Echografie en Anatomie: een vanzelfsprekende aanvulling? hoe iets wat eenvoudig lijkt, toch complex kan zijn
Gert- Jan Kleinrensink - Afd. Neurowetenschappen-Anatomie - Lowlands Institute of Surgical and applied Anatomy (LISA) - Surgical Skillslab ErasmusMC Erasmus MC University Medical Center Rotterdam Rotterdam
Anatomie, het oudste basisvak van de geneeskunde
Andreas Vesalius 1514- 1564
en ook waarschijnlijk het moeilijkste
inleiding
.....en waarom is het dan zo moeilijk ?
Anatomie vaak voorgesteld als het domweg uit je hoofd leren van een groot aantal namen
inleiding
Anatomical Terms.info
BetaEnter an anatomical term (Lat/Eng/Fr/D) or eponym.
Use word stems separated by spaces for best results (e.g. 'm. obliq abd')
This site is work in progress. It presently contains: 31107 terms for 7256 anatomical structures (95% of the Terminologia Anatomica) See contained languages and numbers of terms
Musculus supraspinatus (Lat/Gr - Term. Anat.) Supraspinatus (Eng - Term. Anat.) Muscle supra-épineux (Fra) Click a term for additional information and search-engine searches.
CASK-group, Dept. Anatomy, Leiden University Medical Center, the Netherlands. © 2007-2008 O.P. Gobée, D. Jansma This site is based on data of the Foundational Model of Anatomy (FMA). Disclaimer (0.091 sec)
Images Documents Anatomical Variants
inleiding
maar het is natuurlijk meer.....
beschrijf deze vorm
inleiding
.....of deze
of zelfs simpele vormen van alledaagse voorwerpen
inleiding
grote kans dat U dat niet kunt..... het beschrijven van (complexe) 3-D vormen is nl. onwaarschijnlijk moeilijk, zoniet onmogelijk
inleiding
Natekenen gaat waarschijnlijk beter....
zeker als je de vorm ook kunt voelen historie
Een ander voorbeeld: 3-D positie bepaling
waar ligt de milt ?
inleiding
proces van reductie: in het lichaam bovenste/ onderste deel lichaam? links/ rechts? hoe diep?
inleiding
aantal centimeters eigenlijk niet zo belangrijk inleiding
leren door op snijzaal een keer de ligging te ervaren
gewoon met de handen in het preparaat en voelen.... en meer is ook niet nodig! inleiding
In beide gevallen speelt het tastgevoel een belangrijke rol in het begrijpen van 3-D vormen
inleiding
Duidelijk geworden door het vak: Anatomy for Engineers Onderdeel van de master Medisign Fac. Industrial Design Engineering TU Delft
inleiding
En hoe hebben wij dat vak geleerd:
ook door ervaring: stukje historie
inleiding
historie
Andreas Vesalius (Brussel, 1514- Zakynthos (Gr), 1564 (Andries van Wesel uit Brussel) vlaamse arts van duitse afkomst in 1543: de humani corporis fabrica libri septem (Zeven boeken over de bouw van het menselijk lichaam)
- eerste systematische beschrijving van de gehele anatomie - reactie/ verzet op de leer van Galenus; ong. 200 fouten aangetoond - 1547 hoogleraar Chirurgie in Padua met verplichting om Anatomie te doceren
inleiding
historie
wel eerdere monografieen over gezondheid en chirurgie.
Hippocrates van Kos (ca. 460 - 370 v. Chr.) Grondlegger van de geneeskunde. - diagnostiek en alg. leer van de gezondheid (vier humores: slijm, bloed, gele- en zwarte gal en de temperamenten) - geen beschrijving van de Anatomie
inleiding
historie
Paulus Aegineta, 7e eeuw rondreizende chirurgijn op het eiland Aegina
De Re Medica Libri Septem (Gr.: Epitomes 'Iatrikes Biblia 'Epta) (compendium van de geneeskunde in zeven boeken)
het 6e boek gaat over Chirurgie en beschrijft de anatomie van de beenvenen in relatie tot de vaatchirurgie.
inleiding
historie
tempel van Aphaia op het eileand Aegina (waarvan de naam Paulus Aegineta is afgeleid)
Abu al-Qasim al-Zahrawi (936-1013).
