Drukwerk in de Marge Nieuwsbrief 146

1

Boekkunstbeurs Het is weer herfst, de Boekkunstbeurs staat voor de deur. Inmiddels hebben zich al veel contribuanten van Drukwerk in de Marge opgegeven als deelnemer aan de beurs. Het bestuur nodigt iedereen van harte uit om op zaterdag 2 en zondag 3 november langs te komen. Ingesloten bij deze nieuwsbrief vindt u een toegangskaart.

oktober 2013

Deelnemen aan de beurs Net als vorig jaar is er op de Boekkunstbeurs weer een Verzameltafel. Deze is speciaal bedoeld voor contribuanten die vinden dat ze niet genoeg aan te bieden hebben voor een eigen stand. Tot een maximum van twee uitgaven kunnen zij zich via deze tafel toch op de beurs presenteren. Als u het leuk vindt de Verzameltafel een deel van het weekeinde te bemensen, dan houdt het bestuur zich daarvoor aanbevolen. Het aanleveren van drukwerk voor de Verzameltafel geschiedt op de beurs zelf, of vooraf bij één van de bestuursleden. Opgeven voor een eigen stand kan via [email protected] (of stuur een kaartje naar Drukwerk in de Marge, t.a.v. Sander Pinkse, Herengracht 51, 1015 bc Amsterdam). U kunt u zich nog opgeven voor deelname tot vrijdag 4 oktober. Aanmeldingen

issn 1382-1962

Beursuitgave Zoals eerder is gemeld presenteren wij weer een beursuitgave. Dit jaar is die geconcipieerd door Joost Swarte, die op zaterdagmiddag aanwezig zal zijn om te signeren. Alle bezoekers aan de beurs vinden de uitgave (plano) in het tasje dat ze bij de ingang krijgen. Op de beurs kan men dan zelf een omslag kiezen en de uitgave onder deskundige begeleiding inbinden. Vindt u het leuk ook aan deze productie mee te werken? Geef u dan snel op bij het bestuur: we zoeken net als vorig jaar een grote verscheidenheid aan drukkers die een omslag voor hun rekening willen nemen. Veel werk hoeft het niet te zijn, elke drukker levert maximaal 150 omslagen (of zoveel als u aankan). Nadere gegevens krijgt u bij opgave. Alle meewerkende drukkers krijgen uiteraard een compleet setje omslagen.

Drukwerk in de Marge Nieuwsbrief 146

Van het bestuur

die daarna binnenkomen nemen we nog wel in behandeling, maar we kunnen dan niet garanderen dat er nog plek is. Vorig jaar zaten we aan het maximum aantal deelnemers dat we aankunnen. Wacht dus niet te lang! Ook voor de Verzameltafel kunt u zich via de bovengenoemde manier opgeven. Deelnemers aan de beurs krijgen in de week voor de beurs een plattegrond en een deelnemerslijst toegestuurd. Borrel & Algemene Contribuanten Vergadering Op zaterdag is er na het einde van de beurs een gezellige borrel voor alle deelnemers: dé gelegenheid om uw collegadrukkers te spreken. Op zondagochtend 4 november om 10.00 uur zijn alle contribuanten van Stichting Drukwerk in de Marge — dus niet alleen deelnemers aan de beurs — uitgenodigd voor de Algemene Contribuanten Vergadering. Plaats van handeling is de Pieterskerk, ingang Kloksteeg 16 (precies aan de andere kant van de kerk dan de hoofdingang).

Voor al uw vragen rond de beurs kunt u op beurs@drukwerkindemarge. org terecht.

Bij het omslag Pastei 30 jaar? Eerlijkheidshalve: ‘Pastei’ werd voor de eerste keer gebruikt als Uitgeverij Pastei op de Kleine uitgeversbeurs in Paradiso te Amsterdam in het jaar 1985. De drukactiviteiten waren toen al twee jaar aan de gang. Kleine druksels onder eigen naam kwamen ten tonele, vooral protestdrukwerk. De toenmalige politieke ambiance gaf daar veel aanleiding toe. Vanuit het ‘Projekt Mensen zonder (betaald) Werk’ in Amsterdam-West waar een boekdrukwerkplaats werd ingericht kwam een hele reeks pamfletten, posters, postkaarten enz. tot stand. In het dagblad De Waarheid van woensdag 12 oktober 1983 zien we op de voorpagina onderaan rechts een abonnementsaanzoek waarbij voor nieuwe abonnees gratis een oorkonde en affiche werd ontvangen. Het affiche was getiteld ‘De waarheid als een koe’. Op het Waarheidsfestival in Paradiso dat jaar stond Hanneke Groenteman, presentatriese, die avond met een affiche op het podium te pronken. Achter in de zaal waren enkele standjes ingericht met politieke affiches, waaronder bekende ontwerpers zoals Lies Ros, Rob

Schröder, Frank Beekers en Victor Levie. De basis om met de uitgeversbeurs mee te doen werd hier gelegd. De ontwerpers werden later collega’s op de Rietveld Academie waar ik in september 1987 begon te werken als boekdruk-werkplaatsbeheerder, tot mijn pensionering in 2010. Die twee jaar voorgeboorte heb ik geheel gebruikt om een boekdrukbedrijfje op te richten in het centrum van Amsterdam, om me al doende, drukkende het vak te leren. De contacten met Drukkerij Jan de Jong, Zetterij Chang Chi Lan-Ying, Drukkerij Wim Schroot en voorzitter Huib van Krimpen van Stichting Drukwerk in de Marge waren daarbij erg waardevol. De Nieuwmarktbuurt waar ik toen woonde was ook een perfecte plek met vele buurtactiviteiten en protesten. (wordt vervolgd... tot december 2015) foto: Ernest Annyas 1983 Alex Barbaix

Minotaurus Boekwinkel – 25 jaar bijzondere boeken… Onder de arcade van de Sint Antoniesbreestraat in Amsterdam, vlak bij de Nieuwmarkt, tien minuten lopen van het Centraal Station, bevindt zich reeds 25 jaar een schatkamer: Minotaurus Boekwinkel, een plek voor heel bijzondere boeken. De meeste klanten zijn niet alleen liefhebbers, zelfs toeristen vinden hier soms iets van hun gading. De voorraad bestaat uit (vooral) nieuwe, en antiquarische, uitgaven over bibliofilie, typografie, boekgeschiedenis, boekbanden en boekbinden, het geïllustreerde boek, enzovoorts. Ook is er een keuze uit marginale en bibliofiele uitgaven uit binnenland en buitenland.

