the
ITALIAN
Film en educatie...
Inhoudstafel
.. in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de klas... Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en leggen we de focus op één filmterm. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
www.lesseninhetdonker.be / www.opendoek.be / www.jekino.be Doelgroep THE ITALIAN: 2de graad S.O.
FEEDBACK We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.lesseninhetdonker.be om een evaluatiefiche in te vullen. Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Ga je de film bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je krijgt na de voorstelling. Alvast bedankt!
Filmfiche Synopsis Technische kaart Prijzen Inleiding Een glimp van de film Perscitaten Regie & productie Regisseur Andrei Kravchuk Director’s Statement Draaien in het weeshuis Achtergrondinformatie: Rusland Opdracht: Reacties verzamelen bij de leerlingen Verhaallijn en personages Het verhaal Acteurs Personages Filmtechnische aspecten Decor Muziek Camera Focus op: Beelden met symboliek Getuigenissen uit de realiteit THE ITALIAN oogt levensecht (VAG) Regisseur Andrei Kravchuk over adoptie en weeshuizen in Rusland Bibliografie Fiche voor de leerlingen
FILMFICHE
Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn!
2
3
4 4 4 5 6 6 7 8 8 9 10 11 13 16 16 20 22 25 25 25 26 28 30 30 34 36 38
Filmfiche Synopsis
Prijzen
Een Russisch weeshuis ‘aan het einde van de wereld’... enkel wie sterk is, kan zich hier laten gelden. Corruptie tiert welig, er wordt gesjacherd met kinderen en de leidersfiguren laten hun macht gelden. Vanya is 6 jaar oud. Er ligt een betere toekomst op hem te wachten: een Italiaans koppel wil hem adopteren. Maar Vanya neemt z’n lot in eigen handen en ontsnapt met hulp van een tienerhoertje. Zijn vlucht voert hem over het platteland; een kennismaking met uitzichtloos alcoholisme en verstikkend geweld. Met enkele achtervolgers op de hielen gaat Vanya op zoek naar z’n verleden en z’n verloren moeder.
Geen enkele jeugdfilm won de voorbije jaren zoveel prijzen als THE ITALIAN. De film werd bekroond op talloze festivals -van het grote Berlijn tot het exotische Blagoveshchensk, van Isphahan tot Montreal,...- en was ook de Russische inzending voor de Oscars. De jury’s tijdens dergelijke jeugdfilmfestivals bestaan vaak uit jonge kinderen. Toch besloot ‘Lessen in het Donker’ in samenspraak met de Belgische distributeur om THE ITALIAN aan een ouder, meer volwassen publiek aan te bieden. In 2006 werd THE ITALIAN ook bekroond door de professionele volwassenjury tijdens het Europees Jeugdfilmfestival Vlaanderen – Antwerpen / Brugge. Hun officiële juryrapport luidde als volgt:
Technische Kaart THE ITALIAN Speelfilm van Andrei Kravchuk Regie Scenario Camera Montage Muziek Producer Production Distributie
Andrei Kravchuk Andrey Romanov Alexander Burov Tamara Lipartiya Alexander Knaifel Andrey Zertsalov Len film Studio Jekino
Rusland 2005, 90’ Originele versie met Nederlandstalige ondertitels
“Een tijd- en plaatsloos verhaal over je situatie zomaar aanvaarden of er tegenin gaan, omdat je vindt dat je meer waard bent, dat je je hart moet volgen, het beste voor jezelf moet zoeken. Een subtiele schets van de brutale realiteit, verteld in een (overigens waar gebeurd) verhaal dat emotioneel is, maar nooit sentimenteel. Vriendschap maakt de harde werkelijkheid leefbaar. Een jong kind zet als protagonist een bewonderenswaardige vertolking neer. De andere personages evolueren onder invloed van de vastberadenheid waarmee hij zijn doel waar maakt. Als een regisseur al deze gegevens kan vormgeven in een klassieke en zuivere cinematografie waarin de camera alleen maar bijdraagt tot het accuraat vertellen van het verhaal, besef je dat je met ‘betere film’ te maken hebt. Een verhaal uit Rusland wordt op deze manier een verhaal over universele waarden.”
Met o.a. Kolya Spiridonov (Vanya), Olga Shuvalova (Irka), Sasha Sirotkin (Sery), Nikolai Reutov (Grisha) en Yuriy Itskov (Directeur Semyon).
4
5
Perscitaten Inleiding THE ITALIAN is een speelfilm met documentaire inslag. De film vertelt een spannend en boeiend verhaal, gebaseerd op waar gebeurde feiten, maar neemt je tegelijk mee op een reis door het Russische platteland. We belanden er in een weeshuis (een heel bijzondere plek), op marktpleinen en straten, in een trein, in de woonwijken van de stad... Sfeer is erg belangrijk in deze film. Veel personages en elementen uit het verhaal krijgen een symbolische waarde en geven op die manier extra informatie over de personages en het land, de wereld waarin zij leven. Misschien kan je tijdens het kijken naar de film al enkele van deze symbolen ontdekken. THE ITALIAN is een indringende film die wonden slaat, maar altijd een doekje voor het bloeden biedt. Heel consequent geregisseerd, krachtig geacteerd en met een prachtig einde, dat het midden houdt tussen hoop en droom. Dat alles maakte THE ITALIAN in het jeugdfilmcircuit dé absolute revelatie van de voorbije jaren. Zelden werd één film op zovele festivals bekroond, zowel door volwassen als door jonge juryleden.
“De toon wordt nooit te deprimerend of uitzichtloos, zodat het zeker niet stoort dat dit, door waargebeurde feiten geïnspireerde verhaal over kille kinderhandel toch op een warme, bijna sprookjesachtige manier weet te eindigen.” Jan Temmerman, De Morgen, 23/05/07 “In welke stad THE ITALIAN zich afspeelt, komen we nooit te weten en dat zal geen toeval zijn. Regisseur Andrei Kravchuk wil een beeld schetsen van Rusland in het algemeen en slaagt daar ook in. Omdat hij de harde realiteit niet probeert te verstoppen, gaat THE ITALIAN verder dan de meeste verhalen over zesjarige jongens. Laat dat echter geen reden zijn om uw kinderen uit de cinema weg te houden. Meer nog: gaat u zelf ook maar mee.” Ruben Nollet-vrtnieuws.net di 22/05/07 “Voor zijn langspeelfilmdebuut liet Kravchuk zich inspireren door de penibele sociale realiteit (corruptie, alcoholisme, analfabetisme, geweld, zelfmoorden) in zijn land. Iedereen in THE ITALIAN is op zoek naar goedheid. Maar veel goedheid komt Vanya niet tegen. (...) Een opvallende factor is de muziek die uit niet veel meer bestaat dan enkele schaarse toetsen op de piano. Wat de ijle spanning in het avontuurlijke, stijlrijk verfilmde verhaal accentueert.” Freddy Sartor, Filmmagie, mei 2007 “THE ITALIAN, een wonderlijke film die, als u er tenminste voor openstaat, als een volleerde piraat uw hart zal enteren. (...) Je voelt de geesten van Oliver Twist en Remi uit ‘Alleen op de wereld’ voorbijwaaien, maar de cineast, die zijn verleden als documentairemaker niet echt kan wegsteken, zoekt op geen enkel moment het kleffe sentiment op –let op de spaarzame muziek!- en kiest heel verstandig voor een grimmig-realistische aanpak. De kleine Kolya Spiridonov speelt zijn rol met spirit: uw hart zal branden van mededogen.” Erik Stockman, Humo, 23/05/07
Een glimp van de film Je kan de filmtrailer bekijken op de http://www.sonyclassics.com/ theitalian. Zo krijg je meteen een indruk van de film.
