Dr. Rutger Goekoop, MD PhD, resident in psychiatry, Parnassia, The Hague

Psychiatrie in hokjes? Over de overgang van categoriële naar multidimensionele indelingen van ziektebeelden in de psychiatrie Het belang voor onderzoek naar moreel functioneren Dr. Rutger Goekoop, MD PhD, resident in psychiatry, Parnassia, The Hague

Categoriële indeling psychiatrische stoornissen: DSM-IV-TR • As I:

“Grote stoornissen”, acute syndromen.

• As II:

Persoonlijkheidsstoornissen (en pervasieve).

• As III:

Lichamelijke stoornissen

• As IV:

Psychosociale en omgevingsomstandigheden die bijdragen aan de stoornis.

•

Resultaten van neuropsychologische tests (GAF).

As V:

Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

As I stoornissen DSM-IV-TR •

Voorbeelden: a. b. c. d. e. f. g.

• •

Stemmingsstoornissen (depressie, bipolaire stoornissen) Psychotische stoornissen (schizofrenie,etc.) Angststoornissen (fobieen, paniekaanvallen, OCD) Aanpassingsstoornissen Drug-geinduceerde stoornissen Somatoforme stoornissen Etc.

“Ziektebeelden waarvoor acute interventie nodig is”. Onze belangrijkste bezigheid binnen Parnassia.


Feighner Criteria voor Depressieve stoornis (As I) • Minimaal 5 van onderstaande 9 symptomen, minimaal 2 weken, 1 of 2 verplicht: 1. Lage stemming (somberheid). 2. Interesseverlies. 3. Gewichtsverlies / verandering van eetlust. 4. Te veel of te weinig slaap. 5. Psychomotore agitatie (ontremming) of remming. 6. Vermoeidheid of energieverlies. 7. Gevoelens van waardeloosheid of schuld (soms waanachtig) 8. Concentratieproblemen, besluiteloosheid. 9. Terugkerende doodsgedachten of concrete suicideplannen. Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Persoonlijkheidsstoornissen (As II) DSM-IV-TR •

•

• • •

Aanhoudende patronen van innerlijke beleving en gedrag dat in belangrijke mate afwijkt van de verwachtingen die gelden binnen de cultuur van betrokkene. Stabiele patronen van mentaal functioneren (bijv. rigide gedachten, gevoelens, wensen, manieren van perceptie en gedrag). Begin in vroege jeugd of vroege volwassenheid. Met name zichtbaar tijdens sociaal functioneren. Leidt tot klinisch relevant persoonlijk lijden – –

Voor het individu. Voor zijn of haar omgeving.


As II stoornissen DSM-IV-TR • Voorbeelden van persoonlijkheidsstoornissen: Cluster A: a. Paranoïde “Excentriek, gereserveerd” b. Schizoïde c. Schizotypische Cluster B: a. Narcistische b. Antisociale “Impulsief, grillig” c. Borderline d. Theatrale Cluster C: a. Vermijdende “Angstig, zenuwachtig” b. Afhankelijke c. Obsessief-compulsieve Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Feighner Criteria voor Borderline PSH stoornis •

Vijf (of meer) van de volgende: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Krampachtig proberen te voorkomen om in de steek gelaten te worden. Een patroon van instabiele en intense intermenselijke relaties gekenmerkt door overmatig idealiseren of kleineren. Identiteitsstoornis: aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel. Impulsiviteit op ten minste twee gebieden die betrokkene zelf zouden kunnen schaden (seks, drugs, geld, rijden, vreten). Suïcidale gedragingen, gestes, dreigingen of automutilatie. Affectlabiliteit, duidelijke reactiviteit van de stemming (bijvoorbeeld periodes van intense somberheid, prikkelbaarheid of angst). Chronisch gevoel van leegte. Inadequate, intense woede of moeite kwaadheid te beheersen. Aan stress gebonden paranoïde ideeën of dissociatieve verschijnselen.