3

4

Minotaurus boekwinkel is eigenlijk een stichting. Het is een initiatief van Drukwerk in de Marge, dat zich inzet voor de kleine, zelfstandige drukkerijtjes en uitgevers, die vaak bijzonder drukwerk maken in meestal kleine oplagen. Toen er in 1988 een winkelruimte in de Nieuwmarkt beschikbaar kwam, greep men die kans om een verkooppunt voor de uitgaven van de aangesloten margedrukkers te creëren. De toenmalige penningmeester van Drukwerk in de Marge, Nol Sanders, was bereid de winkel te bemannen. Met een snelle actie werd geld bijeengebracht en een stichting opgericht: Minotaurus Boekwinkel. Op 20 september 1988 was de eerste winkeldag. Gedurende de 25 jaar die volgden, bleek de verkoop van deze marginale uitgaven echt in de marge te belanden. Om diverse redenen houden de diverse ‘Persen’ de verkoop zelf in de hand. De Stichting Minotaurus Boekwinkel kan daarom een financiële injectie goed gebruiken. Dit kan door snel een bestelling te plaatsen (www.minotaurusboekwinkel.nl), snel een bezoek aan de Boekwinkel te brengen (Sint Antoniesbreestraat 3d, Amsterdam, dinsdag tot en met vrijdag van 13.30–17.30 uur en op zaterdag van 13.30–17.00 uur), of snel een schenking te doen (tel. 020-622 7748 of e-mail: [email protected]). Het eveneens jarige Pastei zette alvast de eerste € 25,- in. Wie volgt? Alex Barbaix

Ernst W. Boissevain Op 16 september ontvingen wij bericht van het overlijden van Ernst W. Boissevain, van Pers no. 14 uit Leiden. De publicatie van het bericht op de site van Drukwerk in de Marge was voor Kees Thomassen de aanleiding de pen te grijpen. Ernst heeft de laatste jaren helaas weinig meer in zijn uitstekend uitgeruste drukkerij gewerkt. Het was elk jaar weer spannend; zou er dan toch nog wel een nieuwe aflevering van Plop. magazine ter bevordering van het nieuwe jaar — een uitgave tot ‘Wederzijds Voordeel’ — verschijnen? Dit jaar plopte er tot mijn grote teleurstelling niets meer op de mat. Als ik het me goed herinner, ontmoette ik Ernst voor het eerst in 1991 in de Koningszaal van Artis tijdens de Margemarkt. Terwijl iedereen zijn handel breed had uitgestald, bemande Ernst samen met zijn kompaan Remko Fakkel een tafeltje waarop slechts één uitgave lag: Niet klef! Ontstaan en ondergang van de N.V. De Leidsche Broodfabriek. Hieruit sprak een grote zelfverzekerdheid: het was kopen of doorlopen... Een staaltje van zijn gevoel voor humor maakte ik in 1996 mee toen we verhuisden naar de Jan van Banningstraat in Zoeterwoude. De adreswijziging begon met ‘who the fuck is jan van banning?’. Er kwam een speciaal gedrukt kaartje retour met de lakonieke vraag: ‘where the fuck is zoeterwoude?’ Het is maar goed dat we bij zijn veertigste verjaardag Ernst hebben kunnen verrassen met een mooie doos: Plop! of Flop? Doos ter bevordering van de veertigste verjaardag van de Jongeheer Ernst Boissevain. Het ondoorgrondelijke lot heeft zijn vrees gelogenstraft, want de reden om hem al zo vroeg te eren was zijn verzuchting: ‘Straks word ik vijftig en dan zijn jullie allemaal aan de overzijde...’ Het is droevig dit bericht op onze site te moeten lezen. Kees Thomassen

5

6

Het plotselinge overlijden van Ernst W. Boissevain was ook aanleiding om te spitten in de doos — die Arjenne Fakkel bewaart — met drukwerk van Ernst. We vonden een door Ernst zelf geschreven tekst, uitgegeven ter gelegenheid van een kleine tentoonstelling in de Universiteitsbibliotheek in Leiden in 2000. Uit het Blauwe Scheen-project Bladspiegeling (1987) waar Ernst het in dit tekstje over heeft, reproduceren we drie van zijn acht drukken. Lood en schroot, of ‘Drukken is leuk!’ Drukkers moeten eigenlijk niet lezen, want het is al lastig genoeg om de inkt zo goed mogelijk op het papier (of wat anders) te krijgen. Dat gelees leidt maar af en is bovendien nog gevaarlijk ook. Voor je ’t weet zit je met je vingers tussen de pers. Schrijven? Daar moeten ze niet eens aan denken. Iedereen die het hun voorstelt om dat te doen, moeten ze afkappen en de deur wijzen. Zoals je dat doet met telemarketeers en vroeger jehova’s. Maar ja, ik heb me over laten halen, dus daar gaan we dan maar. Pers no. 14. Dat is het nu, maar was het niet vanaf het allereerste begin. Pats boem: Pers no. 14 niks daarvan. Het begon als Plims pers/Plim’s stoomdrukkerijen cv (cv stond voor centraal verwarmd). Dat ging ongeveer zo. Ik dacht zelf dat het wel leuk zou zijn om te zeefdrukken. Dat is het dus niet geworden, want Pa was tegen. Zeefdruk was toen nog iets heel smerigs met veel tolueen en nog meer van dat soort rotzooi. Thuis was er ook nog een Adana degelpersje en een paar smoutkastjes met De Roos 8 en 6 pt., Garamond 8 pt. en een minieme hoeveelheid witblokken etc. Omdat Pa hier steeds minder mee deed en ik iets meer, is de boel langzamerhand naar mijn zolderkamer verhuisd en... een nieuwe pers was geboren. Pa steunde die toen door voor mij de 12 pt. Garamond aan te schaffen. Kort daarop volgde mijn eerste eigen letteraankoop die wegens gebrek aan andere fondsen gefinancierd werd met kleedgeld. Dat scheen achteraf helemaal niet de bedoeling te zijn. Er is een verschil tussen lood en katoen. Maar ik had geheel zonder overleg ouders voor een voldongen feit gesteld. Dit veroorzaakte een flinke rel, maar de 8 pt. Gill heb ik nog steeds. Daarna ging het gestaag verder, er kwam steeds meer letter. Ger Kleis had een wat groter degelpersje voor me, ik had bij hem

al eens een wat grotere pers en zetterij van nabij meegemaakt en er wat geholpen. Een tijdje later heb ik ook een weekje bij Emile Puettmann gelogeerd en wat gerommeld in zijn drukkerij. Als ik er nu achteraf aan denk, heeft zijn drukkerij, zijn werk en zijn manier van werken zo’n grote indruk gemaakt dat ik daarna definitief voor het drukken ben gevallen, om te beginnen met lood en schroot. Niet lang daarna kwam het eerste bokje op zolder in Overveen. Een paar kastjes letter, die toen nog in Amsterdam lagen, heb ik lopend, met de tram en de trein naar Overveen gehaald. Zoiets nooit meer! Het was omstreeks 1985 en verschrikkelijk. Dat weet ik nu nog. Maar ach, dat was nog maar het begin. Het echte gesleep en gesjouw moest nog beginnen. De Futura die niet zo lang daarna kwam, werd gelukkig gebracht en die aankoop was belangrijk, want de meest gebruikte letter en nog leuk ook. Zodoende een belangrijk deel van Pers no. 14 die toen nog niet eens bestond. Dit allemaal nog steeds op zolder in Overveen. Een grotere pers dat wou Plim’s stoomdrukkerijen toen wel. Het drukken van het bladspiegelingproject op de Adana lag nog vers in het geheugen. Hier moest vanwege het formaat ’t vel zo af en toe alle kanten opgedraaid worden om overal te komen, en het stak aan alle kanten het persje uit, ondersteund door stukjes karton. Kortom: ellende. Dit verlangen heb ik links en rechts eens laten vallen. Dit hielp. Emile Puettmann belde dat er een drukkerij in de Vierambachtstraat te Rotterdam was die een pers naar de schroot ging doen. Maar als iemand die pers weg zou komen halen, was dat ook goed. Paniek! Links en rechts bellen en ten slotte vier man: Remko, Marteniek, Guy en mijzelf plus een Ford Transit geregeld en op naar Rotterdam. Gelukkig hadden we nog wel twee stevige balken, vier ronde tuinbalkjes en touw bij ons. Mij was verteld dat ’t gevaarte 400 kilo zou wegen. Dus ik dacht: we slopen het vliegwiel en de degel er vanaf en wat er dan overblijft moet wel met z’n vieren te tillen zijn. Geen sprake van. Een Victoria weegt namelijk 700 kilo bleek later. Op dat moment hadden we die

