Draaiboek zwerfafvalaanpak rond middelbare scholen Oldenzaal. De praktijk op papier

Draaiboek zwerfafvalaanpak rond middelbare scholen Oldenzaal De praktijk op papier

Gemeente Oldenzaal

Versie: 1 Status: concept Datum: donderdag 6 juni 13 Project: P436-04 Opgesteld door (2013478): Mariёlle Hoff en Ricky van Lingen

PLAN terra | 2013478 | P436-04 Oldenzaal |Draaiboek zwerfafvalaanpak rond middelbare scholen | juni 2013 |Pagina 2 van 16

Inhoudsopgave Inleiding .................................................................................. 4 Achtergrondsituatie middelbare scholen Oldenzaal .................. 4 De praktijk ............................................................................... 5 Contactgegevens ..................................................................... 9 Ideeën en suggesties .............................................................. 10 Bijlage 1: positieve acties in het kader van zwerfafval ............ 11 Bijlage 2: Kalender aanpak zwerfafvalaanpak rond scholen .... 15 Colofon .................................................................................. 16


Inleiding De zwerfafvalaanpak rond middelbare scholen in Oldenzaal heeft een praktijkgerichte basis. Dit draaiboek legt de belangrijkste uitgangspunten en achtergrond bij die aanpak vast. Het doet zo dienst als naslagwerk voor de afdeling handhaving, die de zwerfafvalaanpak trekt. Het draaiboek is tot stand gekomen binnen één van de Thematrajecten van GemeenteSchoon.

Achtergrondsituatie middelbare scholen Oldenzaal Oldenzaal heeft 3 middelbare scholen, allen deel uitmakend van dezelfde scholengemeenschap, het Twents Carmel College. Hieronder volgt een korte typering van de drie scholen en hun opstelling ten opzichte van zwerfafval. De Thij • school voor havo en vwo • leerlingen lopen in de pauzes vaak naar winkelcentrum De Thij en kopen bij de C1000 eten en drinken • de school (omgeving) is onlangs geheel vernieuwd; in de buitenruimte zijn nieuwe afvalbakken geplaatst • stonden in het verleden minder open voor de aanpak van zwerfafval, maar dit is in de afgelopen periode veranderd. Een actieve conciërge is betrokken: Harrie Heskamp. Hij onderhoudt goed contact met de gemeente. Ideeën worden ook door de school zelf aangedragen. Actueel is bijvoorbeeld het idee dat de afdeling handhaving meeloopt op de school; dit moet nog verder worden uitgewerkt. • Peter Koopman is directeur van de school, met hem is weinig contact. Marieke Olde Riekerink hoofd facilitaire dienst is het aanspreekpunt. Lyceumstraat • school voor vmbo, havo en vwo • In de nabijheid van deze school is geen winkelcentrum, waardoor in veel mindere mate sprake is van een zwerfafvalprobleem • de school heeft de leerlingen goed ‘onder controle’; er is geen behoefte aan ‘bemoeienis’ van de gemeente. Dit kan zo gelaten worden, het loopt hier goed. • directeur is Han Nijboer, met hem is soms contact, maar de school is erg op zichzelf Situatie De Potskamp • school voor vmbo • leerlingen lopen in de pauzes naar De Driehoek, In den Vijfhoek en de Lidl • veel aandacht voor het onderwerp zwerfafval. Dit liep in het verleden via Harm Middelburg, maar is op de achtergrond geraakt. Men wil het nu via de conciërge Jan Boudry laten lopen; onlangs is met hem kennis gemaakt. Hij richt zich vooral op het schoolplein, maar staat zeker open voor een bredere aanpak, naar de omgeving toe.


•

Ook de directeur Marcel Snijders staat open voor het onderwerp. Verder is het handig om te weten dat Henk Winkelhuis werkzaam is op De Potskamp. Hij is leerkracht op de school en was voorheen wethouder: dit is iemand die zwerfafval een belangrijk thema vindt. Benaderbaar voor acties.