6
7
Regie & productie Regisseur Andrei Kravchuk
Director’s Statement
Andrei Kravchuk (°1962) regisseerde na een aantal documentaires met THE ITALIAN zijn eerste langspeelfilm. Hij was een glansrijk student in een wiskundig-wetenschappelijke richting toen hij besloot om zijn leven een nieuwe wending te geven en zich bezig te houden met zijn grote nieuwe liefde: cinema! Daarover vertelt hij zelf:
“Het idee voor THE ITALIAN ontstond in 2000. Het viel op in het straatleven: er waren zoveel dakloze kinderen in de Russische straten. Ze deden alle denkbare klussen om te overleven: auto’s wassen, kranten verkopen, bedienen aan tankstations,... Ik wilde graag een film maken over hun dagelijkse overlevingsstrijd op straat. Ik vroeg mijn vriend en scenarist Andrei Romanov om een verhaal in de stijl van Charles Dickens, à la ‘David Copperfield’. Andrei las in de krant een berichtje over een 6-jarig jongetje dat had leren lezen om zijn dossier te ontcijferen en het adres van zijn moeder terug te vinden. Dat werd de basis van ons verhaal. Andrei schreef, ik gaf de richting aan. We wilden alle sentiment vermijden; alles was gebaseerd op research. Werken met kinderen was moeilijk, maar heel interessant. We moesten een speciale manier vinden om met hen te communiceren; de meeste van hen waren wezen. Het was belangrijk om hen uit te leggen dat het werk heel serieus was en hen met evenveel respect te behandelen als de volwassen acteurs. THE ITALIAN is een film over liefde, zelfrespect en eigenwaarde. Ik denk dat een persoon die handelt naar zijn hart en volgens menselijke principes een winnaar is in elke situatie.” Bron: http://www.sonyclassics.com/theitalian
Andrei Kravchuk: “Van wiskundestudent naar filmstudent was geen evidente stap, zeker niet omdat ik aan het einde van mijn 3de graad was gekomen en mijn thesis bijna klaar was. In die periode ontmoette ik regisseur Alexei Guerman, die me hielp bij het zetten van de eerste voorzichtige filmpassen. Hij draaide een film die WE’RE LEAVING FOR AMERICA heette. Toen de film klaar was, had ik mijn beslissing genomen en trok ik naar de filmschool in Sint Petersburg. Vroeger schreef ik veel, vooral novellen en gedichten. Ik heb –hou het stil!– onder een schuilnaam en ‘in ’t zwart’ kleine bijdragen geschreven voor diverse kranten. Ik publiceerde in het fantasygenre ook een korte tekst over vliegende schotels – ik wilde me aan sciencefiction wagen. Dat bracht me tot het schrijven van scenario’s.
Ik deed ook tv-werk; dat is in Rusland de gebruikelijke opstap naar een professionele filmcarrière. Bij de televisie werk je met strakke deadlines, een continue productie en het enige waarop je moet letten, is de intrige. Het documentaire genre geniet mijn voorkeur, want je kan er een artistieke visie op het dagelijkse leven in kwijt. Documentaires maken is een enorme hulp bij het draaien van speelfilms: je leert de rushes (de ruwe resultaten van een opnamedag) niet beschouwen als ‘heilig goed’, maar als basismaterie voor de montage. De Sovjet-Unie kent een sterke traditie van films over kinderen. Maar ik heb vermeden die opnieuw te bekijken. Ik wilde een hedendaags verhaal vertellen op quasi documentaire wijze. Ik heb veel respect voor de vorige generaties, maar ik wil niemand imiteren. Iemands stijl kopiëren, is het meest ondankbare wat je kan doen.”
8
DE REGISSEUR OVER HET ONDERWERP EN DE HOOFDFIGUUR: “Ik wil al lange tijd een film maken over de grondig verstoorde levens van jongeren. Ik zocht enkel naar een verhalend uitgangspunt. Toen ik ging samenwerken met Andrei Romanov, bleek die een heleboel waargebeurde verhalen over weeshuizen te hebben verzameld. Hij heeft een formidabele gave om gewone mensen aan het praten te krijgen. Volslagen onbekenden biechten hem hun hele leven op, waar of verzonnen. Hij vertelde me een verhaal dat hij in de krant had gelezen. Een weesjongen had helemaal op z’n eentje leren lezen, met als doel het adres van z’n moeder terug te vinden in z’n dossier. Hij vluchtte uit het weeshuis en kon haar opsporen. Dat verhaal bezorgde ons een fantastisch hoofdpersonage. De daden van zo’n personage lijken soms zinloos, want hij wordt niet geleid door rede maar door de ziel. Hij geeft zonder compromissen gehoor aan een alles overheersende nood.”
DRAAIEN IN HET WEESHUIS Andrei Kravchuk: “Ik ging op zoek naar een weeshuis waar we konden draaien. Ik bezocht overal tehuizen, ging in een hoekje zitten en observeerde. Zo pikte ik kleine details op uit het leven van de kinderen en verwerkte die in het script. Scenarist Andrei Romanov deed straatinterviews met kinderen die vertelden hoe het er in hun tehuis aan toeging: willoze volwassenen zaten er voortdurend aan de drank. De kinderen moesten alles zelf organiseren en zien waar er geld te rapen viel. Ook die informatie werd in de film verwerkt. Zo kregen we een realistisch beeld van een doorsnee plattelandsweeshuis. Veel mensen in de provincie leven precies zoals in en rond het weeshuis: verlaten en vergeten.
Er zijn tehuizen waar de zaken beter verlopen, in andere gaat het er nóg slechter aan toe. Het probleem is overal hetzelfde: kinderen, directie en personeel vinden dat er iemand moet komen om hun problemen op te lossen. Ze wachten tot er ‘ooit ergens’ iets gebeurt... maar er gebeurt niks. De film toont dat je zelf initiatief moet nemen, want je bent verantwoordelijk voor je eigen leven.”
