Duurzaam op pad door het Drents-Friese Wold

Nationaal Park Drents-Friese Wold

Dit informatiebulletin is een uitgave van Nationaal Park Drents-Friese Wold en verschijnt twee maal per jaar.

b l a d w ij z e r

Jaargang 11 nummer 1 - 2007

Aandacht voor de recreatieroutes door het nationaal park foto: Saxifraga, Piet Munsterman

Duurzaam op pad door het Drents-Friese Wold Biomassa

4

Excursie

5

Hoogersmilde

7

Agenda

8

In 2006 heeft Buro Vijn in opdracht van het Overleg­ orgaan een rapport geschreven over de recreatieroutes in het Drents-Friese Wold. Over dit rapport is al heel wat gesproken en geschreven. In dit artikel kunt u lezen wat de achtergronden zijn en wat momenteel de stand van zaken is. Zonering Al eerder was er in het Beheer- en Inrichtingsplan een kaart met de zonering van de recreatie opgenomen. De gedachte hier achter is dat het voor de natuur goed is om de kern van het park zo rustig mogelijk te houden. Bovendien is dat ook prettig voor

recreanten die van rust houden. In de randzone van het park is meer ruimte voor natuurvriendelijke vormen van recreatie zoals fietsen, wandelen, paardrijden en dergelijke. Om de recreatiezonering goed te regelen moet je eerst weten welke paden en routes er eigenlijk allemaal zijn en of die routes passen

in de zoneringgedachte. Dat heeft Buro Vijn haarfijn uit­gezocht. Een ander aspect dat het noodzakelijk maakte de recreatieroutes eens tegen het licht te houden is de Natuurbeschermingswet. Op grond van Europese regels is het nationaal park aangewezen als een speciaal beschermd gebied vanwege bijzondere vogels, planten en natuurtypen die er voorkomen. Denk aan wespendief, zwarte specht, tapuit, valkruid en vochtige heidevelden. Nederland heeft de plicht die soorten en gebieden in stand te houden. Intensieve recreatie kan dat streven in gevaar brengen. Ook daarom wilde het Overlegorgaan weten of er maatregelen nodig zijn om aan de Europese eisen te voldoen waardoor de natuur in het park duurzaam in de benen blijft. Blijvend toegankelijk In het rapport is rekening gehouden met de ontwikkeling van de natuur op basis van de plannen die al uit­gevoerd zijn, zoals in de Hertenkamp, Oude Willem en Aekingerzand, en op plannen die nog in uitvoering zijn of komen. Een voorbeeld is de omvorming van productiebos naar natuurbos. Bovendien heeft Buro Vijn rekening gehouden met de soorten en natuurtypen die in het park voorkomen en die door Europa worden beschermd. Die gegevens zijn afgezet tegen het padennetwerk en recreatieroutes. Deze analyse leverde 36 voorstellen op om routes en paden aan te passen of andere maatregelen te nemen. Voorop blijft staan dat het park toegankelijk blijft. Natuurvriendelijke recreatie blijft één van de doel­stellingen van het nationaal park. Er komt geen hek omheen. Nu niet en ook later niet. Integendeel; het Overlegorgaan, de gemeenten en de beheerders hebben de laatste jaren juist veel maatregelen uitgevoerd die de toegankelijkheid en de beleving van het park vergroten. Ook staan in het plan van Buro Vijn maatregelen die het aanbod van de recreatieve voorzieningen vergroten of verbeteren. De maatregelen uit het rapport bestaan uit: het creëren van een hoofdstructuur van brede, goed verharde fietspaden het laten vervallen of verplaatsen van sommige markeringen van wandel- en fietsroutes het creëren van nieuwe routes op plaatsen waar de natuur dat kan verdragen het veiliger maken van het oversteken over de N381 het afsluiten van enkele (openbare) zandwegen (voor gemotoriseerd verkeer)

• • • • •

• het verplaatsen van de uitkijktoren in het Aekingerzand • en het verplaatsen en samenvoegen van parkeer­ mogelijk­heden

