Duurzaamheidsbeleid t.o.v. leveranciers

Duurzaamheidsbeleid t.o.v. leveranciers Versie 3.1, december 2008

Facilitair Ondersteunende Diensten KBC Global Services (FOD) Havenlaan 2 1080 Brussel [email protected] ++ 32 2 429 27 11

Kadering Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een manier van bedrijfsbeheer waarin economische, sociaal-maatschappelijke en ecologische overwegingen op een systematische manier en met de inbreng van alle belanghebbenden tot een zo uitgebalanceerd mogelijk geheel worden geïntegreerd. Het gaat met andere woorden om de niet aflatende zoektocht naar het juiste evenwicht tussen winst, mens en milieu. KBC schrijft zich in dit streven in, want duurzaam ondernemen is een noodzaak als we ook morgen nog onszelf, onze leefomgeving en onze welvaart in stand willen houden. Dit engagement vertaalt zich op meerdere vlakken: het inkoopbeleid, het personeelsbeleid, het milieubeleid, ...

Inkoopbeleid

Waarnaar streeft KBC? KBC wil maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zij hecht een groot belang aan de zorg voor het milieu en aan sociaal-ethische thema’s zoals de sociale verhoudingen binnen de onderneming en de mensenrechten. KBC wil tevens duurzaam ondernemen promoten bij haar leveranciers en bij voorkeur samenwerken met leveranciers die dezelfde waarden delen. In samenwerking met haar leveranciers streeft KBC naar diensten en producten die de vooruitgang in de richting van duurzame ontwikkeling bevorderen én die tegemoet komen aan haar economische doelstellingen. Dit streven werd door het directiecomité van KBC in 2007 vastgelegd in een duurzaamheidsbeleid tegenover leveranciers en aannemers.

Hoe pakt KBC dat aan? Bij inkoop- en outsourcingsbeslissingen brengen alle divisies en afdelingen van KBC factoren in rekening met betrekking tot milieu, gezondheid, ethiek, mensenrechten en tewerkstelling. Deze factoren maken deel uit van de parameters om een nieuwe leverancier te kiezen. Ook van haar huidige leveranciers verwacht KBC dat ze duurzaam ondernemen. Uiteraard gebeurt dat altijd in een geest van openheid en onderling vertrouwen. Ter bevestiging van hun engagement worden de leveranciers van KBC-groep, en zeker deze die jaarlijks voor meer dan 12 500 euro factureren, gevraagd een verklaring ‘Duurzaamheidsvereisten voor leveranciers’ te ondertekenen. Daarmee onderschrijven zij het duurzaamheidsbeleid van KBC, gebaseerd op de 10 universele principes uit het Global Compact van de Verenigde Naties.

KBC evalueert in het kader van haar globaal leveranciersbeleid periodiek haar leveranciersrelaties; in deze evaluatie worden ook duurzaamheidsaspecten opgenomen. In dat verband kan informatie gevraagd worden aan de leveranciers. Als KBC meent dat een leverancier niet beantwoordt aan de vereisten, wordt hij uitgenodigd om aangepaste verbeteringsacties te nemen. Dit lijkt ons de beste oplossing voor de leverancier, KBC, het personeel en het milieu. Indien de leverancier niet ingaat op deze vraag, bekijkt KBC de relatie opnieuw. KBC beseft dat de doelstellingen niet allemaal tegelijk kunnen worden bereikt en dat een geleidelijke aanpak zich opdringt. Vandaar dat wij een onderscheid maken tussen minimumvereisten en aanbevelingen die de leverancier al begint uit te voeren en waarvoor hij jaarlijks verbetering kan aantonen. Zo wil KBC samen met haar leveranciers de lat voortdurend hoger leggen wat milieu-impact en duurzaamheid in het algemeen betreft. Vereisten op het vlak van mensenrechten, kinderarbeid, dwangarbeid, corruptie en dergelijke behoren uiteraard tot de minimumvereisten. Minimumvereisten worden als breekpunten aanzien. Wanneer KBC verneemt dat een minimumvereiste wordt overtreden, leidt dit tot een bevriezing van de leveranciersrelatie en een diepgaander onderzoek. Op basis hiervan bezint KBC zich over de te nemen stappen: de overeenkomst opzeggen of de relatie verder zetten, eventueel onder bepaalde voorwaarden.