De praktijk De zwerfafvalaanpak rond middelbare scholen in Oldenzaal bestaat uit vier onderdelen: 1. Waarschuwingscampagne in de start van het schooljaar in de herfst 2. Deelname aan de Landelijke Opschoondag in het voorjaar 3. Reguliere handhaving het hele jaar door 4. Ad hoc acties rond zwerfafval Ad.1 Waarschuwingscampagne nieuwe lichting leerlingen: • Elk schooljaar brengt nieuwe lichtingen leerlingen met zich mee. Door aan het begin van het schooljaar actief te waarschuwen dat het veroorzaken van zwerfafval boetes oplevert, raken nieuwe leerlingen meteen bekend hiermee. Bestaande leerlingen krijgen zo een opfrisser: gooi niks op straat, want dat is jammer van het geld. Ook de boodschap dat het normaal is om je rommel op te ruimen wordt zo onder de aandacht gebracht. • Tijdens de waarschuwingscampagne worden leerlingen buiten op straat door de handhavers op vriendelijke, maar dringende wijze aangesproken. In deze week worden geen boetes uitgedeeld; na deze week wel. • In aanvulling op het werk buiten op straat wordt in principe aandacht besteed aan het onderwerp zwerfafval in de lessen maatschappijleer. Dit gebeurt in de brugklassen, gericht op de nieuwe lichting leerlingen. Per jaar verschilt het of hierin een rol voor de handhavers is weggelegd. In overleg met de school kunnen zij als gast in de les vertellen over hun werk, het handhaven op zwerfafval en de regels die er gelden. • Contactpersonen voor de scholen: verzameld onder het kopje contactgegevens. • De waarschuwingscampagne bestaat uit een aantal onderdelen en voorbereidingen: Onderdeel en acties Monitoren van alle afvalbakken op capaciteit en netheid - op de route van De Potskamp naar de Driehoek en In den Vijfhoek - rond de Driehoek en In den Vijfhoek - op de route van De Thij naar winkelcentrum De Thij en rond het winkelcentrum

Rol afdeling handhaving De afdeling handhaving heeft hierin een signalerende functie. Aanpassingen, bijvoorbeeld het rechtzetten van bakken, of het plaatsen van een bak met een grotere capaciteit, gebeurt door de afdeling Stadswerken.


Coördinatie, overige opmerkingen Het monitoren en bespreken van de maatregelen afstemmen met Gerrit Riphof/ afdeling Stadswerken. - Hierover contact opnemen in juli/ augustus. - Het schouwen plannen rond eind augustus, vlak voor de start van het schooljaar

Aankondigen van de waarschuwingscampagne - aan de scholen doorgeven dat de campagne weer wordt georganiseerd, zodat zij het op de lichtkrant kunnen aankondigen en op kunnen nemen in de schoolkrant - overleg met de scholen over eventuele bijdrage aan lessen maatschappijleer aan de brugklassen - persbericht sturen naar de Weekkrant (die bepaalt uiteraard zelf of het wordt geplaatst) - afstemmen met/ informeren van de wijkagent

De afdeling handhaving heeft een coördinerende taak en zorgt ervoor dat alle relevante partijen hiervan weten.

Plannen van de waarschuwingsweek - elke dag staan de handhavers op een ander deel van één van de routes - in principe doen alle handhavers mee

De handhavers stemmen onderling af wie waar wanneer buiten op straat het werk uitvoert.

Waarschuwingsweek zelf De handhavers zijn deze week zichtbaar aanwezig - aanspreken van de jongeren op de afgesproken op straat en zetten de toon voor de rest van het locaties schooljaar. - eventueel terugkoppeling naar de scholen bij opvallende zaken/ opvallend gedrag - in overleg te gast in lessen maatschappijleer met de school bijdragen aan lessen maatschappijleer (Zie ook de kalender van de activiteiten in de bijlagen)

- Persbericht voor De Weekkrant loopt via Monique Meinders/ afdeling communicatie. Afstemmen eind augustus/ begin september. - De wijkagent is Laurens Goosen (binnenstad), informeren in september - contact met de scholen en afstemmen in de tweede/derde lesweek van het jaar (soms nog in augustus, soms in september)

-in overleg met Stadswerken ervoor zorgen dat de openbare ruimte echt schoon is aan de start van de week

Ad. 2 Deelname aan de Landelijke Opschoondag • Elk jaar doet Oldenzaal mee aan de Landelijke Opschoondag. Dit is een campagne die nationaal oproept om de eigen omgeving schoon te maken, op één specifieke dag. Die dag valt meestal in de eerste helft van maart. Soms valt de Landelijke Opschoondag samen met NL doet (dag voor vrijwilligerswerk). In veel gemeenten worden allerlei opruimacties georganiseerd en groepen gemobiliseerd om hun steentje bij te dragen, bijvoorbeeld vanuit buurthuizen, de afdeling Stadswerken of via scoutinggroepen. In Oldenzaal worden spandoeken en posters opgehangen. Groepen melden zich echter niet spontaan aan. Het wordt vooral gezien als een manier om aandacht te vragen voor het onderwerp zwerfafval.