Achtergrondinformatie: Rusland
Rusland is een groot land, gedeeltelijk gelegen in Europa en gedeeltelijk in Azië, en grenzend aan Noorwegen, Finland, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Wit-Rusland, Oekraïne, Georgië, Azerbeidzjan, Kazakstan, China, Mongolië en Noord-Korea. Rusland heeft een oppervlakte van 17.098.242 km² (oppervlakte België: 30.510 km²) en is daarmee het grootste land ter wereld (bijna dubbel zo groot als Canada, de nummer 2 op de lijst). Er wonen ruim 140 miljoen mensen; een grote bevolking maar een lage bevolkingsdichtheid. Het grootste gedeelte daarvan woont in Europees Rusland, het Oeralgebied en in het zuidwesten van Siberië. Het noorden is eerder dunbevolkt. In Rusland zijn er 160 verschillende etnische groepen en inheemse volkeren. De belangrijkste zijn Russen, Tataren, Oekraïners, Basjkieren, Tsjoevasjen, Tsjetsjenen en Armeniërs. De officiële taal is het Russisch, dat in het cyrillisch alfabet wordt geschreven. Rusland kende een woelige geschiedenis, maar de toestand leek te stabiliseren toen Gorbatsjov in 1985 aan de macht kwam. Hij trachtte een meer open en vrij Rusland te creëren. Maar sinds het uiteenvallen
10
11
van de Sovjet-Unie is er veel veranderd: er is veel emigratie, de levensomstandigheden zijn verslechterd, het sterftecijfer onder mannen ging de hoogte in vanwege slechte werkomstandigheden en alcoholisme. Door deze toestand namen ook het nationalisme en racisme fiks toe. Ook voor het groeiend aantal straatkinderen is de situatie zeker niet verbeterd. Bron: Wikipedia
Opdracht – reacties verzamelen bij de leerlingen Stap 1: Kopieer de 3 “weetjes-kaders” (het oude sovjetsysteem, Gorbatsjov, de evolutie) een aantal keer. Knip deze uit. Stap 2: Verdeel de klas in groepjes van 3 à 4 leerlingen en geef elk groepje een kadertje (verschillende groepen zijn aan het werk rond hetzelfde kadertje). Stap 3: Elke groep moet zich afvragen in hoeverre deze informatie betrekking heeft op de film. Kan je de gevolgen van deze sociopolitieke gebeurtenissen aflezen uit de film? Verwijst de film ernaar? Bevat de film bepaalde symbolieken die te maken hebben met het leven in die periode? Weten zij welk beeld de wereld van Rusland had in die periode? Welk beeld hebben we nu van Rusland? Strookt dat met het beeld dat in de film werd geschetst? Stap 4: Per groep komt één persoon de inhoud van hun kadertje en de antwoorden voorbrengen. Alle kadertjes moeten minstens éénmaal aan bod komen. Stap 5: Zet de 3 kadertjes in chronologische volgorde.
12
13
#
#
HET OUDE SOVJETSYSTEEM In de jaren ‘50 was er in de wereld een sterke opdeling tussen Oost en West, in politieke en culturele zin. In de Sovjet-Unie had een klein groepje regeerders (allemaal oude mannen) de macht over een grote bevolkingsgroep en met behulp van politie, militairen en veel ambtenaren controleerden ze iedereen op hun doen en laten. Er werd meer geld gespendeerd aan wapens en de vernietiging van het land en minder aan technische vooruitgang en economische groei om het leven van de mensen wat aangenamer te maken. Met de perestrojka aan het einde van de jaren ‘80 en begin jaren ‘90 viel het overkoepelende systeem weg. Er werden meer en grotere vrijheden verworven, maar tegelijk kwamen grenzen, sociale zekerheid en het gevoel van veiligheid op losse schroeven te staan. Bron: MuHKA, jongerengids bij tentoonstelling Werkelijkheidshorizonten
#
HET GORBATSJOV-TIJDPERK In 1985 komt Gorbatsjov aan de macht. Hij kondigt de perestrojka (hervorming) aan, een periode waarin zijn land politiek en economisch enorm veranderde. 1988 was een leuk jaar voor studenten want de schoolexamens werden afgelast! Waarom? Gorbatsjov had de politiek van de glasnost (openheid) ingevoerd. Er moest openheid komen over het verleden van de Sovjet-Unie; schoolboeken vertelden alles te rooskleurig en moesten worden herschreven. Ook moest er in de maatschappij meer openheid komen om je eigen mening te zeggen. Kranten mochten verschijnen, hoewel er nog steeds controle bleef (de kernramp in Tsjernobyl werd bijvoorbeeld dagenlang stilgehouden in de pers). Veel politieke gevangenen werden vrijgelaten en schrijvers, wetenschappers en ook kunstenaars kregen meer vrijheid om ‘bovengronds’ te werken. Bron: MuHKA, jongerengids bij tentoonstelling Werkelijkheidshorizonten
14
EVOLUTIE De jaren ‘90 verlopen stormachtig. De verandering van een communistisch (waarbij alles centraal wordt gepland door de staat) naar een kapitalistisch (vrije markt, zoals bij ons) economisch systeem brengt veel moeilijkheden en financiële problemen met zich mee. De overgang naar een democratie verloopt heel moeizaam. De mensen zijn niet tevreden met Gorbatsjovs beleid omdat er nog veel chaos in het land is. De georganiseerde misdaad floreert en gangsters vergaren enorme rijkdom. Gorbatsjov wordt aan de kant gezet en Boris Jeltsin volgt hem op. De naam Sovjet-Unie verandert in Russische Federatie; sommige van de lidstaten willen onafhankelijk zijn. Intussen is de situatie weer veranderd. Enkele staten zijn er daadwerkelijk in geslaagd om onafhankelijk te worden. Rusland is nu een kleiner gebied dat wordt geleid door president Poetin. Toch zijn niet alle problemen van de baan: denk maar aan de oorlog in Tsjetsjenië en de talloze, genadeloos gesmoorde klachten en bezwaren tegen de Poetin-entourage. Bron: MuHKA, jongerengids bij tentoonstelling Werkelijkheidshorizonten
In zo’n sterke, alom aanwezige staat, ben je zelfs voor het draaien van een film afhankelijk van de goodwill van de overheid. Andrei Kravchuk: “De autoriteiten beseften misschien dat de film niet bepaald een flatterend beeld van Rusland zou ophangen. Toch werden we goed behandeld en wilde iedereen meewerken. Trouwens, we wilden ook niet met een beschuldigende vinger wijzen of ons op gratuite wijze op de problemen storten. Na de eerste vertoning voelde ik wel enige spanning in het contact met de plaatselijke autoriteiten. Ze hielden duidelijk niet van wat we toonden: het zelfbedruipende systeem van de kinderen, de dronken directeur en het gesjacher met adoptiekinderen via het omkopen van lokale overheden. Toch bleef onze relatie met de autoriteiten prima.”
