Drenthe van dichtbij Hoe wordt Drenthe bestuurd?
Inhoud Welkom bij de provincie Drenthe
5
Drenthe in grote lijnen
7
Democratie begon in de provincie
9
Provinciale Staten Statencommissies Statendag Gedeputeerde staten Commissaris van de Koningin Openbaar
12 13 14 15 15 16
Provinciale verkiezingen
17
De provinciale organisatie
19
De provincie dichtbij!
21
Welkom bij de provincie Drenthe Tussen de regering in Den Haag en uw eigen gemeente staat de provincie. Iedereen komt wel eens in het gemeentehuis. Maar bent u wel eens in het provinciehuis geweest? Enig idee wat daar allemaal gebeurt en wat u daarvan dagelijks merkt? In deze brochure leest u hoe de provincie Drenthe wordt bestuurd. Maak kennis met de bestuurders van Drenthe en met het werk dat de medewerkers van de provincie doen. De provincie heeft op verschillende terreinen een belangrijke taak voor de inwoners van Drenthe. Zo zorgt de provincie voor de inrichting van natuurgebieden en het onderhoud van wegen en kanalen. Ook geeft zij geld (subsidies) aan allerlei instellingen op het gebied van kunst en cultuur, zoals theaters, musea, bibliotheken en organisaties op het gebied van de Drentse taal. En ook aan instellingen op het gebied van bijvoorbeeld natuur en sport. Soms vloeit een taak voort uit een wet, soms kiest de provincie er zelf voor een taak op zich te nemen. Sommige wetten of regelingen worden uitgevoerd door gemeenten. De provincie stelt zich daarbij vaak op als regisseur of regelaar.
5
In de provinciale politiek komen vaak onderwerpen aan de orde waar de Drenten direct mee te maken hebben. De indeling van de ruimte in de provincie, de aanleg van woonwijken, bedrijventerreinen en wegen zijn voorbeelden van het provinciale beleid, waar inwoners van Drenthe veel belangstelling voor hebben. Het beleid van de provincie komt dan ook vaak dichterbij dan je denkt.
6
Drenthe in grote lijnen ‘t Olde Landschap wordt Drenthe wel genoemd. Terecht: de oudste sporen van menselijke nederzettingen dateren van 60.000 jaar geleden. Toen werd Drenthe bewoond door mammoetjagers. Latere bewoners lieten, zo’n 5.000 jaar geleden, de hunebedden achter in het Drentse landschap. Het reliëf van Drenthe is te vergelijken met een omgekeerd soepbord: een hoger gelegen gebied in het midden met daaromheen lager gelegen delen. Bossen, venen, heidevelden en beken worden afgewisseld door akkers en weiden. Drenthe heeft na de Tweede wereldoorlog een snelle industriële ontwikkeling doorgemaakt. In en rond Emmen vind je nu nog de grootste industriële concentratie van Nederland. De industrie is echter allang niet meer de grootste werkgever in Drenthe. Net als in de rest van Nederland, werken in Drenthe steeds meer mensen in de dienstensector. Hieronder vallen commerciële activiteiten als bank- en verzekeringswezen, maar ook niet-zakelijke sectoren als overheid en zorg. Vooral Assen is een echte dienstenstad.
7
Hoewel Drenthe een provincie is met een landelijk karakter, neemt de betekenis van de landbouw steeds verder af. Alleen de tuinbouw rond Emmen vormt daarin een uitzondering. Drenthe is voor Nederlandse begrippen een dunbevolkt gebied. Het aantal inwoners ligt op 490.981 (januari 2010). Jaarlijks komen daar echter miljoenen toeristen bij, die Drenthe bezoeken om te genieten van haar ongerepte natuur en van de vele mogelijkheden voor actieve en sportieve vakanties.
