‘Drink gezellig een wijntje mee’ ‘“Drink gezellig een wijntje mee”, zeg ik soms tegen Nikki. Zolang ze matig is met alcohol, moet dat kunnen. Door er geen probleem van te maken, houd ik ook zicht op wat ze drinkt. Ze is al zeventien, ze gaat er keurig mee om.’ ‘Op zijn vijftiende kwam Mattia stoned thuis. Zelf rookte ik vroeger ook weleens een stickie. Een keertje blowen is niet zo erg, dacht ik. Maar Mattia werd onaanspreekbaar. Hij was de hele dag stoned en ging spijbelen. Verschrikkelijk om je zoon te zien afglijden. Gelukkig is het goed gekomen. “Je had strenger moeten zijn”, zegt Mattia nu. Ik weet niet of dat had uitgemaakt. Hij was een kwetsbare jongen en zijn vrienden blowden allemaal.’ (foto uit familiearchief)
naam: rudie nijhof ( 46) moeder van: Mattia (24), Nikki (17) en Madelief (13) achtergrond: Opgegroeid in de buurt van Rhenen. Gescheiden, heeft sinds negen jaar een andere relatie.
werk: Heeft een eigen praktijk voor coaching. partner: Hans van Harmelen (56), vakbondsbestuurder woonsituatie: Woont samen met partner en dochters in een Vinexwijk bij Den Haag. Mattia woont zelfstandig. trots op: Mijn kinderen hebben hun eigen waardigheid. Ze durven nee te zeggen als ze ergens niet aan mee willen doen.
bezorgd over: Meisjes moeten er zo perfect uit zien tegenwoordig. Als je maatje 38 hebt, ben je al een loser.
‘Nikki en Madelief laten me uit zichzelf zien wat ze op hyves en facebook zetten. “Kan deze foto of krijg ik hier gedonder mee?” Ik probeer ze te wapenen tegen grove taal en ongevraagde seksuele opmerkingen. Je hoeft niet alles te pikken als meisje.’
‘Ik ben zo’n leuke, hippe moeder bij wie alles kan. Ik wil als redelijke partner met mijn kinderen omgaan. Dat is niet altijd goed, vind ik inmiddels. Soms moet je gewoon een grens stellen. Maar ik vind het moeilijk om hard voor ze zijn.’
‘Onderhandelen? Daar doen wij niet aan’
naam: herman rijksen ( 41) vader van: Ida (7) en Valerie (4) achtergrond: Opgegroeid in Zeist. Had al een dochter (Ida) uit een eerdere relatie, toen hij trouwde met zijn huidige vrouw, Michèle Polspoel.
werk: Heeft een organisatieadviesbureau, werkt vier dagen. partner: Michèle Polspoel (40), echtgenote van Herman en moeder van Valerie. Opgegroeid in Hulst (Zeeuws-Vlaanderen). Michèle heeft een eigen organisatieadviesbureau.
woonsituatie: Het gezin woont in een twee-onder-éénkap woning in Maarn. Ida woont doordeweeks bij haar moeder in Amsterdam.
trots op: Mijn kinderen kun je overal mee naar toe nemen. Ze weten zich te gedragen.
bezorgd over: Ouders die hun kinderen als prinsjes en prinsesjes behandelen.
‘Streng zijn is niet hetzelfde als onaardig zijn. Geen grote mond opzetten of zomaar van tafel gaan. Meehelpen met de afwas, ook al heb je geen zin. We waarschuwen één keer. Als ze niet luisteren, heeft dat consequenties.’
‘Valerie en Ida krijgen alle ruimte om te spelen. Het mag hier vies worden. Vriendjes zijn altijd welkom. Alles kan, zolang ze zich maar aan de regels houden. Die regels bepalen wij. Waarom moet je alles met je kinderen overleggen? Omdat ze je anders niet aardig vinden? Wat een flauwekul!’
‘Een moment voor onszelf: daar maken we ook tijd voor. En we peilen regelmatig of we nog op één lijn zitten. Het laatste wat je als ouders moet doen, is elkaar afvallen.’
‘We eten altijd aan tafel. Met een bord op schoot voor de tv vinden we niets. ’s Ochtends mogen Valerie en Ida een uurtje tv kijken. Daarna gaat hij uit.’
‘Fijn dat ook anderen soms voor onze kinderen zorgen’
naam: margot van leeuwen-krijtenberg ( 33) moeder van: Roos (7) en Bas (2) achtergrond: Opgegroeid in Gouda. Werkt drie dagen per week als bureaumedewerkster op de Hogeschool Den Haag. Getrouwd.
vader: Ivo van Leeuwen (34), opgegroeid in Gouda. Werkt vier dagen per week als systeembeheerder bij een speelgoedketen.
woonsituatie: Het gezin woont in een eengezinswoning in Gouda.
trots op: Onze kinderen staan enthousiast in het leven. En ze kunnen zich goed aanpassen, ook in minder leuke situaties.
bezorgd over: Zijn we niet te beschermend? Zijn ze nu en straks voldoende weerbaar?
