E-panel Met de uitkomsten van de enquête over second opinion Nr. 18 - januari 2011
Belangrijke rol weggelegd voor Zorgverzekeraars
Second opinion: een patiëntenrecht met obstakels We weten bijna allemaal wat het is, maar maken er niet vaak gebruik van: een second opinion. Je vraagt het ook niet zomaar aan. Het voelt toch als een motie van wantrouwen richting je behandelaar. En heb je de beslissing genomen om het tóch te doen, dan ontbreekt duidelijke informatie die je op weg helpt. De patiënt verwacht meer helderheid en steun en ziet daarin een belangrijke rol weggelegd voor Zorgverzekeraars.
Grote naamsbekendheid De term 'second opinion' is bekend bij een groot publiek. De overgrote meerderheid (98 procent) is ervan op de hoogte dat een second opinion aan te vragen is. Dat wil uiteraard niet zeggen dat er in grote mate gebruik van wordt gemaakt. Van de in totaal 266 respondenten heeft ongeveer een derde (31 procent) een second opinion aangevraagd. De groep die dat nooit heeft gedaan is twee keer zo groot. Een klein deel heeft een second opinion overwogen maar nooit doorgezet. Er zijn blijkbaar drempels om daadwerkelijk tot actie over te gaan. Belangrijke drempel hierbij is dat men de behandelend arts niet voor het hoofd wilt stoten, het voelt als een motie van wantrouwen. Daardoor is er een zekere angst voor zijn reactie. Andere redenen waarom patiënten een second opinion overwegen maar niet doorzetten, hebben betrekking op aanvullende informatie die ze alsnog doen besluiten om toch maar ja, een verwijzing is noodzakelijk 18%
weet ik niet 46%
geen second opinion aan te vragen. Bijvoorbeeld naar aanleiding van een gesprek met de huisarts of informatie op internet.
Welke stappen neem je? Een second opinion vraag je niet zomaar aan. Er zijn genoeg vragen die in je opkomen voordat je het zult doen. Maar als de stap genomen wordt is er een voorkeur om rechtstreeks de behandeld arts of huisarts ervan op de hoogte te stellen. Het merendeel van de ondervraagden (bijna 60 procent) kiest hier voor. Overigens wordt de huisarts vaak niet als behandelend arts gezien. De huisarts is een belangrijke adviseur waar eerst mee overlegd wordt alvorens verdere stappen te ondernemen. Een kleiner deel van de respondenten (zo'n 11 procent) licht de behandelend arts of huisarts niet eerst in, maar kiest ervoor om direct zelf een afspraak te maken bij een andere behandelaar of ziekenhuis. Er is een groep van 12 procent die eerst uitgebreid informatie zoekt op internet en via andere kanalen om de stappen te bepalen die nodig zijn om een second opinion aan te vragen.
Wat wordt vergoed?
alleen als de behandelaar een specialist is 15%
Dat er veel vraagtekens zijn rondom second opinion blijkt uit deze enquête. Het meest in het oog springend daarbij is de vergoeding. Maar liefst 56 procent, weet niet óf en door wie het vergoed wordt.
Verwijzing je hebt nooit een verwijzing nodig 21%
‘Verwijzing wel of niet noodzakelijk'.
.
Onduidelijkheid is er ook met betrekking tot de verwijzing. Is die nou noodzakelijk of niet om een second opinion aan te vragen? Bijna de helft (46%) weet niet of het nodig is. Zie voor details de bijbehorende grafiek.
E-panel Nieuwsbrief 18 januari 2011
1
Vertrouwen in de diagnose
Bijna een kwart van de panelleden voelt dat zo. En wat moet je doen als het tweede oordeel anders luidt? Welke beslissing dan genomen moet worden levert twijfels op waar je liever niet mee te maken krijgt. Dat is voor 16 procent reden om geen second opinion aan te vragen.