Voor wie geldt deze aanpak? Het door het Directiecomité geformuleerde duurzaamheidsbeleid t.o.v. leveranciers en aannemers is in principe van toepassing voor alle maatschappijen van de KBC-groep, maar de voormelde concrete aanpak geldt (voorlopig) enkel in het geografische België voor de bedrijven KBC Groep nv, KBC Bank nv, KBC Verzekeringen nv, KBC Global Services nv en Centea. De bepalingen van deze aanpak gelden voor alle leveranciers van de KBC-groep: aannemers, leveranciers van goederen en diensten, adviesbureaus, ….. Ze zijn van toepassing op alle entiteiten van de leveranciers, dus ook op moeder- of dochterbedrijven. Leveranciers worden ook verzocht deze vereisten eveneens op te leggen aan onderaannemers en -leveranciers.

Welke zijn de vereisten? De vereisten hebben betrekking op meerdere domeinen: - mensenrechten, - werknemersbeleid, - corruptiebestrijding, - milieu. Deze domeinen vindt men ook terug in de 10 universele principes van de VN Global Compact die door KBC onderschreven werd. KBC maakt een onderscheid tussen absolute minimumvoorwaarden (breekpunten) en overige punten die als pluspunten of aanbevelingen aanzien kunnen worden. KBC zal de vereisten periodiek herzien en actualiseren opdat ze conform zouden blijven aan de verwachtingen van haar stakeholders en aan de gangbare bedrijfspraktijken.

Mensenrechten Het beleid inzake mensenrechten is gebaseerd op de principes 1 en 2 van de VN Global Compact. KBC past rigoureus volgende verklaringen toe: - de Universele Verklaring van de Rechten van Mens; - de acht Fundamentele Conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO); - de Europese Conventie voor de Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden; - andere internationale en regionale mensenrechtenverdragen met internationaal erkende standaarden die de bedrijvensector moet respecteren. KBC leeft de wetten en voorschriften na van elk land waarin zij actief is. Van de leveranciers die met haar samenwerken, verwacht KBC een gelijke toepassing van deze verdragen, wetten en voorschriften. Onder meer volgende inbreuken worden als breekpunt aanzien: - slavernij, vrijheidsberoving en mensenhandel; - folteringen en onmenselijke behandelingen; - eigendomsberoving. Verder beveelt KBC aan om een beleid inzake mensenrechten te formuleren. De mensenrechtenverklaring van KBC kunt u op de website raadplegen.

Werknemersbeleid KBC heeft de 10 principes van de VN Global Compact onderschreven. Op basis van de principes 3 tot en met 6, verduidelijkt door de vier internationale arbeidsstandaarden van de Internationale Arbeidsorganisatie IAO, kunnen we volgende vereisten formuleren: - overal hebben werknemers het recht om zich te organiseren in vakverenigingen en om de arbeidsvoorwaarden collectief te onderhandelen; - werknemers dienen vrij te zijn van elke vorm van gedwongen arbeid zoals slavernij, lijfeigenschap, verplichte tewerkstelling binnen programma’s van politieke heropvoeding of schuldaflossing; - kinderen, dat wil zeggen personen minder dan vijftien jaar of zoals in de nationale wetgeving bepaald, worden niet tewerk gesteld, zodanig dat ze een opleiding kunnen genieten en zich vrij kunnen ontwikkelen; - discriminatie op grond van geslacht, ras, nationaliteit, religie, politieke overtuiging of sociale herkomst wordt uitgebannen. Als breekpunt worden onder meer volgende feiten aanzien: - dwangarbeid; - tewerkstelling van kinderen; - veroordeling voor het weigeren van vakverenigingen of collectieve onderhandelingen, of voor tewerkstelling van werknemers in onveilige of ongezonde werkplaatsen. KBC beveelt aan: - formuleren van een verklaring inzake werknemersbeleid; - voorzien van opleidingsmogelijkheden; - periodieke tevredenheidenquêtes. Het werknemersbeleid van KBC kunt u op de website raadplegen.

Corruptiebestrijding Bestaande of potentiële leveranciers van KBC moeten zich aan de wet houden. Ze mogen geen fiscale fraude plegen en moeten zich onthouden van mechanismen tot belastingsontduiking en witwassen van gelden. KBC stelt – in overeenstemming met principe 10 van de VN Global Compact - een strikte deontologie voorop en verwacht van haar personeelsleden een correcte professionele houding. Evenzo moeten leveranciers ook elke vorm van corruptie tegengaan, inclusief omkoping, afpersing en pogingen tot beïnvloeding van inkoopbeslissingen. Het aanbieden van smeergelden en het witwassen van gelden worden alleszins als een breekpunt beschouwd. Een beleidsverklaring inzake corruptiebestrijding wordt aanzien als een pluspunt. De beleidsverklaring van KBC met betrekking tot omkoping, evenals de antiwitwasverklaring van KBC kunt u op de website raadplegen.

