Evaluatierapport Zorgboerderij Landleven 26 & 27 januari 2009
Stichting Perspectief, maart 2009
Algemene gegevens Datum evaluatie
:
26 & 27 januari 2009
Leden evaluatieteam1
:
Naam van de dienstverlening Soort dienstverlening Postadres
: : :
Telefoonnummer E-mail adres
: :
Annefiet den Hollander (N) Jan van Aken (N/F) Heleen Frenkel (TL,PP,F) Zorgboerderij Landleven Zorgboerderij Prinsendijk 15, 4484 NZ Kortgene 0113-302407
Naam leidinggevende Adres Postcode + woonplaats GSM nummer E-mail adres Aantal mensen dat gebruikmaakt van de dienstverlening
: : : : :
1
Flory van Eck Prinsendijk 15 4484 NZ Kortgene
[email protected] 14 Mannen 7 vrouwen in leeftijd variërend van 65 tot 90 jaar
Verklaring van de afkortingen: (TL) teamleider, (PP) personeel Perspectief, (F) familie, (G) gebruiker van dienstverlening (N) netwerk
2
Inleiding Dit rapport is het resultaat van de evaluatie door Stichting Perspectief van Zorgboerderij Landleven, aangesloten bij de Stichting Zorgboerderijen Zeeland. Deze evaluatie vond plaats op 26 en 27 januari 2009. In de evaluaties gaat Perspectief na in hoeverre de ondersteuning aansluit op de behoeftes en wensen van de mensen die ondersteuning ontvangen en hoe dienstverlenende organisaties hier inhoud aan geven. In de bijlagen staat een korte omschrijving van de uitgangspunten van Perspectief. Op internet staat meer informatie: www.perspectief.org. Tijdens een bijeenkomst op 19 januari 2009 heeft de teamleider informatie gegeven over de uitgangspunten van Perspectief en de manier waarop de evaluatieteams evalueren. Voorafgaand daaraan is aan alle betrokkenen informatie toegestuurd. Op de bijeenkomst waren de tien mensen die op die dag gebruik maken van de dienstverlening en drie medewerkers aanwezig. Op 26 en 27 januari 2009 heeft het evaluatieteam contact gehad met tien mensen die de zorgboerderij bezoeken, familieleden van negen van hen, vier medewerkers en de leidinggevende. Het rapport2 begint met een omschrijving van de dienstverlening, de doelstelling van de zorgboerderij en een algemeen beeld. Daarna geven wij per standaard onze bevindingen weer met daarbij kansen voor ontwikkeling. Het geheel is gericht op veranderingen die kunnen bijdragen aan verbetering van de kwaliteit van leven van de mensen die van de dienstverlening gebruikmaken. Wij willen alle mensen die wij hebben gesproken heel hartelijk danken voor hun medewerking en openheid tijdens de gesprekken en de gastvrijheid waarmee wij werden ontvangen.
2
Om het rapport leesbaar te houden is er voor gekozen om de mannelijke verwijzingsvorm, bijvoorbeeld medewerker, te gebruiken. Hiermee worden zowel mannen als vrouwen bedoeld.
3
Omschrijving van de dienstverlening Even buiten het dorp Kortgene, onderaan de Prinsendijk, ligt de boerderij waar Jan en Flory van Eck wonen met hun gezin. Dit is een veeteelt- en akkerbouwbedrijf. Sinds twee en een half jaar is hier Zorgboerderij Landleven gevestigd. De oude landbouwschuur is verbouwd tot ruime huiskamer met open keuken. Een deel van de schuur is nog in oorspronkelijke staat en kan gebruikt worden voor klussen en houtbewerking. Op het bedrijf worden elke dag de koeien gemolken, de kalfjes gevoerd en er wordt op het land gewerkt. Naast melkvee is er ook kleinvee, zoals konijnen, kippen, geiten en schapen, dat elke dag verzorgd moet worden. Ook is er een grote bloementuin en een kas waar groenten in gekweekt worden. De zorgboerderij biedt drie dagen per week gastvrijheid aan tien tot twaalf oudere mensen. “Er worden activiteiten aangeboden passend bij het dagelijks leven op de boerderij. De opvang van ouderen op de zorgboerderij is bedoeld om hun thuissituatie te ontlasten en hun eigen welbevinden te vergroten. Ook voor eenzame mensen kan de boerderij een heilzame werking hebben. Deelname aan activiteiten gebeurt op basis van persoonlijke voorkeur. Activiteiten kunnen zijn: genieten van de (buiten)lucht, de dieren en de omgeving; helpen met het bereiden van de warme maaltijd; verzorgen van de dieren; onder begeleiding enige arbeid verrichten n de moestuin.” (bron website Zorgboerderij Landleven).