Advies Het rapport is besproken in het Overlegorgaan. Deze heeft op zijn beurt aan de werkgroep Beheer en Onderzoek gevraagd de maatregelen te analyseren, deze met de streek te bespreken en een onderbouwd advies aan het Overlegorgaan te geven. Inmiddels is gebleken dat de meeste maatregelen geen probleem vormen. Een paar verdienen echter een verdere uitwerking. Enkele voorbeelden zijn: Een klankbordgroep zal het verplaatsen van de uitkijktoren begeleiden en samen met Staatsbosbeheer een goede plek uitzoeken met zicht rondom, zonder dat de toren een bron van onrust voor vogels gaat vormen Het idee om het fietspad over het Doldersummerveld te verplaatsen komt voort uit de te verwachten eisen die het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit stelt op basis van Europese regels. Het Overlegorgaan vindt dat dit ministerie, indien noodzakelijk, te zijner tijd zelf voor dit heikele punt een oplossing moet zoeken Het vervallen van enkele gemarkeerde routes houdt niet in dat deze paden verdwijnen. Bezoekers kunnen ze blijven gebruiken. Grote stromen toeristen die onbekend zijn in het gebied zullen de paden echter mijden. Bovendien komen er elders een paar gemarkeerde routes bij Voor ouderen en mindervaliden zoekt het park naar een systeem waarbij deze groep over enkele zandwegen mag blijven rijden, zodat zij niet verstoken zijn van een bezoek aan het park.

•

•

•

•

U blijft welkom Het Drents-Friese Wold blijft een gebied waar het heerlijk recreëren is in de natuur. In de kern zal de rust toenemen. Dat komt de natuur ten goede. In de rand­gebieden en delen van het bos kunnen recreanten hun hart ophalen op fietspaden en wandelroutes. In de afgelopen 10 jaar zijn er veel voorzieningen en ­activiteiten bijgekomen, zoals het Familiepad, de aardewandelingen, de Drents-Friese Wold-fiets- en wandelroutes en het Speelbos. Het Overlegorgaan en de beheerders blijven bezig om de kwaliteit van de paden en andere voorzieningen te verbeteren of te handhaven, zonder dat de natuur er schade van ondervindt. U blijft meer dan welkom in één van de mooiste natuurgebieden van Nederland.

Wat is er sinds de oprichting van het park allemaal bijgekomen? - aanleg familiepad - verbetering fietspad Aekingerzand - verbeteren fietspad Hoekenbrink - verbeteren fietspad Bosweg - vernieuwing Huenderweg - verbetering ruiterpaden achter Midzomer - betonfietspad langs een deel van de Huenderweg - aardewandelingen - atb routes - fietskaart - wandelkaart - langlaufloipes bij sneeuw - 3 ruiter/menroutes - Nordic walkingroutes - bosbus - bezoekerscentrum - VVV informatiecentrum - uitkijktoren Aekingerzand - uitkijktoren Doldersummerveld - herinrichting schaapskooi - informatiezuilen - speelbos - grondwatermeters - paardenrustplaatsen - naamborden in Berkenheuvel - verbeterde entree Hoogersmilde - nieuwe wandelroute rond Vrije Vogel - nieuwe wandelroute rond Zorgvlied (2 nog in uitvoering) - verbetering parkeerplaats Witte Bergen Wat komt er nog bij? - kwaliteit en variatie wandelroutes verbeteren - nieuwe rondgaande ruiterroutes nabij Aekingerzand - nieuw startpunt ruiter- en menroutes Hoogersmilde - veiliger oversteek Bosweg Diever voor ruiters - veiliger oversteek N-381

Presentatie nieuwe fietsroute Op 21 april 2007 presenteert het Nationaal Park Drents-Friese Wold een nieuwe fietsroute in het bezoekers­ centrum als een eerbetoon aan de bekende beeldend kunstenaar Sierd Geertsma (1896 – 1985). De 35 km lange route voert door een afwisselend landschap en toont de plaatsen waar Geertsma inspiratie opdeed voor een deel van zijn omvangrijke oeuvre. In het werk van Sierd Geertsma - geboren en getogen in Appelscha – komen drie aspecten steeds naar voren: zijn liefde voor de natuur, zijn verbondenheid met zijn geboortestreek en zijn grote maatschappelijke betrokkenheid. Samenwerking Sierd Geertsma werd geboren met een lichamelijke beperking: hij had aan beide handen slechts een vinger. Dit heeft hem niet weerhouden om een zo normaal mogelijk leven te leiden. In 1913 kon Sierd gaan studeren aan de Kunstacademie in Groningen. Hij werkte aanvankelijk in het reclamevak, maar in 1923 vestigde hij zich als kunstschilder in Appelscha. Hij werkte in zijn ouderlijk huis aan de Vaart, later betrok hij een huis met atelier aan de Bruggelaan. De fraai vormgegeven routebeschrijving is het resultaat van de samenwerking tussen het bezoekerscentrum Drents-Friese Wold, de Stichting Sierd Geertsma en museum Smallingerland te Drachten, waar een groot deel van het oeuvre van Geertsma in collectie is.