Milieu KBC hecht veel belang aan een milieubewuste bedrijfsvoering, zoals trouwens bepaald in principes 7 tot en met 9 van de VN Global Compact. Milieuduurzaamheid moet dan ook een zorg zijn van alle partijen waarmee KBC handelt.

Absolute minimumvereisten *De wetten en reglementeringen naleven De leverancier leeft alle wetten en reglementeringen met betrekking tot het milieu in de ruime zin van het woord strikt na. Hij ziet er tevens op toe dat ook de personen voor wie hij verantwoordelijk is, bijvoorbeeld aangestelden of onderaannemers, de milieuvoorschriften respecteren. Dat betekent onder meer dat de leverancier: - op de hoogte is van de voor hem toepasselijke milieuwetgeving en regelgeving, en kan bewijzen dat hij daaraan voldoet; - enkel wettelijk toegelaten producten en materialen aanwendt en alle reglementaire voorschriften en veiligheidsinstructies met betrekking tot het juiste gebruik hiervan respecteert; - zich onthoudt van het gebruik van manifest niet-duurzame producten of productiemethoden; - op elk ogenblik over de nodige verplichte vergunningen of meldingen beschikt. KBC kan altijd vragen om deze voor te leggen. De leverancier waakt er verder over dat de vergunningsvoorwaarden altijd worden gerespecteerd; - het eventuele afval van zijn werkzaamheden terugneemt, verwijdert en loost of verwerkt in overeenstemming met de geldende regelgevingen (milieuvoorschriften, samenwerkingsakkoorden in verband met verpakkingsafval, voorschriften van de interregionale verpakkingscommissie, …). Zonodig moet de leverancier ten bewijze daarvan de nodige attesten aan KBC voorleggen; - voldoet aan de verplichtingen die betrekking hebben op het afvalstoffenregister.

*De ‘beste beschikbare technieken’ (BBT) gebruiken De leverancier maakt geen gebruik meer van verouderde, milieubelastende technieken of methoden. Dit impliceert dat hij altijd tracht om de beste beschikbare technieken aan te wenden. Meer informatie over het begrip "Beste Beschikbare Technieken" (BBT) vindt u in bijlage.

*Specifieke eisen voor specifieke sectoren Voor sectoren waarin de bedrijfsvoering een specifiek en verhoogd risico op overmatige milieu-impact impliceert, kan KBC specifieke criteria hanteren. De milieubeleidsverklaring van KBC kan u op de website raadplegen.

Overige vereisten Zonder de hierboven vermelde absolute minimumvoorwaarden acht KBC het niet verantwoord om met de betrokken partij een zakenrelatie aan te gaan of te behouden. Daarnaast verwacht KBC van haar leveranciers nog andere maatregelen ten gunste van het milieu.

Deze elementen worden eveneens als pluspunten in rekening gebracht als een nieuwe leverancier wordt gezocht. *Milieuvriendelijke alternatieven voorstellen en er over informeren De leverancier zal KBC altijd informeren over nieuwe of vervangende milieuvriendelijke goederen of systemen die op de markt beschikbaar zijn.