Doelstelling van de zorgboerderij Uitgangspunt van de initiatiefnemers Flory en Jan van Eck is de wens de rijkdom van hun leven op de boerderij te delen met oudere mensen die van anderen afhankelijk zijn geworden voor een rijk en gevuld leven. Het doel is tweeledig: het vergroten van persoonlijk welbevinden van hun gasten3 en het verminderen van de belasting van de mantelzorgers. Stelregel is daarbij dat de wens van de persoon de activiteiten en ondersteuning bepaalt: “ze hoeven hier niets want ze hebben in hun leven al zoveel gemoeten.”
Algemeen beeld Op maandag 26 januari werden wij onthaald op koffie met vers, zelfgemaakt gebak in de tot woonruimte verbouwde schuur: het hart van de zorgboerderij. Een doelmatig, maar vooral ook sfeervol ingerichte ruimte. Aan de robuuste houten tafels zitten we met zo’n veertien anderen in gemakkelijke stoelen. Tijdens de evaluatie hebben wij gemerkt en gehoord dat alle gasten heel graag de zorgboerderij bezoeken. Alle betrokkenen zijn één en al lof voor de medewerkers van de 3
Hoewel de dienstverlening spreekt van deelnemers, heeft het onze voorkeur in het navolgende te spreken van gasten.
4
zorgboerderij en de manier waarop zij worden ontvangen. De gasten weten dat zij zeer welkom zijn. Zij ervaren welgemeende belangstelling en waardering voor hun bijzondere kwaliteiten. Mensen krijgen gelegenheid om zoveel mogelijk bij te dragen aan een levendige en welbestede dag voor ieder. Zij genieten van de mogelijkheden die hen hier worden geboden. De warme lunch is belangrijk deel van de dag. Veel gasten helpen mee bij de voorbereiding. Wij vonden de sfeer waarin de maaltijd wordt genoten zowel bijzonder als kenmerkend voor de zorgboerderij. Het gebed en de bijbellezing zijn voor de gasten vertrouwd, geeft rust. Aan de gesprekken tijdens de maaltijd nemen veel gasten deel op voet van gelijkheid met de medewerkers. De maaltijd is heel verzorgd. Het (lekkere) eten wordt opgediend in schalen en aan de gasten geserveerd door de medewerkers, in hun rol van gastvrouw. Als in een restaurant wordt aan ieder gevraagd hoeveel hij van alles wil. Mensen voelen zich veilig en vertrouwd op Landleven. Met vragen of kwesties kunnen zij altijd terecht bij de medewerksters en, buiten de ‘openingstijd’ van de zorgboerderij, bij Flory. Deze toegankelijkheid en bereikbaarheid wordt erg gewaardeerd, vooral ook door verwanten. Hierdoor kan ook snel worden ingespeeld op zorgen of veranderingen die zich voordoen. Mensen ervaren oprechte aandacht en voelen zich gesteund bij het samen met ‘Landleven’ zoeken naar verbeteringen of oplossingen. De gasten krijgen de kans om hun interesses te volgen en worden daarin aangemoedigd (naast de reeds aanwezige mogelijkheden als wandelen, verzorgen van dieren, helpen bij koken en bakken, bijvoorbeeld ook een typemachine die in huis wordt gehaald voor iemand die teksten wil overtypen met een bijzondere opmaak, het harmonium waarop men kan musiceren, de eigen tractor waaraan je kan klussen). Door de opzet is er altijd een medewerkster die zonodig kan assisteren, zodat mensen actief en optimaal het buitenleven kunnen benutten en daarvan kunnen genieten. Maar voorop staat de wens van de gast, die tot op hoge leeftijd hard gewerkt heeft. Onder het motto; hij mag, maar hoeft niets. Mensen leren hier ook nieuwe dingen en ervaren dat hun bijdrage waarde heeft, terwijl zij vaak weten dat zij vroeger meer konden. Wat zij hier maken kunnen zij met trots geven aan hun verwanten, attenties waarmee de ontvanger blij verrast is. En dat maakt medewerkers ook weer zichtbaar gelukkig. De gasten komen met uiteenlopende aanleidingen naar de zorgboerderij. Zij beleven overwegend positieve ervaringen aan elkaar. Zij wisselen ervaringen uit, luisteren naar elkaar, maken grapjes. De verbindende factor is de agrarische achtergrond en interesse. Mensen doen hier nieuwe contacten op en soms kom je hier ook een oude, uit het oog verloren, bekende tegen. Krijgen oude contacten een nieuw leven.
