ECONOMIE071 PERIODE MEI EIND 2015

CONCEPT

TUSSENEVALUATIE ECONOMIE071 PERIODE MEI 2014 - EIND 2015 BEVINDINGEN VAN HET PROGRAMMABUREAU OP DE SAMENWERKING (STAP 1)

CONCEPT_TUSSENEVALUATIE

Bevindingen van het Programmabureau op de samenwerking (stap 1)

Samenvatting 1 Inleiding

1

2 Waarom Economie071?

2

2.1. Krachten bundelen in de Triple Helix 2.2. Van ambitieuze doelen naar ambitieuze projecten

3 Hoe werkt Economie071?

3 4

5

3.1. Besturing Economie071 3.2. Werkwijze programmabureau 3.3. Programmafinanciering en projectfinanciering

6 7 8

4 Perspectieven voor de toekomst

9

4.1. 4.2. 4.3. 4.4.

Wanneer is Economie071 succesvol? Werkwijze en besturing Thema’s en projecten Een krachtig netwerk

5 Tot slot

10 11 12 13

14

2



Samenvatting In mei 2014 zijn we gestart met de uitvoering van

Bij de start van de uitvoering was er geen werkwijze

fase nog vaak zo veelzijdig is, dat er zich geen

onze economische agenda onder de naam

voor de gezamenlijke invulling van projecten.

duidelijke trekker onder de partners aandient. In

Economie071, in eerste instantie tot 2017. Omdat

Nu anderhalf jaar later is die werkwijze ontwikkeld

de komende maanden willen we het antwoord

deze vorm van samenwerken in de Triple Helix

en ingevoerd. Een groot deel van deze concept

zoeken op de vraag hoe we projecten sneller en

nieuw is, en het in zekere zin pionieren is, hebben

tussenevaluatie is dan ook beschrijvend van aard,

krachtiger door deze opstartfase heen kunnen

we op dat moment afgesproken dat we na twee jaar

omdat het programmabureau het van belang

een tussenevaluatie opstellen. Dit om met elkaar te

acht deze gezamenlijke basis nu met elkaar te

reflecteren op de samenwerking en deze waar

onderschrijven. Daarnaast biedt deze beschrijving

projecten nodig zijn om de ambitieuze doelstellin

nodig bij te sturen om zo onze ambitieuze

inzicht en aanknopingspunten voor verbetering van

gen uit de Economische Agenda te realiseren. In

gezamenlijke doelen waar te maken. Deze evaluatie

de werkwijze.

de tussenevaluatie wordt geconstateerd dat er nu

gaat daarom niet in op de projectresultaten en is

In deze tussenevaluatie wordt geconcludeerd dat de

geen duidelijke lijn is voor het toevoegen en/of

niet specifiek bedoeld als evaluatie van het

samenwerking binnen Economie071 steeds beter

afvoeren van projecten. Ook daar willen we in de

programmabureau, maar richt zich zoals

vorm krijgt, de basis is gelegd met het vaststellen

komende maanden een gezamenlijke werkwijze

aangegeven op onze samenwerking.

van de vijf thema’s en de daaraan gekoppelde acht concrete projecten..Een aantal projecten is inmid

loodsen. 3. We verwachten dat in de komende tijd nieuwe

voor formuleren 4. Economie071 is een licht samenwerkingsverband,

De concept tussenevaluatie die nu voor u ligt heeft

dels tot uitvoering gekomen, of zit in de fase van

een netwerk van partners met een gezamenlijke

het karakter van een lerende evaluatie. Het betreft

besluit vorming.

ambitie. De netwerkgedachte kunnen we verder invullen door te onderzoeken of in de projecten

een waarneming van het programmabureau op de samenwerking tot nu toe en geeft ons inzicht in de

Op basis van de beschreven werkwijze ziet het

ook andere partijen dan de partners kunnen

sterktes en zwaktes van die samenwerking.

programmabureau 4 belangrijke punten voor de

participeren (zoals feitelijk al bij LCIE gebeurt).

doorontwikkeling van de samenwerking naar de

Onder welke voorwaarden we deze samenwerking

De inhoud van dit concept is opgesteld op basis van

toekomst. Concreet stellen we voor op deze vier pun

aangaan willen we vooraf met elkaar duidelijk

ervaringen van het programmabureau en op basis

ten nadere keuzes te maken door middel van een

formuleren.

van gesprekken met stuurgroepleden van die

gezamenlijk te voeren traject. In paragraaf 4 werken we bovenstaande zaken

partnerorganisaties die hebben aangegeven daar behoefte aan te hebben, te weten: Gemeente

1. In 2017 evalueren we het programma en de

verder uit. Na een positieve beoordeling van deze

Oegstgeest, Voorschoten, Zoeterwoude, Leiderdorp

projecten van Economie071. In de komende

ideeën stellen we voor ze gezamenlijk verder uit te

en Katwijk, de KOV, de KvK en Hogeschool Leiden.

maanden willen we het antwoord zoeken op de

diepen. Dit zal gebeuren aan de hand van twee, nog

Na een eerste toetsing van dit concept in de stuur

vraag: Wanneer is Economie071 succesvol?

te organiseren, werksessies.

groep, volgen werksessies met de coördinatiegroep

2. We constateren dat er in de werkwijze en bestu

en de stuurgroep voor een verdere uitwerking tot

ring verbeteringen mogelijk lijken. Zo stellen we

De eerste op ambtelijke niveau en de tweede op

een definitieve tussenevaluatie met concreet veran

vast dat het schrijven van een goede projectdefini

bestuurlijk niveau. De input van deze sessies leidt tot

derplan.

tie vaak complex is en lang duurt. Een van de

een concreet voorstel voor een veranderplan dat

redenen daarvoor is dat een project in de opstart

begin volgend jaar kan worden ingevoerd.

3



Leeswijzer Naast de lopende tekst over de evaluatie, zijn er 2 soorten kaderteksten opgenomen: lessen uit de praktijk van Economie071 en inzichten rondom clustervorming n.a.v. de publicatie ‘cluster governance’ van Platform31. De teksten van Platform31 zijn opgeno men ter inspiratie en als illustratie van onze boodschap. We realiseren ons dat er meerdere vormen van clusters bestaan in de literatuur en het is niet onze bedoeling hierover verwarring te laten ontstaan. We hebben geen literatuurstudie gevoerd, maar zijn geïnspireerd geraakt door deze uitgave. De tekstkaders zijn daarom enkel bedoeld om kennis en kunde te delen en ons inzicht te vergroten.