• Peter van Straaten

As I versus As II As I stoornissen • ‘Acute’ pathologie. • Achteruitgang van het psychisch functioneren • Ten opzichte van een eerder behaald niveau van functioneren. • Instabiel, kortdurend. • Symptoomvrij herstel is soms mogelijk.


As II stoornissen • Chronische pathologie. • Ontwikkelingstekort. • Gewenst niveau van functioneren wordt niet gehaald. • Stabiel, langdurig. • Symptoomvrij herstel is uitzondering.

As I en As II stoornissen: Een ontwikkelingsperspectief

ψf As II

As I 0 Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

20

80 Tijd

Voordelen van DSM-IV-TR • Snelle aanduiding van klinische ziekteverschijnselen (“Borderline”) maakt communicatie over patienten makkelijker. • Internationaal gebruikt. • Best gevalideerde instrument tot nu toe: – Basis van klinische praktijk tot nu toe. – Basis van veel wetenschappelijk onderzoek tot nu toe.


Nadelen van DSM-IV-TR • Atheoretische indeling van stoornissen: ‘inventaris’. • Biedt slechts een grove classificatie. • Oversimplificatie van de werkelijkheid: duidelijke grens tussen ziek en gezond. • Remt klinische en wetenschappelijke vooruitgang - Overdiagnosticering, overbehandeling - Onderdiagnosticering, onderbehandeling - Misdiagnosticering, verkeerde behandeling

• Wet van de remmende voorsprong.


Psychiatrische ziektebeelden volgens DSM-IV-TR


Psychiatrische ziektebeelden zoals we ze graag zien


Multidimensionele benadering: Wat zijn symptoomdimensies? – DSM: inventaris van alle schilderijen die je kunt schilderen (DSM ziektecategorieën). – Dimensies: de “basiskleuren” voor al die schilderijen (rood, geel, blauw, etc.). – De afzonderlijke “symptoomcomponenten” die samen de variatie aan symptomen van persoon tot persoon verklaren (samen een landschap vormen). – “Bouwstenen” van het psychisch functioneren. – Te vinden met factoranalyse van klinische symptomen. • Wiskundige truc waarmee de mate waarin klinische symptomen gezamenlijk optreden wordt onderzocht. Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Multidimensionele benadering • Wordt al toegepast en is bepalend voor de klinische besluitvoering: doorgaan behandeling / opnemen, etc. • Multidimensionele “intensiteits-schalen”: - CPRS (Comprehensive Psychopathological Rating Scale). - PANSS (Positive And Negative Syndrome Scale). - MADRS (Montgomery Asberg Depression Rating Scale) - BAS (Brief Anxiety Scale) - MAS-Q (Mood and Anxiety Symptoms Questionnaire)


Factor analyse: Hoe werkt het? - Schuur waar we niet in kunnen kijken (bijv. de hersenen). - We kunnen slechts dingen horen en ruiken (beperkte info). Symptomen

=> Factor analyse =>

Hoog gegil Breken van meubilair Gerammel aan de ramen Bloemengeur Opgewonden gebrul Geur van rottend vlees Gebonk op de deur Luid geknor Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Factor structuur Factor 1 Factor 2 .88 .15 .70 .99 .00 .00 .91 .00

.12 .85 .18 .00 .99 .99 .03 1.00

Factoranalyse aan het werk


Factoranalyse: As I symptomen • Factoranalyse (FA) op CPRS data (Asberg 1978): Wanen Hallucinaties Somberheid Interesseverlies Zweten Trillen Bleekheid Angst Rigiditeit Echolalie Bewegingsarmoede Gewichtsverlies Etc…. Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Factor 1 Factor 2

As I 0

Factor 3

Factor 4 Factor 5…. Etc.

20

80 Tijd

Factor structuur van As I fenomenen (CPRS data) • FA op CPRS data levert een 7-dimensionele structuur op. • Gezien vanuit een neurofysiologisch model zijn dat: Depressie 2. Boosheid 3.