15
Verhaallijn & Personages Wanneer speelt het verhaal zich af? Het verhaal speelt zich af in het heden, in onze tijd.
Het verhaal De basisstructuur van een scenario is eigenlijk eenvoudig: Elk verhaal heeft een begin, een midden en een einde. Daarom bestaat een film bijna altijd uit 3 acts. De indeling in 3 acts geeft structuur aan het verhaal (alhoewel de regisseur met deze structuur allerhande spelletjes kan spelen om ons op het verkeerde been te zetten). Act 1: geeft de basisinformatie die we nodig hebben om het verhaal te kunnen volgen. Act 2: is een opeenvolging van conflicten en hindernissen die het hoofdpersonage tegenkomt op weg naar zijn doel. Act 3: is de ontknoping, de afloop van het verhaal.
Wat? Waarover gaat het verhaal? De film vertelt het verhaal van een weesjongen die de kans krijgt op een adoptie, maar liever op zoek gaat naar zijn eigen roots. Waarom (boodschap, thema’s) wordt het verhaal verteld? Mensen moeten opkomen voor hun persoonlijke vrijheid. Thema’s zijn: relatie kind-volwassenen, relatie kind-ouders, .....
In THE ITALIAN kan je die structuur duidelijk terugvinden. ACT 1: DE 5-W VRAGEN GEVEN DE NOODZAKELIJKE STARTINFORMATIE
Wie is het hoofdpersonage? Waar speelt het verhaal zich af? Wanneer speelt het verhaal zich af? Waarover gaat het verhaal? Waarom (boodschap, thema’s) wordt het verhaal verteld?
Wie is het hoofdpersonage? Vanya, een weesjongen van 6 jaar oud. Waar speelt het verhaal zich af? Het verhaal speelt zich af in het noorden van Rusland. Het is er koud en onherbergzaam. Er is voedselschaarste, maar drank is er wel. De strijd om te overleven heeft de mensen zwaar getekend.
16
ACT 2: IS EEN OPEENVOLGING VAN CONFLICTEN EN HINDERNISSEN DIE HET PERSONAGE TEGENKOMT OP WEG NAAR ZIJN DOEL De film krijgt een andere wending wanneer de natuurlijke moeder van Muhkin, een ex-bewoner van het weeshuis (hij werd intussen geadopteerd) de instelling bezoekt. Ze probeert haar zoon terug te vinden. Na een dramatische confrontatie met de werkelijkheid pleegt
17
ze zelfmoord. Deze tragische gebeurtenis zet Vanya ertoe aan om zijn echte moeder op te sporen. Vanaf het ogenblik dat hij leert lezen en zijn dossier te pakken krijgt, neemt Vanya zijn lot (en dat van z’n moeder) in eigen handen. Vanaf dan gaat de film over de zoektocht van de jongen naar zijn origine, maar ook over de zoektocht naar de identiteit van het land. Vele hindernissen wachten hem op tijdens zijn reis door een nieuwe wereld (onbekend, bedreigend, het nieuwe kapitalistische Rusland) terwijl ook Madame (die de adoptiezwendel regelt) hem op de hielen zit.
Vragen voor de leerlingen • • • • •
‘Oktoberstraat 25, flat 3’ is zijn definitieve bestemmingspunt. Het is de plaats waar hij zijn wortels en zijn échte moeder kan vinden.
ACT 3: IS DE ONTKNOPING, DE AFLOOP VAN HET VERHAAL Je ziet in close-up Vanya’s lachende gezicht terwijl hij offscreen (‘niet op het scherm’ – je hoort zijn stem maar het voorlezen komt niet in beeld) een brief naar Italië voorleest. Moeder krijgen we niet te zien. Tot het laatste beeld blijft de kijker onzeker over Vanya’s toekomst. De regisseur over een happy end of niet: “De film eindigt wanneer Vanya zijn moeder terugvindt, maar we tonen haar niet. Toch is het een happy end. Daarover had ik lange discussies. We vonden het ondankbaar om het hoofdpersonage op het einde niet op een of andere manier te belonen. Vandaar het idee voor die briefwisseling tussen Vanya en de jongen die in zijn plaats naar Italië vertrok.”
18
19
Kan jij het verhaal opdelen in 3 delen: begin, midden en einde? Kan je zelf de indeling in 3 acts in THE ITALIAN terugvinden? Kan jij antwoord geven op de 5 W-vragen? Kan je vaststellen waar de inleiding (act 1) eindigt en waar act 2 begint? Weet je nog welke hindernissen Vanya tegenkwam op weg naar zijn doel? Liep het verhaal goed af? Welke interpretaties zijn er mogelijk?
Acteurs De film wordt in grote mate gedragen door de vertolking van de jonge Kolya Spiridonov. Enkel al zijn fysieke verschijning bepaalt heel sterk onze indruk van de film. Hij ontving voor zijn vertolking talrijke bekroningen. Maar werken met jonge acteurs is niet altijd eenvoudig. En werken met Kolya Spiridonov... zeker niet! Andrei Kravchuk: “Ik wou liefst een jongen die zelf in een weeshuis woonde. De meeste rollen worden gespeeld door weeskinderen; ik rekende erop dat zij het verhaal authenticiteit zouden geven. Een kind van 6 kan deze rol niet aan; we zochten een acteur van minstens 8 jaar, met een jong uiterlijk. Een crewlid kende een jongen die geknipt leek voor de rol. Kolya was geen wees; hij woont bij zijn moeder. We waren niet onmiddellijk overtuigd van zijn kunnen. Sommige kandidaten acteerden veel beter, maar geen van hen had Kolya’s uitstraling. Maar werken met hem was werkelijk zenuwslopend. Hij kon niet op z’n eigen ervaringen terugvallen. We moesten sommige scènes keer op keer met hem oefenen om z’n angst te overwinnen. We creëerden situaties waarin hij zo natuurlijk mogelijk zijn eigen gevoelens kon tonen. Tijdens het draaien werden passages gewijzigd en aangepast; ik kreeg een boel ‘huiswerk’. Ook veel tekstpassages werden geschrapt of ingekort. En vaak zette hij ons onder druk: ‘ik wil spelen; als je me nu niet laat spelen, dan pak ik mijn boeltje en ben ik weg’.”
beslisten een bladzijde in hun leven om te draaien. Spijtig genoeg is het moeilijk om je toekomst nog te veranderen op basis van slechts één positieve ervaring, zeker als op dat moment je karakter al is gevormd.”