7

8

wetenschap niet en als we die hadden gehad, hadden we er niets aan gehad. Toch is het gelukt. De bovengenoemde onderdelen zijn inderdaad gedemonteerd, maar daarna bleek dat ding nog met geen mogelijkheid te verplaatsen. Gelukkig hadden we die balken, paaltjes, touwen en een ijzeren staaf bij ons. Zodoende is het met verbale hulp van de hele buurt gelukt de pers een 50 cm hoog opstapje op te krijgen en stond de Victoria op straat. Maar ja, nu moest de pers nog de Ford Transit in. Hoe gaan we dat nou doen? Remko heeft de achterkant van de auto bijna tegen de pers aangereden en daarna was het: kantelen, schuiven en de Victoria lag op z’n kant in de Ford Transit. Dat deze operatie zonder al te veel schade is verlopen, is nog steeds een wonder. De Victoria moest naar Leiden, want dit paste niet meer op de zolder in Overveen. Trouwens, ze had binnen een paar dagen toch weer op de begane grond gestaan. In Leiden is de Victoria weer op de stoep gekanteld en met de paaltjes een piepkleine kelderbox ingerold. De zojuist verkregen Victoria was allang niet meer productief, maar stónd in de Vierambachtstraat en was helemaal wit gespoten. Op de rollen en handvatten na; die waren respectievelijk paars en oranje. De pers is nu zwart, dankzij heel even afbijt erop smeren en daarna poetsen. Waarbij ook de degel er een keer is afgegaan en hoe ik dat voor elkaar heb gekregen? Hij is er namelijk ook weer op gekomen. Ondertussen zorgde Remko voor de reparatie van de frictie met behulp van een stuk oud ijzer en tinnen soldaatjes (zitten er nog steeds in). Maar goed, er is nog van alles provisorisch aan gerepareerd en de rollen waren hopeloos, alhoewel niet meer paars. Ondertussen was het wel zo leuk om er wat mee te drukken. Vooral de eerste keer was raar. Bij iedere druk hoorde je heel hard ‘beng’. Een drupje olie misschien? Geprobeerd, en ja, het was een wonder: ‘beng’ weg en van alles en nog wat ging wat soepeler lopen. Waarschijnlijk had de droogte de degel omhoog gewrikt en de zwaartekracht hem weer naar beneden gedrukt. Ook nu weer: geen fatale ongelukken. Het belang van de Victoria is dat toen Pers no. 14 is opgericht, want de

pers stond op de Kennedylaan no. 14 en boven de deur van de piepkleine kelderbox was een bordje 14, vandaar. Deze flat was eigendom van m’n moeder, maar die was het huis uit en in Amsterdam gaan wonen. Mijn broer Guy woonde er nog wel. Zo was er dus de rare situatie dat de letters in Overveen waren en de pers in Leiden. Het bleef gek, want ondertussen waren de letters in Leiden, en woonde ik in Amsterdam, maar was elk weekend bij de pers. Dit is de tijd dat de boekjes met Remko Fakkel gemaakt zijn. Deze situatie was al raar, maar werd onhoudbaar. Mijn boertje Guy kreeg zo langzamerhand steeds meer vriendinnetjes over de vloer en begon het vervelend te vinden dat er te pas en te onpas drukkers rondliepen, die daar, na gedane arbeid, ook nog wel eens wat na bleven praten. Dit is opgelost. Ik heb de flat op de Kennedylaan gekocht en broer Guy kon eindelijk naar Amsterdam verhuizen. Zo kwam een eind aan een heel vreemde en idiote toestand, die weliswaar tal van gezellige uurtjes heeft voortgebracht, maar normaal kun je het niet noemen. Ondertussen was Remko Fakkel gestopt met daadwerkelijk drukken bij Pers no. 14, maar al gauw kwam zijn zus Arjenne met van alles en nog wat dat op de pers kon en begon een nieuwe episode van Pers no. 14, waarbij Remko Fakkel nog wel steun en toeverlaat is en veel werk heeft verricht in de voorbereiding. Als adviseur en man van de films in talloze drukjes en drukken. Maar de situatie was nog verre van ideaal: de pers stond in de kelderbox en de letters in de flat (gelukkig eerste etage). Een kapotte letter verwisselen betekende een paar trappen op, een stukje galerij, drie sloten openen en weer terug. Daarnaast stond er nog van alles en nog wat opgeslagen. Ook weer opgelost. Pers no. 14 zit nu in de Narmstraat waar de heleboel bij elkaar is gebracht. Er was ook nog ruimte voor meer letter en de hda. Je kan er slingers maken en op plastic drukken. De techniek van het lampen maken is meegenomen uit de Kennedylaan. Er zijn nog plannen om uit te breiden naar andere druktechnieken naast lood en schroot. En zo af en toe een of ander boekje moet ook wel lukken. Zie zo, Pers no. 14 is nog steeds heel wat van plan en of het allemaal lukt? De tijd zal het leren. Ernst W. Boissevain Verschenen in: R. Breugelmans, Pers no. 14: een Leidse private press en zijn voorlopers: catalogus bij een tentoonstelling in de Leidse Universiteitsbibliotheek. Leiden 2000.

9

10

Grafiska Museet Helsingborg Op de terugreis van onze vakantie in midden Zweden hadden we het plan opgevat om in Helsingborg in Zuid Zweden, naar het Drukkerij museum/Grafiska museet te gaan. Als enthousiaste beginnende drukster en bovendien met een grote liefde voor Zweden leek dit toch wel een ‘must’. Het museum is een onderdeel van het Kulturhuset, een openlucht museum met verschillende oude ambachten. Het sfeervolle Grafiska museum bevindt zich op de hoek van een historisch straatje. De deur staat open, ik denk dat dit typerend is voor vele drukkers; je bent Welkom/Välkommen. Het museum is een werkend museum en wordt bemenst door enthousiaste vrijwilligers. Ieder dagdeel is er iemand aanwezig die het oude ambacht op dat moment uitvoert. Het Grafisch museum is het grootste drukkerijmuseum/tryckerimuseum van Zweden. Met een uitgebreid overzicht van de Zweedse en internationale historie van de boekdrukkunst, van papiermakerij, van hand- en machinezetten, van verschillende druktechnieken en boekbinden. Bij de ingang staat levensgroot een bronzen Gutenberg, daar kun je niet omheen. De drukkers bieden allerlei leuke drukwerkjes aan. Een grote variatie aan proefpersen, degels, trapdegels, snijmachines, bokken met letterkasten met Zweedse lettertypes/typsnitt o.a. de Berling, maar o.a. ook de Garamond en de Bodoni, zijn te bekijken. Regelmatig is er een aparte themaexpositie, op dit moment was het thema Ex Libris. Ik ga zeker nog eens terug al is het alleen al om de lettertypes te bekijken in de kasten. Een echte aanrader! Voor informatie: www.grafiskamuseet.se Ingrid Rombouts