‘Op het kinderdagverblijf merken ze soms dingen op die wij thuis niet zien. Andersom vertellen wij de leidsters waar zij op moeten letten. Goede communicatie met de leidsters is belangrijk. Het moet tweerichtingsverkeer zijn.’
‘In de speeltuin komen we andere ouders tegen. Omdat we veel contacten hebben in de buurt, is het makkelijker om in te grijpen als een kindje wordt gepest. Sommige ouders zijn losser dan wij. We bemoeien ons niet met hun manier van opvoeden. Dat doe je niet. Het wordt al snel kritiek. Dat ligt gewoon gevoelig.’
‘Als Roos of Bas iets doen wat niet mag, wil ik dat graag horen. Het wordt lastig als ik voel dat mijn kind niet echt wordt gezien. Of als iemand direct zijn oordeel klaar heeft. Dat raakt je, het blijft hangen. Kritiek op je kind of op de opvoeding doet altijd een beetje zeer.’
‘Oma Han komt iedere dinsdag, al zeven jaar. Oma Ina past vrijdagmiddag op. Bas en Roos genieten van alle aandacht. De oma’s zijn toegeeflijker dan wij. Zij hoeven Bas en Roos niet op te voeden, maar we vinden het wel fijn als we een beetje op één lijn zitten. We willen niet drie verschillende opvoedstijlen.’
naam: masja van herpen ( 44) moeder van: Mieke (14) en Daan (12) achtergrond: Opgegroeid in Den Bosch en Den Haag. Gescheiden, heeft een andere partner.
werk: Geeft als zzp-er Nederlands aan anderstaligen. vader: Arnold van der Mispel (43), opgegroeid in Utrecht. Hypotheekadviseur. Heeft een nieuwe partner, met wie hij een dochter van vier heeft.
woonsituatie: Masja woont samen met partner en kinderen in een flat in Delft. De kinderen wonen de helft van de week bij hun moeder. De andere helft van de week wonen ze bij hun vader.
trots op: Dat onze kinderen zien dat je ook na een scheiding respectvol met elkaar om kunt gaan.
‘We zijn gescheiden, maar we hebben bijna dagelijks contact’
bezorgd over: Ik ben niet zo’n bezorgd type. Ik heb heel veel vertrouwen in mijn kinderen.
Mieke: ‘Sinds ik op de middelbare school zit, vind ik het soms lastig dat ik in twee huizen woon. Ik moet steeds van te voren bedenken welke boeken ik nodig heb.’ Masja: ‘Van het voortdurende plannen en afstemmen krijg ik het wel eens benauwd.’
‘Dat Daan bij zijn vader een klein zusje heeft, vindt hij geweldig. Daans vader heeft ook een kat die bij Daan op de kamer slaapt. Daan is er echt gek mee. “Als ik dat spelletje van jou niet krijg, ga ik wel bij papa wonen”, zei Daan wel eens toen hij klein was. Dan belde ik Arnold om dat te vertellen. We laten ons niet tegen elkaar uitspelen.’
‘Arnold controleert of Mieke haar huiswerk heeft gedaan. Ik ben meer van: kom naar me toe als je vastloopt. Ik denk dat het voor de kinderen verrijkend is dat we niet precies hetzelfde zijn.’
‘Als co-ouder moet je accepteren dat je ex sommige dingen anders aanpakt. Arnold is strenger dan ik. We hebben geleerd elkaar te respecteren en hebben bijna dagelijks contact. Voor de kinderen was dat vroeger wel eens verwarrend. “Kun jij ook niet mee?”, vroeg Daan soms als hij en Mieke in het weekend naar Arnold en zijn vriendin gingen.’
‘Waarom word ik gepest?’
‘Waarom word ik gepest? Over die vraag zit ik dus elke dag na te denken. Echt altijd. Doe ik vervelend? Ben ik te dik? Zijn mijn tanden te lang? Om leuk gevonden te worden ga ik me anders gedragen. Het lijkt alsof het daardoor nog erger wordt.’ (Demi, 10 jaar) ‘Mijn haar valt een beetje uit. Mijn vader heeft gezegd dat ik mijn hoofd kaal moet scheren. Ik wilde wel maar ik durfde niet. Ik was bang dat ik er dan uit zou liggen. Ik heb het in de klas verteld, toen we over pesten gingen praten. Ik moest een beetje huilen, maar niemand lachte me uit. “Zullen we allemaal ons hoofd kaal scheren?” zei een jongen uit mijn klas. Dat was een dikke steun.’ (Kevin, 10 jaar)
klas: groep 6 van obs de pionier in amstelveen ( 9 en 10 jaar) leerkracht: Ineke Bisschops pesten Eén op de vijf kinderen wordt gepest. Het mag niet, maar het gebeurt. In iedere klas. Het is belangrijk dat kinderen het durven te vertellen: aan hun ouders, aan de juf. Pas dan kan het worden aangepakt. Juf Ineke: ‘Het is verstandig om de hele klas erbij te betrekken. Want ook kinderen die meedoen of wegkijken spelen een rol. Pesters en kinderen die worden gepest hebben vaak veel gemeen: ze voelen zich allebei onveilig.’
bijzonderheden: De namen van de kinderen die op dit paneel zijn geciteerd, zijn veranderd in verband met hun privacy.