De fietsroute voert u langs het Fochteloërveen

Overbodig takhout naar energiecentrales

Bos, bron van groene energie In het Drents-Friese Wold oogst Staatsbosbeheer bomen en struiken tijdens de normale dunningen (zie Werk in uitvoering). Bij deze oogst sorteert de beheerder zoveel mogelijk hout uit dat naar de zagerijen, vezelplaat- of papierfabrieken gaat. Dit noemen we het ‘sortiment’. In het bos laten we het tak- en tophout doorgaans liggen als voedsel voor de bodem en als leefmilieu voor flora en fauna. Maar dit hout kan ook een andere toepassing krijgen, namelijk als biomassa voor energiecentrales.

foto’s: Toop Tiemens

Chips Het tak- en tophout wordt met een ‘uitrijkar’ verzameld, naar een goed berijdbare weg gereden en daar op grote stapels gezet. Als het tak- en tophout een aantal weken of maanden gedroogd is wordt het met een ‘chipper’ versnipperd en naar een biomassacentrale gebracht. De centrale verbrandt de snippers om elektriciteit of warm water voor de stadsverwarming te genereren. Soms wordt er in het veld ‘gesnipperd’ en gaan

Nieuws uit het Overlegorgaan In 2001 heeft het Overlegorgaan ingestemd met medefinanciering van de schaapskudde van het Wapser- en Doldersummerveld voor een periode van vijf jaar. In die tijd moest de kudde geleidelijk aan op eigen, financiële benen komen te staan. Dat bleek moeilijker dan gedacht. Daarom heeft het Drentse Landschap aan het Overlegorgaan gevraagd om de kudde voorlopig te blijven steunen. Op de vergadering van 2 februari heeft het Overlegorgaan er mee ingestemd om de kudde wederom voor een periode van 7 jaar te steunen. Jaarlijks is er € 25.000 beschikbaar. De kudde is inmiddels niet meer weg te denken uit het landschap. De schapen zijn goede ambassadeurs voor het natuurbeheer in het park. Dat zal de komende 7 jaar in ieder geval ook zo blijven.

de chips direct naar de centrale. Af en toe gooit de beheerder de chips op een bult in een speciaal depot. Daar kunnen ze nog wat drogen voordat ze afgeleverd naar de fabriek gaan. CO2-neutraal Het leveren van chips als biomassa voor energie­centrales zal in de toekomst steeds belangrijker worden. Door het opraken van olie en gas is het noodzakelijk om op andere manieren energie op te wekken. Het verbranden van tak- en tophout heeft daarbij het grote voordeel dat het nagenoeg CO2-neutraal is. CO2 is een gas dat mede verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde. Tijdens zijn leven heeft de boom voor zijn groei CO2 opgenomen uit de lucht om zichzelf zo van bouwstoffen te voorzien. Deze CO2 komt weliswaar bij de verbranding weer vrij, maar is dus in de voorgaande jaren eerst opgenomen. Dit in tegenstelling tot verbranding van olie, gas en kolen. De verbranding daarvan levert extra CO2 op in de atmosfeer. Twee kanten Staatsbosbeheer levert momenteel biomassa aan de energiecentrales van Essent in Cuijk en van Nuon in Lelystad. De eerste is een elektriciteitscentrale, de tweede is een zogenaamde ‘warmtekrachtcentrale’. Een warmtekrachtcentrale produceert warmte voor bijvoorbeeld een stadswijk. De energie die overblijft, gebruikt de centrale om elektriciteit op te wekken. Steeds meer kleinere bedrijven of instellingen plaatsen kachels die ook op chips kunnen branden. Ook hier levert Staatsbosbeheer chips aan. Zo draagt deze beheerder zijn steentje bij aan de opwekking van groene energie, terwijl de opbrengsten een deel van het beheer dekken. Het mes snijdt dus aan twee kanten.