*Een milieubewust beleid voeren gebaseerd op een milieubeleidsverklaring De leverancier moet er zich bewust van zijn dat de activiteiten van zijn bedrijf een milieu-impact hebben. De leverancier heeft dan ook een milieubeleid geformuleerd, waarin bepaald wordt hoe hij wil omgaan met de milieu-impact van zijn bedrijfsvoering. Dit beleid houdt een engagement in inzake milieubescherming, voorkomen van vervuiling, beantwoorden aan milieuwetgeving en continue verbetering. Dit milieubeleid staat op papier en is ondertekend door het bedrijfsmanagement. De medewerkers moeten van deze milieubeleidsverklaring op de hoogte zijn. Meer info over een milieubeleidsverklaring vindt u in bijlage. Het implementeren van een milieubewust beleid kan in verschillende stappen gebeuren: de aanbevelingen hieromtrent worden hieronder opgesomd. Zonder te willen suggereren dat zij slechts achtereenvolgens kunnen worden gerealiseerd, nemen wij aan dat onderstaande punten altijd als een stap voorwaarts in de richting van een milieuduurzaam beleid kunnen worden beschouwd. *De milieu-impact kennen De leverancier kent de domeinen waarin zijn bedrijvigheden een impact hebben, en kan aantonen waar de impact het grootst is (afvalproductie, energieverbruik, waterverbruik, papierverbruik, CO2-uitstoot, transport, afvalwater, …). Meer info vindt u in bijlage. *De milieu-impact meten De leverancier identificeert en meet de milieu-impact van zijn bedrijvigheden op het vlak van grondstoffengebruik, energieverbruik, waterverbruik, papierverbruik, afvalproductie, CO2-uitstoot, afvalwater en transport. De leverancier kan de resultaten van deze meting op verzoek altijd overhandigen aan KBC. Meer info vindt u in bijlage. *De milieu-impact reduceren De leverancier heeft een actieplan om voormelde impact te reduceren. Dit actieplan omvat meetbare objectieven. Het promoot efficiënt gebruik van energie en grondstoffen, vermijdt gebruik van milieuonvriendelijke stoffen, promoot het maximaal beperken van afval en zorgt voor het meten en beheersen van uitstoot die lucht, water en bodem aantast. De leverancier moet het bewijs kunnen leveren dat dit actieplan wordt uitgevoerd. Meer info vindt u in bijlage. *Bijdragen tot bewustwording De leverancier neemt initiatieven om een groter milieubesef te bevorderen, zowel bij zijn medewerkers als bij cliënten, leveranciers en andere stakeholders. Dit kan via opleiding, communicatie, specifieke acties, … *Streven naar continue verbetering De leverancier streeft een continue verbetering van zijn milieuprestaties na, en kan deze ook cijfermatig aantonen.

*Een milieuzorgsysteem opzetten De leverancier werkt op een actieve, proactieve en gestructureerde manier doorheen het hele bedrijf aan de realisatie van zijn milieubeleid. Daartoe heeft de leverancier een milieuzorgsysteem, dat zorgt voor planning, uitvoering en controle van milieuduurzaamheidsaspecten. Dit is een geheel van afspraken (procedures, instructies, registers, …), die er moeten voor zorgen dat milieuzorg in alle geledingen van de organisatie wordt toegepast. In dat milieuzorgsysteem komen o.a. aan bod: - de identificatie van de belangrijkste milieuaspecten, - het vastleggen van globale en afdelingsspecifieke milieudoelstellingen, - het structureren van doelstellingen via actieplannen en procedures (ook in de verschillende afdelingen of departementen). Voorbeeld: de integratie van milieuoverwegingen in de inkoopprocedures, - het opvolgen van wetgeving en evoluties buiten het bedrijf, - het uitvoeren van interne audits, - het formuleren van vereisten ten opzichte van leveranciers, - de opleiding van personeel, - … Een milieuzorgsysteem impliceert ook een programma van continue verbetering. Dit milieuzorgsysteem kan beantwoorden aan de vereisten van ISO 14001, EMAS of van een ander internationaal erkend systeem. Het kan ook een bedrijfseigen systeem zijn, maar dient wel door een externe, onafhankelijke partij geauditeerd te worden. Meer informatie over een milieuzorgsysteem vindt u in bijlage.

Algemene vereisten KBC verwacht van haar leveranciers dat ze zich engageren tot duurzaam ondernemen, en dat ze dus de verklaring ‘duurzaamheidsvereisten voor leveranciers van KBC’ voor akkoord ondertekenen. KBC doet verder volgende aanbevelingen, die als pluspunten worden aanzien bij het zoeken naar een nieuwe leverancier: - opleggen van CSR-vereisten op aan leveranciers en onderaannemers - een beleid formuleren inzake duurzaam inkopen - jaarlijks een duurzaamheidsrapport opmaken Duurzaamheidsverslaggeving houdt in dat de leverancier de milieu-impact meet en publiceert, en verantwoording aflegt aan interne en externe belanghebbenden over de prestaties inzake het realiseren van de doelstelling van duurzame ontwikkeling. Meer info vindt u in bijlage. Het CSR rapport van KBC kunt u op de website raadplegen. - charters, conventies of verklaringen m.b.t. duurzaamheid onderschreven of ondertekend hebben - beschikken over een ISO-certificaat, of over ratings van een extern onderzoeksbureau.