Een second opinion vraag je niet zomaar aan. Als een patiënt overgaat tot een second opinion is er een goede reden voor. Waarom zou een patiënt het hele traject in gang zetten als er al een diagnose of behandeling is voorgesteld? De belangrijkst reden om een second opinion aan te vragen is de twijfel die er is over de juistheid van de gestelde diagnose (67 procent). Blijkbaar krijgt men niet het gevoel dat de diagnose correct is. Een slechte communicatie met de behandelaar zou een oorzaak kunnen zijn. Deze reden wordt namelijk – met enige afstand – daarna als belangrijkste genoemd (39 procent). Ook vindt een belangrijk deel (37 procent) dat men zelf een bewustere keuze wil kunnen maken. Een vorm van de regie in eigen hand houden. Om een goede keuze te kunnen maken heb je blijkbaar meer vergelijkingsmateriaal nodig in de vorm van een tweede mening; pas dan valt er ook wat te kiezen. Als vierde reden is er een behoefte aan bevestiging van de voorgestelde aanpak of behandeling. Spelen op zeker heet dat. Andere, aanvullende redenen die worden genoemd zijn te scharen onder een gebrek aan informatie. Gevolgd door de hoop of wens op een nog betere specialist of behandeling en daarmee een beter eindresultaat.
Een weigering accepteren of niet? Stel dat je een second opinion wenst, maar hij wordt geweigerd door de huisarts of behandelaar. Hoe gaan we hier dan mee om? Meerdere antwoorden (gemiddeld twee) en mogelijkheden zien we hiervoor. Een kleine groep (6 procent) laat het erbij zitten en accepteert de weigering. Maar de groep die de weigering niet accepteert (61 procent) ziet het meeste heil in een gesprek met de huisarts of behandelaar waarin nogmaals uit wordt gelegd waarom een tweede mening noodzakelijk is. Iets meer dan de helft stapt naar zijn/haar zorgverzekeraar en gaat daar verhaal halen, of laat zich informeren door patiëntenverenigingen of een zorgbelangorganisatie. Weigeren kan dus, maar daar laat de patiënt het niet bij zitten.
Arts niet voor het hoofd stoten Maar wat weerhoud je ervan om een second opinion aan te vragen? Dat lijkt weinig te zijn omdat het grootste percentage (42 procent) aangeeft dat niets hen daarvan kan weerhouden. We doen wat we willen blijkbaar. Toch zijn er goede redenen om het niet te doen. Logisch daarbij is het antwoord dat een kwart van de respondenten geeft: men is tevreden met de huidige behandelaar. Dan is er immers weinig noodzaak om een tweede behandelaar in te schakelen. Een echte reden om het niet te doen zit 'm in de angst om de relatie met de arts onder druk te zetten. Het voelt niet prettig om een oordeel of behandeling in twijfel te trekken.
aandringen familie/vrienden anders informatiebehoefte ziekte hoop op ander advies informatiebehoefte prognose behoefte aan uitleg over ziekte en behandeling hoop op andere diagnose informatiebehoefte voorgestelde behandeling informatie alternatieve behandelmethoden informatiebehoefte diagnose bevestiging voorgestelde aanpak bewustere keuze kunnen maken slechte communicatie behandelaar twijfel juistheid diagnose 0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
Beïnvloedende factoren ‘Redenen voor een second opinion. Antwoorden in absolute getallen’
.
E-panel Nieuwsbrief 18 januari 2011
2
Beïnvloedbare factoren Wat kan de behandelaar eraan om invloed uit te oefenen op de aandrang een second opinion aan te vragen? Gemiddeld genomen ontwijken de antwoorden elkaar niet veel. Maar als er uitgebreid, aanvullend onderzoek wordt gedaan voordat de diagnose wordt gesteld, is men het minst genegen om een second opinion aan te vragen. Als goede tweede is het informatieaspect weer van belang. Duidelijkheid over de behandeling, de risico's en de gevolgen geven de patiënt inzicht en vertrouwen. Vooral als dit wordt verteld door de behandelaar in een persoonlijk gesprek en niet als men verwijst naar informatieve internetsites. Je wilt als patiënt maatwerk en wenst geen nummer te zijn.