Vragen voor de leerlingen •
• •
De andere jonge acteurs zijn voornamelijk debutanten. Regisseur Andrei Kravchuk legt uit waarom: “Bijna alle acteurs waren amateurs en behalve de 2 meisjes leefden ze ook allemaal in een weeshuis. Velen kwamen uit Lesogorsky, waar we de film draaiden, anderen uit weeshuizen in Vyborg of Sint Petersburg. Maar in ons weeshuis bleef alles bij het oude: de discipline, de lessen, de ontspanning en het uur waarop de wekker afliep.Meewerken aan een creatief project met mensen uit een artistiek milieu was voor deze kinderen heel nuttig en belangrijk. Het respect waarmee we hen behandelden, maakte diepe indruk. Dat werkte heel inspirerend voor sommige kinderen die
20
21
Vielen de acteurs je op? Vond je dat hoofdacteur Kolya Spiridonov het goed deed? Denk je dat de film er met een andere hoofdacteur heel anders had uitgezien? Waren de acteurs volgens jou professionals? Waarom koos de regisseur volgens jou voor deze manier van werken?
Personages We zetten de belangrijkste en meest opvallende personages uit de film even op een rijtje. VANYA SOLNTSEV Vanya is een kind dat zijn lot in eigen handen neemt en niet willoos mee dobbert op de stroom. Vanya wil niet geloven dat de wereld niets moois te bieden heeft, hij wil niet klakkeloos aannemen dat hij in dit muffe weeshuis werd gedumpt. Om dat te bewijzen, leert hij lezen en zet hij zijn toekomst als adoptiekind in het rijke westen op het spel. Vanya heeft een indrukwekkende overlevingsdrang.
erg op haar. Zulke vrouwen zijn van mening dat ze goed werk doen en dat Vanya niet beseft hoe gelukkig hij is. Zij brengt de kinderen ‘vanuit de kelder naar het gelijkvloers’; daar worden ze toch beter van? Haar werk valt niet te onderschatten. Zij moet documenten verzamelen bij verwanten die vaak moeilijk te vinden zijn. Velen van hen zijn alcoholisten en willen met zulke zaken niks te maken hebben. Zo’n vrouw mag niet lichtgevoelig zijn.” Er zijn wel parallellen te trekken tussen Kolian (de leider van de jongeren in het weeshuis) en Madame. De interne organisatie in het weeshuis is eigenlijk een afspiegeling van de buitenwereld. Ook Kolian gebruikt het ingezamelde geld voor z’n eigen gemak en luxe, met het excuus dat dit de hele maatschappij ten goede komt. IRKA
MADAME Madame is het symbool van de ‘nouveau riche’, als het ware de voortzetting van de rijke en leidende topklasse uit het communistische tijdperk die intussen hun Volga hebben ingeruild voor een Range Rover. Haar inkomsten haalt ze uit het verkopen van weeskinderen voor adoptie in het buitenland. Ze buit Rusland nog steeds op dezelfde manier uit. Haar drijfveren lijken geld en profijt, maar de weeshuizen zien in haar een enige uitweg. Soms maakt ze gebruik van meedogenloze technieken (zo bedreigt ze Vanya met opsluiting in een psychiatrische instelling). Toch evalueert de regisseur haar niet echt als een negatieve figuur: “Zij doet slechts haar job. Bij de voorbereiding ontmoette ik een vrouw die voor zo’n agentschap werkt. De actrice die we kozen, leek
22
Bij zijn ontsnapping uit het weeshuis en het begin van zijn grote reis wordt Vanya geholpen door het tienerhoertje Irka, een vrijgevochten tiener. Ze leert hem lezen en helpt hem toegang te vinden tot zijn persoonlijk dossier. Ze koopt voor hem ook een treinkaartje met geld dat ze van Kolian gestolen heeft, en neemt daarmee een groot risico. Ze offert zich op om aan een kind de kansen te geven die ze zelf nooit gegrepen heeft.
ANDERE VOLWASSENEN Op een of andere manier lijken sommige volwassen personages een verwijzing te zijn naar de recente Russische geschiedenis en de daaruit ontstane sociale verhoudingen.
23
- Grisha, de bodyguard en assistent van Madame is, na Kolian en Madame, de 3de in het groepje ‘nieuwe’, kapitalistisch georiënteerde Russen. In de leeftijdsgroep tussen Madame en Kolian vertegenwoordigt Grisha de glasnostgeneratie. Doorheen het grootste deel van de film is hij de slaafse uitvoerder van Madame’s orders. Grisha is de enige volwassene die aan het eind van de film een verandering ondergaat, van jager tot meelevende bondgenoot. Hij ontrukt zich aan het juk van Madame en neemt zelf een eigen beslissing. - De directeur van het weeshuis staat voor de generatie uit de jaren ’60. Hij is een dromer die leeft in het verleden en in het heden machteloos staat. Hij kan enkel ‘ja’ knikken tegen Madame en is niet in staat om zijn instelling te organiseren of de kinderen enige tucht bij te brengen. - De nachtwacht in het andere home (waar de pasgeboren Vanya zijn eerste levensmaanden doorbracht) is een veteraan uit de Tweede Wereldoorlog. Hij lijkt de vaderfiguur waar Vanya naar op zoek is. Hij heet Vanya welkom, geeft zijn bed voor hem op en belooft de jongen te helpen als ze zijn moeder niet vinden. Zijn lage militaire rang en bescheiden pensioen getuigen van een morele integriteit en persoonlijke waardigheid. Toch vertoont hij een autoritair trekje wanneer hij de moeders veroordeelt die hun kinderen achterlieten. In zijn stijf model van sociale verantwoordelijkheid en burgerplicht is er geen plaats voor individuele aspiraties of persoonlijke motivatie.
Vragen voor de leerlingen • • • • •
Wie is het hoofdpersonage? Wie zijn de andere belangrijkste personages?Vertel voor elk van hen wat hun doel is. Is er een gelijkenis tussen Madame en Kolian? Welk personage ondergaat een belangrijke verandering in de film?Welke verandering? Vergelijk de directeur en de nachtwacht van de beide weeshuizen.