Bijlagen Overzicht van de bijlagen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Duurzaamheidsbeleid t.o.v. leveranciers (BDC nr. 127 dd. 19/6/2007) Duurzaamheidsvereisten voor leveranciers (voor akkoord te ondertekenen verklaring) 10 universele principes van de VN Global Compact Universele Verklaring van de Rechten van Mens De acht Fundamentele Conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie ((IAO) Europese Conventie voor de Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden Toelichting ‘Beste Beschikbare Technieken’ Toelichting milieubeleidsverklaring Toelichting milieu-impact Toelichting milieuzorgsysteem Mensenrechtenverklaring van KBC Werknemersbeleid van KBC Beleidsverklaring van KBC met betrekking tot omkoping Antiwitwasverklaring van KBC Milieubeleidsverklaring van KBC CSR rapport van KBC.

Bijlage 1:

Duurzaamheidsbeleid van KBC t.o.v. leveranciers Deze beleidsverklaring van KBC die aan de basis ligt van de aanpak t.o.v. leveranciers is te raadplegen op de website van KBC > duurzaam ondernemen > onze principes en beleid.

Bijlage 2:

Voor akkoord te ondertekenen verklaring De verklaring die door de leveranciers van de KBC-Groep ondertekend moet worden ter bevestiging van hun engagement inzake duurzaam ondernemen, vindt u hierna: verklaring ‘duurzaamheidsvereisten voor leveranciers van KBC’.

Bijlage 3:

De 10 universele principes van het VN Global Compact Mensenrechten Principe 1: Bedrijven dienen binnen de grenzen van hun invloedssfeer de internationaal uitgevaardigde mensenrechten te verdedigen en te eerbiedigen. Principe 2: Bedrijven moeten zich ervan vergewissen dat zij niet medeplichtig worden aan schendingen van de mensenrechten. Arbeidsnormen Principe 3: Bedrijven dienen de vrijheid van vereniging en de effectieve erkenning van het recht op collectieve onderhandelingen te handhaven. Principe 4: Bedrijven dienen iedere vorm van verplichte en gedwongen arbeid uit te bannen. Principe 5: Bedrijven dienen de effectieve afschaffing van kinderarbeid te handhaven. Principe 6: Bedrijven dienen discriminatie in arbeid en beroep te bestrijden. Milieu Principe 7: Bedrijven dienen een voorzichtige aanpak van milieu-uitdagingen te ondersteunen. Principe 8: Bedrijven dienen initiatieven te ondernemen om een groter milieubesef te bevorderen. Principe 9: Bedrijven moeten de ontwikkeling en de verspreiding van milieuvriendelijke technologieën stimuleren. Corruptiebestrijding Principe 10: Bedrijven moeten iedere vorm van corruptie tegengaan, inclusief afpersing en omkoping. Meer info over het engagement van KBC: onderschrijving door KBC van VN Global Compact. Meer info over de 10 universele principes vindt u op volgende pagina van de United Nations (in het Engels): About the Global Compact.

Bijlage 4:

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

De volledige tekst in het Nederlands kan u hier raadplegen: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Bijlage 5:

8 Fundamentele Conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie De Internationale ArbeidsOrganisatie (IAO) beschouwt acht conventies als fundamenteel m.b.t. de rechten van werknemers: 1. Conventie n° 29 – Conventie over de dwangarbeid, 1930; 2. Conventie n° 87 – Conventie over de syndicale vrijheid en de bescherming van de syndicale rechten, 1948; 3. Conventie n° 98 – Conventie over de vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen, 1949; 4. Conventie n° 100 – Conventie over gelijkheid van verloning, 1951; 5. Conventie n° 105 – Conventie over de afschaffing van de dwangarbeid, 1957; 6. Conventie n° 111 – Conventie over de discriminatie (tewerkstelling en beroep), 1958; 7. Conventie n° 138 – Conventie over de minimum leeftijd, 1973; 8. Conventie n° 182 – Conventie over de ergste vormen van kinderarbeid, 1999. Voor de volledige tekst van de conventies (in het Engels), zie de website van de IAO.

Deze acht basisconventies komen neer op volgende vier internationale arbeidsstandaarden: 1.

Overal hebben werknemers het recht om zich te organiseren in vakverenigingen en om de arbeidsvoorwaarden collectief te onderhandelen.

2.

Werknemers dienen vrij te zijn van elke vorm van gedwongen arbeid zoals slavernij, lijfeigenschap, verplichte tewerkstelling binnen programma’s van politieke heropvoeding of schuldaflossing.

3.

Kinderen, personen minder dan vijftien jaar of zoals in de nationale wetgeving bepaald, moeten niet werken, zodanig dat ze een opleiding kunnen genieten en zich vrij kunnen ontwikkelen.

4.

Discriminatie op grond van geslacht, ras, nationaliteit, religie, politieke overtuiging of sociale herkomst wordt uitgebannen, net als discriminatie in verloning op basis van geslacht.