•

• •

Per jaar wordt bekeken of aan de Landelijke Opschoondag ook een actie gekoppeld kan worden voor de scholen. Soms gebeurt dit door het aanbieden van lesmateriaal aan de scholen; ook is eens een opruimactie georganiseerd (met de Potskamp). Er is niet elk jaar een speciale actie; dit hangt af van de interesse van de scholen, de drukte bij de afdeling handhaving én het aanbod van interessante materialen en ideeën op de webwinkel van Nederland Schoon. (Voor de volledigheid: soms organiseert de afdeling handhaving in het kader van de Opschoondag ook nog een kleine opruimactie in samenwerking met de kinderboerderijen in Oldenzaal (met inzet van mensen met een beperking). Dit staat los van de zwerfafvalaanpak rond de middelbare scholen.) De Landelijke Opschoondag bestaat uit een aantal onderdelen en voorbereidingen:

Onderdeel en acties Spandoeken en posters: - bestellen bij de webwinkel van Nederland Schoon - vergunning aanvragen voor het ophangen van spandoeken - posters verspreiden onder de middelbare scholen

Rol afdeling handhaving De afdeling handhaving is trekker van de Landelijke Opschoondag en neemt een actieve, coördinerende rol op zich. De afdeling Stadswerken ondersteunt door bijvoorbeeld te helpen bij het ophangen van de spandoeken en het verschaffen van materialen zoals knijpers, indien nodig.

Week van de Landelijke Opschoondag - evt.bijdrage leveren aan lessen of organiseren van andere acties

De Landelijke Opschoondag vestigt de aandacht (opnieuw) op het onderwerp zwerfafval: juist in deze week kan de afdeling handhaving door goed de oren en ogen open te houden op nieuwe ideeën komen voor aanvullende maatregelen tegen zwerfafval.

Coördinatie, overige opmerkingen - er zijn niet elk jaar nieuwe spandoeken, meestal worden 3 à 4 jaar dezelfde spandoeken gebruikt - check de website van Nederland Schoon met nieuws over de Landelijke Opschoondag en de te bestellen materialen tijdig (vanaf januari)! Anders is er kans dat je naast het net vist. - aanvragen van de vergunning voor spandoeken moet eind januari; bij honorering van de aanvraag, wordt een kaart aangeleverd met punten waar de spandoeken mogen hangen - Stadswerken helpt met ophangen (en later verwijderen) van de spandoeken; tijdig contact over opnemen - een aantal ideeën voor acties gekoppeld aan de Landelijke Opschoondag zijn verderop in dit document opgenomen

Ad. 3 Reguliere handhaving het hele jaar door • Het hele jaar door is het handhaven op zwerfafval rond de middelbare scholen een taak. Dit gebeurt rond de verschillende schoollocaties en op de routes naar de Driehoek, In den Vijfhoek en De Thij. • Het handhaven gebeurt soms in uniform, soms juist in burger.


•

•

Er worden vrij geregeld boetes uitgedeeld. Als er een aantal boetes tegelijk is uitgeschreven, nare incidenten zijn gebeurd of hier om een andere reden toe is, is het verstandig de school hierover te informeren. De reden hiervoor is dat de school zo de mentor kan inlichten en ouders die bellen over de boetes voor hun kinderen te woord kan staan. Communicatie met de school wordt altijd goed gewaardeerd. Bij het handhaven hoort ook het onderhouden van de contacten met ondernemers en de scholen. Het werkt goed om af en toe eens binnen te lopen en zo het gezicht van de gemeente zijn. Als je dit doet: weet naar wie je moet vragen om goed voor de dag te komen (zie contacten).

Ad.4 Ad hoc acties rond zwerfafval • Door het hele jaar heen vinden ad hoc acties plaats rond het onderwerp zwerfafval. Een deel wordt opgezet op grond van bevindingen in de praktijk, een ander deel wordt gefaciliteerd op verzoek van andere partijen dan de gemeente. Mogelijke aanleidingen om acties op te zetten - toename in aantal jongeren dat op de bon wordt geslingerd - signaleren van toegenomen vuil op straat door eigen waarneming of door Stadswerken - klachten/ signalen van ondernemers - verzoek van conciërges van de scholen om te vertellen over het werk - leerlingen zijn bezig met buurtonderzoek en willen graag input van de gemeente - herinrichting schoolomgeving (de Thij)

•

Voorbeelden van ad hoc acties in de afgelopen jaren - afvalbakken pimpen - al het afval één dag in de aula neerwerpen; actie bedacht met school omdat hoeveelheid zwerfafval op straat toenam en de aandacht verslapte - plaatsen van extra afvalbakken/ extra grote bakken - medewerking aan buurtonderzoek naar zwerfafval en hondenpoep door leerlingen - meelopen met conciërges van de scholen - brieven uitdelen aan de ouders van leerlingen tijdens tienminutengesprekken met informatie over de zwerfafvalaanpak- en regels

Per situatie wordt bekeken hoe hier op in te springen is.