Hulp en ondersteuning: van wie? Omdat er nogal wat onduidelijkheid is rondom second opinion is het prettig als je als patiënt hulp en ondersteuning kunt krijgen.
Er zijn nogal wat organisaties en personen die daarin een rol zouden kunnen vervullen. Daarom hebben we een selectie aan het panel voorgeschoteld. Daaruit blijkt weer de belangrijke rol van de huisarts, maar liefst 80 procent kiest hiervoor als er hulp en ondersteuning nodig is. Maar ook zorgverzekeraars scoren hoog als serviceverlener bij een second opinion. Meer dan 60 procent zou van deze organisaties graag hulp en ondersteuning willen ontvangen. Een hoge score, wat duidelijk maakt dat zorgverzekeraars steeds breder moeten opereren om aan de verwachtingen van de cliënt te voldoen.
goede informatieve internetsites vraagbaak specialist of verpleegkundige meer informatie over ziekte intern collegiaal overleg informatie over behandeling, risico’s onderzoek voor diagnose 0% veel minder
minder
20% neutraal
40%
60%
80%
meer
100%
veel meer
'Invloed van behandelaar op geneigdheid om een second opinion aan te vragen'
NP/CF zorgkantoor Zorgbelang Gelderland een patiëntenorganisatie eigen behandelaar zorgverzekeraar huisarts 0%
20%
nee
40%
misschien
60%
80%
100%
ja
‘Van wie verwacht u hulp en ondersteuning’
.
E-panel Nieuwsbrief 18 januari 2011
3
Dilemma bij andersluidend advies De conclusie dat er nog veel onduidelijkheid bestaat rondom een second opinion wordt ondersteund doordat de behoefte aan informatie erover groot is. Bijvoorbeeld informatie over het aanvragen van een second opinion, 60 procent heeft hier veel behoefte aan. Nog meer respondenten (71 procent) hebben een informatiebehoefte over het gehele traject dat doorlopen wordt bij een second opinion. Naast een informatiebehoefte is er ook behoefte aan ondersteuning. Dit geldt vooral wanneer men op zoek is naar een deskundige die een second opinion kan geven. Maar ook wanneer het advies daarvan anders luidt dan dat van de behandelend arts. Want dan sta je voor een dilemma waar je geen kant-en-klaar antwoord op hebt. Meer dan de helft van de patiënten richten zich dan tot de huisarts om de juiste afweging te kunnen maken. Bijna een kwart bespreekt de voors- en tegens met de behandelaar.
Steeds breder dienstenpakket Zorgverzekeraars Welke hulp of ondersteuning verwacht men dan van een zorgverzekeraar? In een open vraag werd dit gesteld. Daarin lijkt de rol van de zorgverzekeraar deels zoals je 'm mag verwachten: duidelijkheid geven over vergoedingen in de ruime zin van het woord, dat is voor ruim 23 procent van de respondenten duidelijk. Maar direct gevolgd door 22 procent van de respondenten die vindt dat de zorgverzekeraar een alternatieve arts of instelling moet kunnen adviseren wanneer je op zoek bent naar een second opinion. Het liefst op basis van goede prestaties. Men wil dus ondersteund worden met goede, vergelijkende informatie in deze lastige keuze en zien daarvoor zorgverzekeraars als dé aangewezen instelling. En verder in de top drie staat een grote groep mensen die zich niet goed kan voorstellen wat een zorgverzekeraar voor ze kan betekenen bij een second opinion. Ze weten het niet. Ruim 21 procent geeft dat aan. Duidelijker zijn respondenten over de algemene advisering van een zorgverzekeraar op het gebied van second opinion. Met 20% is dat een verwachting die eveneens hoog scoort.