De inleiding van de publicatie Cluster Governance van Platform31, geeft het volgende inzicht: Hoe houden steden stand in een steeds verder integrerende, globaliserende en specialiserende economie? (…). Vanaf de jaren ’80 is het antwoord clusteren. Clusteren staat voor het stimuleren van lokale specialisatie in een aantal verwante sectoren, met nieuwe verbanden tussen

bedrijven, kennisinstellingen, overheden en andere organisaties (…). Feit is dat clustering nog steeds het belangrijkste antwoord is op de vraag hoe steden hun concurrentiekracht kunnen vergroten. Een goed functionerend cluster bestaat doorgaans uit een groep clusterstakeholders en ondersteunende organisaties die gezamenlijk optrekken en een reactie vormen op externe kansen en bedreigingen (…).

4



1. Inleiding Economie071 is ontstaan uit een intensief participatie

Bij het vaststellen van het convenant en het inrichten

traject tussen partners uit Overheid, Onderwijs- en

van de programmafinanciering is een eerste uitvoe

onderzoeksinstellingen en Ondernemers: de Triple

ringstermijn afgesproken van 2014 tot 2017 met een

Helix. Deze partijen hebben gezamenlijk de basis

tussenevaluatie na twee jaar. De tussenevaluatie heeft

van de samenwerking neergelegd in het strategisch

als doel de sterke punten van de samenwerking te

document:

benoemen en waar mogelijk verbeteringen aan te

Economische agenda 2020: Kennis en Werk #071.

brengen om Economie071 nog krachtiger en slagvaar diger te maken.

Na vaststelling van de gezamenlijke ambitie is de stap gezet om de agenda uit te voeren. Daarvoor is een klein

Deze tussenevaluatie legt de nadruk op de samen

programmabureau ingericht, verantwoordelijk voor het

werking van de – inmiddels – 15 partners van

initiëren van projecten, het inrichten van de project

Economie071, de organisatiestructuur en The lessons

structuren en het aanjagen daarvan, het leggen van

learned by doing. Deze tussenevaluatie is opgebouwd

verbindingen tussen de projecten en de gezamenlijke

uit ervaringen van het programmabureau en de

communicatie. De kerntaak van het programmabureau

kennisontwikkeling daarbinnen enerzijds en

laat zich in het kort omschrijven met de woorden: koers

individuele gesprekken met de leden van de

houden, tempo maken en zorgen voor een overall

stuurgroep anderzijds. Daarnaast heeft het

communicatie.

programmabureau zich verdiept in verschillende economische samenwerkingen / boards in het land

De partners voeren de projecten daadwerkelijk uit:

om te kijken wat we van hen kunnen leren en met

soms is het één partner, maar meestal in een

het oog op de mogelijke ambitie om het samen

combinatie. Als in een netwerk.

werkingsverband in de toekomst een vastere vorm te geven.

De activiteiten in de uitvoeringsfase zijn gebaseerd op het convenant dat in februari 2014 door de partners is

In deze tussenevaluatie identificeren wij de knel

opgesteld en ondertekend. Daarin is omschreven is wat

punten/uitdagingen in de samenwerking en doen

het partnerschap inhoudt en er is besloten tot een

wij een voorstel voor een gezamenlijke verdere

gezamenlijke programmabegroting. Op basis van het

uitwerking van een aantal thema’s. De tussenevaluatie

convenant en de begroting is het programmabureau

betreft dus geen verantwoording over de projecten.

ingericht. In mei 2014 is de uitvoering daadwerkelijk van start gegaan.

5



2. Waarom Economie071? Korte samenvatting:

Kennisinstellingen ieder een rol vervullen binnen de

In deze constatering ligt besloten dat de dialoog tussen

• De opbrengst van Economie071 ligt zowel op het terrein

economie en elkaar daarin versterken.

partijen net zo belangrijk is als het resultaat in de vorm van een economische agenda met concrete acties.

van resultaten op de projecten als in de samenwerking tussen de partners op projecten;

Samen kom je verder dan alleen. Er zijn twee lijnen van resultaten benoemd:

• Economie071 kenmerkt zich door een lichte program masturing. Waarmee minimale programmakosten worden gerealiseerd; • Taken projectbureau kunnen samengevat worden in:

2.1. Krachten bundelen in de Triple Helix

•

Resultaten die geboekt worden op de projecten

•

Resultaten die geboekt worden doordat partners krachten bundelen in de samenwerking.

koers houden, tempo maken en verzorgen overall

Met het gezamenlijk uitwerken van de economische

communicatie;

agenda is er een inhoudelijke basis gelegd voor een

Iedere partner draagt bij vanuit zijn eigen rol. We

duurzame Triple Helix-samenwerking om daarmee de

richten ons zowel op economie en innovatie als op het

heid voor de realisatie van projecten en daarmee ook

economische structuur, de innovatiekracht en het

scheppen van ruimtelijke en andere randvoorwaarden

over de benodigde middelen en capaciteit van de

vestigingsklimaat van de Leidse regio te versterken en

(vestigingsklimaat). Agendavorming op het gebied

projecten.

zowel provinciaal en nationaal meer positie te krijgen.

van economie draagt bij aan versterking van de

• De partners van Economie071 dragen verantwoordelijk

Dit doen we met als hoofddoel het creëren van meer

samenwerking in het publieke domein. Bij klassieke

Economie071 is ontstaan vanuit de overtuiging dat

werkgelegenheid en meer welvaart voor de inwoners

overheidstaken zoals ruimte en infrastructuur, maar

de economie niet stopt bij de gemeentegrenzen en

van de Leidse regio.

ook voor wat betreft de ‘ondernemersgerichtheid’ van regiogemeenten.

Ondernemers, Overheid en Onderwijs &

Het hoofdstuk ‘Ontwikkeling van clusterbeleid als tactisch instrument voor stedelijke goei’ in de publicatie Cluster Governance van Platform31, geeft het volgende inzicht: Hoe nuttig en zinnig is de clusterbenadering eigenlijk voor versterking van de stedelijke en regionale economie? Twee punten zijn hier van belang: 1. Veranderingen in de manier waarop in de economische ketens van productie en innovatie zijn georganiseerd en

2. Veranderingen in de manier waarop stedelijke en regionale welvaart tot stand komt (…). Bij het maken van een enkel product zijn over het algemeen steeds meer bedrijven betrokken. Daardoor ontstaan lange waardeketens, die zich veelal over vele regio’s, landen en zelf continenten kunnen uitspreiden. De ontwikkeling van deze netwerkeconomie stelt hoge eisen aan coördinatie, kwaliteitsmonitoring en logistiek (…). In deze context van toenemende complexiteit vormen clusters een antwoord op de noodzaak tot meer coördinatie, kwaliteitsmonitoring, visievorming en

aanpassingen op het niveau van ecosystemen (…). Het gaat daarbij niet meer zozeer om de klassieke agglomoratievoordelen, maar om de lokale communicatie- en netwerkcapaciteiten en gemeenschappelijke visievorming (…). Het ruimte bieden aan vorm geven aan de ontwikkeling van netwerken en ecosystemen (…). Een belangrijke ‘club good’ wordt gevormd door de gedeelde inzichten en visies over wat, in het licht van globale processen, de huidige uitdagingen voor het cluster zijn en hoe daar in gezamenlijkheid actie op kan worden ondernomen.

