Duurzaam laden op de zon. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

Duurzaam laden op de zon In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

Colofon Projectnaam Brochure Duurzaam laden

Contactpersoon Suzan Reitsma Croeselaan 15 | 3521 BJ Utrecht Postbus 8242 | 3503 RE Utrecht

Auteurs Roland Steinmetz (EVConsult) Geert Wijnen (EVConsult) Paul Molenaar (DDK) Michel Chatelin (Eversheds) Koen de Weers (Eversheds)

Afkortingen A Ampère EV Elektrisch vervoer PV Photovoltaïsch kW Kilo watt kWh Kilo watt hour (uur) MVO Maatschappelijk verantwoord ondernemen SDE Stimulering Duurzame Energieproductie Wp Watt piek

Disclaimer: Alle informatie met betrekking tot subsidies, belastingen en wetgeving zijn op basis van 2016. Alle genoemde bedragen zijn exclusief btw, tenzij anders aangegeven.

Inhoudsopgave Voor wie is deze brochure?

4

1 Zonnepanelen en laadpunten, een logische combinatie! 1.1 Waarom ‘duurzaam laden’ op zonne-energie?

5 5

2 Zonnepanelen en laadpunten: een ruim aanbod! 2.1 Wat moet ik weten over zonnepanelen? 2.2 Wat moet ik weten over laadpunten?

7 7 8

3 De belangrijkste zaken om rekening mee te houden 3.1 Aantal en locatie zonnepanelen 3.2 Hoeveel zonnepanelen om een elektrische auto op te laden? 3.3 Locatie kiezen laadpunt 3.4 Wat betekent dat voor mijn netaansluiting 3.5 Toegevoegde waarde is meer dan alleen groene stroom 3.6 Wie kan de realisatie voor mij regelen?

10 10 10 11 11 12 12

4 Voor elke situatie een passende oplossing 4.1 Eigendom of huur van het kantoorgebouw? 4.2 Zijn laadpunten en zonnepanelen roerend of onroerend? 4.3 Parkeerlocaties in de semi-publieke ruimte en toegang tot het laadpunt 4.4 De netaansluiting

13 13 14 14 15

5 De kosten en opbrengsten van duurzaam laden 5.1 Kleinverbruikers (een aansluiting tot en met 3 x 80 Ampère) 5.2 Grootverbruikers (een aansluiting > 3 x 80 Ampère) 5.3 De realiteit voor grootverbruikers

16 16 18 20

6 Snelle innovatie voor slim gebruik zonne-energie 6.1 Zonne-energie slim gebruiken 6.2 Slim management van het lokale energiesysteem

21 21 21

Bijlage I Bronnen 23 Interviews23 Meer informatie? 23

Duurzaam laden op de zon | 3

Voor wie is deze brochure? Het aantal elektrische auto’s is sterk toegenomen de afgelopen jaren. Deze groei zal naar verwachting doorzetten de komende tijd. Elektrisch rijden is helemaal duurzaam als de stroom met zonnepanelen kan worden opgewekt. Hiermee kan echt uitstootvrij worden gereden. Deze gids “duurzaam laden op de zon” geeft uitleg hoe deze combinatie van het opladen van elektrische auto’s en zonnepanelen kan worden georganiseerd, met als doelgroep bedrijven, instellingen en overheden. Het uitgangspunt is een situatie waarbij zonnepanelen en laadpunten achter de bestaande netaansluiting kunnen worden aangesloten. De laadpunten in de semi-publieke ruimte (bijv. achter een slagboom, of op een publiek toegankelijk privaat terrein) zullen in deze situatie beschikbaar zijn voor zowel werknemers als bezoekers. Het eerste hoofdstuk van deze brochure beschrijft de ontwikkelingen omtrent elektrisch vervoer en zonnestroom. In hoofdstuk 2 wordt basisinformatie gegeven over zowel zonnepanelen als laadpunten. In hoofdstuk 3 komt een aantal technische aspecten aan bod. Hoofdstuk 4 benoemt de organisatorische en praktische aspecten. Hoofdstuk 5 geeft inzicht in de kosten en opbrengsten. In hoofdstuk 6 worden een aantal toekomstige ontwikkelingen in deze innovatieve markt benoemd.

4 | Duurzaam laden op de zon

1 Zonnepanelen en laadpunten, een logische combinatie! De markt voor het rijden op elektriciteit groeit hard! Begin 2016 is het aantal elektrische voertuigen in Nederland gegroeid tot ongeveer 100.000. De verwachting is dat dit aantal verder toeneemt de komende jaren. Daarnaast is een sterke toename merkbaar van lokale opwekking van zonne-energie. Elektrisch rijden zorgt voor een groeiende energievraag, terwijl zonne-energie een bijdrage kan leveren aan de duurzame opwekking van deze benodigde energie: een mooie combinatie, met voordelen voor elektrisch rijder, bedrijf én milieu!

1.1 Waarom ‘duurzaam laden’ op zonne-energie? Het rijden van een elektrische auto voorkomt de uitstoot van schadelijke stoffen zoals NOx, fijnstof en CO2. Als de elektriciteit die verbruikt wordt duurzaam wordt opgewekt vergroot dat de positieve impact van elektrisch vervoer. Door het combineren van laadpunten met de lokale opwek van duurzame energie is het mogelijk om tot bijna 100% schone kilometers te rijden. Figuur 1 laat zien dat het aantal elektrische voertuigen en het opgestelde zonnevermogen sterk is gegroeid. De verwachting is dat deze trend alleen maar doorzet komende jaren.

