Dyslexie, onze aanpak Screening Begeleiding Faciliteiten
Inleiding
Inhoudsopgave Inleiding Wat is dyslexie? Beeld van dyslexie Ontdekken en vaststellen van dyslexie Screening in de 7e klas Dyslexiepas Dyslexiecoach Remedial teaching Begeleiding en ondersteuning door ouders Wondermiddelen Groepen en instanties Literatuur Digitale hulpmiddelen
3 3 3 3 5 5 5 6 6 6 7 7 7
Dyslexie kan voor een leerling een belemmering zijn om het onderwijs te volgen dat past bij zijn of haar intellectuele vermogens. Het kan een probleem zijn dat doorwerkt in het welbevinden en het functioneren van de leerling. Daarom is het belangrijk dat leerlingen met dyslexie tijdig worden herkend en goed worden begeleid. Vanuit het zorgadviesteam zijn de zorgcoördinator, de dyslexiecoach en de remedial teacher betrokken bij de begeleiding van leerlingen met dyslexie.
Wat is dyslexie? De Stichting Dyslexie Nederland heeft de volgende definitie opgesteld: Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau. Het is een complexe stoornis, die er bij elke leerling anders uitziet en in verschillende zwaarte voorkomt. De precieze oorzaak van dyslexie is nog niet duidelijk; er wordt nog steeds veel onderzoek naar gedaan. Wel is bekend dat dyslexie een stoornis in de hersenen is. Onderzoek heeft aangetoond dat de twee hersenhelften niet goed samenwerken. Ook staat vast dat erfelijkheid een grote rol speelt Dyslexie gaat niet over, het hoort je hele leven bij je. Het goede nieuws is dat door gericht oefenen een maximaal niveau van lees- en spellingsvaardigheid kan worden bereikt. Ook kan de leerling dyslexie te compenseren met andere kwaliteiten en door bepaalde strategieën in te zetten. De term dyslexie wordt te pas en te onpas gebruikt bij allerlei problemen. Pas als de stoornis officieel is gediagnosticeerd, kan het kind worden beschouwd als een leerling met dyslexie.
Beeld van dyslexie Op de basisschool kunnen kinderen met dyslexie de volgende kenmerken vertonen: o moeite met leren lezen en schrijven o komt veel later dan andere leerlingen uit het AVI-leesniveau o heeft een hekel aan lezen o werkt rommelig o heeft een slecht leesbaar handschrift o maakt vreemde spellingfouten o heeft moeite met het onthouden van woordjes, tafels, jaartallen, dagen van de week o heeft moeite met onderscheiden van hoofd- en bijzaken
Ontdekken en vaststellen van dyslexie Dyslexie is vaak al officieel op de basisschool vastgesteld. De ouders beschikken dan over een dyslexieverklaring, afgegeven door een gz-psycholoog. Het is belangrijk dat ouders dit al op het aanmeldingsformulier vermelden. Ook het bijbehorende onderzoeksrapport moet dan worden overlegd. Het komt voor dat dyslexie pas bij ons op school wordt vastgesteld. Hiervoor zijn verschillende oorzaken: o het lezen en/of spellen was al een probleem op de basisschool, maar werd niet als zodanig gesignaleerd
2
Rudolf Steiner College Rotterdam
Dyslexie Screening Begeleiding Faciliteiten
3
o op de basisschool kon de leerling de problemen met lezen en spellen goed compenseren, bijvoorbeeld door intelligentie o de leerling moet meerdere talen leren o de leerling moet veel tekst zelfstandig verwerken o de leerling moet meer onder tijdsdruk presteren Leerlingen met dyslexie kunnen moeite hebben met de volgende zaken: o even iets snel doorlezen o hardop voorlezen in de klas o snel combineren en associëren. Wat de leerling weet, komt niet snel naar boven. o leren van Franse, Duitse en Engelse woordjes o twee taken tegelijk uitvoeren, bijv. luisteren en schrijven, aantekeningen maken tijdens de les o waarnemen van kleine verschillen in antwoorden bij multiple choice vragen o huiswerk opschrijven in de agenda o planmatig werken, bijvoorbeeld wat betreft huiswerk, afspraken en repetities o lezen van lange teksten in de schoolboeken, bijv. bij geschiedenis. Ook bij wiskunde wordt een beroep gedaan op taalvaardigheden. Door de problemen kan een leerling zich onprettig gaan voelen, gaan twijfelen aan zichzelf en onzeker worden. De motivatie om te leren neemt af. Gevoelens van faalangst kunnen ontstaan doordat de leerling teveel spanning ervaart bij leesbeurten en presteren onder tijdsdruk. Door tijds- en werkdruk kan ook een verandering in de werkhouding ontstaan: de leerling gaat ongestructureerd en onverzorgd werken, maakt onvoldoende gebruik van leesstrategieën en toont minder doorzettingsvermogen.