6



Het procesmodel zoals gehanteerd bij het opstellen

Wat Economie071 bijzonder maakt is dat het gaat om

van de Economische Agenda definieert opbrengst in

wat we een lichte vorm van samenwerking noemen.

termen van resultaat, draagvlak en vernieuwing. Elk van

De partners hebben zich verenigd rond een ambitie en

deze aspecten vraagt voldoende aandacht en specifie

een uitvoeringsagenda, maar er is geen groot program

ke sturing, alles hangt met elkaar samen. Anders

mabureau opgetuigd. Het gaat om de projecten, de

gezegd: een beleidsverhaal – hoe goed ook – kun je niet

daadwerkelijke resultaten. Er wordt samengewerkt op

over de schutting gooien naar ondernemers en

basis van de netwerkgedachte. Partners vormen

onderwijs en kennisinstellingen. Andersom moet het

coalities om projecten samen op te pakken en te

betrekken van ondernemers ergens toe leiden: hande

realiseren. Daarbij duren de coalities in principes net

lingsperspectief.

zolang als het project. Een partner kan in meerdere coalities participeren. In de paragraaf over de werkwijze

In deze samenwerking gaat het tenslotte ook om de

van Economie071 gaan we nader in op wat dat bete

‘legacy’: wat is er veranderd in de Leidse regio nu we

kent voor de werkwijze en de governance.

uitvoering geven aan Economie071? De werkwijze moet bijdragen aan duurzame samenwerking binnen onze Triple-Helix.

De publicatie Cluster Governance, lessen voor clusters in Nederland van Platform31 geeft het volgende inzicht: Men gaat vaak samenwerking aan omdat het nu eenmaal zo hoort, omdat het verwacht wordt en omdat men de boot niet wil missen. Maar clustering kost tijd, en zeker aan het begint, extra geld. Het rendement laat daarbij een tijd op zich wachten. Doorzetten is een kunst. En dat

gaat het beste als betrokkenen intrinsiek gemotiveerd zijn. Effectieve clustering vraagt dan ook om een bepaalde mindset die het hart van een organisatie of bedrijf raakt (...). Wil clustering lukken dan dienen alle betrokkenen, civic entrepreneurs én clusterstakeholders, een identiteit met elkaar te delen. Een overkoepelende identiteit gebaseerd op een gedeelde clusterovertuiging en wederzijdse afhankelijkheid. Met andere woorden: actoren moeten de

win-win van clustering voor hun eigen organisatie of bedrijf in kaart hebben gebracht en als gevolg daarvan doorzien en erkennen dat hun eigen belangen gediend zijn bij participatie (…). Intrinsieke motivatie voorkomt politieke problemen of gevoeligheden, zorgt ervoor dat betrokkenen elkaar sneller kunnen vinden en stimuleert hard werken.

7


Korte samenvatting


2.2. Van ambitieuze doelen naar ambitieuze projecten

Ontwikkeling van een centrum voor Vitaliteit

De achterliggende ambitie van de economische

deze initiatieffase laat het projectidee zich nog niet kort

agenda is helder: duurzaam creëren van welvaartsgroei

omschrijven, maar de gedachte is dat met het creëren

en werkgelegenheid in de Leidse regio alsmede het

van een regionale gezondheidseconomie er kansen

stimuleren van investeringen in het gebied. Er zijn

liggen om op de lange termijn een (aanvullend)

Hierin staat wat het resultaat is, wie waarvoor

diverse factoren die hierbij bepalend zijn. In de econo

economisch cluster in de regio te laten ontstaan.

verantwoordelijk is en met welke projectstructuur

mische agenda zijn de belangrijkste factoren benoemd

we werken;

en van doelstellingen voorzien: van versterking van de

2. ONDERNEMERSCHAP & STARTERS

economische structuur tot stimuleren van onderne

De prioriteit gekoppeld aan deze doelstelling is het

spanningsveld tussen ruimte krijgen om een project

merschap, van de aansluiting tussen onderwijs en

stimuleren van ondernemerschap als motor van

op te starten en commitment zoeken met alle partners

arbeidsmarkt tot verbetering van het vestigingsklimaat

werkgelegenheid om zo startende jonge en talentvolle

van Economie071;

en regiomarketing. Deze doelstellingen blijven van

ondernemers en kenniswerkers aan de regio te binden.

kracht tot 2020.

Er is één project:

Bij de start van de uitvoering zijn voor iedere doelstel

Centrum voor innovatie en ondernemerschap

ling de prioriteiten bepaald met daaraan gekoppeld 8

Een centrum waar het bruist van innovatie en kennis;

concrete projecten:

waar ondernemers, studenten en wetenschappers

• We werken vanuit 5 thema’s en prioriteiten die daarbinnen zijn benoemd; • We zijn gestart met 8 projecten die uitvoering geven aan de 5 thema’s; • Voor projecten geldt als basis een projectplan.

• We werken met go / no go momenten: dit is een

• Alle projecten en hun voortgang zijn te vinden op onze

Er is een ambitieuze stip op de horizon geschetst, In

website. www.economie071.nl

1. ECONOMISCHE STRUCTUUR VERSTERKING Binnen deze doelstelling zijn twee prioriteiten gefor muleerd, namelijk het stimuleren van valorisatie door

elkaar treffen; waar studenten van de Hogeschool Leiden en de Universiteit Leiden onderwijs volgen; waar startende (student) ondernemers een werkplek kunnen krijgen.

het ontsluiten van de aanwezige kennis in de regio en

3. ONDERWIJS EN ARBEIDSMARKT

het verbreden van het economisch profiel van de

De beschikbaarheid van voldoende goed gekwalifi

Leidse regio. Er zijn twee projecten:

ceerd personeel is een voorwaarde voor het goed functioneren van bedrijven. Als prioriteit is daarom

Koppelen kennis aan de markt

benoemd het optimaliseren van het stage aanbod in

Het doel van het project is meer bedrijvigheid te laten

de regio en inbedding van ondernemende vaardighe

ontstaan uit de aanwezige kennis op het Bio Science

den in de onderwijscurricula. Er is één project:

Park en de kennisinstellingen door middel van kennis valorisatie. Resultaat moet zijn dat concrete problemen

Ondernemend onderwijs

in de markt worden opgelost door inbreng van weten

Samen met experts uit het onderwijs, het bedrijfsleven

schappers. De ervaring met de eerste projecten moet

en de overheid wordt er gewerkt aan een concrete

een werkmethodiek opleveren die kan worden toege

doe-agenda. Hierbij wordt de aanpak die in het

past op meerdere casussen binnen de Leidse regio.

verleden succesvol is gebleken versterkt en worden nieuwe initiatieven ontwikkelt.