5
De zorg die mensen ontvangen is goed georganiseerd, niet gebaseerd op vaag idealisme. Men werkt met gedrevenheid, vanuit het hart maar met verstand dat wezenlijk gestoeld is op idealen. Zoals iemand ons zei ‘met het hart alleen red je het niet’. De medewerkers hebben levenservaring en er wordt voor gezorgd dat er altijd voldoende ‘scholing’ aanwezig is. Medewerkers spreken met enthousiasme en stralende ogen over de mensen die zij ondersteunen, hun werk dus. Zoals iemand ons vertelde ‘het is duidelijk dat ze het niet om het geld doen, ze hebben werkelijk gemeende aandacht!’ Richtinggevend aan de ondersteuning lijkt de vraag: hoe kan ik de ander van dienst zijn, behulpzaam zijn, zonder het over te nemen waar dit niet aan de orde is. Bijzonder in de hele setting is de vanzelfsprekende, natuurlijke rol van het gezin van Flory. Haar man en kinderen zijn heel vertrouwd, maar in de directe zorg voelt ieder zijn privacy gewaarborgd.
Zeggenschap Als we zeggen Zeggenschap dan gaat het erom dat ieder zich kan ontwikkelen in een richting die hij wil en dat hij door middel van keuzes, voorkeuren en leefstijl uitdrukking kan geven aan zijn eigen identiteit in elke fase van het leven. De gasten van de zorgboerderij verkeren, na een rijk gevuld leven, in een fase waarin verlies en vermindering van krachten meer op de voorgrond staan. De mogelijkheden op Landleven sluiten aan bij de dingen die voor hen altijd belangrijk zijn geweest en dragen bij aan het zoveel mogelijk behouden van de eigen identiteit. De gast bepaalt zijn bezigheden. Zijn wensen zijn aanleiding om mogelijkheden verder te ontwikkelen. Zo wordt er bijvoorbeeld een nieuwe kas gebouwd, waardoor meer mensen op vrijwillige basis het werk, waarin altijd hun kracht lag, kunnen voortzetten. De personeelsbezetting biedt nadrukkelijk ruimte om in te gaan op individuele wensen. Gasten bezoeken Landleven op eigen verzoek en tot groot genoegen. De zorgboerderij erkent dat er een dilemma is tussen ‘zoveel mogelijk gasten een beetje te laten profiteren van hun aanbod’ en ‘een kleiner aantal gasten volledig tegemoet te komen’, in de individuele wensen. Landleven heeft aandacht voor het spanningsveld dat sommige gasten (en hun familie) ervaren tussen het aantal dagen dat zij Landleven kunnen bezoeken en de wens van de betrokkene. Toch merkten wij in gesprekken dat de gasten zich hierin afhankelijk voelen van de keuzes van anderen.
6
Inclusie Onder Inclusie verstaan we: Mensen zijn gewaardeerde burgers. Zij zijn verbonden met anderen, zoals familie, vrienden, kennissen, collega’s. Zij maken deel uit van en dragen op unieke wijze bij aan de samenleving. Indrukwekkend is de mate waarop veel gasten van de zorgboerderij leven tussen hun dierbaren. Het bezoeken aan de zorgboerderij maakt het mogelijk dat mensen langer op een prettige manier in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen, omdat het de belasting van directe familie enigszins verlicht. Mensen houden dus langer hun plek temidden van hun familie, kinderen en kleinkinderen, en tussen de oude bekenden in stad en dorp. Daarnaast biedt de zorgboerderij mogelijkheden voor nieuwe of hernieuwde contacten. Mensen zijn erg op elkaar betrokken en als iemand afwezig is wordt hij gemist. De zorgboerderij is voor haar gasten een soort sociëteit waar zij graag komen.
Respect en Veiligheid Dit wil zeggen: Mensen hebben over en weer respect voor elkaar. Mensen leven en werken in een veilige, gezonde, vertrouwde omgeving. Landleven is goed verzorgd en eigentijds ingericht met veel authentieke accenten, voorwerpen die herinneringen oproepen bij de gasten. De mensen voelen zich er thuis. Er is gericht aandacht voor het verleden, waardoor de mensen ervaringen kunnen uitwisselen en verhalen vertellen hoe het vroeger was. Het was mooi te zien hoe de jongere medewerkers met belangstelling aan deze gesprekken deelnemen, dit voor zichzelf als verrijking ervaren. Een punt dat vaak naar voren kwam was het taxivervoer. Dit verloopt niet optimaal en sommige gasten zouden hier teveel last van hebben. Om dit ongerief te voorkomen organiseert de zorgboerin dat deze gasten door vaste vrijwilligers worden gebracht en gehaald. Dit arrangement is exemplarisch voor het respect en de zorgvuldigheid van waaruit landleven mensen ondersteunt. Mensen voelen zich veilig. Waarborgen voor deze veiligheid liggen in de onderlinge sfeer, in de professionaliteit van de medewerkers en in de fysiek veilige omgeving.
