel zijn opgelopen tot 22%6. Heemstede heeft een hoger vergrijzingscijfer dan landelijk; in 2014 was exact een kwart van de inwoners 65 jaar of ouder (tabel 2.3). Bovendien groeit het aantal inwoners in de leeftijdscategorie 65+, terwijl de andere leeftijdscategorieën in Heemstede krimpen. Het beeld in Heemstede lijkt op dat in referentiegemeenten en andere gemeenten in de regio, met uitzondering van Haarlem. Tabel 2.3 Verdeling naar leeftijdsklasse AANDEEL JONGER DAN 20 JAAR

AANDEEL 65+

2009

2014

2009

2014

Heemstede

24%

24%

23%

25%

Bloemendaal

25%

24%

23%

26%

Haarlem

22%

22%

15%

16%


26%

23%

15%

17%

Zandvoort

19%

18%

20%

24%


22%

22%

17%

19%

Blaricum

23%

22%

20%

26%

Ermelo

24%

23%

18%

21%

Heiloo

24%

23%

21%

24%

Renkum

22%

21%

23%

25%

Vught

25%

23%

17%

19%

Nederland

24%

23%

15%

17%

Bron: CBS Statline

6

Aandeel 65-plus naar regio, CBS/PBL,2013.


12

Er wonen in Heemstede veel jongeren (vooral 5 tot 15 jaar) en ouderen (65 jaar en ouder) in verhouding tot het landelijk gemiddelde (figuur 2.3). De leeftijdscategorie tussen 20 en 40 jaar (het jonge deel van de beroepsbevolking) is in Heemstede (duidelijk) ondervertegenwoordigd ten opzichte van het landelijk gemiddelde7. Figuur 2.3 Aandeel 5-jaarsgroepen in Heemstede en Nederland per 1 januari 2015 Jonger dan 5 jaar 5 tot 10 jaar 10 tot 15 jaar 15 tot 20 jaar 20 tot 25 jaar 25 tot 30 jaar 30 tot 35 jaar 35 tot 40 jaar 40 tot 45 jaar 45 tot 50 jaar 50 tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 65 tot 70 jaar 70 tot 75 jaar 75 tot 80 jaar 80 tot 85 jaar 85 tot 90 jaar

Heemstede

90 tot 95 jaar

Nederland

95 jaar of ouder 0%

2%

4%

6%

8%

10%

Bron: CBS Statline

7

De gemeente Heemstede zou op basis van de Basis Registratie Personen (BRP) kunnen analyseren wat de leeftijd en

huishoudenssituatie is van vertrekkers uit en vestigers.


13

Woningbezit en woningwaarde Het woningbezit in Heemstede is onderverdeeld in 63% bezit woningeigenaren, 22% van woningcorporaties, en 15% particuliere huur. De gemiddelde woningwaarde (WOZ) in Heemstede (€ 370.000 in 2014) is relatief hoog in vergelijking tot het Nederlands gemiddelde en het gemiddelde van de agglomeratie Haarlem (maar bijvoorbeeld wel lager dan in referentiegemeenten Blaricum en buurgemeente Bloemendaal). In de periode 2009-2014 daalde de gemiddelde woningwaarde in Heemstede met 14%. Tabel 2.4 Gemiddelde woningwaarde, 2009-2014 (x € 1.000) 2009

2014

ONTW.

Heemstede

431

370

-14%

Bloemendaal

668

549

-18%

Haarlem

252

229

-9%


294

267

-9%

Zandvoort

308

255

-17%


316

277

-12%

Blaricum

636

536

-16%

Ermelo

298

262

-12%

Heiloo

341

288

-16%

Renkum

295

253

-14%

Vught

365

324

-11%

Nederland

241

211

-12%

Bron: CBS Statline

2.3 Inkomen en sociale zekerheid Besteedbaar inkomen Heemstede is een vrij welvarende gemeente. Het gemiddeld besteedbaar inkomen van huishoudens in Heemstede bedraagt in 2012 € 47.600 per huishouden (figuur 2.4). Dat is 38% hoger dan gemiddeld in Nederland, met een gemiddeld besteedbaar inkomen van € 34.500 per huishouden. Alleen in referentiegemeenten Blaricum en Bloemendaal is het gemiddeld besteedbaar inkomen van huishoudens in 2012 (nog) hoger dan in Heemstede. Figuur 2.4 Inkomensniveau (besteedbaar inkomen huishoudens 2012, x1.000 euro) Heemstede

€ 47,60

Bloemendaal

€ 55,60

Haarlem

€ 34,30


€ 40,30

Zandvoort

€ 33,70


€ 37,80

Blaricum

€ 51,60

Ermelo

€ 36,30

Heiloo

€ 40,20

Renkum

€ 38,20

Vught

€ 40,30

Nederland

€ 34,50

€-

€ 10

€ 20

€ 30

€ 40

€ 50

€ 60

Bron: CBS Statline


14

Bijstand Het aantal bijstandsuitkeringen in Heemstede ligt beduidend lager dan het landelijk gemiddelde en het gemiddelde niveau in de regio (tabel 2.5). Alleen in de buurgemeenten Bloemendaal en Haarlemmerliede en Spaarnwoude worden nog minder bijstandsuitkeringen uitgegeven. Tabel 2.5 Bijstandsuitkeringen per 1.000 inwoners 20-65 jaar 2014 Heemstede

15,7

Bloemendaal

14,6

Haarlem

30,2


14,9

Zandvoort

36,9


27,6

Nederland

36,1

Bron: CBS Statline

2.4 Beroepsbevolking Omvang De beroepsbevolking in Heemstede omvatte in 2014 12.530 personen. De beroepsbevolking is de afgelopen jaren gegroeid, maar uitsluitend in de leeftijdscategorie 45-75 jaar. De beroepsbevolking is in afgelopen vijf jaar ouder geworden: in 2009 was 50% 45-75 jaar, in 2014 is dat 54%. In vergelijking met het landelijk gemiddelde is de beroepsbevolking tot 25 jaar in Heemstede verhoudingsgewijs iets sterker afgenomen, en die in de leeftijdscategorie tussen 25 en 45 jaar iets minder sterk afgenomen (tabel 2.6). Tabel 2.6 Ontwikkeling beroepsbevolking naar leeftijd (%), 2009-2014 TOT 25 JAAR

25 TOT 45 JAAR

45 TOT 75 JAAR

TOTAAL

-4%

-5%

11%

3%

Bloemendaal

7%

-20%

10%

-1%

Haarlem

-6%

0%

13%

4%


4%

-6%

14%

5%

Zandvoort

0%

-13%

10%

-1%


-4%

-3%

12%

3%

Blaricum

-6%

-11%

5%

-2%

Ermelo

-7%

-9%

11%

0%

Heiloo

7%

-13%

15%

2%

Renkum

2%

-14%

12%

0%

Vught

1%

-8%

14%

3%

-2%

-7%

12%

2%

Heemstede

Nederland

Bron: CBS Statline


15

Omvang beroepsbevolking in de toekomst waarschijnlijk stabiel De potentiële beroepsbevolking betreft het cohort tussen 15 en 75 jaar. Gelet op de leeftijdsopbouw van de bevolking (zie figuur 2.3) en de eerder beschreven bevolkingsprognose is de verwachting dat de beroepsbevolking in Heemstede de komende jaren een vrij stabiele omvang kent. Uiteraard kan een wijziging in de aard en omvang van de binnenlandse migratie richting Heemstede dit beeld (enigszins) beïnvloeden. De beroepsbevolking in Heemstede is vrij hoog opgeleid in vergelijking met het landelijk gemiddelde, de agglomeratie Haarlem en de referentiegemeenten (figuur 2.5). De helft van de beroepsbevolking in Heemstede heeft een hoog opleidingsniveau en 17% is laag opgeleid. Figuur 2.5 Beroepsbevolking naar opleidingsniveau (%), 2014 Heemstede

17%

Bloemendaal

33%

20%

Haarlem

16%


50%

30%

50%

39%

45%

33%

Zandvoort

33%

22%


17%

Blaricum

44%

40%

23%

Heiloo

18%

Renkum

19%

Vught

10%

31%

36%

45%

38%

44%

36%

23% 0%

40% 46%

21%

Nederland

33%

39%

20%

Ermelo

33%

44%

43%

43% 20%

30%

laag

midden

40%

50%

34% 60%

70%

80%

90%

100%

hoog

Bron: CBS Statline

Veel HAVO/VWO adviezen in primair onderwijs Ook de aankomende beroepsbevolking van Heemstede is hoogstwaarschijnlijk relatief hoog opgeleid. In 2013 kreeg 76% van de leerlingen in groep 8 in Heemstede een HAVO/VWO advies. Landelijk was dat in 2013 45%. In Haarlem lag het aandeel op 52%. Bron: Open data DUO, bewerking O&S Gemeente Zaanstad.