‘Ik zat in een groepje met jongens die pestten. Ik dacht eerst: ik doe niet mee. Toen zeiden ze dat ik dan hun vriend niet meer was. Het gaf me wel een naar gevoel. Hoe zou degene die gepest wordt zich voelen? ’ (Robin, 9 jaar)
‘Hou het niet voor jezelf als je wordt gepest. Misschien doe je niks verkeerd, maar is er een misverstand. Als je het niet zegt, kan het ook niet opgelost worden.’ (Jolande, 10 jaar)
naam: pim mittelmeijer ( 47) vader van: Sem (10) en Dani (9) achtergrond: Geboren en getogen in Amsterdam, getrouwd werk: Kok in een restaurant, werkt drie en halve dag per week moeder: Astrid Booij Lieuwers (43), opgegroeid in Brabant, heeft een eigen bedrijf en werkt fulltime
trots op: Onze kids zijn open minded, ze vinden alles en iedereen interessant en maken makkelijk contact.
bezorgd over: Kinderen vinden het tegenwoordig heel normaal dat ze alles binnen handbereik hebben. Ik probeer ze bij te brengen dat veel dingen niet vanzelf gaan, dat je daar zelf in moet investeren.
‘Werken is belangr ijk, maar de kinderen gaan voor’
“De moeder van Sem is er nooit, die is altijd aan het werk”, hoorde Astrid een keer een andere moeder zeggen. Grote onzin, maar ze voelde zich toch aangesproken. ’s Avonds, als Sem en Dani naar bed zijn, pakt Astrid regelmatig haar laptop. Dan werkt ze nog een paar uur. Daardoor kan ze er na schooltijd helemaal voor de kinderen zijn.
‘Vrijdagavond, weekend! Eerst samen koken, daarna ga ik aan het werk en kruipt Astrid met de kinderen op de bank. Televisie aan, chips en limonade erbij. Ik ben die dag ook ’s avonds aan het werk. Als ik thuiskom, liggen ze heerlijk te slapen met zijn drietjes.’
‘Astrid is een beetje een controlfreak. Ze heeft er aan moeten wennen dat ik het huishouden en de opvoeding op mijn eigen manier aanpak.’
‘Astrid werkt fulltime, ik werk 28 uur per week. We hebben allebei vaste dagen waarop we verantwoordelijk zijn voor de opvang. Eén van ons is thuis als Sem en Dani uit school komen. Als de kinderen thuis zijn, moet het gezellig zijn. We willen geen sleutelkinderen, we willen er voor hen zijn.’
‘Waarom zijn we geen gewoon gezin, vragen de kinderen soms’
naam: esther stoorvogel ( 36) moeder van: Ymre (15), Marit (13) en Ronja (6) achtergrond: Opgegroeid in Naaldwijk, gescheiden en opnieuw getrouwd.
werk: Esther werkt in de weekenden in een vegetarisch restaurant en is bezig een eigen cateringbedrijf op te zetten.
vaders: Michel, de vader van Ymre en Marit, werkt in de gehandicaptenzorg. Niek, de vader van Ronja, is lasser.
woonsituatie: Esther woont samen met Niek en de kinderen in een kraakpand in het centrum van Den Haag. De oudste twee kinderen wonen twee dagen per week en om het weekend bij hun vader.
trots op: Mijn kinderen zijn heel sociaal en geïnteresseerd in andere mensen. bezorgd over: Mijn puberende zoon. Ik kan me moeilijk in hem verplaatsen.
‘Toen Ymre, mijn oudste zoon, geboren werd, had ik het idee: we gaan de zorg eerlijk delen. In de praktijk was het lastig. Toen ik Ronja kreeg met Niek, mijn huidige man, had ik die verwachting niet meer. Niek wordt onrustig als hij meer dan een dag per week thuiszit. Ronja gaat twee middagen per week naar de oma’s. Vanaf volgend jaar gaat ze naar de naschoolse opvang. Ik wil meer werken en een van de oma’s moet ook andere kleinkinderen uit school halen.’
‘We delen de douche en de keuken met de hele verdieping. Ik kook altijd teveel. Vaak eten onze buren mee. De kinderen houden van mensen om zich heen. Ze zijn heel sociaal. Wat wil je, als je opgroeit in een huis vol mensen.’ ‘Met Ymre gaat het niet denderend op school. Dat is een hele strijd. We hebben nu strenge regels. Hij mag niet meer uit school naar zijn vrienden. Hij moet zijn huiswerk laten zien en op tijd naar bed. Soms voel ik me net een politieagent.’