4.500 Aantal EV’s (#)

4.000

Opgesteld vermogen zonnestroom (MWp) 200.000

3.500 3.000

150.000

2.500 2.000

100.000

1.500 1.000

50.000

500 0

Opgestelde zonnevermogen in MW

Aantal elektrische voertuigen in Nederland

250.000

0 2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2020

Figuur 1: De groei zonnestroom en elektrische voertuigen (Wit: Daadwerkelijke groei, Grijs: voorspelde groei tot 2020) (Bron: Solar Solutions Int. (2016) Nationaal Solar Trendrapport 2016 RVO.nl (2016) Stand van zaken elektrisch rijden)


De snelle groei van zonne-energie wordt mogelijk gemaakt door een enorme kostendaling van zonnepanelen. Gezien de snel dalende prijzen voor batterijen wordt ook voor elektrische voertuigen een kostendaling verwacht. Daarnaast komen steeds meer elektrische auto’s op de markt. De koppeling van zelf opgewekte zonne-energie aan laadpunten biedt veel voordelen. Zo zorgt het voor een duurzame uitstraling en kan het helpen om MVO-doelstellingen te bereiken. Zonne-energie kan lokaal met zonnepanelen worden opgewekt; dit in tegenstelling tot fossiele of andere duurzame energie als wind- en waterkracht energie, waarbij opwekking op grotere schaal plaatsvindt. Daarnaast kan het ook financieel interessant zijn om zelf zonne-energie op te wekken, bijvoorbeeld door de mogelijkheid tot salderen of door gebruik te maken van de SDE+ regeling. Als de stroom ook wordt verkocht aan bezoekers die willen laden wordt kan de investering sneller worden terugverdiend. In hoofdstuk 5 staat een aantal rekenvoorbeelden die dit toelichten. Zonnepanelen en laadpunten kunnen dus ook om financiële redenen een interessante combinatie vormen.

In Alkmaar wordt al geladen op zonnestroom! De gemeente Alkmaar heeft op de parkeergarage ‘Kanaalschiereiland’ 182 zonnepanelen geplaatst. Met deze zonnepanelen worden de 6 laadpunten in de parkeergarage van stroom voorzien. Elektrisch rijders die hier komen laden betalen € 0,19 incl. btw per kWh voor de stroom. Dit is aanzienlijk lager dan elektrisch rijders thuis of op straat betalen (gemiddeld € 0,28 per kWh bij een publiek laadpunt). De stroom die niet wordt gebruikt door de laadpunten gaat o.a. naar de LED verlichting van het gebouw. Omdat het gaat om een kleinverbruikersaansluiting, kan de gemeente de zelf opgewekte zonnestroom salderen over het jaarverbruik. “Door deze combinatie van zonnepanelen en laadpunten is de verwachte terugverdientijd minder dan 10 jaar. Dit is van te voren berekend in de business case waarin beide installaties zijn opgenomen. De business case is de basis voor goedkeuring van de gemeente”, aldus Cees Groot / Gemeente Alkmaar.

Afbeelding 1: Opening zonnepanelen en laadpunten in Alkmaar (Bron: gemeente Alkmaar)


2 Zonnepanelen en laadpunten: een ruim aanbod! Er is een ruim aanbod van verschillende zonnepanelen en laadpunten beschikbaar, die onder meer variëren in grootte, rendement, laadsnelheid, type stekkers en connectiviteit. Dit hoofdstuk beschrijft beknopt wat de belangrijkste zaken zijn om rekening mee te houden.

2.1 Wat moet ik weten over zonnepanelen? Een zonnepaneel zet daglicht om in elektriciteit met behulp van photovoltaïsche (PV) cellen. Zonnepanelen worden daarom ook wel PV panelen genoemd. Het maximale vermogen bij volle zon wordt het ‘piekvermogen’ genoemd, met als eenheid ‘watt piek’ (Wp). De dagelijkse opbrengst van zonnepanelen is onder andere afhankelijk van de ligging op het dak en de zonnekracht op een dag.

Afbeelding 2: Zonnepanelen op parkeergarage in Alkmaar (Bron: gemeente Alkmaar) Duurzaam laden op de zon | 7

Er zijn veel verschillende soorten zonnepanelen, die onder meer variëren in materiaal, grootte, prijsklasse en levensduur. Voor deze brochure wordt uitgegaan van zonnepanelen met de volgende kengetallen per paneel: Gemiddelde afmeting: Gemiddeld vermogen: Gemiddelde opbrengst: Gemiddelde prijs: Technische levensduur:

1 bij 1,7 meter 250 en 300 Wp 230 en 270 kWh per jaar € 300 - € 400 (incl. installatiekosten en omvormer) 25 jaar

Een gemiddeld huishouden verbruikt rond de 3500 kWh per jaar. Dit komt neer op een behoefte aan ongeveer 15 zonnepanelen. Voor een bedrijf loopt het energiegebruik natuurlijk al snel op, dit is erg afhankelijk van o.a. het type bedrijf, grootte van het pand en aantal werknemers in dienst. Zo heeft een kantoor met een vloeroppervlak van ongeveer 750 m2 een elektriciteitsverbruik van ongeveer 64.500 kWh/jaarI. Dat betekent dat er ca. 280 zonnepanelen nodig zijn om het kantoor te voorzien van stroom. Dit betekent dat ca. 480 m2 aan dakoppervlak nodig is.

Heb ik speciale zonnepanelen nodig voor laadpunten? Er zijn geen speciale zonnepanelen noodzakelijk voor laadpunten (of vice versa), omdat de koppeling (doorgaans) niet rechtstreek is maar verloopt via de netaansluiting. Het zijn dus twee systemen die in principe los van elkaar staan. Het is mogelijk om bijvoorbeeld het laden sneller te laten gaan indien er veel zon is. Dit kan (vooralsnog) niet met ieder laadpunt, omdat hier aparte ‘slimme’ IT voor nodig is. Lees hier meer over in hoofdstuk 6.

2.2 Wat moet ik weten over laadpunten?

Afbeelding 3: Elektrische auto en oplaadpunt (Bron: ElaadNL)

I

Bron: stichting Stimular Milieubarometerbenchmark overheidskantoren.