16

Participatiegraad Het aandeel van de bevolking dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt is de particpatiegraad. De bruto participatiegraad geeft het aandeel van de beroepsbevolking in de totale bevolking tussen 15 en 75 jaar (beroepsgeschikte bevolking) weer. De netto participatiegraad is het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de totale bevolking tussen 15 en 75 jaar. De participatiegraad in Heemstede (64% netto, 68% bruto) is iets lager dan gemiddeld in Agglomeratie Haarlem en in Nederland (figuur 2.6). Mogelijk ligt de verklaring voor het verschil in de leeftijdsopbouw van Heemstede (een groter aandeel 65-75 jarigen dat niet meer werkt/hoeft te werken). Figuur 2.6 Participatiegraad (bruto en netto, %), 2014

64%

Heemstede

68% 63%

Bloemendaal

67% 67%

Haarlem

72% 69%


73% 62%

Zandvoort

67% 66%


71%

bruto

64% 66%

Ermelo

70% 66%

Heiloo

69% 63%

Renkum

68% 68%

Vught

73% 65%

Nederland 50%

netto

60%

Blaricum

70%

55%

60%

65%

70%

75%

Bron: CBS Statline

Relatief veel inwoners werkzaam als zelfstandige Van de werkzame beroepsbevolking in Heemstede (12.000 afgerond door het CBS op 1.000-tallen) werken er 9.000 in loondienst en 3.000 als zelfstandige (één op de vier). In Haarlem is 18% zelfstandig werkzaam, in Nederland als geheel is dat 16%. Bron: CBS Positie in de werkkring


17

Werkzoekenden Het aantal ingeschreven niet-werkende werkzoekenden is relatief gering in Heemstede. In 2014 was 4,4% van de beroepsbevolking werkzoekend. In Nederland en de regio was dit aandeel respectievelijk 6,7% en 5,7%. Ook hier speelt de leeftijdsopbouw van Heemstede (minder 20-45 jarigen) mogelijk een rol. Figuur 2.7 Gemiddeld aandeel niet- werkende werkzoekenden (NWW) op beroepsbevolking, 2014 Heemstede

4,4%

Bloemendaal

3,6%

Haarlem

6,2%


4,6%

Zandvoort

5,9%


5,7%

Nederland

6,7%

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

Bron: UWV, bewerking I&O Research

Pendel Inwoners van Heemstede werken voornamelijk in de gemeente Amsterdam, Haarlem, Haarlemmermeer en in Heemstede zelf. Ten opzichte van 2008 is het aandeel forensen naar Amsterdam toegenomen, terwijl het aantal werknemers dat in Haarlem werkt in dezelfde periode is afgenomen (tabel 2.7). In totaal werken in 2013 1.800 van de 10.000 werkzame personen uit Heemstede in Heemstede zelf en zijn er 8.200 personen buiten de gemeentegrenzen werkzaam (82%). Tabel 2.7 Banen werknemers, woongemeente Heemstede (x 1.000, werkend in Noord-Holland) WERKGEMEENTE

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Heemstede

1,8

1,9

2,0

2,1

1,9

1,8

Amsterdam

1,6

1,6

1,6

1,7

1,7

1,9

Haarlem

2,3

2,4

2,2

2,2

2,0

1,9

Haarlemmermeer

1,8

1,8

1,9

2,0

1,9

1,9

Bloemendaal

0,2

0,2

0,4

0,4

0,4

0,4

Amstelveen

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

‘s-Gravenhage

0,3

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

Leiden

0,1

0,1

0,1

0,1

0,2

0,2

Velsen

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

Beverwijk

0

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

Hillegom

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

Rotterdam

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

Utrecht (gemeente)

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

Zaanstad

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

Zandvoort

0,1

0,2

0,1

0,1

0,2

0,1

TOTAAL WERKZAME PERSONEN AFKOMSTIG UIT HEEMSTEDE

10,2

10,1

10,4

10,6

10,2

10,0

TOTAAL UITGAAND

8,4

8,2

8,4

8,5

8,3

8,2

PERCENTAGE UITGAAND

82%

81%

81%

80%

81%

82%

Bron: CBS Statline (minimaal 100 werknemers per 2015)


18

De banen in Heemstede worden vooral ingevuld door inwoners van Heemstede en daarnaast door inwoners van Haarlem en Haarlemmermeer. Ten opzichte van 2008 werken minder inwoners uit Haarlem in Heemstede (tabel 2.8). Er werken 6.800 personen in Heemstede, waarvan er 5.000 buiten Heemstede woonachtig zijn (74%). Tabel 2.8 Banen werknemers, werkgemeente Heemstede (x 1.000) WOONGEMEENTE

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Heemstede

1,8

1,9

2,0

2,1

1,9

1,8

Haarlem

1,7

1,4

1,5

1,4

1,4

1,2

Haarlemmermeer

1,2

1,2

1,3

1,3

1,2

1,2

Velsen

0,3

0,6

0,5

0,6

0,6

0,5

Bloemendaal

0,2

0,4

0,6

0,5

0,5

0,4

Amsterdam

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

0,2

Beverwijk

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

0,2

Zandvoort

0,4

0,3

0,3

0,3

0,2

0,2

Heemskerk

0,1

0,1

0

0,1

0,1

0,1

TOTAAL WERKZAAM IN HEEMSTEDE

7,7

7,7

8,1

7,9

7,8

6,8

TOTAAL BINNENKOMEND

5,9

5,8

6,1

5,8

5,9

5,0

PERCENTAGE BINNENKOMEND

77%

75%

75%

73%

76%

74%

PENDELSALDO HEEMSTEDE

-2,5

-2,4

-2,3

-2,7

-2,4

-3,2

Bron: CBS Statline (minimaal 100 werknemers per 2015)

In totaal betekent dit voor Heemstede in 2013 een negatief pendelsaldo van 3.200 werkzame personen. ZZP’ers in de pendel ZZP’ers in Heemstede staan met hun eenmansbedrijf met vestigingsplaats Heemstede in het werkgelegenheidsregister. Dat hoeft niet te betekenen dat ze enkel in Heemstede werkzaam zijn, ofschoon dat in de pendel wel vaak zo zal zijn geregistreerd. Ook betekent het niet automatisch dat ze in Heemstede wonen, al zal dat voor het overgrote deel wel gelden. Expats en niet westers allochtonen Beide maten zijn hier opgenomen omdat ze een indicatie beiden voor de woonaantrekkelijkheid van Heemstede. Van alle werknemers die in de gemeente Heemstede werken is 1,21% een expat8 (tabel 2.9). Dat is een relatief hoger aandeel ten opzichte van Nederland en de buurgemeenten (behalve Haarlem). Tabel 2.9 Aandeel expats ten opzichte van totaal aantal werknemers (%) 2011 Heemstede

1,21

Bloemendaal

1,13

Haarlem

1,70


0,61

Zandvoort

0,82

Nederland

0,93

Bron: CBS Statline, maatwerk I&O Research 8

Aandeel in het buitenland geboren werknemers met een hoog loon. Bron: Expat, wanneer ben je het? Een afbakening van in

het buitenland geboren werknemers op basis van loon. CBS, 2015.


19

Het aantal expats dat in Heemstede woont, is niet direct uit openbare bronnen af te leiden. Een mogelijke indicatie biedt het aandeel westers allochtonen dat in Heemstede woont. Dat aandeel is met 12,5% hoger dan gemiddeld in Nederland en hoger dan in de meeste referentiegemeenten in het land. Tabel 2.10 Aandeel westers allochtonen in de bevolking (%), 1 januari 2014. 2014 Heemstede

12,5

Bloemendaal

13,1

Haarlem

12,0


8,5

Zandvoort

13,4


n.b.

Blaricum

11,5

Ermelo

5,7

Heiloo

7,6

Renkum

9,6

Vught

9,2

Nederland

9,5

Bron: CBS Statline

2.5 Werkgelegenheid Bedrijven In 2014 telt Heemstede 2.141 bedrijven. Ten opzichte van 2009 is het aantal bedrijven met 6% gestegen (vooral door groei van het aantal ZZP’ers). De groei van het aantal bedrijven is lager dan het Nederlandse gemiddelde (zie figuur 2.8). In Nederland is het totaal aantal bedrijven met 15% gestegen. Figuur: 2.8 Geïndexeerde ontwikkeling aantal bedrijven 120

Heemstede Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Zandvoort Nederland

115 110 105 100 95 90 2009

2010

2011

2012

2013

2014

Bron: LISA (peildatum 1 april), bewerking I&O Research


20

Sectorale verdeling Gemeten naar het aantal bedrijven is de totale zakelijke dienstverlening de grootste sector in Heemstede, met een aandeel van 40%9. Dit belang is de afgelopen jaren nog toegenomen; in 2009 was dit aandeel 37%. Een andere grote sector in Heemstede, de detail- en groothandel neemt in belang iets af, van 22% in 2009 naar 19% in 2014. Figuur: 2.9 Aandeel bedrijven naar sector Heemstede, 2014 Specialistische zakelijke dienstverlening

33%

Handel

19%

Zorg (Gezondheids- en welzijnszorg)

10%

Bouwnijverheid

6%

Roerende goederen, overige zakelijke…

5%

Informatie en communicatie

5%

Cultuur, sport en recreatie

5%

Overige dienstverlening Onderwijs Horeca

4% 3% 2%

Onroerend goed

2%

Industrie

2%

Financiële instellingen Vervoer en opslag Landbouw, bosbouw en visserij

1% 1% 0%

Winning/distributie van water

0%

Overheid

0%

Nutsbedrijven

0%

Winning van delfstoffen

0%

0%

10%

20%

30%

40%

Bron: LISA (peildatum 1 april)

Banen Het aantal banen10 in Heemstede is sinds 2009 gedaald. In 2014 komt het aantal banen uit op 8.108. Ten opzichte van 2009 is dat een daling van 7%. In de gehele regio is er de afgelopen jaren sprake van een flink banenverlies (dat ook groter is dan het landelijk gemiddelde, zie figuur 2.10).