Shakespearetheater

Speciaal voor U! Excursie in de Hertenkamp op 1 september Omwonenden op pad met de inventarisatiewerkgroep van het nationaal park. U kunt op 1 september a.s. op pad met deskundige vrijwilligers van de inventarisatie­werkgroep van het nationaal park om met eigen ogen te zien hoe de Hertenkamp zich ontwikkelt. Dit gebied is enkele jaren geleden opnieuw ingericht, gelijktijdig met de Huenderweg. Weides en akkers zijn gedeeltelijk afgegraven en er zijn verhogingen, poelen en slenken aangelegd. Uitgangspunt was het landschap vóór de ontginning tot akkers en weides. De Vledder Aa is weer aan het slingeren en de vloeivelden zijn weer in ere hersteld. Het gebied ontwikkelt zich nu onder invloed van grazende dieren en zonder andere menselijke beïnvloeding. Het gevolg is een spontane plantengroei. Dieren vestigen zich op een manier zoals de natuur dat zelf bepaalt.

Opgewaaid stof Het is heel boeiend de ontwikkelingen die zich voordoen te volgen en vast te leggen. Een speciaal voor dit gebied opgerichte werkgroep volgt deze ontwikkelingen op de voet. Omdat de herinrichting zowel letterlijk als figuurlijk veel stof heeft doen opwaaien, is in het Overlegorgaan afgesproken dat omwonenden regelmatig mee op excursie kunnen om hen op de hoogte te stellen en te houden van de ontwikkelingen in het veld. De eerste excursie is op 1 september a.s. Vertrekpunt is het informatie­ paneel in Wateren, bij de ingang van de Hertenkamp. Vertrektijd: 10.00 uur. Aanmelden is noodzakelijk (bezoekerscentrum: 0516-464020). U bent van harte uitgenodigd! Inventarisatiewerkgroep Nationaal Park Drents-Friese Wold De werkgroep bestaat uit een aantal enthousiaste mensen die in en om het nationaal park wonen. De club werkt in opdracht van het Overlegorgaan. Medewerkers van de beheerders en het IVN begeleiden de vrijwilligers. De leden van de werkgroep gaan geregeld het veld in om veranderingen op te merken en vast te leggen. Zij beperken zich niet alleen tot de Hertenkamp, maar nemen ook de beekdalflanken langs de bovenloop van de Vledder Aa in de terreinen van Staatsbosbeheer voor hun rekening. Wilt u meer weten over de werkzaamheden van deze werkgroep of heeft u belangstelling om ook mee te doen, ga dan mee op 1 september. Voor meer informatie en opgave: 0516 46 40 29 of via e-mail: [email protected]

“Een unieke situatie”, zo beschrijft het waterschap Reest en Wieden de toestemming aan het Shakespearetheater in het Drentse Diever om ongeveer 33 boomstammen in de Vledder Aa in het water te laten gooien. Op 15 februari zijn de bomen te water gelaten. Over een jaar worden de bomen weer opgevist en na droging tot banken verzaagd. De 33 boomstammen zijn met staaldraden aan elkaar gebonden en zijn aan palen op de wal bevestigd. Zo worden de stuwen in de Vledder Aa niet beschadigd.

foto: André Donker

Diever gooit banken in de sloot Wateren Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Drentse Landschap hebben de afgelopen tijd flink hun best gedaan om bomen uit het Drents-Friese Wold te zagen. Deze bomen moeten over een jaar door houtzagerij Talen uit Staphorst tot piekfijne banken worden gezaagd. Omdat deze banken een lange levensduur moeten hebben worden de bomen eerst ‘gewaterd’. Dit houdt in dat ze een tijd in het water worden gelegd waardoor alle sappen eruit trekken. Houtetende insecten en bacteriën zijn het juist om deze sappige voedingsstoffen te doen. Zonder deze zoete sappen, hebben de insecten niets te vreten en gaan de banken langer mee.