Een laadpunt is nodig voor het opladen van de accu van een elektrisch voertuig (EV). Laden via het normale stopcontact is wegens veiligheidsredenen niet aan te raden. Net als zonnepanelen zijn er laadpunten in allerlei soorten en maten. In de semi-publieke ruimte hangen de meeste laadpunten aan de muur (bijv. van de parkeergarage), of worden geplaatst als laadpaal. De laadpunten die in de openbare ruimte staan voldoen aan strengere eisen omdat ze doorgaans ‘hufterproof’ moeten zijn. Daarmee zijn deze laadpunten duurder dan laadpunten die in de private of semi-publieke ruimte staan. Hoe snel er geladen kan worden is afhankelijk van zowel het laadpunt als de elektrische auto. In Nederland is op dit moment het grootste deel (> 80%) van de elektrische voertuigen een ‘plug-in hybride’ voertuig. Dat houdt in dat er naast de elektromotor, ook nog een normale benzine- of dieselmotor inzit. Deze ‘plug-in hybride’ elektrische voertuigen laden over het algemeen met 3,7 kW per uur. Voor de volledig elektrische voertuigen is het ook mogelijk om sneller te laden. Onderstaande tabel geeft de belangrijkste aspecten weer van de verschillende type laadpunten. Het laadpunt waarmee 3,7 kW per uur geladen kan worden is momenteel de meest gangbare optie, al wordt met het grote worden van battterijen ook vaak 11 kW gebruikt. Snelheid laden

Gemiddelde oplaadtijd

Welke voertuigen kunnen dit?

Kosten laad infrastructuur

Geschikt voor op kantoor/ winkellocatie

3,7 kW

2 - 4 uur

Alle voertuigen

€

✔

11 - 22 kW

0,5 - 2 uur

Volledig elektrische voertuigen

€€

+-

22 kW - 50 kW

0,5 - 1 uur

Volledig elektrische voertuigen

€€€

✖

Voor deze brochure wordt uitgegaan van de volgende kengetallen voor laadpunten: Gemiddelde laadsnelheid laadpunt: 3,7 - 11kW per uur Gemiddelde kosten laadpunt (incl. installatie): € 1.500 - € 2.000 Technische levensduur: 10 - 15 jaar

Hoe zit dat met verrekening van de kosten voor het laden? Bijna alle laadpunten zijn in staat de kosten voor de stroom te verrekenen. Zo is het mogelijk om bijvoorbeeld zelf de stroomprijs te bepalen die wordt doorberekend aan de elektrisch rijder. Het is natuurlijk ook een optie om de stroomkosten niet te verrekenen, maar dat is minder gunstig voor een eventueel verdienmodel (zie ook hoofdstuk 5). Het starten van het laden gaat in de meeste gevallen met een speciale laadpas, of met een app. Er zijn verschillende serviceproviders die het hele proces omtrent verrekening en facturatie uit handen kunnen nemen.


3 De belangrijkste zaken om rekening mee te houden Er is een aantal zaken van belang wanneer zonnepanelen in combinatie met laadpunten worden geïnstalleerd. Dit hoofdstuk beschrijft de belangrijkste aandachtspunten.

3.1 Aantal en locatie zonnepanelen Het is noodzakelijk om de zonnepanelen in de juiste hellingshoek te plaatsen om maximaal gebruik te maken van zonnestroom. Over het algemeen is dit een hoek van ca. 36 graden. Daarnaast moeten zonnepanelen niet (deels) in de schaduw of op het noorden worden geplaatst. Bij bedrijven wordt vaak meer elektriciteit verbruikt dan er kan worden opgewekt met zonnepanelen. De beperkende factor is hierbij meestal de beschikbare ruimte op het dak om voldoende zonnepanelen op schaduwvrije plekken te plaatsen.

3.2 Hoeveel zonnepanelen om een elektrische auto op te laden? Op dit moment hebben de meeste plug-in hybride elektrische auto’s een accu van ca. 10 kWh. De volledig elektrische auto’s hebben een accu van ca. 24 kWh, met als uitzondering de Tesla met een accu tot wel 90 kWh. Het gemiddelde verbruik van een elektrische auto is 0,2 kWh/km. Eén zonnepaneel wekt gemiddeld 230 kWh aan energie op per jaar. Onderstaand geeft het gemiddeld verbruik van de voertuigen aan en hoeveel zonnepanelen daar globaal voor nodig zijn. Tabel 1: Overzicht voertuigen en benodigd aantal zonnepanelen Type voertuig

Bijvoorbeeld

Gemiddeld aantal benodigde kWh per jaar

Benodigd aantal zonnepanelen per elektrische auto

Plug-in hybride elektrische auto (accu 10 kWh) - 10.000 elektrische kilometers per jaar

Mitsubishi Outlander, Volvo V60, Opel Ampera, Volkswagen Golf

2.000 kWh

9

Volledig elektrische auto (accu 20 kWh) - 15.000 elektrische kilometers per jaar

Nissan Leaf, Renault Zoe, BMW i3, Nissan eNV200, Renault Kangoo

3.000 kWh

13

Volledig elektrische auto (accu >80 kWh) - 20.000 elektrische kilometers per jaar

Tesla

4.000 kWh

17


3.3 Locatie kiezen laadpunt Er zijn al veel bedrijven die laadpunten hebben geïnstalleerd op het parkeerterrein voor eigen werknemers en/of bezoekers. Vaak zijn laadpunten geplaatst naast of in de buurt van de ingang; om elektrisch rijders een voordeel te geven en om zichtbaar te maken dat een bijdrage aan een duurzaam milieu wordt geleverd. Om de kosten voor installatie zo laag mogelijk te houden (bijv. i.v.m. graven, boren, etc.) is het raadzaam de laadpunten zo dicht mogelijk bij de netaansluiting te plaatsen. Hoe groter de afstand tot de netaansluiting, hoe hoger de kosten.