8



4. VESTIGINGSKLIMAAT

Versterken vestigingsklimaat Bio Science Park

5. REGIOMARKETING

Een concurrerend vestigingsklimaat is een dominante

De bereikbaarheid en kwaliteit van economische

Het sterk neerzetten van de regio draagt bij aan een

factor voor de concurrentiekracht van de Leidse regio.

hotspots kan worden verbeterd. Als eerste wordt in

goed functionerende economie. Mindware gaat over

Als prioriteiten hierbinnen zijn aangewezen het zorgen

samenwerking met de BSP foundation het versterken

het imago, het merkvertrouwen of wel de reputatie.

voor een complementair aanbod van detailhandel en

van het vestigingsklimaat in het Leiden Bio Science

We zetten in op deze mindware vanuit de overtuiging

werklandschappen, het verbeteren van de bereikbaar

Park opgepakt. Er wordt, via het provinciale netwerk,

dat dit een grote rol speelt bij afwegingen over bijvoor

heid en leefbaarheid van economische hotspots in de

ingezet op campusvorming. Dat wil zeggen het

beeld bedrijfsvestiging. Er is één project:

regio en het binden van buitenlandse werknemers in

versterken van de sociale cohesie in het park.

Be good and tell it

de regio. Er zijn drie projecten:

Een professioneel Expat Centre

De Leidse regio heeft veel te bieden: stad en strand,

Een regionale visie op Retail (en werklandschappen)

We willen buitenlandse kenniswerkers aan de regio

polderlandschappen, uitstekende woon- en leef

Er wordt een gezamenlijke visie op retail met uitvoe

binden. De kwaliteit van leven, woonomgeving, imago

klimaat, veel cultuur en musea, toponderzoek-

ringsprogramma voor de Leidse regio opgesteld.

et cetera worden ook wel software genoemd. Deze zijn

en onderwijsinstellingen en een sciencepark dat

Met de onderzoeken en de visie wil Economie071

van invloed op een aantrekkelijk vestigingsklimaat

behoort bij de top in de wereld. Een prima positie

ondernemers een stip op de horizon bieden, zodat zij

voor zowel bedrijven, werknemers als studenten.

voor het aantrekken van (internationale) bedrijvigheid.

keuzes kunnen maken voor de toekomst. Ook gemeen

De gedachte is dat een bedrijf haar werknemers volgt.

De Leidse regio moet zich sterker vermarkten richting

ten kunnen zo een lijn bepalen als het gaat om lokale

Een optimale dienstverlening richting Expats, buiten

bedrijven en talent, zowel om ze hier te houden als

en regionale investeringsafspraken.

landse kenniswerkers, is daarom van belang. Zowel in

om nieuwkomers aan te trekken. Hiervoor is een

het wegwijs maken in de regelgeving als in activiteiten

gezamenlijk economisch verhaal van alle partners

in de regio.

een randvoorwaarde.

Les uit de praktijk Commitment Werken met een klein programmabureau, waarbij het projectleiderschap steeds is belegd bij een partner, bevalt goed. Het zorgt voor slagvaardigheid, korte lijnen en commitment bij de partners. Het programmabureau en de projectleider vullen elkaar aan in inhoud van het project en sturen op doelstellingen, besluitvorming en communicatie binnen het kader van Economie071.

Les uit de praktijk Inzicht rondom start projecten Een goede projectinrichting blijkt cruciaal en moet uitgewerkt worden bij de start van het project. Het projectplan moet antwoord geven op vragen als: welke partners nemen deel, wat is de projectstructuur en wie draagt waarvoor verantwoordelijkheid. Daarnaast dienen go / no go momenten te worden ingebouwd, zodat voorspelbaar is wanneer en waarover door wie besloten wordt.

De projectdefinitie kost tijd. Het bij elkaar brengen van de juiste mensen en organisaties is een rol die het programmabureau vervult. Het programmabureau is daarmee verantwoordelijk voor het tot stand komen van de projecten. Op het moment dat er een projectleider is benoemd voor de actie, wordt de verantwoordelijkheid voor het slagen van het project overgedragen aan de initiërend partner en de projectpartners. Dit zorgt voor betrokkenheid en commitment van de partners.

9



Het is duidelijk dat een aantal projecten inmiddels goed op stoom komt en anderen nog in de fase van definitie zitten. Met name de regionale visie op retail nadert het moment van vaststelling. En ook het LCIE, het centrum voor innovatie en ondernemerschap, krijgt al concreet vorm. Een onderwerp als Vitaliteit behoeft echter meer voorbereiding, ook omdat het onderwerp erg veelzijdig is. Op basis van de eerste ervaringen kunnen we wel twee belangrijke lessen trekken bij het opstarten van projecten (zie tekstkader pagina 8).

De publicatie Cluster Governance, lessen voor clusters in Nederland van Platform31 geeft het volgende inzicht naar aanleiding van een interview met Pieter Dillingh, directielid Kennispark Twente: ‘Clusters zouden veel meer uit een marktperspectief moeten ontstaan. Vanuit Twente wordt ingezet op open

innovatiemodellen met open innovatiecentra waarin kennisontwikkeling centraal staat. Op deze manier worden de randvoorwaarden gecreëerd voor bedrijven om zich hier te vestigen (…). Op deze manier brengen clusters partijen bij elkaar die gezamenlijk werken aan het opbouwen van kennisposities (…). Een cluster waar de deelnemers alleen maar in de

haalmodes zitten, is op voorhand ten dode opgeschreven. Deelnemende partijen moeten bereid zijn om in een cluster te investeren en er actief aan bij te dragen in tijd, geld en capaciteit (…). In Nederland denken overheden vooral in korte (verkiezings)termijnen en dit resulteert vaak in korte termijnfinanciering. Maar als je echt iets wilt neerzetten heb je een lange adem nodig.’