‘Mijn oudste kinderen wonen de helft van de week bij mij, mijn partner en onze jongste dochter. De rest van de week en om het weekend zijn ze bij hun vader. Iedere keer wisselen vonden ze moeilijk in het begin. Ik ook. Als co-ouders moet je veel overleggen. Redelijk blijven, ook al ben je soms boos op elkaar.’
‘Je kind loslaten is het moeilijkst’
naam: sattya kalloe ( 47) moeder van: Ghaitrie (20), Sanjay (15), Akshay (11) en Shivani (9)
achtergrond: Sattya is opgegroeid in Suriname en als tiener naar Nederland gekomen.
werk: werkt fulltime als secretaresse vader: Dew Kalloe (48), werkt fulltime als offsetdrukker woonsituatie: De familie Kalloe woont in Den Haag. De oudste dochter woont op kamers.
trots op: Ik kan goed met mijn kinderen praten. Dat heb ik echt moeten leren. In de Hindoestaanse cultuur wordt vooral non-verbaal gecommuniceerd met kinderen.
bezorgd over: Ik maak me geen zorgen. Als de basis goed is, komt het verder ook wel goed.
‘Als ik ga koken, gaat de tv uit. Dan roep ik de kinderen: “wat is belangrijker, de televisie of wij samen?” Tijdens het koken bespreken we wat ze hebben meegemaakt. Je moet iedere dag even tijd vrij maken voor elkaar. Anders ga je langs elkaar heen leven.’
‘Mijn oudste dochter kreeg een vriendje en wilde op kamers. Ze was pas zeventien, ik begreep het niet. Waarom wilde ze weg? Thuis kreeg ze alle vrijheid. Met veel praten zijn we eruit gekomen. Mijn kind is niet mijn bezit, heb ik geleerd. Toch blijft dat het allermoeilijkste: je kind vertrouwen en loslaten.’
‘We zijn een gezin, maar ook onderdeel van een grote familie. Hier is het vrijgezellenavond. Mijn neefje gaat trouwen. Wij, de vijf tantes, maken paddie (rijst) voor hem. Op de dag van de bruiloft neemt hij dat mee naar de bruid.’
‘Muziek maken vinden onze kinderen leuk. Shivani speelt op het harmonium en Sanjay op de dhool.’
‘Als we het konden betalen, deden we ze ook nog op muziekles’
naam: moska maqsoodi arian ( 28) moeder van: Hena (6) en Hylla (4) achtergrond: Moska komt uit Afghanistan en woont sinds zes jaar in Nederland.
opleiding / werk: Moska studeert Culturele en Maatschappelijke Vorming aan de Haagse Hogeschool en loopt stage bij een welzijnsorganisatie
vader: Ala Arian (33), vluchtte 11 jaar geleden uit Afghanistan naar Nederland, werkt als dialyse-verpleegkundige in een ziekenhuis.
woonsituatie: De familie woont in een rijtjeshuis in Wateringen.
trots op: Onze kinderen spreken prima Nederlands én hun moedertaal.
bezorgd over: Hoe gaan we straks om met dingen die niet bij onze cultuur passen? Hoe kunnen we grenzen stellen in een maatschappij die vrijer is dan we gewend zijn?
‘We willen dat onze meisjes iets bereiken later. Het zou fantastisch zijn als ze arts werden. Of advocaat. Natuurlijk is het ook belangrijk wat ze zelf willen. We hebben de beste school in de buurt uitgekozen: een school met een vrije, warme sfeer én goede jaaruitslagen.’
‘Onze kinderen zitten op zwemles, op gymnastiek en op tennis. Als we het konden betalen, deden we ze ook nog op muziekles. Al zijn ze nog zo klein, we willen ze overal van laten proeven. Hun ontwikkeling staat op de eerste plaats.’ ‘Je moet niet alles aan school overlaten. De jongste zit in groep 1, maar ze is nu al bezig met letters en cijfers. We kopen leerzaam speelgoed. We spelen veel spelletjes zodat ze leren samenwerken. We gaan ook vaak naar de bibliotheek. Iedere avond lezen we een boekje voor.’
‘Mijn man werkt onregelmatig en ik volg een opleiding aan de Haagse Hogeschool. Om de beurt halen we de kinderen van school. Soms valt dat niet te combineren met onze roosters. Dan springt mijn schoonmoeder in. Heel prettig, want we brengen ze liever niet naar de buitenschoolse opvang.’
‘Seksuele voorlichting hoort er ook bij’ ‘Toprak speelt soms met zijn piemel. “Kijk mama, hij is groot geworden.” “Je piemel is wakker”, zeg ik dan. Hij weet ook wat maandverband is. Ik leg uit waarvoor vrouwen dat gebruiken. Mijn eigen ouders waren ook heel open. Ik kon alles met ze bespreken. Ik hoop dat Toprak dat later ook doet. Dat hij niet denkt: mijn ouders vinden het niet goed, ik vertel maar niets.’