24
Filmtechnische Aspecten De regisseur beschikt over een aantal vormelijke elementen om de film te ondersteunen, zoals bijvoorbeeld: cameragebruik, muziek, decor, licht, montage,.... DECOR THE ITALIAN is een speelfilm met documentaire inslag. De ‘atmosfeer’ is erg belangrijk voor deze film. De elementen van de vormgeving werden gevonden in de realiteit. Daarom werd er ook daadwerkelijkheid in een echt weeshuis gedraaid. Het Russische landschap drukt z’n stempel op de sfeer van de beelden en maakt van THE ITALIAN een filmervaring die de kijker visueel overspoelt. Het landschap is geen opsmuk; er valt weinig schoonheid in te ontdekken. Maar méér dan enkel decor, drukt dit landschap ook iets uit (zie ook: Beelden met symboliek’). MUZIEK De muziek blijft steeds subtiel op de achtergrond, behalve in de laatste scène. Meestal is de soundtrack van Alexander Knaifel erg sober en blijft de muzikale ondersteuning beperkt tot schaarse pianoklanken. Maar in de slotscène horen we de muziek aanzwellen terwijl Vanya offscreen zijn brief voorleest. De erg emotionele kleuring van deze scène door de esoterische muziek en de uitdrukking op Vanya’s gezicht helpen te suggereren dat hij zijn ideaal (herenigd worden met zijn moeder) heeft verwezenlijkt. VOORBEELD
Het functioneel gebruik van de muziek wordt o.a. geïllustreerd in de volgende scène (na 46’30”): Vanya wordt op het matje geroepen bij de directeur en Madame. De directeur keurt de methodes van Madame af, maar grijpt niet werkelijk in. De muziek illustreert de groeiende spanning bij Vanya... en stopt wanneer Vanya opgelucht ademhaalt bij de goede afloop.
25
CAMERA
Vragen voor de leerlingen
De lengte van de shots bepaalt het ritme van de film. Soms kunnen shots heel kort zijn, wat de film een flitsend tempo geeft. Maar in THE ITALIAN duren shots soms minuten lang. Je krijgt alle tijd om de omgeving en de eenvoudige handelingen van de personages in je op te nemen. Hoe langer de shots, hoe rustiger het ritme van de film. Het tempo van THE ITALIAN is traag. Vaak beweegt de camera zich erg traag en rustig. Er wordt ook veel gewerkt met voor- en achtergrondplannen.
• • • • • •
Regisseur Andrei Kravchuk: “Er waren lange voorbereidende gesprekken met de cameraman over het effect van de beelden. We wilden vooral de verlatenheid en het isolement accentueren: kleine mensen, grote ruimtes. De camera moest beweeglijk zijn, niet statisch. De beelden moesten subjectief zijn, niet objectief. Zo blijft de toeschouwer ‘in’ het verhaal, zonder een stap vooruit te lopen. En het tijdsverloop moest duidelijk worden in het wisselen der seizoenen.” VOORBEELD
33’00”: De ontdekking van Vanya’s diefstal door Kolian en zijn bende. De cameraposities (tegenstelling tussen vogel – en kikkerperspectief) tonen duidelijk hoe relaties en onderlinge verhoudingen in elkaar zitten. Achtergrondplan: Irka kijkt toe. 51’40”: Markt aan station. Trage camerabewegingen. Het gevaar is sluipend aanwezig en bevindt zich op de achtergrond: een dief is uit op Irka’s rugzak. 1h31’40” Eindscène: Felle belichting en vertraagde beelden zorgen voor een dromerige sfeer die fel contrasteert met de rest van de film.
26
27
Wat viel je op aan het decor? Op welke manier drukte het decor z’n stempel op de sfeer van de film? Wat viel je op aan de muziek? Was de muziek toepasselijk? Goed gekozen? Is THE ITALIAN een ‘trage’ of een ‘snelle film’? Verklaar. Zag je de seizoenen veranderen in de film? Welke seizoenen herkende je?
Focus op: Beelden met symboliek Een filmmaker kiest en selecteert z’n beelden niet zomaar lukraak. Hij kan heel zorgvuldig een idee overbrengen door het hanteren van steeds terugkerende, symbolisch geladen elementen. Iedereen, elke kijker, kan in een film zelf op zoek gaan naar betekenissen. Een film wordt door iedereen anders ervaren en geïnterpreteerd, afhankelijk van je eigen levenservaringen, je ingesteldheid, je (voor)oordelen, enz. Iedereen kan dus in een film een verschillende boodschap vinden. Ook over THE ITALIAN kan je verschillende theorieën bedenken, verschillende antwoorden op de vraag: waarover gaat deze film precies en hoe wordt dat duidelijk? Eén van de interessante interpretaties is om THE ITALIAN te lezen als een soort morele code voor het hedendaagse Rusland, een land met een strenge traditie dat hals over de kop de kapitalistische wereld werd ingekatapulteerd...
De belevenissen van Vanya kan je interpreteren als een zoektocht naar universele ethische waarden. Tijdens een reis doorheen vijandig gebied (het nieuwe kapitalisme) gaat hij op zoek naar zijn origine, maar ook op zoek naar de identiteit van zijn land. Niet enkel Vanya moet op eigen benen leren staan. Die opdracht geldt ook voor het nieuwe Rusland en is in feite een opdracht voor al z’n bewoners. Daardoor krijgen bepaalde beelden een heel eigen betekenis...
Het kerngezin staat in THE ITALIAN voor de ideale gemeenschap, de hoeksteen van de burgerlijke maatschappij waarop democratisch Rusland is gebouwd. Ook Vanya streeft zo’n betrouwbaar familienetwerk na. Het einde oogt optimistisch... maar ook ietwat dubbelzinnig. Sommigen noemen dit einde vals en pathetisch en beweren dat het de in de film aangekaarte problemen sterk afzwakt. Vanya’s lachende gezicht, het muzikale decor, de opgewekte stem van de jongen... Maar toont de scène niet eerder een ‘verlangen naar’ dan het ‘bereiken van’ dat ideaal? Veel weeskinderen dromen ongetwijfeld van ouderlijke liefde en sociale steun. Maar het beeld van de moeder die we nooit helemaal te zien krijgen, staat misschien symbool voor het algemene verlangen van het Russische volk naar een verzorgend en sociaal systeem en naar de ‘moederlijke’ veiligheid die zo’n systeem biedt. Enkel al het woord ‘moeder’ associëren we met warmte en geborgenheid, en haar beroep als verpleegster doet ons denken aan het verzorgende, het medelevende. Maar tot aan dit laatste beeld blijft de kijker onzeker over de toekomst. De zonovergoten dromen over verre landen contrasteren fel met de koude Russische winter.
De snelweg van het geld. De eindeloze vlakte als symbool voor het oude Rusland, de snelweg als symbool voor het kapitalisme. De weg met vrachtwagens is het terrein van de markteconomie en sociale mobiliteit, waar bestuurders vertragen om een tienerhoertje op te pikken. Uitgesloten van deze nieuwe wereld overleven de slecht opgeleide kinderen wel ten dele dankzij de snelweg: prostitutie (Irka) en auto’s wassen (enkele van de jongens werken bij het tankstation). Vanya’s moeder staat symbool voor de zoektocht naar wat ‘echt’ en oorspronkelijk is.
28
29
Getuigenissen uit de realiteit De Vlaamse vereniging voor Kind & Adoptiegezin (VAG) heeft veel ervaring met adoptiedossiers uit Rusland. Zij bekeken de film en toetsten het verhaal aan de werkelijkheid in het bijhorende artikel.
en kunnen grote angsten hebben om hun vertrouwde omgeving in het tehuis te verlaten. Ze dromen over rijke ouders en grote huizen en kunnen ontgoocheld zijn als ze merken dat hun nieuwe ouders slechts een gewoon welstellend gezin zijn.