9

De som van specialistische zakelijke dienstverlening en overige zakelijke dienstverlening en overige dienstverlening.

1010

Minimaal 12 uur in de week – ZZP’ers zitten hier ook in. .


21

Figuur 2.10 Geïndexeerde ontwikkeling aantal banen 101 99 97 95 93 91 89 87

Heemstede Haarlem Zandvoort

85 2009

2010

Bloemendaal Haarlemmerliede en Spaarnwoude Nederland 2011

2012

2013

2014


In de zorgsector is het aantal banen gedaald, maar de sector heeft nog steeds een groot aandeel in het aantal banen in Heemstede (zie figuur 2.11). Andere grote sectoren in Heemstede qua banen gezien zijn: (groot- en detail-) handel (23%) en de zakelijke dienstverlening (13% specialistisch en 4% overige). Figuur 2.11 Aandeel banen naar sector Heemstede, 2014 Zorg (Gezondheids- en welzijnszorg)

26%

Handel

23%

Specialistische zakelijke dienstverlening

13%

Onderwijs

6%

Bouwnijverheid

5%

Horeca

4%

Overige dienstverlening

4%

Overheid

4%

Roerende goederen, overige zakelijke…

3%


3%


2%

Industrie Vervoer en opslag Winning/distributie van water

2% 2% 2%

Financiële instellingen

1%

Onroerend goed

1%

Landbouw, bosbouw en visserij

0%

Nutsbedrijven

0%

Winning van delfstoffen

0%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%



22

Ontwikkeling banen en bedrijven gecombineerd In de afgelopen jaren (2009-2014) is de werkgelegenheid in Heemstede met 10% of meer gedaald in de sectoren landbouw, industrie, bouwnijverheid, vervoer en opslag, horeca, financiële instellingen, onroerend goed en de zorg (zie tabel 2.11). Daar tegenover staat een stijging van 10% of meer in de sectoren water, informatie en communicatie en roerende goederen (maar dit zijn geen hele grote sectoren). Tabel 2.11 Overzichtstabel aantal banen en bedrijven per sector in Heemstede, voor 2009, 2013 en 2014. BANEN

BEDRIJVEN

2009

2013

2014

ontw. 09-14

ontw. 13-14

2009

2013

2014

ontw 09-14

ontw. 13-14

45

35

30

-33%

-14%

7

9

9

29%

0%

0

0

0

-

-

0

0

0

-

-

228

179

169

-26%

-6%

46

44

42

-9%

-5%

0

0

0

-

-

0

0

0

-

-

Winning/distributie van water

106

114

128

21%

12%

6

5

5

-17%

0%

Bouwnijverheid

409

351

369

-10%

5%

113

138

132

17%

-4%

2.016

1.802

1.860

-8%

3%

446

415

412

-8%

-1%

Vervoer en opslag

207

170

149

-28%

-12%

21

16

14

-33%

-13%

Horeca

356

321

294

-17%

-8%

46

52

51

11%

-2%


131

194

201

53%

4%

80

105

112

40%

7%

Financiële instellingen

149

136

118

-21%

-13%

40

25

23

-43%

-8%

Onroerend goed

118

106

104

-12%

-2%

50

49

49

-2%

0%

1.029

1.186

1.045

2%

-12%

600

711

700

17%

-2%

Roerende goederen, overige zak. dienstverl.

207

242

244

18%

1%

88

110

115

31%

5%

Overheid

293

285

292

0%

2%

3

3

3

0%

0%

Landbouw, bosbouw en visserij Winning van delfstoffen Industrie Nutsbedrijven

Handel

Specialistische zakelijke dienstverlening

Onderwijs

518

483

483

-7%

0%

63

68

66

5%

-3%

2.421

2.201

2.121

-12%

-4%

206

202

208

1%

3%


192

212

208

8%

-2%

105

113

108

3%

-4%

Overige dienstverlening

292

290

293

0%

1%

91

90

92

1%

2%

8.717

8.307

8.108

-7%

-2%

2.011

2.155

2.141

6%

-1%

Zorg (Gezondheids- en welzijnszorg)

totaal


Bedrijven en banen naar grootteklasse De meeste bedrijven in Heemstede zijn klein, 95% telt minder dan 10 werkzame personen. Het aantal en aandeel kleine bedrijven steeg door de groei van het aantal ZZP’ers; inmiddels is 65% van de 2.141 bedrijven in Heemstede een eenmanszaak. Naast het aandeel banen bij eenmansbedrijven/ZZP’ers (17% van de banen) is ook het aandeel banen bij bedrijven in de grootteklasse van 2 tot 9 werkzame personen (30%) duidelijk groter dan gemiddeld in Nederland (tabel 2.12). Het aandeel banen bij middelgrote bedrijven (10 t/m 49 banen en 50 t/m 99 banen) blijft achter bij het Nederlandse gemiddelde. In Heemstede is er ten slotte in verhouding ook duidelijk minder werkgelegenheid bij grote bedrijven (50 werkzame personen of meer).


23

Tabel 2.12 Procentuele verdeling werkgelegenheid naar grootteklasse bedrijven HEEMSTEDE

NEDERLAND

2009

2013

2014

2009

2013

2014

1 wp (ZZP)

14%

17%

17%

7%

10%

10%

2-9 wp

31%

29%

30%

19%

18%

18%

10-49 wp

26%

23%

24%

24%

23%

23%

50-249 wp

21%

21%

19%

26%

25%

25%

9%

10%

10%

24%

24%

24%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

250 wp en meer TOTAAL

Bron: LISA

Werkgelegenheidsgraad De werkgelegenheidsgraad in Heemstede is in 2014 65%. Dat wil zeggen dat het aantal banen in Heemstede 65% is van de beroepsbevolking. In 2009 was dit 72%. In de agglomeratie Haarlem is de werkgelegenheidsgraad 71% (dat was 79% in 2009). Heemstede heeft minder banen (gerelateerd aan de beroepsbevolking) dan Haarlem en meer banen (gerelateerd aan de beroepsbevolking) dan Bloemendaal, Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Zandvoort. Specialisatiegraad Figuur 2.12 toont de specialisatie-index per sector in Heemstede. Deze index geeft aan hoe het aantal banen in een bepaalde sector in Heemstede zich verhoudt tot het aantal banen in dezelfde sector op landelijk niveau. Een uitkomst boven 100 geeft aan dat een sector relatief sterk vertegenwoordigd is in Heemstede en een uitkomst onder 100 geeft een relatieve ondervertegenwoordiging aan. Vergeleken met Nederland als geheel is er in Heemstede weinig werkgelegenheid in de primaire sector. Relatief veel werkgelegenheid is er in de zorg (hoewel de 'voorsprong' terugloopt) en in de zakelijke dienstverlening. De grootste oververtegenwoordiging is er in de sector waterwinning en – distributie (Waternet). Ook de detailhandel is in Heemstede relatief sterk vertegenwoordigd en past bij het karakter van Heemstede als woongemeente: waar deze sector in Nederland 10% van de bedrijven en banen levert, is dit in Heemstede 11% van de bedrijven en 16% van de banen.


24

Figuur: 2.12 Specialisatieindex naar sector in Heemstede, 2014


2.6 Verdieping Gezondheids- en welzijnzorg De sector gezondheidsen welzijnszorg zorgt voor een groot deel van de werkgelegenheid in Heemstede. Tabel 2.13 geeft een overzicht van het aantal banen en bedrijven (vestigingen) in de zorgsector in Heemstede in 2014, uitgesplitst naar de drie hoofdafdelingen; gezondheidszorg, verpleging en maatschappelijke dienstverlening, die vervolgens verder zijn uitgesplitst. Het merendeel van de bedrijven in de zorgsector in Heemstede bestaat uit praktijken die vallen onder de gezondheidszorg (69%). De gezondheidszorg zorgt voor 29% van de werkgelegenheid binnen de zorgsector in Heemstede. Qua werkgelegenheid is de verpleging de grootste afdeling in de zorg (57%). Binnen de verpleging zorgen vooral de huizen en dagverblijven voor verstandelijk gehandicapten voor veel banen.