Adland Met een trapdegel de aandacht trekken van de burgemeester van Dordrecht. Dat gebeurde bij Ad den Houter van Grafisch Museum Adland. Op een plaatselijke braderie stond Ad op zijn pas gereviseerde trapdegel kaarten drukken van Dubbeldam. De kaarten waren in kleur voorgedrukt in (offset) full colour maar de finishing touch kwam toch met de zwarte lijntekening op de trapdegel. Burgemeester Brok werd net als heel veel andere bezoekers van de braderie getrokken door deze ambachtelijke manier van drukken. Het museum is nog wel in opbouw maar dit was alvast een mooie opsteker. Grafisch Museum Adland is voor dit doel ook nog op zoek naar een oude handdegelpers. Staat er bij u nog een ongebruikt in een hoekje?

11

Vader en zoon achter trapdegel

[email protected]

Burgemeester A. Brok van Dordrecht kijkt mee en luistert naar de uitleg van Ad den Houter

12

Nieuw verschenen De Buitenkant Trinité & Lexicon, the typefaces designed by Bram de Does In 1991 publishers Uitgeverij De Buitenkant and Spectatorpers published a small book entitled Romanée en Trinité. Historisch origineel en systematisch slordig. I set the Dutch text by hand, using Jan van Krimpen’s Romanée, and printed 500 copies on a Victoria platen press. Drukkerij Jan de Jong (Uitgeverij De Buitenkant’s in-house press) printed the type specimen section in offset. By 1991 the Autologic phototypesetter had already been phased out, Enschedé having switched to digital typesetting. Fortunately we were able to use the phototypeset positives for the 1982 type specimen. Enschedé had given Peter Matthias Noordzij the job of digitizing Trinité and in the second half of Romanée en Trinité we were able to give a foretaste of the results. This book contains the full text of Romanée en Trinité, but it was technically impossible to include the hand-set specimen. The original drawings for Trinité were bought by the Enschedé Museum and in 1999 those for Lexicon were acquired by the Special Collections department at Amsterdam University Library. At their request I prepared an informative dossier, complete with numerous illustrations, entitled ‘De ontwikkeling van de Lexicon’ (How Lexicon was developed). The text of this, too, is included in the present publication, though without the illustrations. The only specimens in this book are the typeset type specimens, in three sizes, of all the available Trinité and Lexicon fonts. In places, both texts are now out of date. However, they contain many details that were important at the time of the transition from hand setting via phototypesetting to digital typesetting, but which I would now be unable to come up with. For that reason I have left them largely as they were. For the text of the type specimen section we have been allowed to draw on an essay by Frans Janssen from Technique & Design in the History of Printing. € 35,00 / 2013 / engels, 15,5 × 23 cm, rijk geïllustreerd, genaaid gebonden in papieren band, vormgeving: Bram de Does, isbn 978 94 90913 36 6

Alverata, hedendaagse Europese letters met wortels in de middeleeuwen Alverata is het proefschrift van Gerard Unger. De Alverata is een hedendaags lettertype dat is geinspireerd op de vormen van de romaanse kapitalen, zoals die in de elfde- en twaalfde-eeuwse inscripties voorkomen. Tijdens de romaanse periode zijn lettervormen met veel vindingrijkheid en een verbluffende variatie toegepast, gehakt in steen, geschilderd op muren, gedreven in metaal en op andere manieren uitgevoerd. De Alverata toont de invloeden van onder meer het modernisme en moderne classicisme uit de twintigste eeuw, en van recente ontwikkelingen. De Alverata vormt tevens het uitgangspunt voor leesbaarheidsonderzoek door en voor ontwerpers, waarbij lezers baat kunnen hebben. € 30,00 / 2013 / 21 × 29,7 cm, 288 pagina's, rijk geïllustreerd, genaaid gebrocheerd, isbn 978 94 90913 40 3 De Buitenkant, Schippersstraat 11, 1011 az Amsterdam, www.uitgeverijdebuitenkant.nl

Stichting Neerlandistiek Leiden/De Ammoniet Op dinsdag 3 september 2013 vond de tweeëntwintigste Bert van Selmlezing plaats: een voordracht van Jaap Goedegebuure, emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit Leiden, onder de titel: ‘De verboden vrucht. Over het lezen en herlezen’. De lezing is uitgegeven door de Stichting Neerlandistiek Leiden in samenwerking met De Ammoniet. U kunt in het bezit komen van een of meer exemplaren door € 11,50 (of een veelvoud daarvan) over te maken op ing-rekening 3881447 van de Stichting Neerlandistiek Leiden, Postbus 9515, 2300 ra Leiden, onder vermelding van ‘22e Bert van Selm-lezing’. Gelieve bij uw betaling op de overschrijving uw naam én adres te vermelden! Voor abonnees bedraagt de prijs € 10,00.

13

14

Katarina Rudebeck Op steengrond en in wouden Í klungrum og myrkviði In de uitgestrektheid zijn alle wegen gelijk, welbekend — recht. Maar op steengrond en in wouden vindt iedereen een smal pad dat bij hem past... [...] It is a great pleasure to see how fine a thing one book can be! Zo schreef Berglind Gunnarsdottir van the National and University Library in Reykjavik na ontvangst van mijn boek Op steengrond en in wouden met gedichten van Þorsteinn frá Hamri (15 maart 1938). Þorsteinn frá Hamri is waarschijnlijk de meest geliefde en belangrijkste hedendaagse dichter van IJsland. Als een nieuwe bundel van hem uitkomt wordt dat als bijzonder ervaren. Ik herken mij in deze IJslandse dichter, een wandelaar die rondloopt, waarneemt en zich afvraagt. Die de natuur om hem heen gebruikt om zijn verwondering, verbazing en vragen uit te drukken in beelden. Daarom ben ik begonnen met de moeilijke opgave: 6 gedichten uit het IJslands te ver-

talen en van daaruit een nieuw geheel te scheppen met eigen tekeningen en foto’s. Ondanks twijfel en vragen is het een mooi boek geworden met de zes gedichten in het IJslands en het Nederlands, aangevuld met foto’s en tekeningen van mijzelf. Het boek is Japans gebonden en heeft een omslag van Johannot 240 grs, waarbij zowel de voorkant als de achterkant met de hand zijn bedrukt (lino), formaat 21 × 30 cm. Oplage 30 genummerde exemplaren. Prijs € 45 per stuk. Katarina Rudebeck, Anna van Hensbeeksingel 228, 2803 lm Gouda, [email protected]

Tungsten Thomas Möhlmann: Uiteindelijk. Een plano in drie kleuren, gezet in de Baskerville en de Folio en gedrukt in een oplage van 26 exemplaren op Zerkall Bütten en door de dichter geletterd en gesigneerd. 19,50 euro. Peter Buwalda: Gewapende Conflicten. Een kort verhaal, gezet in de Times New Roman en gedrukt in een oplage van 126 exemplaren op Zerkall Bütten en Cartiera Magnani Pescia, waarvan xxvi door de schrijver geletterd en gesigneerd. Beide edities dragen een verschillende omslag. 42,50 euro / 27,50 euro.