7
Persoonlijke Ondersteuning Onder Persoonlijke Ondersteuning verstaan we: mensen geven hun leven zelf vorm en inhoud en krijgen daarbij passende en geschikte ondersteuning in aansluiting op hun ondersteuningsbehoefte. Op de zorgboerderij krijgen de gasten ondersteuning bij alle voor hen belangrijke zaken. Deze ondersteuning is gewaarborgd. Op de wisselende behoefte aan aanpassingen wordt flexibel en snel ingespeeld. Zo is men bezig om een deel van de schuur te verbouwen tot rustruimte. Het is een verademing om te zien dat dit gewoon gedaan wordt, met in achtneming van alle randvoorwaarden maar zonder vertraging door bureaucratische beslommeringen. De ondersteuning gebeurt in nauwe samenwerking met de mensen zelf en hun familie en wordt verleend op de afgesproken manier. Mensen vinden dat de zorgboerderij bijdraagt aan een zo goed mogelijk leven. Tot slot De zorgboerderij bestaat nu ruim twee jaar en biedt naar ieders tevredenheid de zorg die gewenst wordt, naar ieders grote tevredenheid! Toch zijn er enkele aandachtspunten. De ondersteuning wordt verleend door zeer betrokken medewerkers die ook heel goed op elkaar zijn ingespeeld, zij hebben voelbaar een goede onderlinge relatie. Medewerkers zijn zichtbaar gelukkig met hun werk, de dienstverlening loopt goed. De tijd die besteed wordt aan formele overdracht en besprekingen kan hierdoor zeer bescheiden blijven. Toch is het goed om je van tijd tot tijd af te vragen of deze contacten professioneel gezien voor elke medewerker voldoende zijn, of dat er behoefte is om bepaalde problematiek uitgebreider te bespreken, te leren van situaties waarin eventueel niet optimaal is gehandeld. Het is belangrijk om hier alert op te blijven en de deskundigheid en deskundigheidsbevordering actueel te houden. Landleven is bijna altijd open. Het is bijvoorbeeld heel bijzonder dat de gasten ook rond kerst welkom zijn en dat men juist de sfeervolle mogelijkheden van die periode benut: dit geeft bijzondere dagen. Dat ook de sluiting in de zomerperiode kort is wordt gewaardeerd. Toch zouden mensen er baat bij hebben als er op termijn oplossingen gevonden worden om de sluitingsperiode in de zomer nog verder te bekorten. Tot slot is er het punt van de betaling en de indicatie. Gasten betalen de zorgboerderij uit een PGB. Mensen die noodgedwongen uit hun eigen huis verhuizen naar een verzorgingshuis verliezen deze bekostiging en hebben dan de keus tussen het bezoek aan de zorgboerderij uit eigen zak betalen of dit te beëindigen. Hierdoor worden de verbindingen met het actieve leven
8
abrupt verbroken en verliezen mensen door die verhuizing veel meer dan een eigen plek om te wonen. Landleven en de Stichting Zorgboerderijen Zeeland maken zich er sterk voor om iets te doen aan deze onwenselijke koppeling. Wij wensen Landleven veel succes bij hun streven dat mensen het bezoek aan de zorgboerderij kunnen blijven voortzetten, nadat zij het leven in hun eigen huis al hebben moeten opgeven. Wij hopen dat deze evaluatie een bijdrage kan leveren aan voortzetting en bevordering van een optimale kwaliteit van leven van de gasten van Zorgboerderij Landleven.