THE ITALIAN oogt levensecht Ook in Vlaanderen worden kinderen geadopteerd uit Rusland, voornamelijk uit Sint-Petersburg en Moskou. De fictieve situatie van het weeshuis in de film is zeker vergelijkbaar met de werkelijkheid; de film oogt erg levensecht. In Vlaanderen is de adoptiedriehoek het middel om alle partijen bij een adoptie te betrekken: de geboorteouders, de geadopteerde en de adoptieouders.
Vanya gaat op zoek naar zijn biologische moeder en vindt haar ook. Een mooi verhaal met een happy end, maar niet zo realistisch. Veel adoptiekinderen gaan op zoek naar hun roots, maar weinigen slagen. Meestal is er onvoldoende informatie of zijn de biologische ouders gestorven. Voor Vanya eindigt het verhaal positief. Maar ik blijf wat op mijn honger: waarom werd Vanya afgestaan en waarom kan hij later toch terug bij zijn moeder terecht?
De positie van de kandidaat-adoptieouders
Een kind kan pas geadopteerd worden als alle mogelijkheden in eigen land uitgeput zijn, d.w.z. als binnenlandse adoptie niet mogelijk is en als het kind niet bij familie of vrienden terecht kan. Een kind kan pas worden geadopteerd als zijn/haar ouders voor afstand hebben getekend of, zoals in Rusland, uit hun rechten werden ontzet. Redenen voor afstand zijn voornamelijk armoede en verwaarlozing. Niet elk kind in een tehuis kan je adopteren. Sommige kinderen wonen er een paar maanden omdat hun ouders tijdelijk niet voor hen kunnen zorgen.
Mensen die in Vlaanderen willen adopteren, moeten eerst 20 uur cursus volgen. Later volgen er gesprekken met een maatschappelijk assistent en een psycholoog. Die beslissen of het koppel (of de alleenstaande) geschikt is om een kind te adopteren. Daarbij kijken ze hoe sterk de relatie is, of er voldoende mensen in de omgeving positief staan tegenover de adoptie, hoe ze bepaalde opvoedingsproblemen zouden aanpakken, enz… De jeugdrechter beslist op basis van dat rapport en verschaft de KA al dan niet een vonnis. Dan pas kan de KA zich aanmelden bij een adoptiedienst of zelf een adoptie tot stand brengen. Dat ‘adopteren als zelfdoener’ wordt streng gecontroleerd door de Vlaamse en federale overheid.
In THE ITALIAN draven voornamelijk oudere kinderen op. In de praktijk worden vooral jonge kinderen geadopteerd. Dat is vaak de wens van de KA (‘Kandidaat Adoptant’). Meestal hebben deze koppels een sterke kinderwens, kunnen ze geen kinderen krijgen en wensen ze bij het adoptiekind zoveel mogelijk mee te maken. Ook zijn ze vaak bang dat een kind zwaar verwaarloosd werd in het herkomstland of dat er grote schade werd toegebracht, met bijvoorbeeld zware motorische achterstand, hechtingsstoornis of handicaps als gevolg. Oudere kinderen maken alles bewuster mee
Als een KA op de wachtlijst staat bij een adoptiedienst, kiezen ze voor een bepaald land. Wie kiest voor Rusland, belandt met tal van andere kandidaten op een wachtlijst. Niet iedereen kan adopteren uit eender welk land; de landen stellen ook bepaalde eisen aan de ouders (bvb maximumleeftijd, al dan niet gehuwd, enz…). Eens alle papieren in orde zijn, krijgt de KA een kindvoorstel. Net als de ouders moet ook het kind ‘onderzocht’ worden: kinderen die niet kunnen aarden in een gezin, die een zwaar medisch probleem hebben of die niet afgestaan werden door hun ouders kunnen niet geadopteerd
De positie van de geadopteerde
30
31
worden. Dan reizen de Belgische KA naar Rusland om het kind te ‘aanvaarden’. Later volgt een tweede en derde reis om het kind beter te leren kennen, de papieren op de rechtbank in orde te maken en het kind effectief af te halen en naar huis te brengen.
hun geld besteden. Pas als alles in orde is, kan een adoptiedienst of KA samenwerken met deze contactpersoon. ‘Madame’ zou volgens de Belgische wetgeving waarschijnlijk geen goede contactpersoon zijn. Maar 100% zeker ben je nooit. Er is wel controle, maar er moet ook vertrouwen zijn, zoniet kan er moeilijk samengewerkt worden.
De positie van de geboorteouder In de film is de moeder van Vanya’s vriendje radeloos op zoek naar haar zoon. De rechten van deze moeder zijn naar mijn mening geschonden. Normaal moet een ouder toestemming geven om het kind af te staan, maar hier is dat blijkbaar niet gebeurd. De moeder was niet op de hoogte van de adoptie van haar zoon en dat krijgt dramatische gevolgen. In Vlaanderen worden ouders die hun kinderen afstaan langdurig begeleid. Pas twee maanden na de geboorte kan een kind geadopteerd worden. Deze wachttijd voorkomt impulsieve beslissingen. Oudere kinderen worden meestal geplaatst in pleeggezinnen waar contact met de ouders behouden blijft.
Rechten van het kind De film toont hoeveel geld er gemoeid is bij een adoptie, dat de directeur en Madame elkaar geld toestoppen, dat er kinderen ‘verkocht’ worden. In ‘armere’ landen is dat vaak realiteit. De overheden moeten daarop inspelen met een wetgeving die voldoet aan de ‘rechten van het kind’. Wat betreft adoptie werden deze rechten gebundeld in het ‘Haags Verdrag’. Dit verdrag moet kinderhandel tegengaan. Elk land dat dit verdrag ondertekent, wil ervoor zorgen dat de rechten van de kinderen gerespecteerd worden. Men zoekt immers ouders voor een kind, en geen kinderen voor ouders.
Een moeder op zoek naar haar zoon, ontdekt dat de jongen al geadopteerd is. In het verleden hoorden we in België en Nederland meer zulke verhalen. Geadopteerde jongvolwassenen gaan op zoek naar hun biologische ouders en ontdekken dat die hen nooit hebben afgestaan. Soms werden de kinderen verzorgd in het ziekenhuis en kon de ouder de rekening niet betalen waardoor kinderen in tehuizen belandden, hoewel dat nooit de intentie was van de ouders. Dergelijke situaties moeten kost wat kost vermeden worden. Daarom controleert het Haags Verdrag ook of de kinderen effectief afgestaan werden. Als er twijfel rijst, moet een verder onderzoek zekerheid brengen. Een kind dat wordt afgestaan in Rusland moet 8 maanden wachten alvorens het in het buitenland geadopteerd kan worden. Het Haags Verdrag legt op om eerst in eigen land naar opvang te zoeken. In Rusland worden voornamelijk meisjes binnenlands geadopteerd. Wie in België een Russisch meisje wil adopteren, moet lang wachten; er is een veel grotere groep Russische jongens beschikbaar. De kinderen die uit Rusland naar België komen, variëren in leeftijd van 1,5 tot 5 jaar.