‘Spelen en liefde geven vinden wij het allerbelangrijkst. Toprak moet zich lekker voelen, dat geeft hem zelfvertrouwen. “Ik vind je zo lief, ik geef je een kusje”, zeg ik vaak. Als ik iets fout heb gedaan, zeg ik sorry tegen hem. We leggen ook veel uit. Zomaar iets verbieden is niets voor ons.’
naam: pinar karadavut ( 32) moeder van: Toprak Ulas¸ (5) achtergrond: Opgegroeid in Turkije, na haar huwelijk naar Nederland gekomen. werk: Werkt drie dagen per week op een kinderdagverblijf. vader: Sebahattin Karadavut (36), Turks, werkt 5 dagen per week als vrachtwagenchauffeur. Is dinsdags thuis om voor Toprak te zorgen
woonsituatie: De familie Karadavut woont in een eengezinswoning in de Haagse wijk Nieuw-Waldeck.
‘Op het dagverblijf, waar ik werk, hoor ik veel buitenlandse ouders twee talen door elkaar brabbelen: Nederlands en hun moedertaal. Hun kinderen leren twee talen half. Ik heb een cursus tweetalig opvoeden gevolgd. Ik spreek alleen Nederlands met Toprak. Mijn man spreekt Turks tegen hem. Toprak leest Nederlandse en Turkse boekjes. Zo leert hij beide talen goed spreken en lezen.’
trots op: Toprak is een leuke, spontane jongen. Hij heeft veel vriendjes en kan zich goed uiten.
bezorgd over: Ik kan moeilijk nee zeggen. Verwen ik Toprak niet teveel?
‘Mijn man is vrachtwagenchauffeur. Hij werkt op zaterdag ook, zodat hij elke dinsdag vrij is. Dan brengt hij Toprak naar school. Na school doen ze leuke dingen met z’n tweetjes. Uren zijn ze samen aan het spelen. Of ze gaan naar de kinderboerderij. ’s Avonds gaan ze zwemmen.’
‘Mijn zoon mag gezien worden’ ‘Medi is verstandelijk gehandicapt. Hij kan niet lopen en praten. Hij woont in een tehuis, maar ieder weekend komt hij thuis. Ik ga zo vaak mogelijk met hem op stap. “Moeten jullie alweer naar buiten?” vraagt mijn man soms. Medi is een knappe jongen. Hij mag gezien worden.’ ‘Elke vrijdag gaan we samen naar de disco. Medi vindt het heerlijk daar. Ik ben vrijwilliger en dans met alle kinderen. Zelf geniet ik ook van ons discoavondje.’
naam: mahin lorehshamsabadi ( 54) moeder van: Saeed (28), Sahar (27) en Medi (22) achtergrond: Mahin is 16 jaar geleden met man en kinderen vanuit Iran naar Nederland gevlucht
werk: werkzoekend vader: beveiligingsmedewerker woonsituatie: Het echtpaar Lorehshamsabadi woont in een flat in Transvaal. Zoon Medi woont doordeweeks in een tehuis en in de weekenden bij zijn ouders. De oudste twee kinderen zijn het huis uit.
trots op: Medi ziet er netjes uit en heeft plezier in het leven bezorgd over: Hoe zal het met Medi gaan als wij er niet meer zijn?
‘Repeteren met mijn koor is mijn uitje. We zingen smartlappen. “Ik krijg zo’n heel apart gevoel van binnen” is m’n favoriet. Na zo’n avondje zingen kan ik er weer tegen.’
“Doe je zoon in een tehuis”, zei mijn familie in Iran. Ik heb een hele strijd gevoerd om Medi zelf op te voeden. Toen hij negen was, hebben we hem toch naar een tehuis gebracht. Ik heb weken gehuild, maar het was beter voor zijn ontwikkeling.’
‘Als vader hoor je te weten waar je kinderen mee bezig zijn’
naam: abdenasser kharkhache ( 54) vader van: Esmahane (8) en Jasin (4) achtergrond: Opgegroeid in een dorp in Marokko, op zijn 17e naar Nederland gekomen.
werk: Kruier in een hotel moeder: Fatima Seifi (34), opgegroeid in Marokko, na haar huwelijk naar Nederland gekomen. Werkt in de thuiszorg.
woonsituatie: Het gezin Kharkhache woont in een bovenhuis in de Schilderswijk.
trots op: Esmahane is nummer 1 in de klas. Ook Jasin doet het heel goed op school.
bezorgd over: We leven in een gevaarlijke wereld. Nu kunnen we de kinderen nog beschermen. Als mijn dochter straks naar de disco wil, ga ik dat dan verbieden? Hoe kan ik mijn kinderen blijven behoeden voor de gevaren, zonder dat ze geïsoleerd raken van hun vrienden?
‘Je moet je kinderen niet verwennen, hoor je vaak. Nou, ik verwen mijn kinderen wèl. Als ze iets graag willen koop ik het. Hun kamer staat vol speelgoed. Zelf kreeg ik nooit iets. Nog geen puzzeltje.’