Heleen Frenkel Teamleider Stichting Perspectief
9
Bijlage 1 Perspectief Stichting Perspectief is een organisatie die wil meewerken aan een goed bestaan voor mensen met een beperking. Dat doen we door evaluaties uit te voeren bij dienstverlenende organisaties. De evaluaties zijn gericht op kwaliteit van bestaan. Perspectief gaat ervan uit dat mensen met een beperking medeburgers zijn die dezelfde behoeften hebben als anderen en over dezelfde voorzieningen en mogelijkheden moeten kunnen beschikken. En dat de ondersteuning die zij krijgen moet aansluiten op hun persoonlijke behoefte, zodat zij hun leven als ieder ander kunnen inrichten op een manier die hen past. In de evaluaties gaat Perspectief na in hoeverre de ondersteuning aansluit op de behoeftes en wensen van mensen met een beperking en hoe dienstverlenende organisaties hier inhoud aan geven. Tijdens de evaluaties spreekt Perspectief met mensen met een beperking, hun familie/vrienden, de medewerkers/personeel en het management. Ieder wordt gevraagd om vanuit zijn eigen perspectief zijn mening te geven. Meningen, opvattingen en ervaringen vanuit de verschillende perspectieven beschouwt Perspectief als even waardevol. Alleen samen geven zij de benodigde informatie. Perspectief werkt met teams van mensen met een beperking en verwanten die niet persoonlijk bij de te evalueren dienstverlening zijn betrokken. Mensen met een beperking en hun persoonlijke netwerk (waaronder familie en vrienden) vervullen sleutelposities in alle activiteiten van Perspectief. De uitgangspunten en principes van Perspectief staan beschreven in vier standaarden: Zeggenschap: Mensen hebben zeggenschap over hun eigen leven. Ieder kan zich ontwikkelen in een richting die hij wil en door middel van zijn keuzes, voorkeuren en leefstijl uitdrukking geven aan een eigen identiteit. Zeggenschap is uitgangspunt van het beleid. Inclusie: Mensen zijn gewaardeerde burgers. Zij zijn verbonden met anderen, zoals familie, vrienden, kennissen, collega’s. Zij maken deel uit van en dragen op unieke wijze bij aan de samenleving (inclusieve samenleving). Respect en Veiligheid: Mensen hebben respect voor elkaar. Mensen leven in een veilige, gezonde, vertrouwde omgeving. Persoonlijke Ondersteuning: Mensen geven hun leven zelf vorm en inhoud en krijgen daarbij passende en geschikte ondersteuning. De standaarden zijn de basis van de evaluaties. Zij zijn gebaseerd op onderzoeken in binnenen buitenland en discussies in eigen kring met mensen met beperkingen en hun familie en vrienden. Een uitgebreide lijst met de standaarden en kwaliteitsindicatoren is beschikbaar bij Zorgboerderij Landleven, te Kortgene. Op de volgende pagina staat beschreven wat we met de evaluaties willen bereiken.
10
Bijlage 2 STANDAARD Zeggenschap
• • • •
• Inclusie
• • • • • • •
•
UITKOMST / EFFECT Mensen kunnen op alle levensterreinen bepalen hoe ze hun leven inrichten Mensen doen een veelheid van ervaringen op en bereiken hun persoonlijke doelstellingen Mensen wonen hoe ze willen. Ze zijn baas in eigen huis en dragen verantwoordelijkheid. Kinderen en jongeren volgen onderwijs. Mensen hebben werkzaamheden of bezigheden die aansluiten bij hun interesses en ambities. Zij bepalen hoe ze hun vrije tijd doorbrengen. Ieder kan zich in alle levensfases naar behoefte verder scholen. Mensen bepalen met welke organisaties zij samenwerken en van welke diensten zij gebruik maken. Mensen hebben waardevolle persoonlijke en sociale netwerken in de samenleving. Zij maken gebruik van voorzieningen die voor iedereen bedoeld zijn. Mensen wonen in de samenleving met mensen waarmee ze zich verbonden voelen. Kinderen en jongeren volgen breed toegankelijk, regulier onderwijs, dat bijdraagt aan hun ontplooiing. Ieder schoolt zich op terreinen waar zijn interesses en ambities liggen. Mensen hebben gerespecteerde werkzaamheden of bezigheden in de samenleving en voelen zich gewaardeerde medewerkers. Mensen nemen deel en dragen bij aan het sociale, culturele, religieuze en recreatieve leven (concerten, cafés, clubs, kerken, verenigingen, sportevenementen etc.) in de samenleving. Zij maken gebruik van welzijns- en gezondheidsvoorzieningen in de plaatselijke gemeenschap. Mensen hebben dezelfde rechten, kansen en verantwoordelijkheden als iedere burger, ook op het gebied van trouwen, kinderen krijgen, stemmen, sterilisatie, orgaandonatie, euthanasie etc.
Respect en veiligheid
•
Mensen voelen zich gerespecteerd, hun persoonlijke integriteit is gewaarborgd. Zij leven in een veilige, gezonde en hun vertrouwde omgeving .
Persoonlijke ondersteuning
•
Mensen hebben ondersteuning (in de vorm van begeleiding, verzorging, coaching etc.) bij alle voor hen belangrijke zaken. Zij kunnen hun leven inrichten, zoals hen past. Mensen vinden dat zij een goed leven leiden. Ondersteuning wordt verleend op afgesproken en gecoördineerde manier.
• • •
11