10



3. Hoe werkt Economie071? Korte samenvatting: • Het programmabureau heeft als kerntaken koers houden, tempo maken en zorgen voor een overall

• Onze uitdaging: financiën voor projecten flexibel in te

ook niet ingebed in de structuur van het programma

kunnen zetten, in de dynamiek waar het project om

bureau van Economie071. In plaats daarvan is aan ieder

vraagt.

project een initiërend partner gekoppeld. Dat wil zeggen dat één van de partners de projectleider levert

communicatie; • Voor onze projecten geldt dat de verantwoordelijkheid

Economie071 behaalt haar resultaat door de inzet van

en stuurt op het projectresultaat en de projectfinanci

ligt bij een initiërend partner, aangevuld met project

alle individuele partijen. De verantwoordelijkheid van

ën. Aan een project werken alleen die partners mee die

partners;

alle partijen staat verwoord in het convenant:

direct belang zien voor hun organisatie bij het project resultaat. Zij betalen ook de kosten. Doordat de

• De partnerorganisatie die de projectleider levert is verantwoordelijk voor het projectresultaat en de

Genoemde partijen komen overeen zich maximaal in

partners kunnen kiezen aan welk project zij hun

financiën;

te spannen voor de economische ontwikkeling van de

bijdrage leveren, zijn zij in de gelegenheid doelgericht

Leidse regio, in samenhang met de ambities van de

capaciteit en financiën in te zetten op die acties die

Economie071 zij een bijdrage leveren om zo dichtbij

Zuidvleugel en Noordvleugel van de Randstad om de

voor de eigen organisatie het meest van belang zijn.

de doelstellingen van de eigen organisatie te blijven;

concurrentiekracht van ons land te versterken.

Echter een netwerk tussen 15 partijen kan niet functio

• Partners kunnen kiezen aan welk project van

neren op basis van een gezamenlijke ambitie alleen, er

• De stuurgroep besluit welke projecten binnen Economie071 worden opgestart en wordt geïnformeerd

Met andere woorden: het behalen van een gezamenlijk

is ook een centrale sturing nodig. Hiertoe is het pro

over de voortgang;

resultaat wordt niet gerealiseerd door één grote

grammabureau opgericht. In deze paragraaf wordt de

gemeenschappelijke organisatie. De individuele

werkwijze tussen programmabureau en partners

partners leveren hun bijdrage vanuit de eigen organisa

verder uitgewerkt en ontwikkelingen geschetst voor de

tie onder de samenwerkingsvlag van Economie071.

toekomst.

• Stichting Economie071 heeft een administratieve rol en status; • In de definitiefase van een project heeft het programmabureau een trekkende rol; • De programmafinanciering bestaat uit minimale

Uit deze werkwijze volgt dat de verantwoordelijkheid

programmakosten waaraan alle partners naar

voor resultaat op de projecten bij de partners ligt en

vermogen bijdragen;

niet wordt overgedragen aan een gemeenschappelijke

• Projecten worden gefinancierd door de partners die

organisatie. De projecten zijn vanuit die overtuiging dan

instappen;

Les uit de praktijk Gesprekspartner Provincie Zuid-Holland, Medical Delta, de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, de Zuidvleugel, Innovation Quarter: voor al dit soort organisaties is het fijn om vanuit de Leidse regio één vertegenwoordiger vanuit de economie aan tafel te hebben. Dat maakt Economie071 een serieuze gesprekspartner.

Les uit de praktijk Communicatiestrategie Onze communicatiestrategie is: gefocused en doelgericht communiceren tbv een juiste framing van de samenwerking en de resultaten die daarvan mogen worden verwacht. Niet het programmabureau, maar de partnerorganisaties en hun projecten spelen daarin de hoofdrol.

11


3.1

Besturing Economie071

3.2


Werkwijze programmabureau

•

Overleg faciliteren over de doelstellingen en de

De uitvoering van de economische agenda wordt

De kerntaken van het programmabureau worden ook

uitvoering van de strategische agenda, zowel

aangestuurd door de stuurgroep waarin alle partners

wel omschreven in termen van: koers houden, tempo

binnen de samenwerking (partners) als daarbuiten

zijn vertegenwoordigd. Het programma wordt geleid

maken en zorgen voor een overall communicatie. In

door een programmamanager die uit hoofde van zijn

feite kunnen de werkzaamheden van het programma

functie ook lid is van de stuurgroep. Daarnaast is er

bureau ook worden samengevat in de populaire

een coördinatiegroep waarin ook alle partners zijn

omschrijving van de vijf thema’s. De vijf V’s, zoals die

vertegenwoordigd. In deze groep worden voorstellen

op de website is te vinden: versterken, verdienen,

bijdraagt aan het effect van Economie071 en

van het programmabureau voorbereid.

verbinden, verleiden en vertellen.

waarmee verantwoording over de behaalde

(gesprekken met nieuwe strategische partners); •

Een gezamenlijk inzicht creëren in de voortgang bij de uitvoering van de projecten;

•

Een gezamenlijke communicatie realiseren, die

resultaten wordt afgelegd; Projecten hebben een wisselende aansturing.

Economie071 is een netwerk van regionale partners:

In sommige gevallen gebeurt dat door een of meer

onderwijsinstellingen, ondernemers en overheden die

leden van de stuurgroep, in andere gevallen is er een

een gezamenlijke ambitie hebben. De verbinding

speciale projectgroep in het leven geroepen.

tussen de verschillende partners in het netwerk is wat

•

Bijeenkomsten organiseren die bijdragen aan de vorming van waardevolle netwerken;

•

Vertegenwoordigen van Economie071 in overleg structuren op regionaal en provinciaal niveau.

Economie071 krachtig en effectief maakt: er wordt Projecten worden gestart na besluiten van de stuur

samengewerkt op die plekken waar er meerwaarde is.

groep. In dat besluit wordt ook bepaald welke partner

Om de samenwerking succesvol te laten zijn twee

de projectleider levert en welke andere partners willen

zaken essentieel:

participeren (inhoudelijk en financieel). Er wordt door

1.

teerd over de voortgang van de verschillende projecten. De medewerkers van het programmabureau (2,5 fte)

De kracht van elke schakel moet goed worden benut;

het programmabureau aan de stuurgroep gerappor 2.