‘Marokkaanse jongens deugen niet, zeggen Nederlanders. Dat doet pijn, maar ze hebben gelijk. Ze zijn gewoon vervelend, we hebben die kritiek verdiend. Ik zou willen dat meer Marokkaanse vaders zich dat aantrekken.’ ‘Mijn dochter zat eerst op een islamitische school. De sfeer beviel ons niet. De kinderen zitten nu op de buurtschool. Ouders zijn daar altijd welkom. Mijn vrouw gaat vaak koffiedrinken met andere moeders. Zo blijf je op de hoogte van wat er op school speelt.’
‘Ik ken veel vaders die de hele dag weg zijn. Hun vrouw is thuis en moet maar uitzoeken hoe ze de kinderen opvoedt. Wij werken allebei. Mijn vrouw werkt in de thuiszorg, ik werk in een hotel. Als zij aan het werk is, haal ik de kinderen van school.’
naam: dick tissink ( 46) vader van: Endeshaw (9) en Maryam (6) achtergrond: Nederlands. Endeshaw en Maryam zijn in Ethiopië geboren en geadopteerd toen ze enkele maanden oud waren.
werk: Dick werkt fulltime als docent Duits op een Havo/Vwo school. moeder: Saskia Vredenberg (44), werkt 27 uur per week als regiomanager in de Buitenschoolse Opvang (BSO)
woonsituatie: Saskia en Dick wonen samen met hun kinderen op een woonerf in Houtwijk.
trots op: De veerkracht van onze kinderen: ze hebben zich allebei op hun eigen manier weten aan te passen aan veranderende omstandigheden, hoe jong ze ook waren.
bezorgd over: Wij hebben ervoor gezorgd dat Endeshaw en Maryam hier zijn gekomen. Het is niet andersom. Hun biologische ouders konden niet voor hen zorgen. We zijn daar open over en proberen ze het gevoel te geven van: je mag er zijn. Maar met dat deel van hun geschiedenis zullen ze zelf in het reine moeten komen.
‘Hun Ethiopische geschiedenis poetsen we niet weg’
‘Op zaterdag na het zwemmen doe ik Maryams haar. Dat moet zorgvuldig gebeuren, anders gaat het vervilten. Wassen, vet er in smeren en dan voorzichtig uitkammen. Als er klitten in zitten kan het behoorlijk pijn doen.’
‘“Kon mijn moeder niet voor me zorgen? Of wilde ze het niet?”, vroeg Endeshaw op een dag. Endeshaw en Maryam zijn in Ethiopië geboren. Over hun biologische ouders weten we niets. We voeden hen op zoals alle liefhebbende ouders dat doen. We praten regelmatig over Ethiopië. Als er een atletiekwedstrijd is, zijn wij altijd voor de Afrikaanse marathonlopers.’ ‘We spelen vaak spelletjes en maken samen muziek. Eigenlijk zijn we altijd met die guppies bezig. Druk is het wel, naast een fulltime baan. Er is nooit eens een moment dat ik denk: nou kan ik eens lekker onderuit zitten.’
‘Endeshaw en ik zijn voetbalgek. Hij is altijd met de bal bezig. Als ik vrij ben, leert hij me de nieuwste trucs. Of we kijken samen naar een voetbalwedstrijd. Mannen onder elkaar: dat is genieten van mooie acties op het veld. En daar eindeloos over napraten natuurlijk.’
naam: dorothy boatemah ( 48) moeder van: Winston (17), Joseph (12) en Joel (11) achtergrond: Dorothy is geboren in Ghana. Ze is 19 jaar geleden naar Nederland verhuisd.
werk: Ziekenverzorgster in een verpleeghuis vader: Frank Boateng (59), kan door ziekte niet werken woonsituatie: De familie Boatemah woont in een flat in Leidschendam.
trots op: Ik ben de beste vriendin van mijn kinderen. bezorgd over: Hoe ouder ze worden, hoe minder ze uit zichzelf vertellen. Daardoor wordt het moeilijker om ze goede adviezen te geven.
‘Ik werk ’s nachts zodat ik overdag bij de kinderen kan zijn’
‘De computers staan in een zijkamertje, bij de huiskamer. De kinderen mogen niet te lang achter de computer. Porno is verboden. Ik kijk altijd na op welke sites ze zijn geweest. Kom ik toevallig een sekssite tegen, dan haal ik ze erbij. “Waarom ben je op die site geweest? Wat denk je daar te leren?”’
‘Mijn jongens zitten in een moeilijke leeftijd. Ik wil zien met wie ze omgaan en wat ze uitspoken. Op straat gebeuren slechte dingen. “Hou je kankerbek” hoor ik sommige kinderen schelden. Die van mij moeten voor het donker binnen zijn. Anders wordt mama boos.’ ‘Ik hou van mijn werk, het houdt me actief. Ik draai nachtdiensten in een verpleeghuis voor demente bejaarden. Werk waar je hart voor moet hebben. Als ik om half acht ’s ochtends thuiskom, kan ik nog net de jongens naar school helpen.’