Zo'n 8% wil echter liever meer bemiddeling en begeleiding van een zorgverzekeraar in de keuzes en informatieverstrekking bij een second opinion. Tot slot zegt 4% absoluut geen vertrouwen te hebben in zorgverzekeraars en komt het erop neer dat vergroting van de winstmarge het belangrijkste doel lijkt van een zorgverzekeraar.
Verschillende rollen zorgverzekeraar Het is interessant om de resultaten van een gesloten vraag hier naast te leggen. Daarbij werd gevraagd naar het belang dat men hecht aan bepaalde dienstverlening van een zorgverzekeraar. Als belangrijkste wordt door het panel de informatie over vergoedingen genoemd. Dit raakt het dichtst de kerntaak van een zorgverzekeraar. Ook belangrijk vindt men de informatie die aangeeft welke weg men moet bewandelen om een second opinion aan te vragen. Als goede tweede wordt deze genoemd. Begeleiden bij het vinden van een tweede deskundige en het aanwijzen van een vast contactpersoon voor alle vragen bij een second opinion, scoren vrijwel gelijk. Het minste waarde hecht men aan de functie van een zorgverzekeraar als doorverwijzer naar een patiëntenvereniging of zorgbelangorganisatie.
begeleiding bij andersluidend advies vinden van een deskundige begeleiding bij randvoorwaarden , zoals vergoedingen
begeleiding aanvraag
helemaal geen behoefte
0% 20% geen behoefte neutraal
40% 60% 80% 100% veel behoefte zeer veel behoefte
‘Ondersteuningsbehoefte bij een second opinion’
.
E-panel Nieuwsbrief 18 januari 2011
4
Conclusie Goede informatie over het aanvragen van een second opinion ontbreekt of is moeilijk vindbaar. Net als informatie die aangeeft hoe het traject dat doorlopen wordt bij een second opinion er uit ziet. Dit is van groot belang bij een patiëntenrecht waarbij het toch al bezwaarlijk voelt om er gebruik van te maken. Meer openheid en informatie over diagnose, behandelvormen en alternatieven versterkt het vertrouwen in de behandelaar. Die tevens door een goede en open communicatie over de diagnose en behandeling, de behoefte aan een second opinion beïnvloedt.
Als er toch wordt besloten tot een second opinion is bij patiënten de ondersteuningsrol van de huisarts gewenst. Maar ook de rol van een zorgverzekeraar zien patiënten steeds breder: van informatie over vergoedingen, tot advies over een alternatieve behandelaar.
Iedereen in Gelderland is consument van zorg en welzijn...
of kan dat morgen worden! Daarom kan iedereen vandaag lid worden van het e-panel van Zorgbelang Gelderland.
www.zorgbelanggelderland.nl/e-panel
Samenwerking met Spectrum In de uitvoering van haar E-panels wordt Zorgbelang Gelderland ondersteund door Spectrum. De ondersteuning bestaat uit een technische en een uitvoerende component en is mede mogelijk dankzij een subsidie van de provincie Gelderland in het kader van het provinciale beleidsprogramma ‘Iedereen doet mee’, in het bijzonder het project ‘Zorgvraag in beeld’.
Licht op maatschappelijke vragen
Colofon Deze Nieuwsbrief is een uitgave van Zorgbelang Gelderland over de activiteiten van het E-panel Voor meer informatie: Ralph Schaareman, projectleider Vormgeving: Kim Scheffers en Jos Rochette Zorgbelang Gelderland Postbus 5310 6802 EH Arnhem IJsselburcht 4 6825 BP Arnhem Telefoon 026 384 28 22 Fax 026 384 28 23 www.zorgbelanggelderland.nl
[email protected]
. .
.
E-panel Nieuwsbrief 18 januari 2011
5