Bijlage 6:

Europese Conventie voor de Bescherming van de Rechten van de Mens

De volledige titel luidt: Europese Conventie voor de Bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden. Voor de volledige tekst, samen met de aanvullende protocollen, verwijzen we naar de website van de Raad van Europa.

Bijlage 7:

Beste Beschikbare Technieken Het begrip "Beste Beschikbare Technieken", afgekort BBT, kan worden gedefinieerd als: “het meest doeltreffende en geavanceerde ontwikkelingsstadium van de activiteiten en exploitatiemethoden, waarbij de praktische bruikbaarheid van speciale technieken om in beginsel het uitgangspunt voor de emissiegrenswaarden te vormen is aangetoond, met het doel emissies en effecten op het milieu in zijn geheel te voorkomen of, wanneer dat niet mogelijk blijkt, algemeen te beperken”. a) "Beste" betekent "beste voor het milieu als geheel", waarbij het effect van de beschouwde techniek op de verschillende milieucompartimenten (lucht, water, bodem, afval) wordt afgewogen; b) "Beschikbare" duidt op het feit dat het hier gaat over iets dat op de markt verkrijgbaar en redelijk in kostprijs is. Het zijn dus technieken die niet meer in een experimenteel stadium zijn, maar effectief hun waarde in de bedrijfspraktijk bewezen hebben. De kostprijs wordt redelijk geacht indien deze haalbaar is voor een ‘gemiddeld’ bedrijf uit de beschouwde sector én niet buiten verhouding is tegenover het behaalde milieuresultaat; c) "Technieken" zijn technologieën én organisatorische maatregelen. Ze hebben zowel te maken met procesaanpassingen, het gebruik van minder vervuilende grondstoffen, als met goede bedrijfspraktijken.

Bijlage 8:

Toelichting Milieubeleidsverklaring + voorbeeld In een milieubeleidverklaring expliciteert een bedrijf zijn houding ten opzichte van milieu, zijn intenties, zijn aanpak en eventueel / indien mogelijk concrete engagementen. Een milieubeleidverklaring heeft drie functies: 1) het legt de belangrijkste thema’s vast voor de organisatie; 2) het zet de acties uit die genomen zullen worden om deze thema’s te beheersen; 3) het verzekert dat de organisatie initiatieven zal nemen om haar milieusituatie te meten en te verbeteren. Als we het beleid opdelen in een strategisch, tactisch en operationeel niveau, moet in een milieubeleidverklaring zeker het strategische, maar ook het tactische vermeld worden. Indien mogelijk en gewenst worden ook operationele elementen vermeld. Eenvoudiger gesteld: in een milieubeleidverklaring wordt antwoord gegeven op de volgende vragen: - Hoe belangrijk vinden we milieuzorg? - Waar willen we naartoe met milieuzorg in ons bedrijf? Wat willen we bereiken? - Hoe gaan we dat bereiken? Eventueel kunnen nog een aantal andere zaken vermeld worden: - Eventuele afbakening - Eventuele interne organisatie (milieuexpert, speciale opdracht voor…, …) Een aantal aanbevelingen: - de milieubeleidverklaring start best met een summiere beschrijving van de kernactiviteiten - een milieubeleidverklaring wordt door het management ondertekend en aan de medewerkers van het bedrijf bezorgd; als het bedrijf een website heeft wordt de beleidsverklaring daarop gepubliceerd. - Volgende elementen worden best steeds opgenomen: o De wil om te voldoen aan alle wetten en regelgevingen o De wil om het steeds beter te doen: continue verbetering. Tot slot een aantal te vermijden kenmerken: - niet realistische doelstellingen en acties - te vage doelstellingen en acties - een te lange beleidsverklaring - bedrijfsjargon en –afkortingen - negatieve formuleringen (we zullen niet…).