8
Democratie begon in de provincie De Drenten zijn van oudsher gewend hun eigen boontjes te doppen. Onder de bomen van de brink beslisten ze samen over wat er in het dorp moest gebeuren. Ze staken samen de handen uit de mouwen als de kerk gerepareerd moest worden of als het gras op de brink te hoog stond. Ook vroeger waren er belangen die verder reikten dan de grenzen van het eigen dorp. Zo waren er doorgaande wegen over de hei, die om gezamenlijk onderhoud vroegen en moesten er afspraken komen over de marktdagen. Dorpen en buurtschappen hadden in de Middeleeuwen hun eigen bestuursvorm: het kerspel. Deze kerspelen waren voortgekomen uit een oude kerkelijke, bestuurlijke indeling. Daarnaast kende Drenthe rechtsdistricten, de dingspelen. Sinds het einde van de vijftiende eeuw bestond er een bestuursvorm voor Drenthe als geheel: de Landdag. Tijdens de vergaderingen van deze Landdag hadden boeren (alleen zij die in bezit waren van een eigen erf en bedrijf) het recht om mee te praten en te beslissen. Drenthe werd na een woelige periode van oorlog, waaraan in 1594 een einde kwam, niet opgenomen in de Staten-Generaal, omdat het als arm gebied werd beschouwd. Wel hadden de Staten-Generaal in Den Haag invloed op het Drentse bestuur. 9
Zij drongen aan op het vormen van een nieuwe bestuursvorm: in 1603 werd het College van Drost en Gedeputeerden ingesteld. Zij moesten zich vooral bezighouden met de heffing van belastingen, maar gingen al gauw functioneren als een dagelijks bestuur. Deze bestuursvorm kan gezien worden als de verre voorloper van de huidige gedeputeerde staten. Het hoogste gezag lag bij de Landdag Drenthe, waarin nu ook de edellieden zitting hadden. Deze voorloper van de provinciale staten vestigde zich rond 1600 in Assen, in de voormalige kloostergebouwen aan de Brink. Later zou op die plek het provinciehuis verrijzen. >>
In 1972 werd het nieuwe provinciehuis geopend aan de Westerbrink in Assen. >>
>> Na het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden (1813) onder koning Willem I, werden in het hele land Staten der Provinciën ingesteld. De leden werden gekozen door mannen die een bepaalde hoeveelheid belasting betaalden. Alleen zij hadden toen stemrecht. De statenleden kozen op hun beurt de leden van de Tweede Kamer. In onze ogen niet erg democratisch, maar het was wel voor het eerst dat Nederland een gekozen, nationale vertegenwoordiging had. Sinds 1848 worden de leden van de Tweede Kamer rechtstreeks gekozen. De provinciale staten kiezen sindsdien de leden van de Eerste Kamer. Daarmee werd de invloed van de koning aan banden gelegd, die tot dan toe de leden van de Eerste Kamer benoemde.
>> Het oude provinciehuis aan de Brink in Assen. Hierin is nu het Drents Museum gevestigd. 10
11
Provinciale Staten Het bestuur van een provincie lijkt sterk op een gemeentebestuur. Provinciale staten is vergelijkbaar met de gemeenteraad en gedeputeerden zijn te vergelijken met wethouders. Als je de vergelijking met de gemeente verder doortrekt, dan zou je de Commissaris van de Koningin kunnen beschouwen als de burgemeester van de provincie. Hij of zij wordt, net als een burgemeester, door de Kroon (dat zijn de koningin en de regering) benoemd.
Het algemene bestuur van de provincie Drenthe wordt gevormd door provinciale staten. Statenleden worden door de Drentse kiezers van 18 jaar en ouder gekozen. Hoeveel statenleden een provincie heeft, hangt af van het aantal inwoners in de provincie. Drenthe heeft met 490.981 inwoners na de verkiezingen in 2011 recht op 41 statenleden. Eén van de eerste dingen die de gekozen statenleden na de verkiezingen doen, is het kiezen van de leden van de Eerste Kamer. Via de provinciale verkiezingen hebben burgers zo invloed op de samenstelling van de Eerste Kamer. Provinciale staten hebben als taak de Drentse bevolking te vertegenwoordigen. Zij doen dat door vast te stellen binnen welke hoofdlijnen het college van gedeputeerde staten (het dagelijks bestuur van de provincie) zijn beleid moet uitvoeren. Vervolgens controleren de leden van provinciale staten of de gedeputeerden hun werk goed doen. Om goed op de hoogte te zijn van de zaken die de mensen in Drenthe belangrijk vinden, onderhouden de statenleden contacten met de inwoners van Drenthe. Voor het controleren van het werk van gedeputeerde staten hebben statenleden verschillende mogelijkheden. Zo kunnen zij
12
mondeling of schriftelijk vragen stellen of onderzoek instellen naar een bepaalde gang van zaken. Statenlid zijn is geen beroep, maar een parttime activiteit. Veel statenleden hebben naast hun statenwerk dan ook nog een andere baan. Ze krijgen een vergoeding en een tegemoetkoming in de onkosten. Ieder jaar stelt de regering vast hoe hoog die mogen zijn. De provincies bepalen zelf of ze het maximum geven of niet. Statenleden mogen in hun dagelijkse werk geen voordeel hebben van hun statenlidmaatschap. Is een statenlid bijvoorbeeld advocaat, dan mag hij geen mensen verdedigen die een rechtszaak tegen de provincie voeren. Of is een statenlid aannemer, dan mag hij geen aannemerswerk voor de provincie uitvoeren.