15

16

Thomas Möhlmann: Kijk de Sterren. Een bundel van acht gedichten, gezet in de Scala en gedrukt in een oplage van 26 exemplaren op Zerkall Bütten en Sirio Stardust en door de dichter geletterd en gesigneerd. 42,50 euro. Meer informatie bij de uitgever: Hoge Larenseweg 45, 1221 ak Hilversum, [email protected]

Triona Pers Het typografisch aanplakbiljet In deze uitgave wordt aandacht besteed aan affiches zoals die aan het begin van de twintigste eeuw in hoogdruk vervaardigd werden. Er werd in die tijd nog volop gebruik gemaakt van loden en houten letters. Lolke Ronner, directeur van de Amsterdamse Grafische School, bepleitte een sobere toepassing van bestaande lettertypen. Hij had vooral waardering voor de ontwerpen van de architect H. Th. Wijdeveld.

Het typografisch aanplakbiljet verscheen in mei 1919 als artikel in het blad Wendingen. De tekst wordt opnieuw uitgegeven, aangevuld met aantekeningen van Dick Ronner, de drukker van Triona Pers. Hij licht aan de hand van foto’s toe op welke wijze affiches met loden letters en biljetletters gedrukt werden. Het boekje telt 32 bladzijden. Het omslag is met de hand in hoogdruk uitgevoerd, het binnenwerk is digitaal gedrukt. Het is uitgebracht door Uitgeverij Vliedorp. Prijs: € 11 (exclusief verzendkosten). Triona Pers, Havenstraat 2, 9973 pl Houwerzijl, 0595 577 247, www.zolderman.nl/ triona

Uitgeverij Vliedorp Omar Khayyam: Rubaiyat ‘Omar Khayyam heeft nooit bestaan.’ Zo begint Gerard Burger de inleiding van een bundeling van 80 kwatrijnen. Zijn versie, gebaseerd op Engelse en Duitse vertalingen, krijgt bij uitgeverij Tarcisius een tweede druk.

De dageraad de dagheraut biedt roze wijn voor ochtenddorst de zon begiet de grond met goud dag’s gastheer die zijn schatten morst 2013. 48 pp. € 12,50. Naumburg en andere gedichten Deze bundel van Wessel ten Boom bevat een aantal gedichten die gaan over een verloren liefde, en religieus geïnspireerde poëzie. Het omslag werd met de hand gedrukt van een houtsnede van Reinier van den Berg.

2013. 64 pp. € 12,50, isbn 978 94 6048 021 8 Uitgeverij Vliedorp, Havenstraat 2, 9973 pl Houwerzijl, 0595 577 247, www.zolderman.nl/vliedorp/vliefonds.html

Falstaff & Fakir De dorstige minnaar van Maarten ’t Hart gaat over een puttertje in een kooi vol kanaries. Ik heb helemaal geen speciale belangstelling voor kooivogels. Maar toen ik in dit verhaal meteen op de eerste bladzijde woorden tegenkwam als ‘hol-, klingel- en knorrollers’, zonder verdere uitleg, was ik eigenlijk al gewonnen. Alleen al vanwege die woorden. Verderop komen er nog meer: ‘snaterrol’, ‘lispelrol met holfluit’... Dat is toch prachtig! Bovendien is het een interessant en goed verteld verhaal.

De dorstige minnaar heeft in de uitgave van F&F een bijzondere vorm gekregen. Het boekje telt 12 bladzijden. Formaat ca. 14,5 × 21 cm. Het binnenwerk is gedrukt op 115 grams Somerset Book White papier, de omslagillustratie — een linosnede in vijf kleuren — op 250 grams Biotop. Binnenin het boek staan enkele kleine linosnedes. Het boek is te koop voor € 34,50 + verzendkosten (in Nederland € 6,75) Meer info: Falstaff & Fakir, Bertie van der Meij, Muurhuizen 47A, 3811 ed Amersfoort, 06 15439333, e-mail: [email protected]

17

18

Studio 3005 Robin Kolleman — Wit 27 jaar geleden werkte ik bij Drukkerij Rosbeek aan het prachtige fotoboek ‘Aart Klein Fotograaf’. Vanmorgen, 15 september 2013, kwam het boekje ‘Wit’ klaar, dat ik voor Robin Kolleman ontwierp en drukte. Vanmiddag lagen ze naast elkaar in een vitrine in het Fotomuseum in Rotterdam bij de opening van de expo ‘Wit’ (tot 5 januari). Mooi tekstcahiertje van beeldend kunstenaar Robin Kolleman. Ondertitel: De aanblik, de aanraking en de aantasting; de schoonheid, de erotiek en de dood.

2013 / 8 pagina’s / 59 exemplaren in boekdruk / € 16,50 inclusief verzendkosten

Robin van ’t Haar — De schilderdocent Mooi cahiertje bestaande uit vier Japans gevouwen bladen met een kort verhaal van Robin van ’t Haar over een schilderdocent die de persoonlijke situatie van zijn student maar al te goed in de gaten heeft.

2013 / 8 pagina’s / 21 exemplaren in boekdruk / € 28,50 inclusief verzendkosten

Anne Vegter — Van hout & huid Mooi cahiertje met één nieuw gedicht van Anne Vegter die tot Gedichtendag 2017 Dichter des Vaderlands is.

2013 / 4 pagina’s / 41 exemplaren in boekdruk / € 14,50 inclusief verzendkosten Alle uitgaven kunnen besteld worden voor bij Marc Vleugels van Studio 3005, Van ’t Hoffstraat 27, 2665 jl Bleiswijk, 06 30 49 77 49, [email protected], www.studio3005.nl/uitgeverij/

Ergo Pers ook daar valt het licht, een bibliofiele uitgave met gedichten van Miriam Van hee en etsen van Jean-Marie Bytebier verschijnt in het najaar van 2013 bij Ergo Pers. Op 11 oktober wordt een presentatie gehouden in Galerie Van De Weghe te Antwerpen. Daar loopt tot 12 oktober een tentoonstelling van Jean-Marie Bytebier. ook daar valt het licht verscheen in een oplage van 26 voor de handel bestemde exemplaren. Bij elk boek hoort een suite van vier door JeanMarie Bytebier gehandtekende en genummerde etsen. Elk boek werd ook in het colofon gesigneerd door beide kunstenaars. De intekenprijs bedraagt € 600. Contact: Rein Ergo, Ergo Pers, Muinkkaai 30, B 9000 Gent, +32 (0) 9 225 60 40, ergo. [email protected]. Meer info en afbeeldingen op www.ergopers.be