‘Mijn oudste zoon is veranderd. Hij zat het liefst bij mama thuis. Nu wil hij naar buiten, naar zijn vrienden. Mama is je beste vriendin, heb ik altijd gezegd. Maar de laatste tijd vertelt hij steeds minder. “Ben je al seksueel actief?” vroeg ik laatst. “Hou op, mama”, zei hij. Hoe kan ik hem vertellen over veilig vrijen als hij zo gesloten is?
‘Wij laten onze jongens nooit alleen’ ‘Alles draait bij ons om de kinderen. We laten ze zo min mogelijk alleen. We vertellen wat ze wel en niet moeten doen. Beschermen we ze niet teveel, denk ik wel eens. Op een dag zullen we ze toch los moeten laten.’ ‘Van vijf tot zes komen de boeken op tafel. Iedere dag. Eerst huiswerk maken. Dan geef ik ze een dictee Nederlands. Zelf computeren ze liever. Vanaf september gaan ze ook naar Engelse les. Nederlanders zeggen: als mijn kind maar gelukkig wordt. Wij denken er anders over. Als je niet slaagt, zal niemand je helpen.’
naam: zeenath fazeera ( 41) moeder van: Sharan (11) en Shanan (10) achtergrond: Zeenath en haar man zijn in 1996 uit Sri Lanka naar Nederland gevlucht. De kinderen zijn in Nederland geboren.
werk: In Sri Lanka werkte Zeenath als lerares handwerken. Ze is werkzoekend. vader: Chandran Raj Ponnadurai (45), werkte in Sri Lanka als administrateur. Is werkzoekend.
woonsituatie: De familie woont in een flat in de Schilderswijk. trots op: Onze kinderen zijn niet hebberig. Wat ze hebben, delen ze met anderen. bezorgd over: De buurt. Hier lopen agressieve jongens rond. Onze kinderen zijn daar niet tegen opgewassen.
‘Sommige jongens zijn agressief. Onze kinderen slaan niet terug. Een paar keer kwamen ze huilend thuis. Daarom gaat mijn man altijd met ze mee naar buiten. Op zondag gaan we met de hele familie naar het park. Dan voetballen ze met andere Srilankaanse kinderen.’
‘Straks gaat onze oudste zoon naar de middelbare school. Dan ziet hij het verschil tussen wat wij vertellen en wat andere kinderen doen. We hopen dat hij dan uit zichzelf doet wat wij hem hebben geleerd.’
naam: afshan khudija ( 32) moeder van: Kashef (12) en Qasim (9) achtergrond: Opgegroeid in Pakistan, op haar achttiende getrouwd en verhuisd naar Nederland.
werk/opleiding: Studeert 4 dagen per week voor kinderleidster, loopt stage op een kinderdagverblijf.
vader: Pakistaanse Nederlander, werkt 5 dagen per week als laboratoriummedewerker en in de weekenden als taxichauffeur.
woonsituatie: De familie woont op een flat in de Schilderswijk.
trots op: Mijn kinderen zijn heel behulpzaam en beleefd. Ze staan op voor oudere mensen en helpen hun vriendjes.
bezorgd over: De puberteit. Dan krijgen ze een eigen wil
‘Ik ben een leukere moeder dan toen ik thuis zat’
en moet je afwachten of ze het goede kiezen.
‘Mijn man moest er aan wennen dat ik verder wilde leren. “Hoe moet dat met de kinderen?” Nu is hij trots op me. Ik stap overal op af en ben veel vrolijker geworden.’
‘Ik heb negen jaar binnen gezeten. Dat wil ik nooit meer. Mijn frustratie reageerde ik af op de kinderen. Nu volg ik een opleiding. Ik loop stage op een kinderdagverblijf. Straks wil ik een baan. Ik ben vaak weg, maar ik ben tegenwoordig wel een leukere moeder.’ ‘Ik wist niets van opvoeden. Als mijn zoon met een tekening thuiskwam, gooide ik die in de prullenbak. Ik heb een opvoedcursus gevolgd. Daar heb ik geleerd complimentjes te geven aan mijn kinderen. Af en toe met één van de twee iets samen ondernemen, werkt ook goed. Dat schept een speciale band.’
‘Mijn grote geluk is dat ik een Afghaanse moeder tegenkwam op het schoolplein. Zij sprak mijn taal en zei: “Jij moet het huis uit, Nederlands leren. Dadelijk worden je kinderen groot en krijg je problemen.” Ze heeft ook met mijn man gepraat. We zijn nu dikke vriendinnen.’
‘Doen we het wel goed?’
‘Zodra je een kind hebt, krijg je duizend adviezen. De onzekerheid blijft. Zo’n kleintje is zo kwetsbaar en afhankelijk. Doen we het goed als ouders? Als je zelf dingen hebt gemist als kind, geef je dat dan door? Daarover lees je niets in opvoedboeken.’ ‘Ik ben slagwerker bij het Residentieorkest. Daarnaast hebben we samen een bedrijf. Siham geeft buikdansles; ik geef djembéles, workshops en trainingen. We nemen Nadine regelmatig mee. Ze kijkt haar ogen uit en valt dan als een blok in slaap.’
naam: jens meijers ( 46) vader van: Nadine (9 maanden) achtergrond: Opgegroeid in Leiderdorp werk: Slagwerker bij het Residentieorkest (75 procent). Runt samen met zijn vrouw een praktijk voor persoonlijke ontwikkeling, teamtrainingen, bedrijfsworkshops en coachende gezinshulp.
moeder: Siham Benbrahim (29) is geboren in Marokko en op haar 18e naar
‘Nadine gaat twee dagen per week naar het kinderdagverblijf. We hebben een gemengde crèche uitgezocht. Mensen van andere culturen zitten vaak wat losser in hun vel. Daar voelen we ons beter bij.’