Statencommissies Voordat provinciale staten belangrijke beslissingen nemen, worden voorstellen of plannen in een statencommissie besproken. In de statencommissies zitten statenleden vanuit de verschillende partijen, die op een bepaald gebied deskundig zijn. Er kunnen ook mensen in de commissies zitten die geen statenlid zijn, maar wel een partij vertegenwoordigen. Er zijn drie statencommissies: de Statencommissie Bestuur en Financiën, de Statencommissie Cultuur en Economie en de Statencommissie Omgevingsbeleid.
13
Inwoners en vertegenwoordigers van bedrijven en organisaties kunnen bij de vergaderingen van staten en statencommissies aanwezig zijn. Zij kunnen in die vergaderingen ook hun zegje doen over onderwerpen op de agenda. Dit heet inspreekrecht. Wie daarvan gebruik wil maken kan zich, tot vijf minuten voordat de vergadering begint, melden bij de commissiegriffier. De inspreker krijgt maximaal vijf minuten de tijd om zijn standpunt voor de commissie uiteen te zetten. Nadat de commissieleden aan het woord zijn geweest, kan de inspreker bovendien nog een extra verduidelijking geven. Het uiteindelijke besluit over de agendapunten van de statencommissie wordt genomen in de vergadering van provinciale staten.
Statendag De vergaderingen van provinciale staten en statencommissies worden altijd gehouden op woensdag. Woensdag is dus Statendag. De meeste vergaderingen beginnen om 13.30 uur. De vergaderingen zijn openbaar. Provinciale staten maken vooraf via internet en advertenties in de Drentse dagbladen bekend wanneer er vergaderd wordt en welke onderwerpen op de agenda staan. Iedereen is welkom bij de vergaderingen en andere activiteiten van provinciale staten.
14
De leden van het college van g edeputeerde staten. Van boven naar beneden: Rein Munniksma (PvdA), Tanja Klip-Martin (VVD), Ard van der Tuuk (PvdA), Henk Brink (VVD).
Gedeputeerde staten Na de verkiezingen gaat meestal de partij, die de meeste zetels heeft behaald, aan de slag om een nieuw college van gedeputeerde staten samen te stellen, waarin een of meer andere partijen zijn afgevaardigd. Dit college kan uit drie tot zeven leden bestaan en vormt het dagelijks bestuur van de provincie. Gedeputeerden kunnen vanuit provinciale staten gevraagd worden gedeputeerde te worden, maar ze kunnen ook van buiten af in het college komen. Zij worden door provinciale staten benoemd. Eenmaal lid van het college, kunnen ze geen statenlid blijven. Gedeputeerden mogen de vergaderingen van provinciale staten bijwonen, maar ze hebben geen stemrecht. Gedeputeerde staten maakt in zijn college programma duidelijk welke onderwerpen en keuzes het in de komende vier jaar het belangrijkst vindt bij het besturen van de provincie. Het college van gedeputeerde staten in Drenthe telt momenteel zes leden, inclusief directeur-
secretaris, mevrouw A. Imhof, en de Commissaris van de Koningin J. Tichelaar. Iedere gedeputeerde heeft een eigen beleids terrein waar hij of zij veel vanaf weet. Het college vergadert elke week. De Commissaris van de Koningin is voorzitter van deze wekelijkse vergaderingen en heeft daarin ook stemrecht.