THE ITALIAN bevat tal van elementen die ook in het echte leven van een adoptiekind voorkomen. Er wordt een levensecht beeld geschetst van het leven in een Russisch tehuis. Gelukkig voor Vanya loopt het verhaal goed af, wat in het echte leven minder vaak voorkomt. Inge DemolCoördinator VAG (overname uit Generiek, nr 89, maart 2007)
De Vlaamse en Belgische wetgeving laat alle contactpersonen in de landen van herkomst streng controleren. Men kijkt hoe ze werken, hoe ze kinderen toewijzen aan adoptiebureaus, hoe ze samenwerken met hun eigen overheden. En men checkt hoe de contactpersonen
32
33
De Vereniging voor Kind en Adoptiegezin vzw (VAG) informeert en begeleidt iedereen die betrokken is bij adoptie. VAG organiseert vormingsavonden, publiceert een 3-maandelijks tijdschrift, ontleent adoptieboeken, enz. Naast informatieverschaffing en nazorg behartigt VAG ook de belangen van het adoptiekind en het adoptiegezin. VAG is een erkende vrijwilligersorganisatie die ook contactgezinnen inschakelt in de informatieverschaffing. Kortom, VAG opereert vóór, tijdens en na de adoptie.
De regisseur aan het woord over adoptie en weeshuizen in Rusland “Het weeshuis in de film functioneert zoals ‘een staat binnen in de staat’. De kinderen hebben zelf een administratief systeem ontwikkeld dat efficiënter is dan het officiële systeem. Zij leven volgens hun eigen wetten. Wie die overtreedt, wordt streng gestraft. Een semi-criminele structuur, maar zonder twijfel heel efficiënt. Tijdens mijn studies maakte ik een kortfilm over een Russisch weeshuis. De sterke beelden van dat sociale milieu bleven in mijn geheugen gegrift. We besloten om in een echt weeshuis te filmen ergens in de provincie. Het was heel belangrijk om de kinderen te observeren: ze mochten ons verhaal niet naar hun hand zetten, maar wij moesten ons wel baseren op hun werkelijke ervaringen en gedrag. In weeshuizen in de Russische steden zien kinderen in elke volwassene een potentiële adoptieouder. Ze gooien zich op de bezoekers en bijten zich als het ware in hen vast. Maar de kinderen in weeshuizen in meer geïsoleerde streken voelen zich zodanig verlaten dat ze zelfs geen adoptieouders meer willen zien. We kozen het weeshuis in Lesogorsky in het Lenigrad district, dicht bij Vyborg en de Finse grens. Er hangt zo’n Russische provinciale sfeer, heel gemoedelijk, wat velen ongetwijfeld armoedig en miserabel zullen vinden...”
34
De tussenpersoon die de adopties regelt, wordt in de film ‘Madame’ genoemd. Ze is gebaseerd op iemand die ik werkelijk ontmoette en die me enorm veel informatie gaf over dergelijke koppelactiviteiten. Die vrouw liet Russische kinderen adopteren door Italiaanse families en vervalste documenten aangaande het ouderschap. Er kwam een schandaal van en ze stapte op bij haar agentschap. Maar ze is nog erg rancuneus, en daarom vertelde ze mij het hele verhaal, waaruit we verschillende details gebruikten. Eigenlijk is dit werk te veeleisend voor één persoon. Een adoptie vereist juridische procedures, paperassen, bureaucratische obstakels en bovendien verschillende ontmoetingen met de familie. De biologische ouders zijn vaak alcoholisten of agressievelingen. Daarom wordt zo’n persoon begeleid door een man die instaat voor de veiligheid, zoals in de film. Toch is Madame niet echt een boosdoener. Ze gelooft oprecht dat de kinderen beter worden van haar inspanningen. Wanneer Vanya het weeshuis ontvlucht, vertrekt een andere jongen in zijn plaats naar Italië. Zulke gevallen deden zich ook in werkelijkheid voor. Naargelang hun contract geven adoptieouders veel geld aan de Russische tussenpersonen, soms wel tientallen miljoenen. Wanneer een kind vlucht of weigert te vertrekken, is het adoptieagentschap daarvoor aansprakelijk. Dus moeten ze het geld terugbetalen of een ander kind vinden dat voldoet aan de eisen van de adoptieouders. Zo’n 90 % van de geadopteerde weeskinderen belandt in het buitenland. Russische kinderen zijn geliefd; ze zien er Europees uit. In zo’n transactie zijn een Russisch en een buitenlands agentschap betrokken. De onderhandelingen verlopen zelden eerlijk. De kandidaat-ouders in het buitenland betalen hun agentschap, dat een deel van de som aan de Russische partner doorstort voor het regelen van de documenten. Terwijl de vraag naar adoptie in het buitenland groot is, blijft de interesse in Rusland gering.”
35
Bibliografie Alle citaten uit interviews zijn overgenomen uit Generiek: - Interview door Manfred Hobsch & Barbara Felsmann, Generiek 85, maart 2006 - Tekst op basis van een interview door Oleg Sulkin, Generiek 89, maart 2007 Filmische voorbeelden: scènes geselecteerd door Hans De Beukelaer. Webinfo: - http://www.sonyclassics.com/theitalian. - www.wikipedia.com MuHKA jongerengids bij tentoonstelling Werkelijkheidshorizonten Inge Demol (Coördinator VAG): THE ITALIAN oogt levensecht. Overname uit Generiek 89, maart 2007
36
37
Regisseur Andrei Kravchuk over de keuze van Vanya: “Vanya kiest niet tussen een leven in Rusland en een leven in Italië, hij maakt geen bewuste keuze tussen sinaasappels in de zon of patatten in de sneeuw. Hij kiest enkel om z’n biologische moeder op te sporen. THE ITALIAN is de odyssee van een jongen, de archetypische terugkeer van de verloren zoon naar de moeder. In het echt gebeurde verhaal dat de bron was voor deze film, vroeg de moeder aan haar zoon bij z’n terugkeer: ‘Waarom zou ik jou nodig hebben?’ En de jongen antwoordde: ‘Nu heb je een man in huis’.”
Weet je iets over? Rusland in oppervlakte, aantal inwoners, taal en geschrift, etnische groepen, geboortecijfer,...?
Weet je iets over? De positie van de geadopteerde, de positie van de kandidaat-adoptieouders, de positie van de natuurlijke ouder?
38
39