Afbeelding 4: Laadpunt in Utrecht van Lomboxnet (Bron: Oscar Timmers)

3.4 Wat betekent dat voor mijn netaansluiting Elk gebouw is aangesloten op het elektriciteitsnet met een netaansluiting van de lokale netbeheerder. De energieleverancier kan zelf worden gekozen. Deze zorgt ervoor dat ook als de zon niet schijnt er voldoende elektriciteit via het net beschikbaar is. Indien het opgewekte vermogen door zonnepanelen niet wordt gebruikt door het gebouw (bijvoorbeeld in het weekend), moet de netaansluiting in staat zijn om het opgewekte vermogen terug te leveren aan het elektriciteitsnet. Het laden van elektrische auto’s zorgt voor een grotere stroomvraag dan normaal. De gemiddelde stroomafname per laadpunt bij een semi-publiek parkeerterrein is 3.000 - 4.000 kWh per jaar. Dit loopt dus snel op wanneer er meerdere laadpunten worden gerealiseerd. Het meest kosteneffectief is om de laadpunten op de bestaande netaansluiting (‘achter de meter’) te installeren. Het aanvragen van een separate netaansluiting voor een laadpunt is in beginsel niet noodzakelijk. Dit geldt ook voor het installeren van zonnepanelen. Indien er een kleinverbruikersaansluiting (tot en met 3 x 80 Ampère) in het gebouw aanwezig is, is het raadzaam te onderzoeken in hoeverre de laadpunten van invloed zijn hierop. Bij een hogere netbelasting en piekvraag dan passend bij een 3x80A aansluiting wordt het noodzakelijk om een grootverbruikers aansluiting aan te vragen (> 3 x 80 Ampère). Het hebben van een grootverbruikersaansluiting kan leiden tot een (aanzienlijke) verhoging van de kosten. Het is mogelijk het gevraagde vermogen van de laadpunten te maximaliseren zodat de aansluiting niet hoeft te worden verzwaard.


Praktijk voorbeeld netaansluiting Een gebouw heeft een aansluiting van 3 x 63A . De maximale belasting op de aansluiting is daarmee 43 kW. Het gebouw verbruikt zelf ongeveer 10 kW voor de verlichting n computers. Stel er komen 3 Tesla’s, die allemaal 11kW per uur laden, dan is er nog 43-(3*11) = 10 kW over voor de rest van het gebouw. Indien er nog een Tesla bij zou komen, is het mogelijk dat de stroomtoevoer wordt afgesloten vanwege de veiligheid. Om dat te voorkomen zou de aansluiting verhoogd moeten worden, maar uit kostenaspect is dat wellicht niet wenselijk. Het is mogelijk om voor de laadpunten een ‘vaste’ hoeveelheid vermogen te reserveren, zodat de aansluiting niet teveel wordt belast. In dit praktijkvoorbeeld is dat 20 kW. Door de toepassing van load balancing kan dit worden verdeeld over de 4 elektrische auto’s, en krijgt elke auto 5 kW per uur. Gaat er een elektrische auto weg, dan stijgt dit naar 6.6 kW per uur per auto. Let er wel op dat het laadpunt technisch geschikt moet zijn voor load balancing. Door gebruik te maken van zonne-energie kan het laden sneller gaan indien er veel zon is en er veel panelen liggen, zonder dat netaansluiting verzwaard hoeft te worden. Op dit moment is dat (dynamic load balancing) nog op kleine schaal mogelijk, lees meer over dergelijke innovaties in hoofdstuk 6.

3.5 Toegevoegde waarde is meer dan alleen groene stroom De combinatie van zonnepanelen en laadpunten is heel tastbaar voor werknemers en bezoekers. Hierin kan in communicatie rekening worden gehouden, bijvoorbeeld met een (digitaal) informatiepaneel bij de laadpunten of in de ontvangstruimte. Daarnaast levert het installeren van laadpunten en zonnepanelen ook punten bij de BREAAM certificering van gebouwen. Voor laadpunten is dat bij minimaal 3% van totale parkeercapaciteit. Ook kunnen Garanties van Oorsprong worden aangevraagd (alleen grootverbruiker). In Nederland zijn Garanties van Oorsprong het enige geldige bewijs dat energie duurzaam is opgewekt. Garanties van Oorsprong kunnen worden gebruikt om subsidies te verkrijgen.

3.6 Wie kan de realisatie voor mij regelen? Het kan zijn dat er bij een bedrijf al elektrische laadpunten maar nog geen zonnepanelen zijn, of juist andersom. Dan moet een advies op maat worden opgesteld. Omdat de installaties in principe los van elkaar staan maar wel gekoppeld worden “achter de meter”, kunnen deze ook apart van elkaar worden georganiseerd. Ga hiervoor naar een erkend leverancier of installateur. Deze zijn voor zonnepanelen bijvoorbeeld te vinden op www.zonnekeur.nl, waar de kwaliteit van installateurs is getoetst met een kwaliteitskeurmerk. Voor de installatie van een laadpunt kunt u www.doetdoet.nl raadplegen.

Heineken kiest voor zonnepanelen en elektrisch rijden Sinds 2015 maken distributiecentra van Heineken in Nederland gebruik van zonne-energie. De 12.000 zonnepanelen hebben een vermogen van in totaal 3 megawatt (MWp) en zijn op acht locaties in het land geïnstalleerd. De door de zonnepanelen opgewekte stroom zal onder meer worden gebruikt voor het opladen van de accu’s van de 10 elektrische vrachtwagens die in 2016 voor de vestigingen Amsterdam en Rotterdam gaan rijden. Met de opgewekte energie kan Heineken de elektrische vrachtwagens en heftrucks laten rijden en grotendeels voorzien van de stroom die ze nodig hebben. Bron: www.heinekennederland.nl/nieuws/2015/12/14/op-weg-naar-een-groen-heineken-nederland


4 Voor elke situatie een passende oplossing Het realiseren van zonnepanelen en laadpunten is over het algemeen technisch goed uitvoerbaar. Naast de technische kwesties, moeten afspraken worden gemaakt over netaansluiting, eigendom, gebruik en koop- of leaseconstructies. Door al deze variabelen is iedere specifieke situatie weer anders. Dit hoofdstuk beschrijft de belangrijkste variabelen waarover in sommige gevallen (juridische) afspraken gemaakt moeten worden.