De individuele schakels in het netwerk moeten onderling goed zijn verbonden.

zijn ondergebracht in de stichting Economie071. Deze

De activiteiten van het programmabureau worden

stichting heeft een administratieve status en rol.

dan ook in hoge mate bepaald door bovenstaande uitgangspunten:

Les uit de praktijk Rol coördinatiegroep Gaandeweg is de rol van de coördinatiegroep verandert. In de beginfase hadden de leden, hoofdzakelijk gemeentelijke beleidsmedewerkers, een belangrijke en actieve rol in het participatietraject. In de opstartfase van de uitvoeringsorganisatie is de coördinatiegroep uitgebreid met de beleidsmedewerkers van de andere partners. De

coördinatiegroep fungeerde in die fase als sparringpartner voor de 8 gekozen projecten. Na benoeming van de projectleiders, heeft het programmabureau rechtstreeks met deze projectleiders contact over aanpak en voortgang. De rol van de coördinatiegroep is nu tweeledig: zij fungeren als de ogen en oren in de partnerorganisaties. Daarnaast hebben zij een adviesrol richting hun bestuurder aangaande de stukken die in de stuurgroep worden

besproken. Voor een technische voorbespreking van die stukken komt de coördinatiegroep voorafgaand aan de stuurgroep bij elkaar. Daarnaast zijn er themasessies vanuit de projecten voor afstemming en ophalen van input.

12



3.3 Programmafinanciering en projectfinanciering

gen, uitbouw marketing en belangenbehartiging,

partner en biedt ondersteuning op het gebied van communicatie en organisatie van bijeenkomsten.

Het uitgangspunt in de samenwerking is dat de

programmabudget.

Projecten hebben een eigen plek op de website

programmakosten zo minimaal mogelijk zijn en alle

www.economie071.nl. Hier zijn alle relevante nieuws

partners een bijdrage leveren aan deze gezamenlijke

Het stichtingsbestuur ziet toe op de financiële adminis

berichten en documenten op projectniveau te vinden.

basis.

tratie die gevoerd wordt door het programmabureau.

geïnteresseerden geïnformeerd over de voortgang.

Onder verantwoordelijkheid van de stuurgroep worden

Het totale programmabudget is verdeeld over de

Ook heeft het programmabureau de totstandkoming

gezamenlijke acties uitgevoerd. De uitvoeringskosten

partners. Per werkveld hebben de daartoe behorende

van Toolbox071 begeleid en de Index071 opgesteld.

van die acties zijn voor rekening van de partners die

partners een eigen verdeelsleutel afgesproken, voor de

Met deze index wordt de ontwikkeling op de

instappen, tenzij anders wordt afgesproken, omdat er

kosten waarvoor zij aan de lat staan. Omdat het

onderwerpen uit de economische agenda in

geen logische kostendrager is.

Ondernemersveld in mindere mate georganiseerd is

Het programmabureau is voor projectleiders sparring

monitoring, onderzoek, enzovoorts. Dit noemen we het

In een reguliere nieuwsbrief worden betrokkenen en

dan de Overheid en het Onderwijs hebben zij de eerste

kaart gebracht. Gezamenlijke kosten worden gemaakt voor program

twee jaar geen financiële bijdrage geleverd aan het

Zoals verwacht mag worden bij een decentraal

mamanagement en out-of-pocket kosten waarmee

programmabudget. De Overheid heeft dit verschil in

programma, is het programmabureau met 2,5 fte

kan worden bijgedragen aan het zichtbaar maken en

deze periode bijgepast. Voor 2016 en 2017 is het de

een klein maar slagvaardig team.

verbinden van initiatieven, organiseren van ontmoetin

bedoeling dat de ondernemers ook hun bijdrage leveren. Of dit realistisch is zal moeten blijken uit het voorstel dat ondernemers hierover aandragen.

Les uit de praktijk Rol stuurgroep De stuurgroep stuurt op hoofdlijnen. Hiervoor worden per project go / nog go momenten ingebouwd. Uitwerking gebeurt door de projectleider die werkzaam is bij een van de partnerorganisaties, waar nodig met een externe expert. De stuurgroep wordt in die fase niet tussentijds betrokken. Deze werkwijze vraagt om vertrouwen vanuit de stuurgroep. In de praktijk zien we dat het voor de stuurgroep wennen is aan deze rol. De samenwerking zou echter aan slagkracht inleveren daar waar te veel discussiepunten per project zouden vragen om een besluit van de stuurgroep.

Les uit de praktijk Focusnotitie Het is goed geweest om focus aan te brengen in de uitvoeringsagenda. De 72 acties zijn teruggebracht naar 8 concrete projecten tot mei 2016. Dit geeft een duidelijke houvast voor het stellen van doelen en het behalen van resultaten.

Focus op gezamenlijkheid De werkwijze van Economie071 is nieuw. Niet eerder werkte ondernemers, overheden en onderwijs- en kennisinstellingen in de Leidse regio zo intensief samen. Dit brengt met zich mee dat gewenning nodig is voor de manier waarop we hierover communiceren. In het communicatieplan zijn hierover afspraken gemaakt. Zo geldt dat over onze projecten altijd wordt gecommuniceerd onder de vlag van Economie071 en niet vanuit individuele partnerorganisaties. Dit om de gezamenlijkheid te benadrukken. Het proces van de regionale retailvisie heeft laten zien dat het in de praktijk zo goed werkt. Het vraagt wel om voortdurende afstemming.

13



Op projectniveau is het in de afgelopen periode

Door de partners vanuit de overheid is daarom gezocht

Een tweede knelpunt is de manier waarop (individuele)

moeilijk gebleken financieel commitment op de

naar een manier om hier meer flexibiliteit in te bouwen.

bedrijven kunnen bijdragen aan specifieke projecten.

projectbegroting te krijgen door de individuele

Zij hebben de oplossing gevonden in het creëren van

De partners slagen er nu nog niet of onvoldoende in

partners.

een algemeen budget voor Economie071 op hun

om individuele bedrijven te binden aan de projecten.

begroting. Hieruit kan gedurende het jaar geld worden

Een aantal partners werkt daarom op dit moment een

Een knelpunt is dat de projectdynamiek niet aansluit

vrijgespeeld voor een project van Economie071. Een

voorstel uit met concrete verbeteracties op dit vlak.

op de verschillende begrotingscyclussen van de

belangrijke stap in het slagvaardig opereren op project

partnerorganisaties. Met andere woorden: er kan

niveau.

niet op ieder moment in het jaar budget worden vrijgemaakt voor een project.