25

Tabel: 2.13 Aantal en aandeel bedrijven en banen en in de gezondheidsen welzijnszorg in Heemstede, uitgesplitst naar afdeling (2014). BEDRIJVEN

BANEN

aantal

%

aantal

%

145

70%

622

29%

1

0%

181

9%

Medische en tandheelkundige praktijken

79

38%

249

12%

Paramedische praktijken en overige gezondsheidszorg

65

31%

192

9%

Verpleging

10

5%

1.202

57%

Verpleeghuizen

1

0%

129

6%

Huizen en dagverblijven voor verstandelijk gehandicapten

6

3%

902

43%

Huizen, dagverblijven voor niet-verstandelijk gehandicapten

2

1%

150

7%

Jeugdzorg en maatschappelijke opvang met overnachting

1

0%

21

1%

53

25%

297

14%

6

3%

70

3%

47

23%

227

11%

208

100%

2.121

100%

Gezondheidszorg Ziekenhuizen

Maatschappelijke dienstverlening Maatschap. dienstverl. zonder overnachting (ouderen/gehand.) Maatschap. dienstverl. zonder overnachting (overige) TOTAAL GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSZORG


Figuur 2.13 toont vervolgens de ontwikkeling van het aantal bedrijven en banen in de zorgsector in Heemstede tussen 2009 en 2014, uitgesplitst naar afdeling. In de afgelopen vijf jaar is het aantal bedrijven in de totale zorgsector in Heemstede per saldo met 1% toegenomen terwijl het aantal banen met 12% is gedaald. Het aantal bedrijven in de (overige) maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting is in verhouding het meest toegenomen. Daarnaast zijn er ook meer medische en tandheelkundige praktijken bijgekomen. Het relatief grootste banenverlies heeft plaatsgevonden bij de verblijven voor niet-verstandelijk gehandicapten en in de ziekenhuizen. Bij de maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting voor ouderen of gehandicapten zijn er relatief de meeste banen bijgekomen. Figuur: 2.13 Ontwikkeling bedrijven en banen in de sector Gezondheids- en welzijnszorg in Heemstede 2009 - 2014 Ziekenhuizen

-50%

-36%

Medische en tandheelkundige praktijken Paramedische praktijken en overige gezondsheidszorg

-7%

Totaal Gezondheidszorg

-11%

Verpleeghuizen Verblijven voor verstandelijk gehandicapten Verblijven voor niet-verstandelijk gehandicapten

-33% -41%

-12% 0%

Jeugdzorg en maatschappelijke opvang met overnachting -33%

Totaal Verpleging

24%

-17% 0%

Maatschap. dienstverl. zonder overnachting…

59%

18% 1% 15% 11%

Maatschap. dienstverl. zonder overnachting (overige) Totaal Maatschappelijke Dienstverlening Totaal Zorgsector

-60%

2% 0%

0%

-20%

-40%

8% 8%

-12%

-40%

-20%

vestigingen banen

1%

0%

20%

40%

60%



26

Detailhandel Onlangs heeft DTNP op verzoek van gemeente Heemstede een verkenning gepubliceerd van de winkelstructuur in Heemstede. Uit het rapport wordt duidelijk dat Heemstede een (zowel kwantitatief als kwalitatief) bovengemiddeld aanbod heeft van publieksgerichte bedrijven (‘verkooppunten’ inclusief horeca) in vergelijking tot kernen met een vergelijkbare omvang. De leegstand is beperkt. Vooral de omvang van de dagelijkse sector buiten de supermarkten en de hoeveelheid winkels in de mode branche vallen op. DTNP signaleert ook een aantal zwakten en (toekomstige) bedreigingen: toenemende leegstand (o.a. door pensionering), vooral Noordelijk deel Binnenweg en de langgerekte structuur van het centrum. Koopstromen Heemstede centrum De totale detailhandelsomzet van het centrum van Heemstede in winkels was in 2011 11 €85 miljoen en kwam toen in meerderheid (62%) van dagelijkse artikelen. De niet-dagelijkse sector droeg 38% bij aan de omzet. Inwoners van Heemstede gaven 61% van hun bestedingen in de dagelijkse sector en 29% van hun bestedingen in de niet dagelijkse sector uit in het centrum van Heemstede. Van de totale omzet in het centrum van Heemstede kwam 20% (dagelijks) en 40% (niet-dagelijks) van buiten de gemeente (vooral agglomeratie Haarlem en Haarlemmermeer). ZZP’ers Met 65% ligt het aandeel eenmansbedrijven in Heemstede iets hoger dan het landelijk gemiddelde en gelijk met het gemiddelde niveau in de agglomeratie Haarlem. Buurgemeente Bloemendaal en referentiegemeenten Renkum, Blaricum en Heiloo kennen een nog hoger aandeel eenmansbedrijven. Het aandeel banen bij eenmansbedrijven in Heemstede ligt relatief wel hoger. Waar in Heemstede 17% van de banen bij een eenmansbedrijf is ondergebracht, is dat aandeel gemiddeld lager in Nederland (10%) en in de agglomeratie Haarlem (14%) (tabel 2.14). Alleen in buurgemeente Bloemendaal is het aandeel banen bij eenmansbedrijven hoger. Tabel 2.14 Aandeel eenmansbedrijven in aantal bedrijven en aantal banen (2014) BEDRIJVEN

BANEN

Heemstede

65%

17%

Bloemendaal

73%

23%

Haarlem

63%

12%


62%

15%

Zandvoort

65%

17%


65%

14%

Blaricum

68%

15%

Ermelo

61%

9%

Heiloo

67%

18%

Renkum

71%

18%

Vught

65%

10%

Nederland

61%

10%

Bron: LISA

Meer dan de helft van de ZZP’ers is actief in de zakelijke dienstverlening (57%). Daarnaast zijn ZZP’ers met name actief in groot- en detailhandel (12%), bouwnijverheid (8%) en de gezondheidsen welzijnszorg (7%). 11

Randstad Koopstromenonderzoek 2011. In 2016 wordt er waarschijnlijk weer een Koopstromenonderzoek gehouden.


27

Wanneer nog wat verder wordt ingezoomd blijkt dat men met name werkzaam is in de specialistische zakelijke dienstverlening (advisering, onderzoek) (42%) en de groot- en detailhandel (13%). Het aandeel ZZP’ers in de specialistische zakelijke dienstverlening is veel groter dan in Nederland (24%). ZZP’ers zijn in Heemstede relatief minder actief in de bouw, landbouw en overige dienstverlening. Overigens zijn er ook verschillen tussen ZZP’ers, bijvoorbeeld wat betreft de gerealiseerde omzet. Het belang van ZZP’ers voor de gehele economie van Heemstede kan gezien de oververtegenwoordiging van de (specialistische) zakelijke dienstverlening groter zijn dan op basis van louter aantallen zou worden ingeschat. Werkgelegenheid op de bedrijventerreinen Heemstede kent een aantal bedrijventerreinen (die in principe volledig uitgegeven zijn): Nijverheidsweg-Cruquiusweg, Industrieweg-Nijverheidsweg (samen ook wel Cruquius of Haven e.o. genoemd) en Leidsevaartweg (ook wel gesplitst in Leidsevaart-Zuid en Leidsevaart-Noord). De omvang van de werkgelegenheid op de bedrijventerreinen is afgeleid uit een publicatie van de Provincie Noord-Holland12 en op gebaseerd op een eigen rekenexercitie. De provincie beperkt zich tot het bedrijventerrein Haven e.o. (3 ha) en komt voor 2014 uit op 7,5% van het aantal banen in Heemstede. 92,5% van de banen bevindt zich dus op overige locaties. Ter vergelijking: in de totale MRA bevindt 21,7% van de werkgelegenheid zich op bedrijventerreinen, 19,2% op kantoorlocaties en 59,2% op overige locaties. Het aantal banen op het (gecombineerde) bedrijventerrein Haven e.o. is sinds 2009 iets afgenomen. De rekenexercitie komt uit op 9% werkgelegenheid op alle bedrijventerreinen samen 13 in 2014. Ook het aantal banen op alle bedrijventerreinen samen is sinds 2009 iets afgenomen.

2.9 Samenvattend Heemstede is een middelgrote gemeente met een ligging in de buurt van sterke en grote economische centra (vooral Amsterdam), nabij belangrijke recreatiegebieden en bij gemeenten die een belangrijke woon- en verzorgingsfunctie hebben (vooral Haarlem). Deze in principe uitstekende ligging heeft als consequentie dat er een sterke verwevenheid is tussen Heemstede en de onmiddellijke regio (Agglomeratie Haarlem) en de grotere regio (Metropoolregio Amsterdam). Deze verwevenheid en de nabijheid van grote steden en voorzieningen levert enerzijds op dat Heemstede een uitstekende plaats is om te wonen. Anderzijds wordt de mogelijkheid om zelf (economische) ontwikkelingen in gang te zetten, beperkt. Demografische en economische basisgegevens ondersteunen dit beeld. De bevolking van Heemstede is de afgelopen jaren ligt gegroeid met name door migratie, de natuurlijke aanwas is namelijk licht negatief. De bevolkingsomvang blijft volgens de bevolkingsprognose stabiel de komende decennia. Ook het aantal huishoudens is de afgelopen jaren licht gegroeid en zal naar verwachting door verdunning nog met zo’n 10% stijgen. Heemstede heeft een hoger vergrijzingscijfer dan het landelijk vergrijzingscijfer; in 2014 was exact een kwart van de inwoners 65 jaar of ouder. Er wonen in Heemstede relatief ook veel jongeren (tot 20 jaar). De leeftijdscategorie tussen 20 en 40 jaar is in Heemstede ondervertegenwoordigd ten opzichte van het landelijk gemiddelde.