Andalusie, lijfarts van kalif Al-Hakam II van Andalusie. Grondlegger van de chirurgie. voornaamste boek: Kitab al Tasrif ('de verzameling'). Beschrijft vele chirurgische procedures (o.a. het afbinden van arterien bij amputaties) en geeft een uitgebreide, bijna moderne, beschrijving van de anatomie van de varicosis t.b.v. het strippen van venen in het onderbeen illustr. uit de Kitab al Tasrif
inleiding
historie
moderne(re) geschiedenis: …en de 19e eeuw:
Lodewijk (Louis) Bolk (1866-1930) -Evolutionist, uitvinder van foetalisatietheorie -vergelijkende anatomie van de kleine hersenen -bouw van Anatomisch Laboratorium, Gemeente Universiteit Amsterdam (1909), Mauritskade
inleiding
historie
De voortschrijdende techniek en beter instumentarium heeft ons natuurlijk bij het bestuderen van de Anatomie geholpen.
inleiding
historie
maar het slechte nieuws is:
de beeldvormende technieken hebben niet veel geholpen om de 3-D Anatomie te leren begrijpen
(wel natuurlijk om de diagnose van aandoeningen sterk te verbeteren)
inleiding
historie
schouder
vb. echografie van de schouder klacht: pijn in de schouder en bewegingingsbeperking probleem: wat is de diagnose (vaak: welke structuur is aangedaan)
Hoe gaan we dat probleem oplossen?
inleiding
historie
schouder
het eigenlijke probleem: denkfout
er is een klacht welke Anatomische structuur is betrokken? Anatomie is gebrekkig/slecht bekend, geen probleem want:
we pakken de echo! en dan zijn al onze zorgen voorbij inleiding
historie
schouder
het eigenlijke probleem: denkfout
er is een klacht welke Anatomische structuur is betrokken?
l e w
Anatomie is gebrekkig/slecht bekend, geen probleem want:
we pakken de echo! en dan zijn beginnen al onze onze zorgen problemen voorbij pas
inleiding
historie
schouder
want:
geen consistent beeld uit de ‘grijze soep’
wat blijkt:
om de Anatomie te begrijpen op een echo, moet vooraf al een geinternaliseerd, 3-D beeld bestaan van de Anatomie
(Alleen al voor het correct plaatsen van de transducer is Anatomische kennis onontbeerlijk.)
inleiding
historie
schouder
Belangrijke vraag: welke anatomie moet ik begrijpen: welke anatomie is er dan allemaal? Descriptieve Anatomie: e.g. topografische Anatomie
Toegepaste Anatomie:
- functionele Anatomie - klinische Anatomie, w.o. de chirurgische Anatomie
inleiding
historie
schouder
voor een juiste interpretatie van het echobeeld: eerst het 3-D beeld van het skelet
inleiding
historie
schouder
voor een juiste interpretatie van het echobeeld: dan daarbij het 3-D beeld van de weke delen:
inleiding
historie
schouder
voor een juiste interpretatie van het echobeeld: en dan daarbij het 3-D beeld van de vaten en de zenuwen:
inleiding
historie
schouder
En tenslotte: de transfer van 3-D
2-D
bursa
supraspinatus tub. maius
inleiding
historie
schouder
En tenslotte: de transfer van 3-D
2-D
...en dat moet ook geleerd worden! d.w.z.:
1) echo practica op snijzaal 2) standaardisatie
inleiding
historie
schouder
gouden standaard:
Ultrasound of the rotator cuff with MRI and Anatomic correlation Matthieu J.C.M. Rutten, Bas J. Maresch, Gerrit J. Jager, Johan G. Blickman and Marnix T. van Holsbeeck European Journal of Radiology Volume 62, Issue 3, June 2007, Pages 427-436
systematische beschrijving van US techniek voor de schouder: in 6 scanposities US beeld vergeleken met anatomische coupes en MRI. inleiding
historie
schouder
GT = tub. maius LT = tub. minus BG = sulcus intertubercularis BT = bicepspees TL= lig. transversum SSC = pees m. subscapularis D = m. deltoideus ST = subcutis C = cutis
1e scanpositie horizontaal; laag
European Journal of Radiology Volume 62, Issue 3, June 2007, Pages 427-436
inleiding
historie
schouder
H = humerus B = bursa subacromio-deltoidea BT = bicepspees D = m. deltoideus ST = subcutis C = cutis
scanpositie verticaal; lateraal (op de bicepspees)
li = proximaal
re = distaal
European Journal of Radiology Volume 62, Issue 3, June 2007, Pages 427-436
inleiding
historie
schouder
H = humerus G = Glenoid HC = hyaline kraakbeen L = Labrum ISP = m. infraspinatus MJ = spier-peesovergang B = Bursa D = m. deltoideus ST = subcutis
scanpositie dorsaal: infraspinatus
European Journal of Radiology Volume 62, Issue 3, June 2007, Pages 427-436
inleiding
historie
schouder
Ook in andere vakken ongebreideld optimisme: vb. Anaesthesiologie: het plexus blok.