Het interview met Gerard Schouten, die met zijn bedrijf Biotrack onderdeel uitmaakt van het cluster watertechnologie, in de publicatie Cluster Governance van Platform31, geeft het volgende inzicht: ‘Mijn doel was mijn eigen bedrijf te ontwikkelen en het liefst op een plek waar ik zie dat een cluster ontstaat, waaraan ik in de toekomst voordelen kan ontlenen (…). Het om de hoek halen van kennis en expertise, is zo veel gemakkelijker dan het overal en nergens vandaan halen (…). Ik pleit ervoor dat ambtenaren van hun superieuren de ruimte krijgen om mee te gaan in dit opportunisme dat hoort bij een marktgerichte focus (…). Zo kunnen ze inspringen op kansen wanneer deze zich voordoen. Hun handelingsvrijheid is nu beperkt, omdat zij verantwoording moeten afleggen (…). Voor een cluster is het van belang om een kritische ondernemersmentaliteit tot in de haarvaten van de deelnemende organisaties te laten doordringen (…). Je moet jezelf als cluster continu blijven bevragen naar je eigen doelstellingen (…). Dat is vitaal om scherp te krijgen wat de intrinsieke drijfveren zijn van de deelnemers en wat hun belangen zijn. Voor mij is het in zakendoen van belang om te weten waarom mensen iets willen, want dat bepaalt het succes.’

De publicatie Cluster Governance, lessen voor clusters in Nederland van Platform31 geeft het volgende inzicht naar aanleiding van een interview met Thomas Grosfeld, secretaris van het beleidsteam Algemeen Economisch Beleid, Onderwijs, Innovatie en Gezondheidszorg bij VNO-NCW en MKB Nederland. ‘Clusters moeten getoetst worden op de bereidheid van ondernemers om erin te investeren (…). Zonder cofinanciering van de overheid is het toch lastig om samenwerkingsverbanden tussen meerdere partijen in stand te houden (…). Hoe dichter bij de markt, hoe ingewikkelder de samenwerking tussen bedrijven meestal wordt. Clusterorganisaties zijn van belang, omdat er vaak behoefte is aan een betrouwbare ‘derde partij’ (…). Bij clusterorganisaties draait het vooral om vertrouwen en het verbinden van partijen.’

14



4 Perspectieven voor de komende jaren Korte samenvatting

Economie071 heeft ambitieuze doelen waarvan de

Bewaking van de voortgang op de projecten vindt

Het programmabureau signaleert vier thema’s die om

eerste resultaten aan het eind van de eerste termijn van

plaats door projectmonitoring gerelateerd aan onze

verdere verdieping vragen. De uitwerking van de thema’s

de uitvoeringsagenda ultimo 2017 zichtbaar moeten

doelstellingen en waar mogelijk gerelateerd aan de

kan alleen in gezamenlijkheid gebeuren, omdat alle

zijn. Op basis van de ervaringen van de eerste periode,

Index071.

partners een bijdrage leveren aan de samenwerking. De

de individuele gesprekken met de leden van de

vier thema’s zijn:

stuurgroep en de bezoeken aan de andere Economic

Het programmabureau vindt het van belang met elkaar

1. Het beantwoorden van de vraag ‘wanneer is Econo

Boards wordt in de volgende paragrafen een aantal

scherp te definiëren wanneer Economie071 succesvol is

mie071 succesvol’ zodat we in 2017 het samenwerkings

perspectieven behandeld die onze visie nadere

en wie daar welke rol in vervult. Bij het eind van de

verband op een goede manier kunnen evalueren.

uitwerking behoeven.

eerste uitvoeringsperiode in 2017 zal deze vraag

2. Het uitwerken van de werkwijze en besturing van projecten, waarbij met name de werkwijze rondom de projectdefinitie versterkt dient te worden. 3 Het uitwerken van een aanpak om te komen tot het meer gestructureerd inbrengen van nieuwe projecten. 4. Economie071 is een ‘licht’ samenwerkingsverband,

4.1. Wanneer is Economie071 succesvol? Niet alles is meetbaar in indicatoren. Zo is een belang rijke succesfactor onze mate van samenwerking. Hiervoor moeten we continu in dialoog blijven met

feitelijk een netwerk. De partners werken samen op

elkaar en binnen de partnerorganisaties ook werken

basis van een gezamenlijke ambitie. In de komende

aan meer vaardigheden op het gebied van samenwer

maanden werken we de netwerkgedachte verder uit

ken. We agenderen de samenwerking met enige

om zo te komen met een voorstel om ook andere

regelmaat met het oog op continue verbetering. We

partijen dan partners te laten participeren in projecten.

hebben daarin een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Les uit de praktijk Index071

plaatsvinden, biedt de Index071 in zijn huidige vorm relevante input voor de overheden. De index071 wordt door hen gebruikt voor de verantwoording van de inzet van middelen aan haar achterban.

De index71 geeft ons input voor economisch debat. Ondanks dat er doorontwikkeling op de index moet

beantwoord moeten worden.

15


4.2

Werkwijze en besturing


Het programmabureau vult met deze werkwijze een

Terzijde: het voordeel van een aparte projectboard voor

Op dit moment is de programmabesturing helder:

gat waarvan de partners bij de start van de samenwer

projecten die een aantal partners hebben opgepakt

de stuurgroep is daarvoor verantwoordelijk. Minder

king niet hadden voorzien dat het er was. Het voorstel

(zoals beschreven onder 1), is dat het ook de mogelijk

duidelijk is echter de aansturing van de projecten en de

is dan ook met elkaar te bediscussiëren of wij deze

heid biedt andere partijen aan te sluiten zonder direct

rol van het programmabureau daarin. De projectleiders

werkwijze kunnen omarmen en welke randvoorwaar

het aantal partners in Economie071 verder uit te

rapporteren nu aan de partners die participeren in het

den er bij het goed uitvoeren van deze rol horen.

breiden. Bijvoorbeeld: het Centrum voor Vitaliteit kan

project én aan het programmabureau. Het program

Als schot voor de boeg:

interessant zijn voor een zorgverzekeraar of een

mabureau rapporteert op haar beurt over de voortgang

Het programmabureau ziet vanuit haar ervaring twee

zorginstelling. Een dergelijke partij kan inhoudelijk

van de projecten aan de gehele stuurgroep, terwijl

mogelijkheden wanneer wordt besloten een project uit

en financieel participeren in het project zonder direct

feitelijk de participerende partners (die ook het project

te voeren :

te hoeven participeren in andere activiteiten van Economie071. Het creëert de mogelijkheid het

financieren) de zeggenschap hebben. Het lijkt ons daarom verstandig meer helderheid te creëren in de

1.

werkwijze en besturing van de projecten.

Een aantal partners besluit in samenwerking

netwerk van Economie071 tijdelijk uit te breiden

(inhoudelijk én financieel) het project te realiseren.

en te versterken.