Partner in het park Het Blauwe Meer, waar de bomen in eerste instantie in zouden gaan, bleek niet geschikt omdat het vrijwel onmogelijk was de bomen aan de oever te verankeren. De Vledder Aa bij Wapse bleek een geschikt alternatief. De kanten zijn daar namelijk stevig. De Vledder Aa ter hoogte van Wapse speelt op dit moment geen grote rol in de waterafvoer van Smilde en omstreken. Waterschap Reest en Wieden werkte graag mee, ook omdat ze een partner is van het Drents-Friese Wold. Het waterschap benadrukt wel dat het hier om een unieke situatie gaat, en geen precedenten wil scheppen.

Werk in uitvoering

➌

Dunningswerkzaamheden ➊ Staatsbosbeheer heeft tussen de beide Boswegen van Hoogersmilde en Diever dunningswerkzaamheden verricht. Na 4 jaar wordt opnieuw bekeken of in dit deel van het bos weer wat aan onderhoud moet gebeuren. Om meer variatie in het bos te krijgen zijn er naast de dunningen ook op diverse plaatsen open plekken ­gecreëerd.

Stabielere waterstand in het Groote Veen ➋ In het Groote Veen is opslag van jonge bomen aan de westkant verwijderd en zal nog een stuk worden geplagd. Hierdoor komt er meer water beschikbaar voor het Groote Veen. Dit levert een hogere- en stabielere waterstand op, goed voor zeldzame veenmossen en planten. Het leefgebied voor adder, ringslang en levendbarende hagedis zal sterk verbeteren.

foto: Monique Pas

Meer werkzaamheden ➍ In de Kraaiheidepollen zijn een aantal bomen geveld om de openheid en de ­vitaliteit van het heideterrein te versterken. ➎ In de Lange Poel is een rand bos geveld om de verdroging van het aanliggende terrein te bestrijden en het open karakter van dit natuur­ gebied te versterken. ➏ In vak 259 en 253 bij de Appelschaseweg zal het heidedeel groter worden doordat de bosrand deels verdwijnt. Het vergroten van deze open ruimte geeft boomleeuwerik en tapuit meer mogelijkheden om er te broeden. ➐ In de omgeving van de Stoevert zijn sloten gedempt en is opslag verwijderd. De sloten zijn gedempt om het water langer in het gebied te houden. Prima voor adder, ringslang en kikkers.

Nieuwe wandelroutes De Vereniging Dorpsbelangen in Hoogersmilde is bezig in de bossen van Staatsbosbeheer een nieuwe wandelroute voor te bereiden. De route wordt aangeduid door paaltjes met gekleurde bordjes en heeft twee startpunten: één in het dorp Hoogersmilde en één aan de Bosweg bij de toegangspoort van het nationaal park. Er zijn twee afstanden van 16 en 8 kilometer. Dorpsbelangen Zorgvlied e.o. heeft in samen­werking met Staatsbosbeheer, Het Drentse Landschap en Hoeve Bosschoord twee nieuwe routes uitgezet vanuit Zorgvlied. De routes zijn 6 en 9 kilometer lang en starten in het dorp Zorgvlied. Op verzoek van de eigenaar van Groeps­ accommodatie De Vrije Vogel heeft Staatsbosbeheer de ‘Elsloërveldwandeling’ aan de Kloosterweg tussen Elsloo en Appelscha weer in ere hersteld.

Schapen onder druk ➌ Normaal loopt de kudde van Doldersum met de herder over de heide. Hierdoor wordt de heide egaal afgevreten. Soms worden de schapen heel gericht ingezet. De schapen worden op een klein stuk heide gezet binnen een raster. De schapen blijven net zo lang binnen het raster tot de vegetatie in zijn geheel is weggevreten, tot op de kale bodem. Hierdoor ­krijgen plantensoorten, die houden van open en zeer kale bodem weer een kans te ­ontkiemen.