Commissaris van de Koningin De Commissaris van de Koningin is voorzitter van gedeputeerde staten en provinciale staten. De Commissaris van de Koningin tekent de besluiten van de provincie. Als hij vermoedt dat de provincie een besluit heeft genomen dat tegen
De heer J Tichelaar is Commissaris van de Koningin in Drenthe.
bepaalde regels of besluiten van de rijksoverheid ingaat, moet hij dat melden aan de Kroon. Het besluit van de provincie kan dan vernietigd worden. De commissaris heeft ook de taak te zorgen dat de ambtenaren in het provinciehuis hun werk goed doen. Elk jaar schrijft de commissaris daarom een burgerjaarverslag. Daarin vertelt hij hoe de medewerkers van de provincie de inwoners van Drenthe betrekken bij de ontwikkeling van het werk dat zij voor de provincie Drenthe doen. En er staat ook in op welke manier de dienstverlening aan de inwoners is geregeld. Een andere belangrijke taak van de commissaris is zijn rol bij de benoeming van burgemeesters. Is er een nieuwe nodig, dan laat hij zich
door de betrokken gemeenteraad adviseren. De Commissaris van de Koningin draagt aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties kandidaten voor. Meestal gaat de minister wel akkoord met het voorstel van de commissaris. De Commissaris van de Koningin heeft ook een rol in de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Wanneer een ramp gemeentegrenzen overschrijdt, coördineert hij de bestuurlijke besluitvorming. Verder is de commissaris vooral de ambassadeur van de provincie. Hij of zij vertegenwoordigt de provincie bij officiële gelegenheden en b ehartigt de belangen van de provincie, onder andere in Den Haag.
Openbaar Alle besluiten die in provinciale of gedeputeerde staten worden genomen zijn openbaar. Dat betekent dat de provincie de taak heeft om deze besluiten bekend te maken. Dat gebeurt door de besluitenlijsten op de website te plaatsen en persberichten te sturen naar kranten, radio en tv. Inwoners of organisaties mogen altijd informatie opvragen over de achtergronden van de genomen besluiten. Er zijn op deze regel enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld als het om privé-zaken gaat of om informatie die de veiligheid in gevaar kan brengen, wanneer zij bekend wordt.
16
Provinciale verkiezingen De provincie heeft belangrijke taken op het terrein van milieu, welzijn, verkeer, werk en de inrichting van de woonomgeving. De politieke partijen kunnen flink van mening verschillen over de manier waarop problemen op die terreinen moeten worden aangepakt. Door te stemmen hebben de inwoners invloed op de besluitvorming. Wie stemt bij provinciale verkiezingen, slaat bovendien twee vliegen in één klap. Want de statenleden kiezen immers de leden van de Eerste Kamer. Daarmee hebben de statenverkiezingen indirect een grote invloed op de landelijke politiek. De verkiezingen voor de provinciale staten worden eens in de vier jaar gehouden. De volgende provinciale v erkiezingen zijn in 2015. Om in de staten gekozen te worden, moet een partij een minimum aantal stemmen halen. Dat wordt de kiesdeler genoemd. Die kiesdeler wordt bepaald door het aantal geldige stemmen te delen door het aantal te verdelen zetels.
17
Zetelverdeling na de verkiezingen in 2011 PvdA 12 VVD 9 CDA 6 PVV 4 SP 4 D66 2 ChristenUnie 2 Groen Links 2
18
De provinciale organisatie De provincie Drenthe heeft zo’n 600 mensen in dienst. De medewerkers van de provincie – de ambtenaren – kun je overal tegenkomen. Aan de oever van een kanaal leggen ze nieuwe beschoeiingen aan. Met een meetbus controleren ze op een bedrijventerrein of er sprake is van geluidsoverlast. In een dorpshuis praten ambtenaren met de inwoners over een nieuw plan voor de landinrichting. In een woonwijk is een ingenieur aan de slag met het schoonmaken van bodemvervuiling. Toch zijn de meeste provinciale ambtenaren te vinden in het provinciehuis, achter een bureau. Zij maken plannen, adviseren en ondersteunen de gedeputeerden bij hun werk. Het resultaat van al dat schijnbaar onzichtbare werk komt meestal op papier te staan in de vorm van nota’s, beleidsplannen, verordeningen en besluiten. Als gedeputeerde staten of provinciale staten het beleid hebben goedgekeurd, zorgen de ambtenaren er voor dat het beleid wordt uitgevoerd. De directeur-secretaris (DS) is de hoogste ambtenaar van het provinciehuis. Zij is de belangrijkste adviseur van het college van gedeputeerde staten. De DS zorgt ervoor dat de besluiten van het college door de ambtelijke organisatie worden voorbereid en uitgevoerd. De handtekening van de DS staat, samen met die van de commissaris, op alle belangrijke brieven van de provincie.