4.1 Eigendom of huur van het kantoorgebouw? Bij het plaatsen van zonnepanelen en laadpunten is het van belang te weten of het gebouw waar de zonnepanelen geïnstalleerd worden in eigendom is, of geheel of gedeeltelijk wordt gehuurd. De eigenaar van een gebouw kan zelf beslissen over de aankoop van zonnepanelen en laadpunten (zie figuur 2). In sommige gevallen heeft de eigenaar van een bedrijfspand toestemming nodig van de Vereniging van Eigenaren. Een huurder van een gebouw zal de eigenaar van het gebouw om toestemming moeten vragen om zonnepanelen en laadpunten te mogen plaatsen (zie figuur 3). Er bestaan verschillende manieren om zonnepanelen en laadpunten te financieren. Zo is het mogelijk dat de zonnepanelen en laadpunten worden betaald met eigen middelen of met geleend geld. Ook een derde partij kan voor de financiering en installatie zorgen en de zonnepanelen en laadpunten verhuren aan de eigenaar of huurder van een gebouw. In dat geval moeten met de verhuurder van zonnepanelen en laadpunten afspraken worden gemaakt. Die afspraken betreffen bijvoorbeeld het eigendom, het gebruik en de vergoeding voor het laden.

Bedrijf 3

Bedrijf 2

Bedrijf

Bedrijf 1

Figuur 2: Bedrijf met eigen pand en eigen parkeerplek: ideaal!


Bedrijf 3

Bedrijf 2

Bedrijf 1

Figuur 3: Situatie met meerdere bedrijven in een pand: maak samen goede afspraken!

4.2 Zijn laadpunten en zonnepanelen roerend of onroerend? In het algemeen wordt een laadpunt beschouwd als een onroerende zaak. De vraag of zonnepanelen als een onroerende zaak worden beschouwd is erg afhankelijk van de situatie. In het algemeen kan gesteld worden dat zonnepanelen die los op de daken gelegd worden of slechts met een aantal schroeven worden bevestigd, worden beschouwd als een roerende zaak. Indien de zonnepanelen echter geïntegreerd worden in het dak, zullen de zonnepanelen als een onroerende zaak worden beschouwd. In sommige situaties kan een opstalrecht nodig zijn om zeker te stellen dat de eigenaar van de grond geen eigenaar wordt van de laadpunten of dat de eigenaar van een gebouw geen eigenaar wordt van de zonnepanelen. Hier kan bijvoorbeeld sprake van zijn als een privé-laadpunt op de grond van de gemeente wordt geplaatst of als zonnepanelen geëxploiteerd worden op het dak van een derde.

4.3 Parkeerlocaties in de semi-publieke ruimte en toegang tot het laadpunt Het uitgangspunt van deze brochure is dat een gebruiker (eigenaar/huurder) bezoekers toegang verschaft tot laadpunten in de semi-publieke ruimte van zijn terrein. De bezoeker moet dan via een laadpas toegang hebben om het laadpunt te kunnen gebruiken en te worden geauthentiseerd. In dat geval kunnen afspraken worden gemaakt tussen de eigenaar/huurder van het terrein en een service provider voor laadpunten over de levering van elektriciteit via het laadpunt aan een afnemer. Het is aan de eigenaar van het laadpunt om te bepalen of deze een vergoeding wil voor de afgenomen elektriciteit. In sommige gevallen kiezen bijvoorbeeld winkeleigenaren ervoor om de elektriciteit gratis weg te geven, als extra dienst richting hun klanten. Het komt de business case van het laadpunt ten goede als er wel een vergoeding wordt gevraagd. Als dit inderdaad het geval is, betaalt de afnemer via een laadpas van zijn eigen serviceprovider. Er is geen leveranciersvergunning vereist om elektriciteit (door) te leveren aan degene die zijn voertuig van elektriciteit voorziet door een verbinding te maken met een oplaadpunt. Het plaatsen van een laadpunt op eigen terrein is vergunningsvrij. Indien er geen beschikking is over eigen parkeerlocaties, maak dan afspraken met de grondeigenaar.


4.4 De netaansluiting De zonnepanelen op een dak worden bijna altijd via de installatie van een gebouw op het net aangesloten. Een uitzondering is bijvoorbeeld een zonnepaneleninstallatie die toebehoort aan een coöperatie die gebruik maakt van de Regeling Verlaagd Tarief (Postcoderegeling). Laadpunten kunnen grofweg op twee manieren worden aangesloten op het net. In het ene geval wordt een laadpunt via de installatie van een gebouw (indirect) op het net aangesloten. In het andere geval wordt een laadpunt rechtstreeks op het net aangesloten. In de semi-publieke ruimte wordt een laadpunt meestal achter de beveiliging van een aansluiting aangesloten. In de publieke ruimte hebben laadpunten een eigen beveiliging. Indien gebruik gemaakt wordt van een bestaande aansluiting en sprake is van huur van een gebouw zal de huurder met de eigenaar afspraken moeten maken over de verrekening van de stroom die via het laadpunt wordt afgenomen.


5 De kosten en opbrengsten van duurzaam laden Duurzaam laden op de zon is niet alleen goed voor het milieu, het kan ook leiden tot lagere kosten voor het laden van het voertuig en versnelde terugverdientijd van de zonnepanelen. Dit hoofdstuk geeft een globaal inzicht van de kosten en opbrengsten van de combinatie zonnepanelen en laadpunten in twee veel voorkomende situaties: een klein- en grootverbruiker. Er zijn twee belangrijke verschillen tussen de verdienmodellen van die situaties. Kleinverbruikers mogen onder gunstige voorwaarden stroom terug leveren aan het net (salderen). Grootverbruikers komen in aanmerking voor de SDE+ subsidieregeling voor groene stroom.