Ideeën en suggesties •

• • •

Een gesprek tussen De Potskamp en de Lidl lijkt raadzaam, de gemeente kan hierbij aansluiting zoeken: leerlingen veroorzaken veel zwerfafval rondom de zaak. Dit wordt door medewerkers van de Lidl bijna elke dag opgeruimd. Zwerfafvaloverlast heeft relatie met gegeven dat het aantal leerlingen dat de supermarkt bezoekt groot is (en nog altijd groeit). De gemeente zou meer informatie over de zwerfafvalaanpak en met name acties zoals de waarschuwingscampagne, kunnen uitwisselen met de politie/ de wijkagenten. Dit voorkomt dat bijvoorbeeld precies tijdens de waarschuwingsweek agenten in opleiding op zwerfvuil beboeten. Zowel de conciërge van De Potskamp als van De Thij spreken leerlingen actief aan op vervuilend gedrag. Het is een aanrader om de conciërges met elkaar in contact te brengen, zodat ervaringen en tips uitgewisseld kunnen worden. De aanpak in Oldenzaal gaat uit van handhaving en heeft zo verklaarbaar een vrij strenge ondertoon (zwerfafval veroorzaken: mag niet. Doe je het toch? Boete!). Ook hebben enkele acties met een meer positieve boodschap plaats gevonden. Hiermee kan de handhavingsaanpak worden aangevuld. Enkele ideeën voor positief getinte acties zijn als bijlage opgenomen.


Bijlage 1: positieve acties in het kader van zwerfafval


Adopteer een afvalbak Idee: Een klas of school (of een ondernemer) adopteert een afvalbak in de openbare ruimte. Dit houdt in dat niet de gemeente de bak leegt, maar de leerlingen/ ondernemer. Zij krijgen daartoe een sleuteltje. Natuurlijk wordt ook de omgeving van de bak meegenomen in het schoonhouden. Tips: • voor klassen is de adoptie uit te breiden: bv door over een periode van een aantal maanden rapportcijfers te geven aan de buurt, via een ‘meter’ op het schoolplein bijhouden hoeveel vuil is verzameld, de aftrap te combineren met een opruimactie in de buurt, in de klas eens te analyseren wat er allemaal in de bak zit. Zie het artikel over de aanpak in oa. Oosterhout • het is raadzaam en handig om een klein contract te maken met de afspraken • maak afspraken over het verzamelen van het vuil. Bij het bedrijfsvuil werpen? Verzamelen over langere periode en eens per zoveel weken seintje dat de gemeente het ophaalt? Voor bedrijfsafval moeten ondernemers/ scholen betalen, en dat maakt dat ze soms niet happig zijn op adoptie. In overleg is hier vaak wel een oplossing op te vinden. • adoptie kan ook tijdelijk, als bewustwordingstraject (voor scholen) • meer geschikt voor vmbo

Jongeren filmpje laten maken over zwerfafval Idee: Veel jongeren vinden het leuk om in opdracht van de gemeente een filmpje te maken over het tegengaan van zwerfafval. Helemaal als de gemeente het filmpje echt gebruikt. Wellicht is het een leuke opdracht om jongeren een filmpje te maken als voorlichtingsmateriaal voor volgende waarschuwingscampagnes. Tips: • Voorbeelden van goede / leuke filmpjes over zwerfafval: http://vimeo.com/63579118, http://vimeo.com/63418240, http://www.youtube.com/watch?v=pa2-tiLnYX0 en http://www.youtube.com/watch?v=W1WVkGswoQ0&feature=youtu.be • (professionele) begeleiding vergroot de kwaliteit van de filmpjes aanzienlijk (m.a.w. als Oldenzaal echt zulke filmpjes wat breder wil verspreiden, vergt dit een investering). • meer geschikt voor leerlingen van havo/ vwo PLAN terra | 2013478 | P436-04 Oldenzaal |Draaiboek zwerfafvalaanpak rond middelbare scholen | juni 2013 |Pagina 12 van 16