19

20

Letterkabinet In 1897 schreef Guido Gezelle zijn gedicht Gierzwaluwen. In datzelfde jaar verscheen Staren door het raam van J.H. Leopold. Beide gedichten zijn nu opnieuw gedrukt en vormgegeven door het Letterkabinet. Staren door het raam is gezet uit Bembo 12 pt en gedrukt op een Adana 8×5 in een oplage van 37 exemplaren. De afbeeldingen zijn gemaakt met vinyldruk. Elk exemplaar zit verpakt in een doorschijnende envelop (formaat A6) en bevat een gestempeld nummer. Gierzwaluwen is gezet uit Gill 10 pt en 36 pt en ook gedrukt op een Adana 8×5. Het boekje meet 15 × 8 cm en zit dicht met een touwtje. De oplage is 30 exemplaren. Elke uitgave is voor € 12,50 incl. verzendkosten te bestellen. Nadere informatie:www.letterkabinet.nl, [email protected]

De Hof van Jan Bij de Hof van Jan zijn twee boekjes verschenen die zowel de primaire als de secundaire Nederlandse literatuur verrijken. Merijn de Boer, de bekroonde auteur van de verhalenbundel Nestvlieders (in januari verschijnt zijn roman De nacht), schreef zijn herinneringen op aan de leraar Lodewijk Wiener op het Stedelijk Gymnasium in Haarlem: ‘Ik neem aan dat ik in die vier jaren dat ik les van hem heb gehad ook wel ben onderwezen in het Engels, maar ik herinner me toch eerst en

vooral zijn verhalen over zeilen, uilen, zijn kinderen, Winnie-the-Pooh, schaken en het drinken van whisky.’ Het boekje van 8 pagina’s is gezet uit de Spectrum en de Plantijn en gedrukt onder de Korenmaat. Paul van der Steen maakte speciaal voor deze uitgave een tekening van leraar en leerling. Het boekje is gesigneerd door Merijn de Boer; het kost 8 euro In Een handreiking over tijd en ruimte heen zoekt Lodewijk Wiener postuum de confrontatie met Harry Mulisch: ‘Harry Mulisch, de verloren zoon van Haarlem, de oeuvrebouwer, megalomaan, maar virtuoos, hooghartig, maar vol durf en per saldo, hoe men het ook wendt of keert, een uniek literair talent: “Harry Mulisch, ondanks alles, een diepe buiging.”’ Het boekje van 12 pagina’s is digitaal gezet en gereproduceerd en heeft een omslagje in hoogdruk. Het bevat een tekening van Harry Mulisch door Eric J. Coolen en een door hem vervaardigde blindstempel met een portret van Wiener. De auteur heeft het boekje gesigneerd. Het kost 8 euro. Beide boekjes zijn te bestellen via de webwinkel van de Hof van Jan.

21

22

Agenda Beurs van Kleine Uitgevers Ruim 100 kleine uitgevers uit het Nederlandse taalgebied presenteren hun nieuwe titels en recente uitgaven van literatuur, non-fictie en beeldende kunst op zondag 8 december in Paradiso. Dat uitgevers klein zijn zegt niets over de kwaliteit van hun uitgaven; het gaat om een ambitieuze en waardevolle aanvulling op de titels die in Nederland en Vlaanderen worden uitgegeven. Op de Beurs liggen circa 2500 oorspronkelijke titels die vanwege plaatsgebrek in boekhandels en de heersende cultuur van bestsellers geheel ten onrechte nauwelijks zichtbaar zijn.

Zondag 8 december 2013, zaal open: 13.00–17.00 uur Entree: € 3 incl. daglidmaatschap (kaartverkoop alleen aan de deur) Meer informatie: www.paradiso.nl/web/Agenda-Item/Beurs-van-Kleine-Uitgevers-6. htm

Drukken op zelfgemaakt papier Deze workshop voor beginners en gevorderden combineert twee technieken die goed bij elkaar passen, namelijk papier maken en boekdruk. Handgemaakt papier en boekdruk bieden samen de mogelijkheid om verfijnde werkstukken te maken waarin druktechniek en drager elkaar goed aanvullen en versterken. In druksels en prenten die in boekdruk op handgemaakt papier gedrukt zijn zie je de tactiele en levendige aard van

23

beide technieken goed terug, en komen tekst en beeld op bijzondere wijze tot leven. Op de eerste dag van de workshop wordt papier gemaakt, van kozo (papiermoerbei) en van katoen/hennep. Terwijl het papier droogt krijgen de cursisten informatie over het zelf maken van pulp en de eisen die boekdruk stelt aan het papierproces. Op de tweede dag wordt er gezet en gedrukt. Korte teksten, clichés,en schrijfopdrachten zijn beschikbaar, maar cursisten kunnen ook eigen teksten meenemen. Cursisten gaan naar huis met een mapje druksels op eigen papier. De workshop wordt georganiseerd in samenwerking met het Grafisch Centrum Groningen en zal daar plaatsvinden in de grafiekwerkplaats. Data: vrijdag 22 november 2013 van 14.00 tot 21.00, en zaterdag 23 november 2013 van 9.30 tot 16.30. Suggesties voor overnachting kunt u krijgen van de docent. Kosten: € 195. Een warme maaltijd op de vrijdag, lunch op de zaterdag, koffie/thee, en alle materialen zijn bij de kosten inbegrepen. Opgave: door het aanmeldingsformulier voor 2013, te downloaden van www.waterleafpaperandwords.com/workshops/aanmeldingsformulier, te mailen naar [email protected]. Je kunt ook een aanmeldingsformulier toegestuurd krijgen per mail. Omdat slechts zes deelnemers geplaatst kunnen worden voor de workshop is snel aanmelden aan te bevelen!

24

Moderne kunst uit Kameroen bij galerie & grafisch atelier Sopit Moderne schilderijen uit Kameroen van de afrikaanse schilders Bollo (1969) en Hé Zoul (1967), verzameld door wijlen Thijs Blömer. Het werk van beide schilders geeft op kleurrijke cartooneske wijze scènes weer uit het alledaagse leven in Afrika. Ook zijn er een aantal mahonie houten bankbiljetten te bewonderen van Thomas Tchopzan (1960) Thijs Blömer woonde een kleine veertig jaar in Centraal- en West Afrika waar hij als houthandelaar werkte voor grote Europese bedrijven. Eind jaren tachtig leerde hij in Zuid-Kameroen de reclameschilder Bollo kennen. Hij raakte met hem bevriend en steunde hem door werk aan te kopen en kunstboeken en schildersmateriaal voor hem aan te schaffen. Later ontmoette hij Hé Zoul, een telg uit een kunstenaarsfamilie. Bollo maakt kleurige, vrolijk ogende schilderijen met een humoristisch tintje, ondanks de niet altijd positieve boodschap van zijn werk. Hé Zoul, die technisch sterker is, schildert ingetogener. Vrijwel ieder schilderij van Bollo en Hé Zoul is een aanklacht tegen corruptie, armoede werkloosheid, alcoholisme. Er is veel overspel bij mannen en vrouwen, iedereen doet aan roddel en achterklap, er wordt voortdurend geruzied over geld en seks, vooral als er drank in het spel is. Veel mannen roken er ’chanvré’, een soort hasj, waar ze agressief van wor-