Zie hierna een mogelijk sjabloon als voorbeeld:

Voorbeeld milieubeleidsverklaring: Beleidsprincipes (strategisch) De bescherming van het milieu waarin we leven en werken maakt deel uit van de basiswaarden van ons bedrijf X. Wij menen dat milieuzorg vanzelfsprekend is in een goed bedrijfsbeleid. Aangezien ons bedrijf gelegen is te , en actief is in de ….sector, verdienen de milieuaspecten energie / transport / papierverbuik / waterverbruik / afval / luchtvervuiling … onze bijzondere aandacht. Doelstellingen (taktisch) Bijgevolg verbindt onze onderneming X er zich toe neemt (voorbeelden): - om alle milieuwetgevingen en regelgevingen na leven - om luchtvervuiling , land- en waterbezoedeling maximaal te verminderen en waar mogelijk te vermijden - om alle werknemers te informeren en te stimuleren om maximaal rekening te houden met het milieu bij al hun activiteiten - om verspilling tot een minimum te beperken en het efficiënte gebruik van materialen en middelen te optimaliseren - om het energieverbruik te verminderen door een beter energiebeheer, door stimulering van gedragsveranderingen en technische maatregelen. - om de cliënten steeds te informeren omtrent de mogelijkheden tot … - om ons afval te verminderen - om ons resterend afval op een verantwoorde manier te beheren en te verwijderen - om onze milieuprestaties op te volgen en daarover jaarlijks te rapporteren naar de medewerkers en op onze website - om onze milieuprestaties voortdurend te verbeteren - om in het productieproces maximaal gebruik te maken van recycleerbare materialen - om een duurzaam inkoopgedrag te ontwikkelen - om jaarlijks een milieuactieplan op te stellen. Concrete engagementen. Meer specifiek willen wij (voorbeelden): - tegen … een werkgroep interne milieuzorg oprichten - tegen … een interne milieucoördinator aanduiden - alle gebouwen tegen … voorzien van de nodige uitrusting zodat afval kan gesorteerd worden met het oog op maximale recyclage; - tegen … een regenwaterput installeren om minimaal leidingwater te gebruiken - ons energieverbruik verminderen met 10% tegen …. - ten laatste tegen …. overgaan naar 100% groene energie - een vermindering van het energieverbruik met 10% binnen het jaar - onze kantoorruimten voorzien van hoogrendementsglas - ….

Deze beleidsverklaring zal regelmatig worden herzien en zonodig bijgewerkt. Het directieteam ondertekent deze beleidsverklaring en stelt alles in het werk voor de toepassing ervan.

Bijlage 9:

Beknopte toelichting specifieke punten milieu-impact Hier worden die punten opgenomen die gemeten kunnen worden, waaromtrent een actieplan kan opgesteld worden, en waarover periodiek gerapporteerd kan worden. a. gebruik grondstoffen De leverancier kan steeds van zijn producten een overzicht geven van alle gebruikte grondstoffen en verbindingsmaterialen. De leverancier zoekt steeds naar het milieuvriendelijkste alternatief. Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume - Percentage van de gebruikte materialen dat afkomstig is uit gerecycleerde materialen. b. energieverbruik Het is van belang om het energieverbruik zo veel mogelijk te reduceren, en zo veel mogelijk gebruik te maken van milieuvriendelijke (groene) energie. Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Totaal energieverbruik - Afkomst van de energie en procentuele verdeling over de verschillende bronnen (elektriciteit, waaronder groene energie, fossiele brandstoffen, …) - Impact op energieverbruik door besparingen en efficiëntieverbeteringen. - Initiatieven ten behoeve van energie-efficiënte of op duurzame energie gebaseerde producten en diensten, evenals verlagingen van het energieverbruik als resultaat van deze initiatieven - Initiatieven ter verlaging van het indirecte energieverbruik en reeds gerealiseerde verlaging. c. waterverbruik Het is van belang om het waterverbruik zo veel mogelijk te reduceren, en zo veel mogelijk regenwater of eerder zelf gebruikt water te hergebruiken. Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Totale waterverbruik - Verdeling over de verschillende bronnen (leidingwater, regenwater, ….) - Percentage en totaal volume van hergebruikt water - Initiatieven om het waterverbruik te beperken.

d. papierverbruik Er moet geprobeerd worden om het papierverbruik maximaal te beperken. Bovendien is het aangewezen om waar mogelijk gerecycleerd papier te gebruiken, of papier uit verantwoord beheerde bossen (met FSClabel). Papier dat met chloor gebleekt is, is alleszins uit den boze. Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Totaal aantal kilo papierverbruik - Aantal kilo papier met vezels afkomstig uit duurzaam beheerde bossen - Aantal kilo gerecycleerd papier - Aantal kilo chloorgebleekt papier - Initiatieven om het papierverbruik te beperken.

e. afvalstoffen De leverancier confirmeert zich aan regelgeving inzake afvalbeheer. Daarnaast investeert de leverancier in middelen om afval te beperken en in middelen om hergebruik en recyclage te bevorderen. Bovendien wordt informatie bijgehouden over het afvalbeheer (aantal ton afval, wijze van verwerking, recyclage, …) Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode - Gewicht van getransporteerd, geïmporteerd, geëxporteerd of verwerkt afval dat als gevaarlijk geldt op grond van bijlage I, II, III en VIII van de Conventie van Bazel en het percentage afval dat internationaal is getransporteerd - Percentage van het afval dat gerecycleerd wordt - Initiatieven om afval te verminderen.