5.1 Kleinverbruikers (een aansluiting tot en met 3 x 80 Ampère) 5.1.1 Welke subsidies of fiscale voordelen zijn er? Voor kleinverbruikers is er een aantal landelijke subsidies of fiscale voordelen voor zonnepanelen en/of laadpunten (informeer naar eventuele lokale subsidies bij de betreffende gemeente of provincie). • Salderen: het verrekenen van verbruikte stroom met de over diezelfde aansluiting geleverde stroom. Hierdoor ontvangt de afnemer dezelfde prijs inclusief belastingen voor de teruggeleverde energie als die hij betaalt voor de energie die hij op een ander tijdstip van de energieleverancier afneemt. Indien de opgewekte hoeveelheid stroom die aan het net wordt teruggeleverd op jaarbasis meer bedraagt dan de van het net afgenomen stroom zal door de leverancier een redelijke vergoeding worden betaald. Deze vergoeding is doorgaans beduidend lager dan de waarde van gesaldeerde stroom. De regels en tarieven voor salderen kunnen per energieleverancier verschillen. • Energie Investeringsaftrek: Bij een vermogen van meer dan 25 kWp is het mogelijk tot 58% van de investeringskosten van energiebesparende bedrijfsmiddelen af te trekken van de fiscale winst, bovenop de gebruikelijke afschrijving. Daardoor hoeft minder inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting te worden betaald. • MIA\Vamil (alleen voor laadpunten, niet voor zonnepanelen): Bij een investering van minimaal € 2.500 voor laadpunten kan de MIA\Vamil worden toegepast. De Vamil biedt de mogelijkheid 75% van een investering op een willekeurig moment af te schrijven. De MIA biedt een extra aftrekmogelijkheid van de fiscale winst; bovenop de andere fiscale mogelijkheden zoals de willekeurige afschrijving. Afhankelijk van het belastingtarief waarin de ondernemer valt kan de besparing op de investering in laadpunten oplopen tot 12% van de aanschaf- en installatiekosten, bij een percentage inkomsten/ vennootschapsbelasting van 25%

Salderen: hoe lang nog? In 2017 zal de huidige salderingsregeling worden geëvalueerd. Het is de verwachting dat vanaf 2020 een overgangsregeling voor het huidige salderingsbeleid van kracht zal worden.


Hoe zit het met de energieprijs en belasting? Iedereen die stroom afneemt betaalt aan zijn stroomleverancier een (vast of variabel) bedrag per maand. Deze stroomprijs is opgebouwd uit een aantal verschillende onderdelen, te weten: de ‘kale’ stroomprijs, energiebelasting en opslag duurzame energie (ODE). De gemiddelde kosten voor de ‘kale’ stroomprijs zijn € 0,06 - 0,07 per kWh. Dit is uiteraard afhankelijk van het verbruik en het contract met de stroomleverancier. De kosten van de belasting voor 2016 zijn: Verbruik

Energiebelasting per kWh

Opslag duurzame energie

0 - 10.000 kWh

€ 0,1007

€ 0,0056

10.001 - 50.000 kWh

€ 0,04996

€ 0,0070

50.001 - 10.000.000 kWh

€ 0,01331

€ 0,0019

> 10.000.001 kWh zakelijk

€ 0,00053

€ 0,000084

Tabel 2: Overzicht tarieven energiebelasting Hoe meer energie een afnemer verbruikt, hoe minder energiebelasting moet worden betaald. Het totale energiebedrag wordt berekend door de ‘kale stroomprijs’ op te tellen met de energiebelasting en opslag duurzame energie. Over dit totale bedrag komt nog btw van 21%.

5.1.2 Hoe ziet het verdienmodel eruit? In het volgende vereenvoudigde rekenmodel wordt een indicatief voorbeeld gebruikt om een globaal inzicht te geven in de kosten en opbrengsten. De uiteindelijke terugverdientijd is afhankelijk van de specifieke situatie. Dit rekenvoorbeeld illustreert een situatie waarin 52 zonnepanelen dezelfde hoeveelheid stroom opwekken als er bij 4 laadpunten wordt afgenomen. Hierbij wordt uitgegaan van 3.000 kWh/jaar per laadpunt, dit komt overeen met ongeveer 15.000 elektrische kilometers. Dankzij de mogelijkheid om te salderen is het niet van belang dat het moment van de stroomopwek gelijk valt met de afname aan de laadpunten. Het is in dat geval interessant om laadpunten te plaatsen, omdat de opgewekte zonne-energie kan worden verkocht aan bezoekers. Het totale verbruik van de laadpunten is hierbij niet groter dan de totale opgewekte hoeveelheid zonnestroom.

REKENVOORBEELD 1 - KLEINVERBRUIKERSAANSLUITING* AANNAMES PV PANELEN Aantal zonnepanelen Opwek per zonnepaneel in kWh per jaar Totale opwek zonnepanelen in kWh per jaar Benodigd dak oppervlak in m² (52 * 1,65 m²)

52 231 12.000 85,8

INVESTERING PV Indicatieve prijs per zonnepaneel (incl. omvormer + installatie)

€ 300,00

Totale investering zonnepanelen (incl. Omvormer + installatie)

€ 15.600,00

AANNAMES LAADPUNTEN Aantal laadpunten Gemiddeld aantal geladen kWh per jaar per laadpunt Totaal verbruik laadpunten in kWh

4 3.000 12.000


INVESTERING LAADPUNTEN Indicatieve prijs semi-publiek laadpunt (incl. installatie)

€ 2.000,00

Totale investering laadpunten

€ 8.000,00

OPBRENGSTEN LAADPUNTEN Inkoopprijs stroom per kWh

€ - (n.v.t. door salderingsregeling)

Verkoopprijs laden per kWh

€ 0,25

Winstmarge per kWh

€ 0,25

Totale opbrengst per jaar (bij 12.000 kWh)

€ 3.000,00

TOTALE INVESTERING PV + LAADPUNTEN

€ 23.600,00

TOTALE BESPARING/OPBRENGSTEN

€ 3.000,00

TOTALE TERUGVERDIENTIJD PV + LAADPUNTEN

7,9 jaar

De mogelijkheid bestaat dat in de nabije toekomst (2020) het salderen wordt afgeschaft. In dat geval is het zeker gunstiger om de opgewekte zonne-energie direct te kunnen gebruiken in plaats van terug te leveren aan het net. Laadpunten bieden hiervoor uitkomst, omdat de energie direct kan worden geleverd aan aangesloten voertuigen.