den. Er vinden zoveel verkrachtingen plaats dat de politie het werk niet aan kan. Toch spreekt uit het werk van Bollo een zeker optimisme. Het zijn aanklachten met een knipoog. De schilderijen zijn op het eerst gezicht charmant maar je krijgt pas begrip voor de inhoud wanneer je de Franse teksten leest. Die geven uitleg over de situatie of zijn als uitspraken bij de afgebeelde personen gezet. Drie-kwart van zwart Afrika is franstalig en generaties lang werden er Franse stripverhalen gelezen. De invloed ervan zie je terug op de schilderijen. Hé Zoul laat onder andere het verschil tussen arm en rijk zien, waarbij corruptie een grote rol speelt. Bollo laat naast diverse verlatingsscènes, waargebeurde verhalen zien met verkrachters en moordenaars in de hoofdrol. Heel anders van karakter maar opvallend door hun originaliteit, precieze weergave en kleurigheid zijn de Afrikaanse bankbiljetten van de eveneens Kameroense Thomas Tchopzan. De uit mahonie gesneden, reusachtige panelen zijn minutieus beschilderd, de gezichten van de afgebeelde personen zijn in naturel hout gelaten. Grote ronde watermerken kregen een vaag reliëf, andere figuren en vooral de handtekeningen werden scherper uitgesneden. Vanuit de traditionele houtsnijkunst vindt Tchopzan een eigen, heel aantrekkelijke vorm. Vrijwel niemand heeft geld en daarom is geld voor bijna iedereen een obsessie. Tchopzan hoort bij de uitzonderingen. Hij heeft naam en geld gemaakt. Expositie: zondag 10 november t/m 8 december 2013 van 13.00 uur — 17.00 uur. Zondag 10 november met livemuziek van Sopitmachine Galerie en grafisch atelier sopit — Anna Paulownastraat 22 — Castricum, www.sopit.nl

Overzichtstentoonstelling werkgroep Oud — Castricum ‘Castricumse kranten en drukkers’ Na het einde van de Eerste Wereldoorlog verbeterden de economische vooruitzichten en de Drukkerij De Kennemer in Beverwijk waagde het in april l919 een Weekblad voor Castricum te gaan uitgeven. Zelfs een tweede plaatselijke krant zag het licht, maar uiteindelijk vanaf 1936 bleef het Nieuwsblad voor Castricum over. Na het vertrek van drukkerij Nagengast naar Alkmaar nam Drukkerij Boesenkool in l949 de krant onder haar hoede. Bijna 40 jaar bleef Boesenkool de uitgever totdat in l986 de Noorderpers het overnam. Van een blad met abonnee’s veranderde de krant in een gratis huis-aan-huisblad. De groei van het aantal inwoners maakte een tweede plaatselijke krant mogelijk: de Castricummer Courant. Ver-

25

26

slaggevers, drukkers, fotografen enzovoort gaven in de loop van tientallen jaren hun beste krachten aan de plaatselijke nieuwsbladen, die wel de smeerolie van de gemeenschap genoemd worden. Met een artikel in het jaarboek van Oud-Castricum, een kleine tentoonstelling en een korte documentaire film wordt aandacht besteed aan deze geschiedenis. 10 november tot en met 8 december 2013 — open iedere zondag van 13.00 tot 17.00 uur Galerie en Grafisch atelier sopit — Anna Paulownastraat 22 — Castricum

Cursus typografie Je eigen gedichten zetten en drukken, of je zelfontworpen briefpapier? Dat kan allemaal tijdens de cursus typografie/boekdruk die het Grafisch Centrum Groningen organiseert voor zowel beginners als gevorderden. Beginners maken in de eerste twee lessen kennis met de beginselen van het handzetten met loden letters, het typografisch maatsysteem, en het drukken op de proefpers; daarna werken zij aan hun eigen projecten. De docenten helpen de cursist de eigen ideeën vorm te geven met de ruime collectie ornamenten en loden/houten letters waarover het Grafisch Centrum beschikt. Ook begeleiden ze de cursist bij het drukken, zodat tijdens de cursus één of meer projecten kunnen worden afgerond. Boekdruk heeft een unieke, tactiele uitstraling die zich duidelijk

27

onderscheidt van een computerprint, en verheugt zich de laatste jaren weer in een groeiende belangstelling. Deze cursus kan worden gebruikt als kennismaking met typografie en boekdruk of als aanzet naar zelfstandig werken op de drukpers. — start: twee keer per jaar in januari en september — tijd: woensdag van 19.00 tot 22.00 uur — duur: 12 weken — prijs: € 225 — docenten: Feike Boorsma en Marlies Louwes Voor informatie of het opgeven voor cursussen, workshops of lezingen kun je contact opnemen met coördinator Hans Horn, mobiel: 0625178093 of e-mail: [email protected]. Zie ook www.grafischcentrumgroningen.nl

‘Is dàt ook een litho? kunstlitho’s uit eigen collectie...’ Van 28 september tot en met 13 april 2014 is in het Nederlands Steendrukmuseum te Valkenswaard de expositie Is dàt ook een litho? — kunstlitho’s uit eigen collectie te zien. De bezoeker maakt een afwisselende lithografische reis door de tijd aan de hand van zestig kunstlitho’s van 1817 tot heden. Kort na de uitvinding van de lithografie ontdekten kunstenaars en uitgevers dat deze grafische techniek een enorme kans bood om snel en tegen lage kostprijs kunst te kunnen reproduceren. Met deze expositie

28

belicht het Nederlands Steendrukmuseum in vogelvlucht de specifieke rol die de lithografie in en voor de kunst heeft gespeeld. Litho-loterij De bezoeker kan bovendien meedoen aan een litho-loterij waarmee in de maanden december en april fraaie door het museum gemaakte litho’s zijn te winnen. Hiermee krijgt het museum inzicht welke stijl het meest aanspreekt. De expositienaam speelt in op de vragen van bezoekers die denken dat de getoonde werken ‘echte’ pentekeningen, potloodtekeningen, aquarellen of zelfs schilderijen zijn. De verwondering is dan ook groot als men ontdekt dat de getoonde creaties met lithografische technieken zijn gemaakt. Is dàt ook een litho? is dan ook een veelgehoorde kreet. Klinkende namen Naast 19e eeuws werk van Franz Hanfstaengl, Jan Braet von Überfeldt zijn ook werken van klinkende namen uit recenter verleden vertegenwoordigd zoals Theo van Hoytema, Jan Toorop, Käthe Kollwitz, Kandinsky, Van Dobbenburgh, Leo Gestel, Jan Sluijters, Picasso, Joan Miró en Marc Chagall. Het museum haakt met deze expositie tevens aan bij de door de Vereniging Originele Grafiek in dit najaar georganiseerde Maand van de Grafiek (www.maandvandegrafiek.nl). Ook is een aantal bijzondere objecten te zien zoals een unieke Indiase 3D litho uit het begin van de 20e eeuw. De expositie is in eigen beheer samengesteld en mogelijk gemaakt door onmisbare subsidies van het Prins Bernhard Cultuurfonds en Cultuurfonds Gemeente Valkenswaard en onze sponsors, donateurs en vrienden. Het entreebewijs geeft zowel toegang tot deze expositie als het museum, waar de bezoeker kennis maakt met de in 1798 door Alois Senefelder uitgevonden steendruk of lithografie. Mondiaal gezien biedt het museum de bezoeker het meest complete overzicht van de geschiedenis daarvan. Adres: Carolus Gebouw, Oranje Nassaustraat 8 te Valkenswaard. Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 13.00 — 17.00 uur. Entree: 4 t/m 14 jaar € 3,50; 15 t/m 64 jaar, € 4,50 en 65+ en cjp € 4,00. Museumkaart: gratis. Meer info: www.steendrukmuseum.nl