Inleveren van lege flesjes of ander afval? Een lot uit de loterij! Idee: leerlingen kunnen hun afval inleveren in een statiegeldmachine en krijgen daarmee lootjes. Met de lootjes kunnen ze kleine prijsjes winnen of sparen voor etenswaren uit de kantine. Op deze manier wordt goed gedrag beloond (dit verlegt het accent van straffen naar belonen) Tips: • bedrijf dat statiegeldmachines verkoopt: Tomra systems (www.tomrasystems.nl) • het aanschaffen van een statiegeldmachine vergt een investering; misschien is als tijdelijk project ook een inleverpunt in de kantine denkbaar. Zelfs een eenmalige actie is mogelijk: zo zijn bijvoorbeeld op Koninginnedag in het Vondelpark in Amsterdam zakjes uitgedeeld; wie daarin afval verzamelde en dat in één van de containers wierp, samen met een kaartje met naam en telefoonnummer, maakte kans op een Ipad (de actie was zeer succesvol) • -links naar artikeltjes hier over: http://www.tomrasystems.nl/eerste-petflesbeloningsautomaat-bijopruimactie-de-wesenthorst/ en http://www.tomrasystems.nl/statiegeldsysteem-via-tomraautomaten-op-heriot-watt-universiteit-in-schotland/

Karavaan van veegwagens Idee: De uitvoerende reinigingsploeg in het zonnetje zetten door een karavaan van veegwagens te organiseren. Dit trekt op een positieve manier de aandacht en laat zien hoeveel werk er wordt verzet om de openbare ruimte schoon te houden. Tips: • hier zijn ideeën om beroepen in de openbare ruimte onder de aandacht te brengen aan te koppelen, bijvoorbeeld door leerlingen een dag mee laten lopen met handhavers/ de uitvoerende ploeg of door een bezoek te brengen aan de Milieustraat


Rapportcijfers Idee: Laat scholieren meedoen aan een schouw in de schoolomgeving, waarna op grote borden rapportcijfers worden geplaatst met de score. Na een aantal weken nog eens een schouw om te kijken of er verbetering is. Tips: • te koppelen aan opruimactie, of aan het adopteren van een afvalbak (zie hierboven) • hier kan een uitgebreidere communicatie-actie aan worden vastgeknoopt, door bijvoorbeeld leerlingen ansichtkaarten te laten ontwerpen over zwerfafval en die in de buurt te verspreiden. De ansichtkaart kan een oproep bevatten om tips te sturen naar de gemeente voor de aanpak van zwerfafval o.i.d. • lees de ervaringen van de Gemeente Soest met het geven van rapportcijfers op http://bit.ly/172TZrJ (helemaal tot onderen door scrollen) Meer ideeën zijn te vinden in de maatregelencatalogus snoeproutes op de site van GemeenteSchoon: http://bit.ly/1avwJjg


Bijlage 2: Kalender aanpak zwerfafvalaanpak rond scholen Maand

Actie

Januari

Februari Maart

1) Webwinkel Nederland Schoon checken/ materialen bestellen Landelijke Opschoondag 2) Aanvragen vergunning spandoeken 3) Contact scholen over eventuele acties Landelijke Opschoondag Uitwerken acties Landelijke opschoondag Landelijke Opschoondag; uitvoering hieraan gekoppelde acties

April Mei Juni Juli

Plannen monitoren afvalbakken tbv waarschuwingscampagne

Augustus

September

Oktober November December Maandelijks

1) Uitvoering monitoren afvalbakken en bespreken van maatregelen 2) Contact scholen aankondiging waarschuwingsweek 2) Plannen inzet handhavers 3) Persbericht voor de Weekkrant 1) Zorgen dat openbare ruimte echt schoon is 2) Op de hoogte stellen wijkagent 3) Uitvoering waarschuwingscampagne

Routine handhavingsrondes Ad hoc acties op grond van praktijkindrukken


Colofon

Project : Projectnummer : Registratienummer : Auteurs :

Opdrachtgever : Datum : Foto’s:

Aanpak Zwerfafval rond middelbare scholen P436-04 2013478 Mariёlle Hoff & Ricky van Lingen

Gemeente Oldenzaal Juni 2013 PLAN terra, gemeente Oldenzaal


Draaiboek zwerfafvalaanpak rond middelbare scholen Oldenzaal. De praktijk op papier

Recommend Documents