f. luchtemissies en afvalwater Het is zeker van belang om CO2-uitstoot maximaal te beperken; maar ook andere uitstoot die water en bodem kan verontreinigen, moet vermeden worden. Afvalwater moet gescheiden worden van niet-bevuild water. Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen in ton - Initiatieven ter verlaging van de emissie van broeikasgassen en gerealiseerde verlagingen - Emissie van ozonafbrekende stoffen naar gewicht - Totale waterafvoer naar kwaliteit en bestemming - Totaal aantal en volume van significante lozingen - Initiatieven om afvalwater te verminderen.

g. transport Conventioneel transport is zeer belastend voor het milieu en voor de maatschappij. Het is van belang dat de leverancier/aannemer inspanningen doet om het aantal kilometer transport te beperken. Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Het totaal aan personentransport en goederentransport in ‘000 km, en onderverdeeld naar transportwijze (auto, trein, vliegtuig, schip, fiets, …) - Initiatieven die genomen worden om het aantal kilometer te verminderen, of om over te gaan van belastende naar minder belastende manieren van transport.

h- productontwikkeling Bij productontwikkeling wordt steeds gekozen voor productiewijzen of grondstoffen die de negatieve milieueffecten verminderen of opheffen. Mogelijke kerncijfers en te rapporteren punten: - Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen van producten en diensten en de omvang van deze compensatie - Initiatieven om de herbruikbaarheid van de producten te verhogen.

i - algemeen Tot slot kan het verhelderend zijn om een algemeen overzicht op te leveren van alle uitgaven aan en investeringen in milieubescherming.

Bijlage 10:

Toelichting Milieuzorgsysteem Een milieuzorgsysteem (mzs) is een formele benadering om die activiteiten, producten en diensten te beheersen die een invloed hebben of kunnen hebben op het leefmilieu. Een mzs kan nuttig zijn om acties en middelen prioriteit te geven, de doeltreffendheid te verhogen, kosten te verminderen en tot een meer gefundeerde besluitvorming te komen. Een andere definitie: «Het gedeelte van het algemene beheersysteem dat de organisatiestructuur, planning, verantwoordelijkheden, praktijken, procedures, processen en middelen omvat die nodig zijn voor het ontwikkelen, uitvoeren, bereiken, herzien en behouden van het milieubeleid» (Verordening (EG) nr. 761/2001 van het Europees Parlement en de Raad van 19 maart 2001 inzake de vrijwillige deelneming van organisaties aan een communautair milieubeheer en milieuauditsysteem (EMAS)). In EMAS (EC, 2001) staan milieuzorgsystemen gedefinieerd als «het gedeelte van het algemene beheersysteem dat de organisatiestructuur, planning, verantwoordelijkheden, praktijken, procedures, processen en middelen omvat die nodig zijn voor het ontwikkelen, uitvoeren, bereiken, herzien en behouden van het milieubeleid». Met haar boek “Gids voor een efficiënt milieuzorgsysteem” heeft Dr. Hildegard Deweerdt een begrijpelijke gids opgesteld voor de invoering van een milieuzorgsysteem. Het boek kan gebruikt worden door iedereen: van managers van grote productiebedrijven tot eenmanszaken in de dienstensector en alle variaties daartussen. (Deweerdt, H., Gids voor een efficiënt milieuzorgsysteem, Kluwer, oktober 2004, 299 pag). Meer info over dit werk vindt u op de website van Kluwer.

Verder verwijzen we ook graag naar een informatieve site over het ISO14001-systeem.

Bijlagen 11 tot 15:

Beleidsverklaringen van KBC 11. 12. 13. 14. 15.

Mensenrechtenverklaring van KBC Werknemersbeleid van KBC Beleidsverklaring van KBC met betrekking tot omkoping Antiwitwasverklaring van KBC Milieubeleidsverklaring van KBC

Deze beleidsverklaringen van KBC zijn –naast andere - te raadplegen op de website van KBC > duurzaam ondernemen > pagina: onze principes en beleid.

Bijlage 16:

CSR rapport van KBC

Het CSR rapport van KBC is te raadplegen op de website van KBC > duurzaam ondernemen > pagina duurzaamheidsrapport.