zelfde denkfout: goede kennis van de anatomie van dit ‘linke’ gebied is niet nodig want met de echo kan ik alles zien en dus zijn al mijn problemen opgelost.
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis
.....en dat wordt ook bevestigd door een cursus te volgen.
zelfverzekerde Docent/ Anaesthesist : a) behoort tot de 20% met ‘aangeboren’ 3-D inzicht b) heeft al 3000 echo’s gemaakt c) toont ons hoe eenvoudig het is.
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis
ook hier: 1) Anatomie echt begrijpen en dan: 2) anatomie leren relateren aan het echobeeld fraai artikel waarin US, Anatomie en histologie met elkaar vergeleken worden.
van Geffen, Geert J. MD, PhD*; Moayeri, Nizar MD† †; Bruhn, Jö örgen MD, PhD*; Scheffer, Gert J. MD, PhD*; Chan, Vincent W. MD, FRCPC‡ ‡; Groen, Gerbrand J. MD, PhD† † Correlation Between Ultrasound Imaging, Cross-Sectional Anatomy, and Histology of the Brachial Plexus: A Review Regional Anesthesia and Pain Medicine Issue: Volume 34(5), September/October 2009, pp 490-497
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis
interscalenusregio
ST = St. Cl. Mastoideus IJ = v. jugularis interna CA = a. carotis communis SA = m. scalenus anterior SM = m. scalenus medius VA = a. vertebralis
systematiek: van craniaal caudaal inleiding
historie
schouder
plexus brachialis
...en dan (uiteindelijk) vanuit de Anatomie naar de pathologische Anatomie
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis patient
...en ook dat moet geleerd worden
de normale Anatomie
inleiding
historie
schouder
naast
de pathologische Anatomie
plexus brachialis patient
bijvoorbeeld m.b.v. virtual reality
b.v. in ‘the Cave’ (I-space) van het ErasmusMC . (Prof.dr. P. v.d. Spek & dr. A. Koning)
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis patient
De V-Scope applicatie van het Erasmus MC maakt het mogelijk om 3-D scans ook daadwerkelijk in 3-D waar te nemen . met behulp van 3-D schermen of 3-D projectie.
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis patient
…en een stuk puur praktische anatomie: de patiënt
films om privacy redenen niet beschikbaar voor hand-out
Met dank aan dr. J.P. v. Wingerden Spine & Joint center, the Netherlands
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis patient
...en de vergelijking rechter gluteaal regio
normale echo-Anatomie
historie
pathologische echo-Anatomie films om privacy redenen niet beschikbaar voor hand-out
Met dank aan dr. J.P. v. Wingerden Spine & Joint center, the Netherlands
inleiding
linker gluteaal regio
schouder
plexus brachialis patient
tenslotte (om het nog complexer te maken): vanuit de bestaande kennis van de Anatomie...
...zoeken naar ‘nieuwe’ Anatomie inleiding
historie
schouder
plexus brachialis
‘nieuwe’ anatomie
is er dan nog ‘nieuwe’ Anatomie?
ja! en het is nog ontdekt met de echo ook: (helaas niet door ons ☺ ) de meniscoïde structuren in het MCP II en III
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis ‘nieuwe’ anatomie
‘oude’ anatomie MCP
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis MCP II&III
‘nieuwe’ anatomie MCP II
met dank aan drs. D. ten Cate afd. rheumatologie ErasmusMC/ Rotterdam
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis MCP II&III
het (3-D ) object moet eerst hoe dan ook gekend worden voordat men een plaatje ervan kan interpreteren
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis MCP II&III
Conclusie: Echografie en Anatomie: geen logische aanvulling , maar twee zijden van dezelfde medaille
conclusie
inleiding
historie
schouder
plexus brachialis MCP II&III
Dank voor Uw aandacht
vragen
?