5.2 Grootverbruikers (een aansluiting > 3 x 80 Ampère) 5.2.1 Welke subsidies of fiscale voordelen zijn er? Voor grootverbruikers bestaat een aantal subsidies of fiscale voordelen voor zonnepanelen en/of laadpunten. • SDE+ regeling (alleen voor Zon-PV met een vermogen ≥ 15 kWp): De SDE+ stimuleert de productie van duurzame energie. De SDE+ is een exploitatiesubsidie. Dat wil zeggen dat producenten subsidie ontvangen voor de opgewekte duurzame energie en niet voor de aanschaf van de productie-installatie, zoals bij een investeringssubsidie. De SDE+ vergoedt het verschil tussen de kostprijs van grijze energie en die van duurzame energie over een periode van 15 jaar voor zonnepanelen (voor meer informatie over de SDE+ regeling, zie www.rvo.nl/sde). • MIA\Vamil (alleen voor laadpunten, niet voor zonnepanelen): Bij een investering van minimaal € 2.500 voor laadpunten kan de MIA\Vamil worden toegepast. De Vamil biedt de mogelijkheid 75% van een investering op een willekeurig moment af te schrijven. De MIA biedt een extra aftrekmogelijkheid van de fiscale winst; bovenop de andere fiscale mogelijkheden zoals de willekeurige afschrijving. Afhankelijk van het belastingtarief waarin de ondernemer valt kan de besparing op de investering in laadpunten oplopen tot 12% van de aanschaf- en installatiekosten, bij een percentage inkomsten/ vennootschapsbelasting van 25%

5.2.2 Hoe ziet het verdienmodel eruit? In het volgende vereenvoudigde rekenmodel wordt een indicatief voorbeeld gebruikt om een globaal inzicht te geven in de kosten en opbrengsten. Het schetst een situatie waarin 208 zonnepanelen dezelfde hoeveelheid stroom opwekken als er bij 16 laadpunten wordt afgenomen. Hierbij wordt uitgegaan van 3.000 kWh/jaar per laadpunt, dit komt overeen met ongeveer 15.000 elektrische kilometers. In dit rekenvoorbeeld is het gevraagde vermogen van de grootverbruiker groter dan het gezamenlijke piekvermogen van de zonnepanelen. De opgewekte stroom wordt daardoor direct gebruikt door de laadpunten dan wel in het pand. Hierdoor bespaart de grootverbruiker de inkoop kosten van de geproduceerde hoeveelheid stroom zonder te salderen. De uiteindelijke terugverdientijd is afhankelijk van de specifieke situatie.


REKENVOORBEELD 2 - GROOTVERBRUIKERSAANSLUITING AANNAMES PV PANELEN Aantal zonnepanelen Opwek per zonnepaneel in kWh per jaar Totale opwek zonnepanelen in kWh Benodigd dak oppervlak in m² (208) * 1,65 m²

208 231 48.000 343,2

INVESTERING PV Indicatieve prijs per zonnepaneel (incl. omvormer + installatie)

€ 300,00

Totale investering zonnepanelen (incl. Omvormer + installatie)

€ 62.400,00

SDE+ SUBSIDIE Opbrengst SDE+ per jaar (€ 0,08 per kWh)

€ 4.018,56

AANNAMES LAADPUNTEN Aantal laadpunten Gemiddeld aantal geladen kWh per jaar per laadpunt Totaal verbruik laadpunten in kWh

16 3.000 48.000

INVESTERING LAADPUNTEN Indicatieve prijs semi-publiek laadpunt (incl. installatie) Totale investering laadpunten

€ 2.000,00 € 32.000,00

OPBRENGSTEN LAADPUNTEN Verkoopprijs laden per kWh

€ 0,25

Totale opbrengst per jaar

€ 12.000,00

TOTALE INVESTERING PV + LAADPUNTEN

€ 94.400,00

TOTALE BESPARING = OPBRENGSTEN SDE+INKOMSTEN LADEN PER JAAR

€ 16.031,84

TOTALE TERUGVERDIENTIJD PV + LAADPUNTEN

5,9 jaar

* Bovenstaande berekeningen zijn slechts indicatief. Er is uitgegaan van een aantal aannames, zoals het feit dat ervoor wordt gekozen om stroom te verkopen (i.p.v. gratis weg te geven). Daarnaast is geen rekening gehouden met jaarlijkse afschrijving, rentelasten, mogelijke vervanging omvormer, veranderende elektriciteitsprijzen en toepassing EIA en MIA\Vamil (omdat dit afhankelijk is van het bedrijfsresultaat). De technische levensduur van zonnepanelen wordt geschat op 25 jaar, die van laadpunten op 10-15 jaar.

Laden voor werknemers en bezoekers: gratis of niet? De afweging of het laden gratis is of dat er voor moet worden betaald is per situatie verschillend. Elk bedrijf of instelling maakt deze keuze zelf. De prijs voor het thuisladen van een elektrisch voertuig is ca. €0,21 per kWh inclusief btw, terwijl publiek laden aan een openbaar laadpunt rond de €0,28 kost. De prijs die wordt gevraagd voor het laden op zonne-energie kan de business case en de terugverdientijd sterk beïnvloeden (hogere prijs=kortere terugverdientijd). Er kan echter ook gekozen worden om duurzaam laden zoveel mogelijk te stimuleren door een lagere prijs te rekenen of zelfs gratis te leveren. In hoofdstuk 1 is het voorbeeld gegeven van de parkeergarage in de gemeente Alkmaar, waar een tarief wordt berekend van € 0,19 p/kWh (incl. btw).


5.3 De realiteit voor grootverbruikers In bovenstaande rekenvoorbeelden wordt inzichtelijk wat voor effect een klein- of grootverbruikers aansluiting heeft op de business case van duurzaam laden. Het rekenvoorbeeld voor grootverbruik gaat ervan uit dat de volledige hoeveelheid opgewekte energie direct gebruikt wordt voor het laden van elektrische voertuigen dan wel door het pand. In de praktijk is dit afhankelijk van het gebruiksprofiel van de grootverbruiker, want de vraag en aanbod van zonne-energie en elektrische voertuigen lopen nooit helemaal synchroon. Dit is dankzij de mogelijkheid tot salderen momenteel nog geen probleem bij kleinverbruikers. Hierdoor kan zonne-energie die op het moment van opwek niet nodig is, op een later moment (zonder extra kosten) worden gebruikt vanuit het net. Voor grootverbruikers die meer stroom opwekken dan ze nodig hebben (en voor een eventuele toekomstige situatie waar salderen niet meer mogelijk is) worden er innovatieve technologieën ontwikkeld om slim om te gaan met vraag en aanbod van energie. Lees hier meer over in het volgende hoofdstuk.