➍

Elsloërwandeling ➎ ➏

➋

Zorgvlied wandelingen ➐

• Hoogersmilde wandelingen

➌

➏

➊

Dagroutes voor ruiters en menners Voor ruiters en menners zijn in het gebied van Staatsbosbeheer drie dagroutes aangelegd. De routes zijn aangegeven door bordjes waarop een wiel in kleur staat afgebeeld. Vanuit het bezoekerscentrum Terwisscha start de rode route van 20 kilometer, vanuit Zorgvlied (bij Villa Nova) de blauwe van 18 kilometer terwijl de groene route van 17 kilometer vanuit Diever (hotel Walhof) start. De nieuwe routes hebben als voordeel dat men weer op het beginpunt terugkeert. De routes kunnen door zowel ruiters al menners worden gereden. Onderweg zijn drie paarden­rustplaatsen aangelegd om te pauzeren. De routekaart is verkrijgbaar bij de VVV’s en de bezoekerscentra in het NP.

hebben, maar uiteindelijk met elkaar willen werken aan één mooi gebied. Marieke hoopt dat dit ook voor de partijen in het Dwingelderveld en het Drents-Friese Wold geldt en wil hier graag een bijdrage aan leveren! Knelpunten voor dieren De gemeente Westerveld heeft samen met de Werkgroep Ringslangen Westerveld en de Grontmij een rapport uitgebracht, waarin 73 knelpunten zijn opgenomen. Deze knelpunten zijn probleemplekken waarbij fauna en verkeer elkaar behoorlijk in de weg zitten. Veel dieren vinden hier de dood. In dit rapport zijn ook oplossingen en de kosten daarvan opgenomen. De gemeente heeft de intentie uit­gesproken om al deze knelpunten op te lossen. Kent u ook een knelpunt in uw omgeving? Informeer dan bij de gemeente Westerveld (afdeling verkeer) of dit punt is opgenomen. U kunt ook een mail sturen aan het secretariaat van de werkgroep WRW (Diet Prinsen, [email protected]). foto: Monique Pas

Nieuwe coördinator Voorlichting & Educatie Marieke Molendijk is sinds 1 ­januari 2007 de nieuwe coördinator Voorlichting & Educatie voor de Nationale Parken Dwingelderveld en Drents-Friese Wold. De afgelopen maand heeft zij kennisgemaakt met de beheerders van de parken. Het is haar taak om de projecten die in het kader van Voorlichting en Educatie uitgevoerd worden, te coördineren. Daarnaast zal ze zich ook bezighouden met de communicatie rond het Beheer- en Inrichtingsplan (BIP) van het DrentsFriese Wold en de inrichting van het Noordenveld (Dwingelderveld). Marieke heeft in Groningen Commu­ nicatie­wetenschappen ­gestudeerd en werkte vervolgens tien jaar als communicatieadviseur, waarvan vijf jaar bij de provincie Drenthe. Hier heeft zij onder meer de ­communicatie rond het ­provinciaal omgevingsplan (POP) opgezet. Door dit project kreeg ze ervaring in het samenwerken met partijen die soms heel verschillende belangen

Realisering entree Hoogersmilde gestart • Aan de Bosweg in Hoogersmilde zijn werkzaamheden afgerond die vorm geven aan een poort van het Nationaal Park Drents-Friese Wold. De firma Oldenkamp uit Hoogersmilde heeft twee kruispunten aangepast en tien parkeerplaatsen aan het begin van het bosgebied aangelegd. De bestrating van de weg is aangepast om de snelheid van het verkeer af te remmen en om het binnengaan van het nationaal park op deze plaats beter te ervaren. Verder heeft de aannemer het betonfietspad aangepast om meer ruimte te krijgen en is de bebording gesaneerd en aangepast aan de nieuwe situatie. De picknickplaats is verlevendigd door het planten van extra fruitbomen. Leader (subsidie van de Europese Unie) subsidieerde het project, als onderdeel van een omvangrijker poortenplan rond het NP. De projectleiding was in handen van de Grontmij; het Recreatieschap Drenthe was opdrachtgever namens het nationaal park.