Deze partners vormen een projectboard die Daarbij is het van belang onderscheid te maken tussen

verantwoordelijk is voor besturing van het project

projecten die alle partners aangaan (bijvoorbeeld Be

en aan wie de projectleider rapporteert. Het

good and tell it) en projecten die door een of meerdere

programmabureau is in de projectboard vertegen

partners worden getrokken (bijvoorbeeld LCIE). Een

woordigd om te borgen dat verbinding met de andere projecten plaatsvindt.

tweede onderscheid is de fase waarin het project verkeerd: de fase waarin het projectplan wordt

2.

Een project dat alle partners aangaat wordt

geschreven (vóór besluitvorming in de stuurgroep) en

uitgevoerd. In dit geval fungeert de stuurgroep als

de realisatiefase.

projectboard en is het programmabureau gedele geerd opdrachtgever. Het budget voor het project

Om met het laatste onderscheid te beginnen. In de

wordt in deze variant overgedragen aan het

afgelopen periode is gebleken dat het schrijven van

programmabureau en vormt een geoormerkt deel

een projectplan veel tijd vergt en het programmabu

van het programmabudget.

reau in die fase een belangrijke bijdrage levert, bijvoor

In alle gevallen wordt de stuurgroep Economie071

beeld door de kennis van andere projecten in te

geïnformeerd over de voortgang van het project.

brengen, partners te verbinden en ook andere partijen aan te sluiten.

16


4.3

Thema’s en projecten

4.4


Een krachtig netwerk

5. Tot slot

De thema’s zijn bepaald tot 2020, de projecten daaren

In Nederland zijn veel regio’s actief op het gebied van

tegen kunnen veranderen. Zo wordt in het komende

de economische ontwikkeling. Economie071 is gestart

half jaar besluitvorming verwacht over de regionale

als een lichte, informele manier van samenwerking,

Deze concept tussenevaluatie heeft als doel de leden

retailvisie. Dan rijst de vraag of de uitvoering een nieuw

zowel op operationeel als strategisch niveau. Er is een

van de stuurgroep en eventueel de achterban te

project wordt van Economie071, of dat de individuele

klein programmabureau, de focus ligt op de (realisatie

informeren over de voortgang van Economie071 en de

partners zelf zorgdragen voor realisatie. Hetzelfde geldt

van de) projecten. Er wordt gewerkt als in een netwerk,

ontwikkelingen die worden voorzien.

ook voor het LCIE. Wanneer beschouwen we het

een manier van werken die past in de huidige tijd.

project als afgerond en verdwijnt het feitelijk uit de lijst

Partners verbinden zich op projecten waar ze een

We zien dat Economie071, anderhalf jaar na de start, op

van projecten van Economie071?

gezamenlijk belang delen en waar het besef is dat

gang is gekomen. Een aantal projecten wordt voortva

samenwerken meer oplevert dan alleen aan de slag

rend opgepakt en uitgevoerd, andere projecten

Nieuwe projecten kunnen natuurlijk geïnitieerd worden

gaan. Het programmabureau gaat er vanuit dat de

worden steeds scherper gedefinieerd en hebben de

door de partners. Maar wanneer is een project geschikt

huidige manier van werken in ieder geval tot 2020

potentie om een belangrijke bijdrage te leveren aan

om opgepakt te worden binnen Economie071? Hierbij

wordt gehandhaafd. De verdere ontwikkeling tot een

onze gezamenlijke ambitie: het stimuleren en verster

zijn randvoorwaarden te formuleren, zoals bijvoorbeeld

Economic Board ligt op dit moment niet voor de hand.

ken van de regionale economie.

deelname van 2 of meerdere partners, een gevoel van

Wel lijkt het verstandig de mogelijkheid te vergroten

urgentie voor het project met een of meerdere partners

voor andere partijen dan de stuurgroeppartners om

Ook signaleren we als programmabureau een viertal

etc. Het is van belang met elkaar criteria te bepalen,

inhoudelijk en financieel te participeren in projecten.

punten waarop we onze samenwerking verder kunnen

zodat we er als samenwerking klaar voor zijn wanneer

Op die manier kan het netwerk worden vergroot en

verstevigen. Graag gaan we tijdens de stuurgroep van 7

de situatie zich voordoet.

versterkt en kan er met meer kracht worden gewerkt

oktober as. met u in gesprek of deze punten nog

aan de economische ontwikkeling. Binnen LCIE

aanvulling behoeven.

gebeurt dit overigens al. Daarin zijn behalve de drie partners van Economie071 ook Area071 in de project

Het voorstel van het programmabureau is vervolgens

groep vertegenwoordigd.

om gezamenlijk toe te werken naar een concreet veranderplan dat leidt tot een (nog) robuustere en krachtigere samenwerking, die de ambitieuze geza menlijke doelen kan realiseren.

Les uit de praktijk Beleidsvorming op regionale schaal vraagt extra afstemming

Om tot dit veranderplan te komen zullen we twee gezamenlijke sessies organiseren. Een op ambtelijk niveau aan het eind van dit jaar en een op stuurgroep

Het proces van de retailvisie heeft ons geleerd dat er veel afstemming nodig is met gemeenten, ondernemers en raadsleden om op één lijn te komen qua aanpak en inhoud rondom beleidsvorming. Het proces is daarbij net zo belangrijk als de uitkomst. Het heeft goed gewerkt om met een werkgroep te werken, met twee expert-leden en met aparte bijeenkomsten voor raadsleden.

niveau, begin volgend jaar. Het gedragen veranderplan is dan in het eerste kwartaal van 2016 gereed.

17



Cen tr

innovatie

On tw

t ei

de

me n d rne o er w

On

t

ij s

Be g

o

ap

nd Tell i

nd

a od

&

h sc

um

derneme on r

markt de

voor vita li t

kennis a a

um

en el

ing cen kel tr ik

n

Kop p

Projecten en bijeenkomsten

Regionale

lE

sie vi

ofessionee Pr

ng

P BS

n vesti rke gi te

op Reta il

xpat Cent r

Ver s

18

sklimaat L

e


Tijdlijn


2012 2013

Start Corpus 1e en 2e thematafels visievorming

2014 René de Jong

Visie en agenda

Raadsbijeenkomsten

Convenant

2015 Aanlsuiting Katwijk en KOV

OV BSP

Index071

Website en nieuwsbrief

Engelse website Daten en Delen Handelshuis

15 partners

Ondernemersborrel

19

ECONOMIE071 PERIODE MEI EIND 2015

Recommend Documents