4. Ontremming 5. Remming

Emotie

Motivatie

Evaluatie Stimulus

Respons 1. Perceptie


6. Autonome (lichamelijke) reakties

7. Motore Aktie

Troisfontaines e.a., 1987; J.G. Goekoop e.a., 1992

Symptomen per factor (As I) • Perceptieve symptomen: • Achtervolgingsideeën, andere wanen, waanstemming, visuele hallucinaties, commentaarstemmen, andere (gehoors) hallucinaties, hallucinatoir gedrag, depersonalisatie, rituelen, onderbroken gedachten, gevoel bestuurd te worden.

Psychosociale stress Emotionele symptomen

Evaluatie

Stimulus Perceptieve symptomen


Motivationele symptomen

Respons Autonome symptomen

Motore symptomen


Symptomen per factor (As I) • Emotionele symptomen (depressie): • Vermelde somberheid, zich direct tonende somberheid, afwezigheid van gevoel, verminderde eetlust, verminderde seksuele belangstelling, pessimistische denkbeelden, suïcidale gedachten, innerlijke gespannenheid, vermelde spierspanning, verminderde slaap, moeheid, vermoeibaarheid, concentratieproblemen, zorgen over kleinigheden, depersonalisatie, derealisatie, dwanggedachten, tekortschietend geheugen, fobieen.


Evaluatie





Motore symptomen


Symptomen per factor (As I) • Emotionele symptomen (boosheid / ingehouden woede): • Vijandigheid; suïcidale gedachten, zorgen over kleinigheden, pessimistische gedachten. Psychosociale stress Emotionele symptomen

Evaluatie





Motore symptomen


Symptomen per factor (As I) • Motivationele symptomen (ontremming): • Geobserveerde uitgelatenheid, overactiviteit, extatische ervaringen, verhoogde sexuele belangstelling, grootheidsideeën, ideeënvlucht, spreekdrang, labiele emoties.


Evaluatie





Motore symptomen


Symptomen per factor (As I) • Motivationele symptomen (remming): • Traagheid van bewegen, verminderde spraak, te weinig emotionele expressie, afwezigheid van gevoel, zich direct tonende somberheid.


Evaluatie





Motore symptomen


Symptomen per factor (As I) • Autonome (lichamelijke) symptomen: • Geobserveerde autonome stoornissen, vermelde autonome stoornissen, geobserveerde spierspanning, innerlijke gespannenheid, verminderde slaap, pijnklachten.


Evaluatie





Motore symptomen


Symptomen per factor (As I) • Motore symptomen: • Verbijstering, incoherente spraak, perseveratie, agitatie, teruggetrokkenheid, afleidbaarheid, momenten van afwezigheid, niet-harmoniërende emotie.


Evaluatie





Motore symptomen


Symptomen per factor (As I) • Meestal combinaties!! • Emotionele, motivationele, autonome, perceptieve en motore symptomen door elkaar. Psychosociale stress Emotionele symptomen

Evaluatie





Motore symptomen


Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 “basiskleuren” Remming Depressie Boosheid

Motore ontregeling

Autonome ontregeling

Perceptieve ontregeling


Ontremming

Alle As I stoornissen

Dimensioneel denken: Profielen van normale variatie

r p too ym Mo . s ton d Au m e r t d On m e r ief Geress ief Ag ss h pre tisc De cho y Ps

r p too ym Mo . s ton d Au m t re d Onrem ef i Geress ief Ag ss h pre tisc De h o yc Ps


‘Gezond’ ‘Gezond’

Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As I Unipolaire melanchole depressie (DSM-IV-TR)


r p too ym Mo . s ton d Au m t re d Onrem ef i Geress ief Ag ss h pre tisc De h o yc Ps Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Idem, met psychotische kenmerken (DSM-IV-TR)

Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As I Bipolaire I (DSM-IV-TR)




Bipolaire I, psychotische kenmerken (DSM-IV-TR)

Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As I




“Katatonie” Schizofrenie paranoïde type (DSM-IV-TR)

Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 “basiskleuren” Remming Depressie Boosheid

Alle As I stoornissen

Ontremming

Motore ontregeling


Perceptieve ontregeling

…. veranderingen in de TIJD. Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Dimensioneel denken: Ziekteprofielen in de tijd Gezond Prodromaal Unipolair angstig-geremde depressie Idem, met psychotische kenm. Vroege remissie

Tijd


Remissie

Dimensioneel denken: Gerichte farmacotherapie • 5 globale domeinen van het psychisch functioneren. • 5 verschillende soorten farmacotherapie. ANTIDEPRESSIVA Emotionele stoornissen

Evaluatie

Stimulus

‘STEMMINGS’STABILISATOREN Motivationele stoornissen

Respons

Perceptieve stoornissen

Autonome stoornissen

Motore stoornissen

ANTIPSYCHOTICA

BENZO’S

ANTICHOLINERGICA


J.G. Goekoop e.a., 1992

Dimensioneel denken: Gerichte farmacotherapie • In totaal 7 dimensies… • 7 soorten farmacotherapie nodig? TCA’s Somberheid Topiramaat Boosheid

Evaluatie

Stimulus

Lithium, depakine Ontremming Remming Lamotrigine Bupropion

Respons

Perceptieve stoornissen

Autonome stoornissen

Motore stoornissen

ANTIPSYCHOTICA

BENZO’S

ANTICHOLINERGICA


J.G. Goekoop e.a., 2007

Dimensioneel denken: Combinatietherapie

. lin ho . tic iaz An zod n Be m e hiu in Lit trig mo La RI CA SS I, T otica R SS sych tip An

. lin ho . tic iaz An zod n Be m e hiu in Lit trig mo La RI CA SS I, T tica o R SS sych tip An


Bipolaire I, psychotisch Unipolaire geremde (melanchole) depressie

Dimensioneel denken: Systematische observatie (matrix) Psychose Tijd

Boosheid Tijd

Angst / agitatie Farmacotherapie

Topiramaat?

Tijd

Antipsychoticum Benzo’s

Benzo’s: hogere dosis, afbouwschema

Tijd

Setting Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Huisarts

Separeer Gesloten

Open / ADB

Ambulant

Tijd

Dimensioneel denken: Systematische observatie (matrix) Stemming Tijd

Remming Tijd

Angst / agitatie Farmacotherapie

Lamotrigine, bupropion?

Tijd

Antidepressivum Benzo’s


Tijd


Huisarts

Separeer Gesloten

Open / ADB

Ambulant

Tijd

Dimensioneel denken: Systematische gesprekken Emotie Perceptie

Motivatie Aktie

Evaluatie

Respons

Stimulus Lich. angst

• Patient • Psychotherapeut

Emotie Perceptie

Motivatie Evaluatie

Stimulus

Respons Lich. angst


Aktie

Dimensioneel denken (As I): Voordelen in de praktijk • Nauwkeuriger diagnostiek: – Systematische observatie en beschrijving (matrix). – Systematische diagnostische gesprekken (kapstok). – Beter zicht op restverschijnselen, partiële remissies.

• Nauwkeuriger behandeling: – Systematische en gerichte farmacotherapie. – Systematische en gerichte therapeutische gesprekken. – Meer objectieve opname-, ontslag- of verwijscriteria. Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Factoranalyse: As II kenmerken • Factor analyse op lexicale data (Costa & McCrae ‘92): Eerlijk Geduldig Stabiel Prikkelbaar Nieuwsgierig Volhardend Op de voorgrond Verlegen Meegaand Snel moe Makkelijk te kwetsen Trouw in vriendschap Etc… Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

As II

Factor 1 Factor 2

0

20

80 Time

Factor 3

Factor 4… etc.