Screening in de 7e klas (=1e jaar voortgezet onderwijs) Wij willen er zeker van zijn dat we alle leerlingen met dyslexie tijdig in beeld hebben. Daarom worden alle leerlingen van het 7e leerjaar gescreend op dyslexie volgens het landelijk vastgesteld Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs. De screening signaleert mogelijke lees- en spellingproblemen, het betreft géén dyslexieonderzoek. De screening houdt het volgende in: o Aan het begin van het schooljaar (september/oktober) worden klassikaal twee signaleringstoetsen afgenomen: een zinnendictee en een leestekst. o Leerlingen die al een dyslexieverklaring hebben, doen mee aan de screening, zodat de school een beeld krijgt van hun taalvaardigheden. o Leerlingen die de toetsen met onvoldoende resultaat maken, kunnen in 12 bijeenkomsten remedial teaching krijgen in een groepje van maximaal 5 leerlingen. Deze lessen worden in schooltijd gegeven door een remedial teacher. Hiervoor wordt van de ouders een bijdrage gevraagd. o Na deze groepsgewijze begeleiding maakt de leerling opnieuw een lees- en/of spellingtoets. o Als er nog steeds aanzienlijke achterstand is bij het lezen en/of spellen, kan er sprake zijn van een hardnekkig probleem. Aan de ouders wordt geadviseerd om hun kind te laten onderzoeken op dyslexie. o Indien de ouders dit advies opvolgen, neemt een extern onderzoeksbureau in mei of juni het dyslexieonderzoek af. De kosten van het onderzoek zijn voor rekening van de ouders. Het resultaat van dit onderzoek kan zijn dat er dyslexie wordt vastgesteld bij de leerling. De leerling ontvangt een officiële dyslexieverklaring.
Faciliteiten Als er een dyslexieverklaring is afgegeven, heeft een leerling in de lessen recht op bepaalde faciliteiten. Ook bij het afleggen van schoolexamens en het centraal schriftelijk examen geeft de dyslexieverklaring recht op faciliteiten, zoals tijdverlenging en grootschrift. Het is van groot belang dat deze faciliteiten tijdig worden aangevraagd. Ouders en leerlingen met dyslexie worden hierover te zijner tijd geïnformeerd door de dyslexiecoach.
Dyslexiepas Leerlingen met een dyslexieverklaring krijgen een dyslexiepas, die hen in de lessen recht geeft op compenserende en ondersteunende faciliteiten. Met deze pas kan de leerling de leerkrachten tonen dat hij of zij recht heeft op faciliteiten. Voor de 7e en de 8e klas is er een algemene dyslexiepas die gelijk is voor alle leerlingen met een dyslexieverklaring. In de 9e klas krijgt de leerling een individuele pas met daarop vermeld de faciliteiten die voor hem of haar gelden.
Dyslexiecoach De dyslexiecoach behartigt tijdens de gehele schoolloopbaan de belangen van de leerling en leert hem of haar hoe je zoveel mogelijk je eigen problemen kunt oplossen.
4
Rudolf Steiner College Rotterdam
Dyslexie Screening Begeleiding Faciliteiten
5
Dyslexie blijft nu eenmaal het hele leven bestaan. Het is belangrijk dat de leerling vaardig wordt in het omgaan met die problemen. De dyslexiecoach maakt de leerling attent op software die voor leerlingen met dyslexie is ontwikkeld.
Remedial teaching Soms hebben leerlingen met dyslexie nog een tijdje remedial teaching nodig. Het gaat vaak om ondersteuning en compensatie van verschillende taalvaardigheden, bijv. lezen en luisteren. Het leren omgaan met de dyslexie staat centraal. Er wordt van de ouders een bijdrage in de kosten gevraagd.