Veel soorten vogels broeden op de grond en zijn door de Europese Natura 2000 richtlijnen speciaal beschermd. Ze zijn kwetsbaar voor verstoring. Ook lammetjes moeten niet van hun moeder worden gescheiden door loslopende honden. Dat betekent voor Staatsbosbeheer extra zorg voor het bewaren van de rust in dit natuurgebied. Er zal dan ook onverwijld proces-verbaal worden opgemaakt als u het verbod op het los laten lopen van honden in het Aekingerzand overtreedt. Iedereen mag genieten, maar wel met respect voor de natuur. In de bos­gebieden van Staatsbosbeheer (globaal het bosgebied ten noorden van de weg DieverWateren-Zorgvlied) is loslopen toegestaan, mits de honden onder appèl gehouden worden. Staatsbosbeheer rekent er op dat de bezoekers zich gedragen zoals het een goede gast betaamt.

foto: Joop Tiemens

Honden aan de lijn in het Aekingerzand

Agenda

Werkboek fotografie

Voor meer informatie en opgave: Bezoekerscentrum Drents-Friese Wold (tel. 0516-464020)

De cursus die Nationaal Park Drents-Friese Wold organiseert op 26 mei ligt in het verlengde van het onlangs verschenen boek Natuurfotografie in de praktijk, Nederlandse landschappen. Dit prachtige boek geeft praktische tips bij het fotograferen van de meest uiteenlopende landschappen. Auteur Ruben Smit geeft bij elke foto duidelijk aan hoe de foto is opgebouwd, waar hij op lette en welke instellingen hij gebruikte. Bruikbare tips voor elke fotograaf die graag mooie landschapsfoto’s maakt. Het boek kost € 19,95 en is te koop in de boekhandel (ISBN 978 90 5210 676 2, Uitgeverij Tirion)

1 april – 31 juni Expositie “Bos vol spanning”. Hoe zien de bossen van Staatsbosbeheer er over 50 jaar uit? Zijn er dan nog genoeg bomen om ons van zuurstof te voorzien? Is er nog genoeg energie om de huizen warm te stoken? En, wat is biomassa? In het ‘Bos vol spanning’ komt u het allemaal te weten. De tentoonstelling bestaat uit twaalf losse bomen. Elke boom vertelt een stukje van het verhaal, visueel, auditief én interactief.

20 april Nieuwe folder: de Geertsma-fietsroute (zie het artikel in deze Bladwijzer)

26 mei Workshop natuurfotografie 10.00 – 16.00 uur kosten € 45,- ; inclusief koffie en lunch. In Nationaal Park Drents-Friese Wold zijn prachtige vergezichten te zien, maar ook kleine dingen die er om schreeuwen om op de foto gezet te worden. Natuurgids en fotograaf Meindert van Dijk gaat met u op pad en leert u beter fotograferen (www.meindertvandijkfotografie.nl). Opgave via het bezoekerscentrum.

3 juni Landelijke themadag nationale parken De hele dag staat in het teken van de biodiversiteit, de soortenrijkdom in het nationaal park. Een dag vol ­activiteiten met excursies en kraampjes. Zie ook www.nationaleparken.nl

1 september Excursie door de Hertenkamp, vanaf 10.00 uur (zie het artikel in deze Bladwijzer)

Nieuw: Zakgids roofvogels Wilt u komend voorjaar weten welke roofvogels u op wandel- en fietstochten door het ­nationaal park tegenkomt, kijk dan in de Zakgids roof­vogels. Dit handige boekje beschrijft alle roofvogels die in Europa broeden plus soorten die regelmatig worden waargenomen. Elke soort is zeer uitgebreid in beeld gebracht met gedetailleerde kleurenillustraties. Werkelijk een prachtig boek om in lezen en om bij je te hebben in het veld. ISBN 9052106401. Uitgeverij Tirion. Prijs: € 16.95

Ook het Lauwersmeer is een nationaal park

Adressen Bezoekerscentrum Appelscha Terwisscha 6a 8426 SJ Appelscha Telefoon: 0516-464020 E-mail: [email protected]

Informatiecentrum / VVV Diever Bosweg 2a, 7981 LE Diever Telefoon: 0521-591748 E-mail: [email protected]

Colofon Redactieadres Nationaal Park Drents-Friese Wold Redactie Bladwijzer A: Postbus 122, 9400 AC Assen T: 0592-365669 E: [email protected] T: www.nationaalpark-drentsfriese-wold.nl Redactie Jantsje Bijmholt Joke Christerus (correctie) Hans Dekker (eindredactie) André Donker Sonja van der Meer Monique Pas Joop Tiemens Fotografie Hans Dekker (tenzij anders ­aangegeven) Lay-out Albert Rademaker BNO Grafische verzorging en correctie Docucentrum, provincie Drenthe © Secretariaat Nationaal Park Drents-Friese Wold 2007