Nederland gekomen. Ze werkt drie dagen per week als ambulant begeleidster van mensen met verstandelijke beperking. Geeft daarnaast buikdansles.
woonsituatie: De familie woont in een herenhuis in het Regentes/Valkenbos. trots op: Nadine is een heel tevreden kind. Ze zit goed in haar vel. bezorgd over: Soms ben ik teveel met mijn eigen dingen bezig. Dan sluit ik me voor haar af.
‘We knuffelen veel. Zelf heb ik dat lichamelijke contact gemist. Zeker van vaderskant. Je ziet dat het Nadine goed doet. Ze voelt zich tevreden en geborgen.’
‘Ik wil een gids zijn voor mijn kinderen’
naam: halil ataner topçuoˇg lu ( 66) vader van: Elif (38), Esin (37), S¸irin (28), Myrthe (25) en Ruben (23)
achtergrond: Opgegroeid in Turkije, getrouwd en twee kinderen gekregen. Op 28 jarige leeftijd naar Nederland gekomen en hier een nieuwe relatie en twee kinderen gekregen. In 1988 gescheiden van beide vrouwen. Is ook donorvader.
opleiding / werk: Studeerde industrieel management en politieke wetenschappen. Was projectleider bij Nederlands Centrum Buitenlanders en CNV. Daarna zelfstandig consultant.
woonsituatie: woont alleen trots op: Mijn kinderen zijn, mede dankzij hun moeders, goed terecht gekomen. Ze kunnen hun eigen geld verdienen.
bezorgd over: Ik heb geen contact meer met mijn twee oudste dochters. Heel jammer, maar mijn geweten is rein. Ik heb gezorgd dat ze naar de beste scholen in Turkije konden. Ze zijn allebei arts.
‘Van mijn vader moest ik alle wereldklassiekers lezen. Iedere week een boek, vanaf mijn twaalfde. Bewapen jezelf met kennis en kunde: dat houd ik mijn zoon ook voor.’
‘Experimenteer met alles’, houd ik mijn kinderen voor. Ik ben altijd een leraar voor hen geweest. Ik geef ze boeken en neem ze mee de natuur in. Kijk over de grens, wees nieuwsgierig. Leer andere religies en culturen kennen. Leer Engels, Frans, Duits. Hoe meer talen, hoe beter.’ ‘Op de boerenmarkt kwam een meisje naar me toe. “Aangenaam, ik ben uw dochter.” S¸irin is opgegroeid bij haar moeder. Die wilde graag een kind, maar geen man. Ik ben haar donorvader. Tegenwoordig zien we elkaar iedere week. We voeren hele gesprekken over wat haar bezighoudt. S¸irin is een wereldverbeteraar, net als ik.’
‘Ruben en Myrthe hebben de achternaam van hun Nederlandse moeder. Ik wilde ze geen Turkse naam geven. Daar heb je alleen maar last van in Nederland.’
Wat is Opvoeden samen aanpakken? Hoe Kun Hoe Hoe Wat
ga je om met een puber thuis? je een baby teveel verwennen of niet? belangrijk is de vader bij de opvoeding? lang mogen kinderen op de computer spelen? is belangrijker, vrijheid of regels?
Opvoeden Samen Aanpakken nodigt ouders uit om met elkaar te praten over opvoeden. Thema’s waar we allemaal mee worstelen, zoals loslaten, grenzen stellen en de balans tussen werk en gezin komen aan bod. In deze tentoonstelling laten Nederlandse gezinnen zien hoe zij hun kinderen opvoeden en wat daarbij hun vragen en oplossingen zijn. Heeft u ook vragen over de opvoeding van uw kinderen? Bent u benieuwd hoe andere ouders het aanpakken? Doe mee met Opvoeden Samen Aanpakken! Wilt u meepraten of meer informatie? Kijk op onze website: www.opvoedensamenaanpakken.nl
Initiatief van: Stichting MOOI (Den Haag) • RadarAdvies Mede mogelijk gemaakt door: ZonMw Dit project is een vervolg op een Haags initiatief, zie voor meer informatie de website.
Projectleiding: RadarAdvies Fotografie: Mieke Schlaman Teksten: www.dittyeimers.nl Grafisch ontwerp: www.Nieuw-Eken.nl Contact en informatie: RadarAdvies Veemarkt 83 1019 DB Amsterdam Tel. 020 – 463 50 50 www.opvoedensamenaanpakken.nl