Begeleiding en ondersteuning door ouders Wanneer blijkt dat hun kind dyslexie heeft, vallen voor de ouders vaak een aantal puzzelstukjes op hun plaats. Hoe kunt u uw kind het best begeleiden en ondersteunen? o Accepteer dat uw kind dyslexie heeft. o Zorg ervoor dat uw kind zich niet teveel identificeert met de dyslexie. Zeg dus liever: ‘Je hebt dyslexie” dan: ‘Jij bent dyslectisch’. o Neem het probleem serieus én relativeer het ook. Er valt goed mee te leven, gerichte inspanning wordt beloond. En dankzij de inspanning om de problemen te overwinnen, ontwikkelen de leerlingen ook bepaalde kwaliteiten. o Beloon de inzet. o Help uw kind te accepteren dat bepaalde dingen moeilijk zullen blijven, ondanks extra inspanning. o Help uw kind bij het plannen van huiswerk en toetsen. o Zorg ervoor dat uw kind digitale hulpmiddelen gebruikt, zoals speciale software die is ontwikkeld. o Ga er ontspannen mee om. Let erop dat er thuis geen verlengde schooldag is. o Zorg voor gezonde ontspanning.
‘Wondermiddeltjes’ bestaan niet Dyslexie is niet te genezen. Toch zijn er verschillende “wondermiddeltjes” op de markt gebracht, waarvan tot op heden de effectiviteit niet is bewezen. Om enkele te noemen: o Motorische en senso-motorische therapie (oog-hand-coördinatie) o Training van de ogen met hulp van speciale brillen, zoals de prismabril, de Van Gemert-therapie en gekleurde brillenglazen. o Gebruik van medicijnen, o.a. tabletten tegen reisziekte, anti-histaminica, tabletten om evenwichtsstoornissen te verhelpen, kalmeringstabletten of juist activerende middelen. o Diëten: het gebruik van bepaalde voedingssupplementen of het slikken van middeltjes zoals visolie
Groepen en instanties Steunpunt dyslexie voor ouders: www.steunpuntdyslexie.nl Federatie Nederlandse Blindenbibliotheken www.fnb.nl Nederlandse Luister- en Braillebibliotheken www.nlbb.nl Belangengroep: Vereniging Balans Bilthoven Helpdesk 030-2255051 www.balansdigitaal.nl
Literatuur Brochure van de Stichting Dysl exie Nederla nd Dyslexie: Classificatie, Diagnose en Dyslexieverklaring aan te vragen bij de Stichting Dyslexie Nederland, Postbus 93, 3720 AB Bilthoven Dys lexie een complex taalprobleem, Tom Braams Begeleiding lees- en spellingproblemen ISBN 90-5352-719-3 Omgaan met dysl exie, J. Loonstra en F. Schalkwijk. Sociale en emotionele aspecten van dyslexie. ISBN 90-5350-308-9 Dus toch... dyslexie, Arga Paternotte ISBN 90-8003-166-6 Dys lexie in de brugkla s, Henk van Goor ISBN 90-5574-320-8
Digitale hulpmiddelen Veel methodes hebben remediërende software voor leerlingen met dyslexie, via Internet of een Cd-rom bij de methode. Bijvoorbeeld: Remedioom
Dyslexie wordt niet verholpen door bovenstaande ‘remedies’. Spel lingcontrol e (via Word van Windows) Teach 2000, www.teach2000.nl; gratis; voor het leren van woordjes vreemde talen
6
Rudolf Steiner College Rotterdam
Dyslexie Screening Begeleiding Faciliteiten
7
Overhoorjezelf, met uitspraak, www.overhoorjezelf.nl; kopen Digita le woordenboeken: On-line woordenboeken; gratis www.vandale.nl; kopen readingpen, www.lexima.nl; kopen Woordvoorspel lers tijdens het typen: Letmetype, www.clasohm.com/lmt.en; gratis Sprint Plus, www.lexima.nl; Auditieve ondersteuning (gesproken boek) Voor het beluisteren van een gesproken boek is een Daisy-speler nodig. Dit apparaat is verkrijgbaar in de handel. Alle gesproken studieboeken zijn aan te vragen via de Federatie Nederlandse Blindenbibliotheken, www.nlbb.nl Men kan ook gebruik maken van de gratis te downloaden Daisy- software, www.daisy.org Spraakherkenn ing (praten tegen je computer): - www.spraakherkenning.pagina.nl; gratis - www.lexima.nl; kopen Programma mindmap Voor het overzichtelijk structureren van informatie is het handig om een mindmap te maken in plaats van een samenvatting. Je kunt zelf een mindmap maken of een programma kopen, www.lexima.nl Kurzweil3000 Op het gebied van lezen, schrijven en studeren is er een compleet programma, dat wel wat prijzig is, maar waar middenbouwleerlingen en zelfs leerlingen uit hogere leerjaren baat bij hebben. Dit is het programma Kurzweil3000, www.lexima.nl
8
Rudolf Steiner College Rotterdam