12

Monitor werklocaties Noord-Holland, Provincie Noord-Holland 2015.

13

N.B. in beide berekeningen is de vestiging van POST-NL op Cruquius wel meegenomen. Uit opgave van de KvK blijkt dat deze

vestiging inmiddels is opgeheven.


28

Het woningbezit in Heemstede is onderverdeeld in 63% bezit woningeigenaren, 22% van woningcorporaties, en 15% particuliere huur. De gemiddelde woningwaarde in Heemstede is relatief hoog. In de periode 2009-2014 daalde de gemiddelde woningwaarde in Heemstede met 14%. Ook het besteedbaar inkomen is in Heemstede relatief hoog te noemen. De uitkeringsafhankelijkheid is juist vrij laag. De beroepsbevolking is de afgelopen jaren gegroeid, maar uitsluitend in de leeftijdscategorie 45-75 jaar. De helft van de beroepsbevolking in Heemstede heeft een hoog opleidingsniveau, hetgeen bovengemiddeld is. Ook het aandeel schooladviezen voor HAVO/VWO is in het primair onderwijs in Heemstede duidelijk hoger dan elders. De participatiegraad van de beroepsbevolking is zowel bruto (beschikbaar voor de arbeidsmarkt) als netto (werkzaam) relatief iets lager dan gemiddeld in Agglomeratie Haarlem en in Nederland. Van de werkende beroepsbevolking is een opvallend groot deel (een kwart) werkzaam als zelfstandige. In 2014 was slechts 4,4% van de beroepsbevolking werkzoekend. Heemstede kent een negatief pendelsaldo van 3.200 werkzame personen. 82% van de werkzame beroepsbevolking werkt buiten Heemstede, voornamelijk in de gemeente Amsterdam (toenemend), in de gemeente Haarlem (afnemend), en in de gemeente Haarlemmermeer. 74% van de banen in Heemstede wordt ingevuld door werknemers van buiten de gemeente – vooral vanuit gemeente Haarlem (afnemend) en gemeente Haarlemmermeer. 1,21% van de werkenden in Heemstede valt onder de expat-definitie. Het aantal bedrijven in Heemstede groeide sinds 2009 met 6% tot 2.141 bedrijven in 2014 (vooral door groei van het aantal ZZP’ers). De groei van het aantal bedrijven is wel lager dan het Nederlandse gemiddelde. 40% van de bedrijven betreft zakelijke dienstverlening, 19% detailhandel. Het aantal banen is sinds 2009 –net als elders in de agglomeratie Haarlem- gedaald. In Heemstede met 7% tot 8.108. Bijvoorbeeld in de zorgsector, al heeft die sector nog steeds meer dan een kwart van het aantal banen in Heemstede. Andere grote (en vrij stabiele) sectoren in Heemstede qua banen gezien zijn: (groot- en detail) handel en de zakelijke dienstverlening. Relatieve groei van banen was er in de sectoren water, informatie en communicatie en roerende goederen. De meeste bedrijven in Heemstede zijn klein, 95% telt minder dan 10 werkzame personen. Naast het aandeel banen bij eenmansbedrijven/ZZP’ers (17% van de banen) is ook het aandeel banen bij bedrijven in de grootteklasse van 2 tot 9 werkzame personen (30%) duidelijk groter dan gemiddeld in Nederland. Het aandeel banen bij middelgrote bedrijven en grote bedrijven is duidelijk lager dan gemiddeld. De werkgelegenheidsgraad in Heemstede is in 2014 65% (2009 72%). Heemstede heeft minder banen (gerelateerd aan de beroepsbevolking) dan Haarlem en meer banen (gerelateerd aan de beroepsbevolking) dan Bloemendaal, Haarlemmerliede en Spaarnwoude en Zandvoort.


29

Vergeleken met Nederland als geheel is er in Heemstede weinig werkgelegenheid in de primaire sector. Relatief veel werkgelegenheid is er in de zorg (hoewel de 'voorsprong' terugloopt) en in de zakelijke dienstverlening. De grootste oververtegenwoordiging is er in de sector waterwinning en – distributie (Waternet). Ook de detailhandel is in Heemstede relatief sterk vertegenwoordigd: waar deze sector in Nederland 10% van de bedrijven en de banen levert, is dit in Heemstede 11% van de bedrijven en 16% van de banen. Inzoomend op de sector gezondheidsen welzijnszorg blijkt dat het merendeel van de bedrijven in de zorgsector bestaat uit praktijken die vallen onder de gezondheidszorg. Qua werkgelegenheid is de verpleging de grootste afdeling in de zorg. Binnen de verpleging zorgen vooral de huizen en dagverblijven voor verstandelijk gehandicapten voor veel banen. In de afgelopen vijf jaar is het aantal bedrijven in de totale zorgsector in Heemstede per saldo met 1% toegenomen terwijl het aantal banen met 12% is gedaald. Het aantal bedrijven in de (overige) maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting is in verhouding het meest toegenomen. Daarnaast zijn er ook meer medische en tandheelkundige praktijken bijgekomen. Het relatief grootste banenverlies heeft plaatsgevonden bij de verblijven voor niet-verstandelijk gehandicapten en in de ziekenhuizen. Bij de maatschappelijke dienstverlening zonder overnachting voor ouderen of gehandicapten zijn er relatief de meeste banen bijgekomen. Heemstede kent een (zowel kwantitatief als kwalitatief) bovengemiddeld aanbod van publieksgerichte bedrijven (‘verkooppunten’ inclusief horeca) in vergelijking tot kernen met een vergelijkbare omvang. De leegstand is beperkt. Vooral de omvang van de dagelijkse sector buiten de supermarkten en de hoeveelheid winkels in de mode branche vallen op. Op termijn dreigt toenemende leegstand (o.a. door pensionering) en mogelijk te langgerekte winkelcentrum. Qua koopstromen is Heemstede Centrum ook afhankelijk van de buurgemeenten. Met 65% ligt het aandeel eenmansbedrijven in Heemstede iets hoger dan het landelijk gemiddelde en gelijk met het gemiddelde niveau in de agglomeratie Haarlem. Het aandeel banen bij eenmansbedrijven in Heemstede ligt relatief wel hoger. Meer dan de helft van de ZZP’ers is actief in de zakelijke dienstverlening. Daarnaast zijn ZZP’ers met name actief in groot- en detailhandel, bouwnijverheid en de gezondheidsen welzijnszorg. Wanneer nog wat verder wordt ingezoomd blijkt dat men met name (en veel vaker dan in Nederland gemiddeld) werkzaam is in de specialistische zakelijke dienstverlening. De bestaande bedrijventerreinen in Heemstede zijn afhankelijk van de bron en de afbakening van de terreinen goed voor 7,5-9% van de werkgelegenheid. Dit aandeel is de afgelopen jaren gedaald.


30

3 HOOFDSTUK

SWOT

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  SWOT

31

3. SWOT 3.1 Inleiding Met behulp van de verzamelde data die in het vorige hoofdstuk staan beschreven is een sterktezwakte analyse op te stellen. Daarbij wordt aanvullend eerst een beeld geschetst van landelijke en regionale economische ontwikkelingen en trends in de voor Heemstede meest relevante sectoren.

3.2 Economische ontwikkeling Nederland Naar verwachting zet de economie in Nederland, na een aantal jaren van krimp, de groei van 2014 door. Landelijke economische groeicijfers voor 2015 variëren van 1,5 tot 1,8%. Vrijwel alle sectoren profiteren van dit herstel van de economie. De export is een belangrijke aanjager, dus de sectoren die het meest op het buitenland zijn gericht profiteren het meest. Tabel 3.1 toont een overzicht van de verwachte landelijk economische groei naar sector volgens verschillende economische bureaus. Tabel 3.1 Verwachte volumemutaties naar sector (in %) ING

Agrarische sector

2014

2015

RABO 2016

2014

2015

1

1,5

1

*

*

1,2

1,5

1,8

1,9

2,6

*

*

*

-4

2

2,5

3

2,5

1,8

3

Groothandel

1

2

2,5

2,5

3,1

Detailhandel

1

2,2

1

*

*

Detailhandel food

*

*

*

1,3

1,3

Detailhandel non-food

*

*

*

1

2

Horeca (en recreatie)

2

0

1,5

3

2

Transport en logistiek

1,6

2,5

2,3

1,8

2,5

Zakelijke dienstverlening

1,9

3

2,5

2

2,6

Overheid

-0,5

0,5

1,5

*

*

Onderwijs

0,5

0,5

1

*

*

Gezondheidszorg en welzijn

-0,5

-0,5

-1

0,4

0,4

Industrie Automotive Bouw

Bron: Rabobank Sectorprognose 2015, Kwartaalbericht sectoren ING Economisch Bureau, 2014, 2015

Vertaald naar Heemstede kunnen met name de (detail-)handel, de horeca en recreatie en de zakelijke dienstverlening profiteren van de economische groei. Voor de zorg zijn de verwachtingen vooralsnog niet rooskleurig. Vanwege het ontbreken van exportgerichte sectoren zal de groei naar verwachting ‘geleidelijk’ op gang komen. Agglomeratie Haarlem Ook in de agglomeratie Haarlem is de economie in 2015 weer opgeleefd, met name door een herstel in de zakelijke dienstverlening. De groei wordt enigszins geremd door een krimpende overheid en zorgsector vanwege de budgetbeperkingen in beide sectoren. Het regionale bedrijfsleven is overwegend gericht op de binnenlandse markt, waardoor het aanvankelijk minder heeft kunnen profiteren van economische opleving.