Workshops ‘Etsen bij een gedicht’ in Meermanno Van eind september tot half november vind de maand van de grafiek plaats: een landelijke reeks van exposities van hedendaagse en traditionele grafiek (www.maandvandegrafiek.nl). Dit jaar doet ook Museum Meermanno mee met een reeks workshops etsen en een bezoek aan de unieke drukpers van meester-drukker Jean Francois van Royen (1878–1942). Tijdens de workshop etsen gaat men zelf aan de slag op de zolder van het museum, waar een drukkerij gevestigd is. Behalve het drukken van een kort gedichtje wordt er ook een klein (droge naald) etsje gemaakt dat past in de sfeer van het gedicht. De workshops worden begeleid door grafisch kunstenaar Hanna de Haan. Zaterdag 12 en 19 oktober van 13.00–16.00 uur Kosten: € 15,00, reserveren verplicht via [email protected] of 070 3462700 (Winnifred Dijkstra) Museum Meermanno | Huis van het boek, Prinsessegracht 30, 2514 ap Den Haag 070 3462700, www.meermanno.nl

Open Atelier Grafiek Ravenhof te Putte-Stabroek (België) U wordt vriendelijk uitgenodigd in het ‘Open Atelier Ravenhof Grafiek’ met demonstraties en uitleg over diepdruk, hoogdruk, lithografie, monotype en het gebruik van de fotopolymeerfilm op 19 en 20 oktober 2013 van 11 tot 17 uur. Het kasteel Ravenhof, Oud Broek, 6 te Stabroek, destijds een buitenverblijf van de familie Moretus, werd door de grensgemeente Stabroek aangekocht als geklasseerd monument in 1980. Na enkele bestemmingen en restauraties kreeg het kasteel van de gemeente een socio-culturele bestemming met vaste gebruikers. De feitelijke vereniging ‘Open Atelier Ravenhof’ is er sinds 1982 defini-

29

30

tief gevestigd. De activiteiten van het ‘Open Atelier Ravenhof Grafiek’ zijn grensoverschrijdend. Het atelier grafiek wil modern en vooruitstrevend zijn. Buiten de mogelijkheid om met steendruk en hoogdruk om te gaan, wordt ook de methode aangeleerd om ecologischer te etsen dan gebruikelijk in de klassieke methode. In deze methode, op koper en zink, wordt gebruik gemaakt van mengsels met acryl. Aan deze methode is ook een systeem verbonden waarbij een acrylpolymeerfilm op een drager bevestigd wordt. De film wordt vervolgens door een transparant met een positieve tekening of kopie belicht met uv-licht of door de zon. Na ontwikkeling van de film met soda en harding van de film met uv-licht, kan de plaat gedrukt worden zoals diepdruk met of zonder etsen van de plaat. Inlichtingen: e-mail [email protected]. Zie ook www.theodesmedt.be

PapierLab te Castricum Workshop pulp en papiermaken van groenten en andere planten door Marieke de Hoop Zaterdag 12 oktober, van 10.00–16.00 uur Kosten 60 euro p.p. Workshop Boekbinden door boekbinder S. Jovanovic, Heiloo Zondag 13 oktober, van 11.00–17.00 uur Kosten: 60 euro. In de herfstvakantie van 21–25 oktober iedere dag workshop papieren kaarten maken Van 10.00–12.30 uur voor de campinggasten. Kosten: 7,50 p.p.

De papiermaakworkshops zijn bedoeld voor volwassenen die werken met groepen kinderen, op school of in de vrije tijden en verder voor iedereen die het ambacht papiermaken zelf een keer wil doen. In de workshop beginnen we met het maken van diverse pulpen. Basispulpen, en de bijzondere zoals die van kruiden of groenten. Daarna leren we 2 technieken papier gieten en papier scheppen. U gaat met een handleiding en een kleine stalenkaart naar huis. De basis voor een nieuwe hobby. Zie ook www.papiermakerijdehoop.nl Of de openbare pagina van www.facebook.com/PapierLab De workshop Boekbinden wordt gegeven door de professionele boekbinder de heer S. Jovanovic van Handboekbinderij & Restauratie-atelier, uit Heiloo. Hij zal ons die dag een basisbindtechniek leren en laten uitvoeren. Gedeeltelijk in het PapierLab en later op de dag maken we het boek af, in zijn eigen atelier in Heiloo. Iedereen gaat naar huis met een zelfgebonden boek. Zie: www.handboekbinderij-sj.nl Opgeven via e-mail: [email protected]

31

Colofon Deze nieuwsbrief is een uitgave van de Stichting Drukwerk in de Marge. Voorzitter: Bubb Kuyper, [email protected] Secretaris: Silvia Zwaaneveldt, Gerrit Doustraat 4, 2311 xp Leiden, [email protected] Penningmeester: Roosje Keijser, Koningsweg 7, 3582 ga Utrecht, [email protected] Overige bestuursleden: Alex Barbaix, Carolien ten Oever, Sander Pinkse Nieuwe contribuanten/adreswijzigingen graag doorgeven aan de secretaris. Nieuwsbrieven verschijnen vier maal per jaar, begin januari, april, juli en oktober. Kopij voor de nieuwsbrief dient uiterlijk halverwege de voorafgaande maand binnen te zijn. Bijdragen liefst per e-mail naar [email protected], of per post naar Nieuwsbrief Stichting Drukwerk in de Marge, Herengracht 51, 1015 bc Amsterdam. Redactie nieuwsbrief: Alex Barbaix, Sander Pinkse

Koop bij de man die ook lezen kan! Minotaurus boekwinkel

Ontvangt ú al onze nieuwsbrief?

Sint Antoniesbreestraat 3d 1011 HB Amsterdam 020-622 7748 [email protected]

Ongeveer maandelijks sturen wij een lijst met onze nieuwe meestal bijzondere aanwinsten,

Wij verkopen boeken over: bibliofilie typografie boekgeschiedenis boekbinden

vaak met beperkte oplage. Wij houden u graag op de hoogte zodat u voor het te laat is uw bestelling bij ons kunt doen.

Wij zijn geopend van dinsdag tot en met vrijdag van 13.30–17.30 uur. Op zaterdag zijn wij geopend van 13.30–17.00 uur. U bent van harte welkom in onze winkel.

Om u geheel vrijblijvend aan te melden kunt u ons een e-mail sturen.