19
De Statengriffie vormt een apart onderdeel van de ambtelijke organisatie. Deze kleine afdeling, onder leiding van de statengriffier, zorgt ervoor dat de leden van provinciale staten hun werk goed kunnen doen. Zij geven informatie, bereiden vergaderingen voor, zorgen voor de stukken en de bekendmaking van de besluiten van provinciale staten.
Drenthe kiest
12/8/08 11:32:11 AM .indd 1
e_kiest_4-0_A4_v40_CG
DRE052-02_BRO_Drenth
20
De provincie dichtbij! Nu u de provincie van dichtbij hebt gelezen, zult u merken dat de provincie overal aanwezig is. Heel concreet, in de vorm van provinciale wegen en kanalen, in de vorm van subsidiegelden, milieumaatregelen of soms belangrijke politieke beslissingen, zoals de vaststelling van de nota Omgevingsbeleid. Inwoners van Drenthe kunnen behalve bij de statenverkiezingen hun stem ook laten horen op andere momenten. Bijvoorbeeld tijdens een inspraakavond die in de buurt wordt georganiseerd of door contact te zoeken met statenleden. Informatie is te vinden op www.drenthe.nl. Daar staat nog veel meer informatie, bijvoorbeeld de besluiten die provinciale en gedeputeerde staten hebben genomen en de agenda’s van de vergaderingen van provinciale staten en de staten commissies. U kunt ook gewoon eens langskomen in het provinciehuis.
21
Meer informatie www.drenthe.nl www.provincie.drenthe.nl/ www.provincie.drenthe.nl/provincialestaten www.snn.eu Communicatie t @provdrenthe e
[email protected] t (0592) 36 52 65 Statengriffie e
[email protected] t (0592) 36 55 19 Provinciehuis Bezoekadres: Westerbrink 1, Assen Postadres: Postbus 122, 9400 AC Assen t (0592) 36 55 55 f (0592) 36 57 77
Het wapen
De vlag Sinds 1947 heeft Drenthe een eigen vlag. Het is een witte vlag, met in het midden twee rode banen. Tussen deze twee horizontale banen staat een zwarte toren met aan beide zijden drie rode, vijfpuntige sterren met één punt naar boven. De vlag heeft de kleuren wit en rood, omdat dit de traditionele Saksische kleuren zijn. Wit en rood zijn ook de kleuren van Utrecht. Drenthe was eens een deel van het Oversticht en viel toen onder het gezag van de bisschop van Utrecht. De zes sterren staan voor de zes rechtsgebieden (dingspelen): Zuidenveld, Oostermoer, Noordenveld, Rolder, Beiler en Dieverder dingspel. De toren staat voor het kasteel van Coevorden van waaruit Drenthe eens werd geleid door de drosten (landsheren) die daar hun zetel hadden.
Zeven eeuwen geleden had het Landschap Drenthe al een eigen zegel. Het Drentse wapen (sinds 1972 in gebruik) is daarvan afgeleid. Op een gouden troon zit Maria met op haar hoofd een gouden kroon van drie lelies. Ze is gekleed in een rood gewaad met daarover een blauwe mantel. In haar rechterhand houdt zij een scepter die uitloopt in een lelie. Op haar linkerknie zit het Kind Jezus, gekleed in zilver. Bovenop het schild staat een met rood gevoerde gouden kroon van vijf bladeren, vier parels en drie diademen. Aan beide kanten van het schild staan twee gouden leeuwen met rode tong en nagels.
22
Colofon Dit is een uitgave van de provincie Drenthe Grafische verzorging
Docucentrum, provincie Drenthe
Fotografie
Willem Jan Kleppe, Assen
ZZ Vormgeving & Opmaak Veendam
Hans Dekker
provincie Drenthe
BC11090509