32

De agglomeratie Haarlem is in relatie tot de bevolkingsomvang ondernemender dan gemiddeld in Nederland. Het aantal starters laat sinds 2013 een sterke groei zien (9% in 2015). De groei is grotendeels toe te schrijven aan nieuwe initiatieven in de zakelijke dienstverlening, waaronder ook veel ZZP’ers zijn te vinden. Ook in de zorgsector zijn er veel bedrijven opgericht, veel meer dan in veel andere regio’s14. Metropoolregio Amsterdam Voor de gehele Metropoolregio Amsterdam wordt er in 2015 een economische groei van 3% verwacht, mede door aantrekkende bedrijfsinvesteringen en een verdere toename van de consumptie. De sectoren binnen de Metropoolregio reageren verschillend op de economische ontwikkeling. Verwacht wordt dat de werkgelegenheid in de specialistische zakelijke dienstverlening en informatie en communicatie zal toenemen. In alle andere sectoren staat de werkgelegenheid onder druk15. Veel inwoners van Heemstede werken in de Metropoolregio Amsterdam en werken in de zakelijke dienstverlening en informatie en communicatie. Zij zullen profiteren van de relatief grote economische groei in deze topregio.

3.3 Sectorale trends In Heemstede zijn de sectoren zorg, (detail)handel en zakelijke dienstverlening sterk vertegenwoordigd. Deze sectoren zullen daarom nader worden beschouwd. Trends in de zorgsector -

Minder gevoelig voor conjuncturele ontwikkelingen dan veel andere sectoren.

-

Groeiende vraag naar zorg door vergrijzing, technologische mogelijkheden en hogere consumenteneisen.

-

Afnemende (collectieve) budgetten, waardoor er meer nadruk is komen te liggen op kostenbeheersing. Vanaf 2012 zijn er veel beleidsmaatregelen genomen om de groeiende zorgkosten te beheersen. Deze veranderingen hebben invloed gehad op het aantal banen. Zorg was voorheen een banenmotor maar sindsdien is er sprake van krimp. Deze trend zet vermoedelijk door, met name in de verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT). De ontwikkelingen voor de komende jaren zijn echter moeilijk in te schatten vanwege het huidige transitieproces.

-

Concentratie van hoog complexe zorg, en decentralisatie van laag complexe zorg.

-

Focus op innovatie  meer kansen voor zorgondernemers.

-

Sterke verwachte groei van het aantal ZZP’ers in de zorg. Tussen 2014 en 2017 (+7%). Vanwege flexibiliteit en specialistische kennis Het aantal vacatures in de zorg is in ZuidKennemerland en IJmond, tussen 2013 en 2014 afgenomen. Net als de meeste regio’s in Nederland kent Zuid-Kennemerland en IJmond nog altijd een ruime arbeidsmarkt voor (para)medische beroepen. Dit wil zeggen dat er substantieel meer kortdurend werkzoekenden zijn dan openstaande vacatures16.

Voor Heemstede betekent dit mogelijk enerzijds kansen (concentratie van hoog complexe zorg, zorginnovatie) en anderzijds bedreigingen (verdere afname budgetten, verzadiging aanbodzijde). N.B. bekend is dat de banen in de zorg in Heemstede voor een groot deel door werknemers van buiten Heemstede worden ingevuld.

14

ING 2015, Regio’s in 2015

15

Gemeente Amsterdam2015, Economische verkenningen

16

UWV, 2015, Sectorbeschrijving Zorg


33

Trends in detailhandel -

Landelijk verdringen de ‘grote spelers’ (winkelketens) de ‘kleintjes’ (zelfstandigen), met schaalvergroting tot gevolg. Ook onder winkelgebieden is er sprake van schaalvergroting. Er wordt (door winkelketens) steeds minder geïnvesteerd in kleinere winkelcentra.

-

Het totale areaal aan detailhandelsmeters zal –vanwege overcapaciteit- in de niet-dagelijkse sector op termijn gaan krimpen. In de dagelijkse sector is vooralsnog sprake van groei.

-

Er is sprake van afnemende bestedingen (economie, vergrijzing) of een verschuiving van bestedingen richting internet.

-

Het bestand van zelfstandige ondernemers vergrijst.

-

Er is toenemende vraag naar ‘blurring’: innovatieve combinaties van detailhandel en horeca.

-

Winkelcentra die zich weten te onderscheidende (aanbod, sfeer en beleving) presteren over het algemeen het beste.

-

Voor de dagelijkse boodschappen heeft de consument behoefte aan gemak, efficiëntie en keus (mix van budget en hogere segment).

Heemstede heeft vanwege het grote aandeel zelfstandige winkels niet direct te maken met schaalvergroting. Het centrum heeft voldoende potentie om onderscheidend te zijn mits het (relatief) compleet, compact en goed bereikbaar blijft/wordt. De regionale aantrekkingskracht wordt –mede gelet op de vergrijzing (en daardoor afname van de bestedingen) in Heemstede zelfde komende jaren van toenemend belang. Zoals DTNP terecht opmerkt is de winkelstructuur van Heemstede minder planmatig van opzet, waardoor transformatie naar andere functies (wonen, leisure) waarschijnlijk minder ‘hobbels’ kent. De maatregelen die DTNP noemt: - aanwijzen toekomstige functies en positie; - stedenbouwkundige structuur en winkelroutes; - positionering en locatie publiekstrekkers; - verkeer en parkeren; - relatie tot woonklimaat; - sfeer en beleving; - samenwerking en marketing. Trends in zakelijke dienstverlening/ ZZP’ers Het belang van de zakelijke dienstverlening in de totale economie neemt nog steeds toe. De jongste voorspellingen laten zien dat er de komende jaren met name groei van banen en bedrijven zal zijn in de dienstverlening, naast een voorspelde groei in de bouw. Belangrijke ontwikkelingen de komen jaren zijn: -

Het bedrijfsleven blijft flexibiliseren, waardoor kansen ontstaan voor de uitzend- en detacheringsbranche.

-

Dienstverlening moet inspelen op verdergaande digitalisering maatschappij.

-

Zakelijke dienstverleners worden steeds meer verwacht strategisch partner van hun klant te zijn.

Omdat de zakelijke dienstverlening in Heemstede zo groot is, zijn dit belangrijke (positieve) ontwikkelingen (mits er sprake is van voldoende innovatieve kracht). Ofschoon de bouwsector in Heemstede niet heel omvangrijk is, liggen er mogelijk kansen bij het verduurzamen van de omvangrijke (vooroorlogse) eigen woningvoorraad. Onder het verzamelbegrip ZZP zijn personen actief in heel verschillende sectoren en op verschillende niveaus. In Heemstede gaat het in belangrijke mate om ZZP’ers die actief zijn in de zakelijke dienstverlening. Gezien de trends in de zakelijke dienstverlening levert dit voor Heemstede een goede uitgangspositie op. Uitdagingen liggen er in het aanbrengen van meer synergie tussen deze werknemers en in het lokaal huisvesten van bedrijven die doorgroeien.


34

Kansen in de vrijetijdseconomie? De werkgelegenheid in de sector cultuur, sport en recreatie is in Heemstede relatief bescheiden. Gelet op het aangename woon- en verblijfsklimaat in Heemstede zijn er mogelijk groeikansen voor deze sector. De kanttekening die daarbij moet worden geplaatst is dat het om een sector gaat waar de marges klein zijn, de concurrentie groot is en het belang van onderscheidend vermogen toeneemt.