6 Snelle innovatie voor slim gebruik zonne-energie Door de toepassing van een slim lokaal energiesysteem kan de combinatie van zonnepanelen en elektrisch voertuigen optimaal benut worden. Op dit moment worden dergelijke projecten op kleine schaal en vaak in een pilotfase uitgevoerd. De verwachting is dat in de toekomst energieopwekking en verbruik veel nauwer op elkaar wordt afgestemd, zodat bijvoorbeeld automatisch sneller wordt geladen als de zon schijnt of de zonne-energie lokaal wordt opgeslagen voor later gebruik.

6.1 Zonne-energie slim gebruiken Er wordt gewerkt aan uiteenlopende oplossingen om zonne-energie slim te gebruiken. Zo moet het in de toekomst op grote schaal mogelijk (en betaalbaar) zijn om bijvoorbeeld losse accu’s te plaatsen voor de opslag van zonne-energie (stationaire opslag). Wanneer meer energie wordt geproduceerd dan op dat moment nodig is, wordt de accu opgeladen. Als de stroom duurder is, dan kan de opgeslagen stroom uit de accu worden gebruikt. Dit kan kosten besparen, ook omdat de netaansluiting door slim gebruik niet verzwaard hoeft te worden. Een andere optie om duurzaam opgewekte energie op te slaan voor later gebruik, is door middel van het gebruik van elektrische voertuigen. Een elektrisch voertuig is immers voorzien van een behoorlijke accu van gemiddeld 24-30 kWh. Met behulp van een slimme laadpaal kan opgewekte zonnestroom direct worden opgeslagen in gekoppelde elektrische auto’s. Wanneer de energievraag weer toeneemt kan de opgeslagen energie uit de geparkeerde auto worden onttrokken (bi directioneel laden/ Vehicle to grid). Zo wordt het voertuig gebruikt als opslag voor lokaal opgewekte energie.

6.2 Slim management van het lokale energiesysteem Slim managen en sturing van lokale energiesystemen is een andere toepassing waar veel praktijkonderzoek naar gedaan wordt. Hierbij kan met verschillende parameters en rekenmodellen worden ingespeeld op de toekomstige energiebehoefte en het energie aanbod. Met behulp van externe bronnen zoals APX (dag c.q. kwartier prijzen stroom), gebruikerswensen en het weerbericht wordt gestuurd wanneer bijvoorbeeld het laden van het elektrische voertuig het meest voordelig is en wanneer het bijvoorbeeld wenselijk is om de auto te ontladen om extra energie beschikbaar te maken voor ander gebruik. Hierbij houdt het systeem ook rekening met wens van de berijder wanneer deze gebruik wil maken van zijn voertuig en de benodigde hoeveelheid batterijcapaciteit die hij nodig heeft om zijn beoogde rit af te leggen.


Voorbeeld: Lomboxnet Op 9 juni 2015 werden in Utrecht de eerste Vehicle-to-Grid-laadpunten (V2G) in gebruik genomen door ‘Lomboxnet’. Deze V2G-laadpunten zijn aangesloten op zonnepanelen die op een nabij gelegen school zijn geïnstalleerd. Lomboxnet laat met deze opstelling zien dat het mogelijk is elektrische voertuigen duurzaam te laden op zonne-energie. Daarnaast worden de voertuigen gebruikt voor lokale energieopslag voor later gebruik. Ook de school profiteert van deze duurzaam opgewekte energie, met een korting op de energieprijs die ze betalen. Met dit innovatieve project is Lomboxnet een koploper in deze sector. Het plan is om deze combinatie de komende jaren uit te rollen in Utrecht en omliggende gemeenten. De initiator van Lomboxnet Robin Berg is een ervaringsdeskundige op het gebied van de combinatie van zonnepanelen en laadpalen. De grootste verdienste van deze combinatie is dat hiermee kan worden bespaard op de netkosten, aldus Berg. Bij het plaatsen van 4 a 5 laadpunten moet de netaansluiting òf de netkabels al verzwaard worden om de verhoogde energievraag aan te kunnen. Dit zou voorkomen kunnen worden door het plaatsen van voldoende zonnepanelen, wat zo 5% extra rendement kan opleveren op de investering.

Afbeelding 5: Opening Lomboxnet laadpunt in Utrecht (Bron: Oscar Timmers)

.


Bijlage I Bronnen Interviews Sungevity (Kim Taylor) Opdezon (Paul Dalebout) Gemeente Zaanstad (Jan Schreuder) Gemeente Alkmaar (Cees Groot) Cofely (Tijs Lagerwij) Hogeschool Zuyd (Zeger Vroon) Lomboxnet (Robin Berg) Alfen (Richard Jongsma) Energyindeed (Mark Meijer)

Meer informatie? Websites www.rvo.nl/elektrischrijden www.zonnekeur.nl www.doetdoet.nl

Publicaties • • • • •

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (2015) “Tool zonnestroom voor scholen” AgentschapNL (2010) “Leidraad zonnestroomprojecten Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (2016) Cijfers elektrisch vervoer (t/m april 2016) Solar Solutions Int (2016) “Nationaal solar trendrapport 2016” Mr. L. Baljon (2015) “Juridische aspecten van het plaatsen van laadpalen voor elektrisch vervoer”, Nederlands Tijdschrift voor Energierecht


Dit is een publicatie van:

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Croeselaan 15 | 3521 BJ Utrecht Postbus 8242 | 3503 RE Utrecht T +31 (0) 88 042 42 42 F +31 (0) 88 602 90 23 [email protected] www.rvo.nl/elektrischrijden Deze publicatie is tot stand gekomen in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. © Rijksdienst voor Ondernemend Nederland | juni 2016 Publicatienummer: RVO-078-1601/BR-DUZA De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) stimuleert duurzaam, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. Met subsidies, het vinden van zakenpartners, kennis en het voldoen aan weten regelgeving. RVO.nl werkt in opdracht van ministeries en de Europese Unie. RVO.nl is een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken.

Duurzaam laden op de zon. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

Recommend Documents