3.4 SWOT De volgende sterkere en zwakkere interne elementen kenmerken de economie van Heemstede (zie ook tabel 3.2): Sterker De ligging van Heemstede ten opzichte van economische hotspots en daarmee de bereikbaarheid van banen is een duidelijk pluspunt. Heemstede kent daarnaast een aangenaam woon- en leefklimaat (ook voor toekomstige inwoners). Naast deze ‘hardware’ is de waarde van het aanwezige ‘human capital’ relatief hoog: (toekomstig) opleidingsniveau, inkomen, zelfredzaamheid. Twee sectoren zijn bovengemiddeld aanwezig en hebben ook (boven-) regionale aantrekkingskracht: de (gespecialiseerde) zorg en de detailhandel. Ten slotte is de bereikbaarheid per OV een sterk punt. Zwakker De ontwikkeling van de werkgelegenheid in Heemstede is de laatste jaren minder gunstig. Inwoners van Heemstede zijn steeds meer afhankelijk van banen buiten de gemeente en het ontbreekt aan stuwende sectoren (binnen de gemeentegrenzen), die groei creëren voor toeleverende bedrijven. Het vestigingsklimaat voor (grotere) bedrijven is niet optimaal (aantrekkelijkheid bedrijventerreinen, uitbreidingsmogelijkheden, bereikbaarheid per auto). De woningmarkt is niet heel ruim (ofschoon er nog steeds aanbod is en zeker ook vraag). De beroepsbevolking is relatief eenzijdig samengesteld en vergrijsd. Gelet op de omvang van (gemeente) Heemstede in een sterk groeiende metropoolregio is zij (mede) afhankelijk van samenwerkingsverbanden om haar doelstellingen te realiseren. Tabel 3.2 Sterke en zwakke kenmerken (economie) Heemstede STERKER

ZWAKKER

Ligging, o.a. t.o.v. main- en brainports

(afname van) Werkgelegenheid

Aangenaam woon- en leefklimaat

Afhankelijkheid van banen elders (groeiend negatief pendelsaldo)

Kwaliteit en kwantiteit detailhandel

Stuwende sectoren

Gespecialiseerde zorg (b.v. epilepsie)

Uitbreidingsruimte/ vestigingsklimaat

Hoog opgeleide bevolking

(gesloten) Woningmarkt

Veel zelfredzaamheid (veel ZZP, weinig uitkeringsafhankelijkheid)

Samenstelling beroepsbevolking

Bovengemiddeld inkomensniveau

Bereikbaarheid per auto

Bereikbaarheid per OV

Afhankelijkheid van samenwerkingsverbanden

Wanneer de sterke(re) en zwakke(re) kenmerken van Heemstede naast elkaar worden gepresenteerd, valt op dat de min of meer statische factoren zijn oververtegenwoordigd bij de sterke punten en dat de zwakkere punten de mogelijkheden voor dynamiek beperken. Dat speelt vanzelfsprekend een rol bij de waardering van kansen en bedreigingen.


35

In ‘Trends in de regionale economie’17 beschrijft de auteur een aantal trends, die ook voor Heemstede van belang zijn, deels omdat de gemeente er mee te maken krijgt, deels omdat de omgeving van de gemeente er mee te maken krijgt. Zeer kort samengevat zegt het betoog dat de verstedelijking de dominante trend is, dat de kracht van agglomeraties in Nederland niet altijd voldoende is en dat de aanwezigheid van voorzieningen die uitnodigen tot consumptie steeds belangrijker worden. Krimp en vergrijzing behoren uiteraard ook tot de trends. Een belangrijk hoofdstuk gaat over de divergentie binnen regio’s. Dat een regio goed functioneert, betekent niet automatisch dat de delen van de regio het goed doen (‘the winner takes it all’). De notitie eindigt met het benoemen van de trend dat ‘de energieke samenleving’ in opkomst is: ‘een samenleving van mondige burgers en met een ongekende reactiesnelheid, leervermogen en creativiteit. Juist deze energie is cruciaal bij een transformatie naar een duurzamere samenleving. (…) De energieke samenleving is gestoeld op een grotere betrokkenheid van burgers en bedrijven bij de leefomgeving’. Mede vanuit dit laatste perspectief kan een aantal kansen en bedreigingen voor Heemstede worden benoemd. Belangrijk blijft om te bedenken dat Heemstede deel uit maakt van grotere verbanden, wat zowel een grote kans betekent, maar ook ‘bedreiging’, afhankelijk van het zelf actief handelen en het handelen van anderen. Onderstaand zijn kansen en bedreigingen voor Heemstede opgenomen, waarbij het gaat om externe factoren. Kansen Kansen voor Heemstede liggen er in de voorziene groei in de zakelijke dienstverlening, de blijvende behoefte aan hoogwaardige zorg en mogelijkheden voor (bescheiden) uitbreiding van de leisuresector b.v. rondom de haven18 en de landgoederen. Ook de huidige en toekomstige investeringen in de bereikbaarheid en in duurzaamheid komen Heemstede ten goede. De goede vooruitzichten voor de economie van de MRA bieden kansen voor de (forenzende) inwoners van Heemstede. Het winkelapparaat van Heemstede (centrum) kan/moet verder inspelen op de behoefte aan meer onderscheidend vermogen. In het kader van de participatiemaatschappij kan het ‘menselijk kapitaal’ onder de bevolking een asset zijn om het woon- en leefklimaat aantrekkelijk te houden, ook wanneer de overheid een stapje terugzet. Ten slotte zouden meer expats (die ruim voorhanden zijn in de regio) kunnen profiteren van het woonklimaat in Heemstede en van voorzieningen die aan hun behoefte tegemoet komen (b.v. een internationale school). Bedreigingen Steden (Amsterdam, Haarlem) zijn bezig aan een revival en hebben zelf ook steeds meer aantrekkelijke woonmilieus te bieden die concurreren met dat van Heemstede. Dat betekent concurrentie voor Heemstede. Daarnaast is er sprake van een (toegenomen) concentratie van voorzieningen en werkgelegenheid in steden. Getalsmatig (bevolking) zal het belang van Heemstede binnen de MRA waarschijnlijk afnemen waardoor de afhankelijkheid van anderen toeneemt en het de vraag is of Heemstede alle functionaliteiten of wensen overeind houden. Toekomstige veranderingen op de arbeidsmarkt kunnen een bedreiging zijn voor de (eenzijdige en vergrijzende) beroepsbevolking in Heemstede. Ofschoon de (dominante) zorgsector en detailhandel kansen bieden staan beide sectoren wel onder druk en is de verwachting niet dat dat de komende jaren veel beter zal worden.

17

Trends in de regionale economie, O. Raspe, PBL, 2014.

18

Waar zich in het najaar van 2015 een zeilmakerij vestigt.


36

Tabel 3.3 Kansen en bedreigingen (economie) Heemstede KANS

BEDREIGING

Groei zakelijke dienstverlening en hoogwaardige (kleinschalige) zorg

Groeiende woon-aantrekkelijkheid grote steden

Meer bestedingen in horeca en recreatieve sector, vrije tijd

Centralisatie voorzieningen

Investeringen in regionale bereikbaarheid

Positie binnen de metropoolregio

Duurzaamheidsinitiatieven woningvoorraad

Onvoorziene veranderingen op de arbeidsmarkt

Participatiemaatschappij

Bezuinigingen zorg, krimpende detailhandel

Groei van vrijetijdseconomie Groei aantrekkingskracht regio Amsterdam Behoefte aan authentiek winkelgebieden Toename (regionale concentratie) aantal expats


37

4 HOOFDSTUK

Actielijnen en uitvoeringsprogramma

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  Actielijnen en actieprograamma

38

4. Economisch actieprogramma 4.1 Inleiding Uit de SWOT komt naar voren dat Heemstede een goede (uitgangs-)positie heeft, maar dat de mogelijkheden om snel veranderingen door te voeren, wanneer dat nodig is, beperkt zijn. Dat betekent dat de focus zal moeten liggen op het bewaren en bewaken van de huidige positie door permanent kleinere aanpassingen te plegen en te stimuleren (‘Wat hebben we, wat willen we behouden en wat willen we verbeteren?’). Dat past ook bij de van nature relatief beperkte mogelijkheden die een gemeente van de omvang van Heemstede heeft om de lokale economie te bevorderen (zie het ook in de inleiding genoemde uitgangspunt dat hieronder nog een keer wordt herhaald). Uitgangspunt economisch actieprogramma “Een duurzame lokale economie van Heemstede die bijdraagt aan de levendigheid en sociale samenhang van de Heemsteedse samenleving, waarbij het groene karakter niet uit het oog wordt verloren. En het nastreven van een economische structuur waarbij de gemeente zorg draagt voor de voorzieningen en activiteiten die bijdragen aan de hoogwaardige werken woonomgeving van Heemstede. Juist de hoogwaardige, goed bereikbare, woonomgeving in de nabijheid van grote economische centra en de nabijheid van strand en duinen, is de kracht van Heemstede en dat is wat ons onderscheid van andere gemeenten en is de onderscheidende kracht van Heemstede”. Bron: Startnotitie Economisch Programma 2015-2019

Ten opzichte van de startnotitie hanteert het actieprogramma vergelijkbare, maar enigszins geherformuleerde, pijlers. Het actieprogramma, dat in de volgende paragrafen wordt uitgewerkt in actielijnen en concrete acties, richt zich op: √ Een hoogwaardige woon- en leefklimaat met regionale aantrekkingskracht. √ Een gezond ondernemersklimaat gericht op behoud van werkgelegenheid. √ Een intensiever en structureler contact met het bedrijfsleven in Heemstede.

4.2 Hoogwaardig woon- en leefklimaat met regionale aantrekkingskracht Het goede woonklimaat is een zeer waardevolle eigenschap van Heemstede en daarmee ook een logische basis voor het economisch beleid. Een aandachtspunt daarbij is – zoals gezegd- dat de (vooroorlogse) woningen niet altijd aan moderne duurzaamheidseisen voldoen. Het stimuleren van aanpassingen aan die eisen kan er voor zorgen dat de kwaliteit van de woningen behouden blijft en duurzaamheidsdoelen worden behaald. Het zou positief zijn als bouw- en installatiebedrijven uit Heemstede in het bijzonder van deze (particuliere) investeringen kunnen profiteren. Natuurlijk profiteren ook andere lokale bedrijven van het goede woonklimaat en de dienstverleningsbehoeften van particulieren, waarbij gedacht kan worden aan tuinontwerp en –aanleg en –onderhoud, schilders, zorg, detailhandel etc. Een tweede aandachtspunt –gelet op behoud van het woonklimaat op de wat langere termijn- is de beschikbare ruimte op de woningmarkt in Heemstede. Die moet voldoende groot blijven voor doorstroming binnen de gemeente (ook van jongeren) en voor instroom van geïnteresseerden van buiten de gemeente. De nabijheid van aantrekkelijke voorzieningen draagt bij aan het woonklimaat. Heemstede heeft een goed winkelapparaat en dito voorzieningen op het gebied van onderwijs, sport, cultuur en zorg in de gemeente zelf en in de nabije regio. Er is mogelijk ruimte voor verbetering van bestaande voorzieningen of toevoeging van nieuwe voorzieningen.


39

In dat kader is het, gelet op de groeiende groep oudere inwoners van Heemstede, van belang om een goed beeld te hebben waaraan deze groep behoefte heeft. Het idee is om dat via een kleinschalig onderzoek in kaart te laten brengen. Zonder daarop vooruit te willen lopen kan bijvoorbeeld worden gedacht aan combinaties van gezondheidszorg en sport (‘leven lang fit’). Met het oog op de (regionale) aanwezigheid van expats kan het lonen om te onderzoeken of de vestiging van een internationale school realistisch en haalbaar is. Voorzieningen dragen ook bij aan het optimaliseren van het verblijfsklimaat. Zo zou het verblijfsklimaat en daarmee ook de positie van de detailhandel kunnen worden versterkt door toevoeging van daghoreca met ruimte om te werken. De bestaande aantrekkingskracht van kunst en cultuur (podia, ateliers) kan mogelijk worden vergroot met een museum (b.v. over Adriaan Pauw). Buiten het wonen zelf kan Heemstede ook een aantrekkelijk verblijfsklimaat bieden voor ‘mensen van buiten’, inwoners van omliggende gemeenten of toeristen. Het ligt voor de hand dat bekendheid belangrijk is, net als het uitlichten van unieke kenmerken. Het historische, enigszins dorpse karakter en de landgoederen helpen hierbij. De gemeente ziet hernieuwde –mede gelet op de gunstige economische ontwikkeling van de MRA- kansen voor de vestiging van een hotel en zou ook de vestiging van een conferentieoord (‘Ted-talks Heemstede’) toejuichen. Bij dit alles geldt dat de gemeente niet zelf ondernemer is en slechts kan faciliteren en op mogelijkheden kan wijzen. Wat gaan we hier voor doen? - We stimuleren particulieren hun woning te verduurzamen. - We monitoren de woningmarkt en de in- en uitstroom van inwoners van Heemstede. - We werken de winkelvisie verder uit om daarmee de detailhandel te versterken. - We onderzoeken de voorzieningen en dienstenbehoefte van onze oudere inwoners. - We stimuleren (bedrijfs-)combinaties gezondheidszorg en sport. - We verkennen de haalbaarheid van een internationale school in Heemstede. - We stimuleren de vestiging van (dag-)horeca, een museum, een hotel en een vergader/conferentielocatie.

4.3 Een gezond ondernemersklimaat gericht op behoud van werkgelegenheid Naast een goed woon- en verblijfsklimaat is behoud van werkgelegenheid van belang voor de gemeente Heemstede. Daartoe blijft allereerst het bevorderen van de bereikbaarheid (zowel voor inkomend als uitgaand werken pendelverkeer) een belangrijk speerpunt van de gemeente. De specialistische zorg is een sector die in Heemstede (net als de detailhandel die hierboven is genoemd) in sterke mate bijdraagt aan de werkgelegenheid. Het behoud van deze werkgelegenheid is van strategisch belang voor Heemstede. In de contacten vanuit de gemeente met de grote instellingen zal er overleg en afstemming plaatsvinden over gemeenschappelijke belangen en gecombineerde voorzieningen (b.v. een zorgzwembad). Ook het behoud van werkgelegenheid op de bedrijventerreinen is van belang. Met name het terrein Nijverheidsweg/Industrieweg leent zich voor de vestiging van ambachtelijke bedrijven, nieuwe maakindustrie en bedrijven met een (regionale) particuliere markt. De vraag voor de lange termijn is, binnen de context van ruimtegebrek, of de bedrijventerreinen een rol kunnen spelen bij een transitie naar andere functies voor Heemstede.


40

Heemstede kent een groot aandeel ZZP’ers in de zakelijke dienstverlening. Zij kunnen profiteren van de groei in de zakelijke dienstverlening. Ofschoon zeker niet alle ZZP’ers de ambitie hebben om te groeien in de richting van een groter bedrijf willen we zij die dat wel willen graag in Heemstede accommoderen. Ook hier zouden de bedrijventerreinen een rol kunnen spelen. Een behoefteonderzoek onder de doelgroep kan hierbij van pas komen naast de bijeenkomsten die er nu al voor deze groep worden georganiseerd. Wat gaan we hier voor doen?19 - We continueren het verbeteren van de bereikbaarheid. - We brengen het bedrijventerrein Nijverheidsweg/Industrieweg specifiek onder de aandacht van ambachtelijke bedrijven, nieuwe maakindustrie en bedrijven met een (regionale) particuliere markt. - We houden een behoeftenonderzoek ondernemersklimaat onder ZZP’ers in Heemstede.

4.4 Een intensiever en structureler contact met het bedrijfsleven in Heemstede De gemeente streeft een intensiever en structureler contract na met het bedrijfsleven in Heemstede. Daar zijn in de laatste jaren al stappen in gezet zoals de oprichting van het Breed Economisch Overleg (BREO) en het periodieke overleg met de winkeliersverenigingen en met de ZZP’ers in Heemstede. Dat gaat de gemeente uitbreiden met overleg met OBT Heemstede dat de bedrijventerreinen vertegenwoordigt, met makelaars en corporaties (monitoring woningmarkt) en met de grote (zorg-) werkgevers in Heemstede. Ten slotte willen we ook meer afstemming met en tussen ondernemers in de sector Toerisme & Recreatie. Bij de contacten met het bedrijfsleven krijgt de interactie en wisselwerking tussen de verschillende sectoren en het gezamenlijk optrekken specifieke aandacht. Dat laatste is mede van belang voor de juiste keuze van en de realisatie van de eerdergenoemde wensen en actiepunten. Wat gaan we hier voor doen? - We starten overleg met OBT Heemstede. - We intensiveren het overleg met professionals in de woningmarkt. - We maken een ronde langs ondernemers in de T&R sector.

19

Los van de actiepunten die bij het woon- en leefklimaat zijn genoemd die voor een deel ook gericht zijn op het creëren van

werkgelegenheid.


41

1 BIJLAGE

Geraadpleegde bronnen

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  Bijlage: Geraadpleegde bronnen

42

Bijlage 1.

Geraadpleegde bronnen

CBS/PBL (2013) Aandeel 65-plus naar regio. CBS Statline (2015). DTNP (2015) Verkenning winkelstructuur Heemstede. Ecorys (2012) Onderzoek vestigingsbeleid bedrijventerreinen. Gemeente Amsterdam (2015) Economische verkenningen MRA 2015. Gemeente Heemstede (2010) Heemstede, bedrijvig dorp in het groen: Notitie Economisch Beleid Heemstede 2010-2015. Gemeente Heemstede (2011) Actieprogramma Notitie Economisch Beleid Heemstede 2010-2015. Gemeente Heemstede (2014) Stand van zaken economisch beleid Heemstede. Gemeente Heemstede (2015) Startnotitie Economisch Programma 2015-2019. ING Economisch Bureau (2014) Regio’s in 2015. ING Economisch Bureau (2014, 2015) Kwartaalbericht sectoren. I&O Research (2011) Koopstromenonderzoek Randstad PBL/CBS (2013) Regionale huishoudensprognose 2013-2040. Rabobank (2015) Trends en cijfers in de horeca en recreatiesector. Rabobank (2015) Sectorprognose 2015. Raspe, O. (2014) Trends in de regionale economie, PBL. UWV (2015) Sectorbeschrijving zorg.

Economisch actieprogramma Heemstede 2016-2020  Bijlage

43

ECONOMISCH ACTIEPROGRAMMA HEEMSTEDE

Recommend Documents