Costa & McCrae 1992, 1997

Factorstructuur van As II kenmerken (lexicale data) • •

FA op lexicale data levert een 5-dimensionele structuur van persoonlijkheid (‘Big Five’; DSM-V, 2012). Gezien vanuit een (dubieus) neurofysiologisch model zijn dit: Nauwgezetheid

Openheid voor nieuwe ervaringen

Meegaandheid

Neuroticisme


Extraversie (vs introversie)

Costa & McCrae 1992, 1997

Neurofysiologisch model van PSH ontwikkeling (TCI) •

FA op TCI data levert een 7-dimensionele structuur van persoonlijkheid (Cloninger e.a., 1993): Self-transcendence Self-directedness

Harm avoidance

Karakter

Cooperativeness

Persistence

• LIMBISCH SYSTEEM

Temperament Novelty seeking


• NEOCORTEX

Reward dependence

Cloninger e.a. 1993

Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 “basiskleuren” Reward Persistence dependence Harm avoidance Novelty seeking

Selftranscendence

Cooperativeness Selfdirectedness


Alle As II stoornissen

Dimensioneel denken: Profielen van normale variatie

d. en sc ss ran ne lf-t tive Se era dn. op cte Co ire lf-d nce d. Se iste epen e rs d Pe rd anc wa oid g Re av kin rm ee Ha lty-s ve No

d. en sc ss ran ne lf-t tive Se era dn. op cte Co ire lf-d nce d. Se ste pen e rsi de Pe rd anc wa oid g Re av kin rm ee Ha lty-s ve No


‘Gezond’ ‘Gezond’

Dimensioneel denken: Ziekteprofielen As II




Narcistische persoonlijkheidsstoornis Borderline persoonlijkheidsstoornis




Dr. Rutger Goekoop, 29-08-2007

Vermijdende persoonlijkheidsstoornis Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis





Paranoide persoonlijkheidsstoornis Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Profielen van persoonlijkheidsstoornissen Novelty seeking Antisociale

▲

Borderline

▲

Theatrale

▲

Narcistische

▲

Vermijdende

▼

Obsessivecompulsief

Harm avoidance

Selfdirectedness

Cooperativeness

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▲

▼

▼

▲

▼

▼

▲

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▼

▲ ▲

Lagere organisatie

Afhankelijke

▲

Schizoide Schizotypische Paranoide

Reward dependence

▲ ▲


Persistence

Selftranscendence

Hogere organisatie

Svrakic e.a. 1993

Kenmerken per factor (As II) Temperament Novelty seeking

Harm avoidance

• • • •

HOOG Verkennen, onderzoeken Impulsiviteit Extravagantie Wanordelijkheid

• • • •

HOOG Bij voorbaat zorgen maken Angst voor onzekerheid Verlegenheid Makkelijk vermoeibaar


• • • •

LAAG Rigiditeit Reflectief vermogen Gereserveerdheid Orderlijkheid

• • • •

LAAG Optimisme Vertrouwen Gezelschapsmens Energiek Cloninger e.a. 1993

Kenmerken per factor (As II) Temperament Reward Dependence

Persistence

• • • •

HOOG Sentimenteelheid Open voor warme communicatie Gehechtheid Afhankelijkheid

• • • •

HOOG Gretigheid bij inspanning Gehard zijn in het werken Ambitieusheid Perfectionisme


• • • •

LAAG Ongevoeligheid Niet open voor… Onverschilligheid Onafhankelijkheid

• • • •

LAAG Luiheid Snel opgeven Niet ambitieus Slordigheid Cloninger e.a. 1993

Kenmerken per factor (As II) Karakter Selfdirectedness

Cooperativeness

• • • • •

HOOG Verantwoordelijkheid Doelbewust Vindingrijkheid Zelf-accepterend Congruente 2e natuur

• • • • •

HOOG Sociale acceptatie Empathie Behulpzaamheid Mededogen Altruisme


• • • • •

LAAG Externaliseren. Ongericht. Apathie Ideaalbeeld nastrevend Incongruente 2e natuur.

• • • • •

LAAG Intolerantie Sociale desinteresse Onbehulpzaamheid Wraakzuchtigheid Eigenbelang nastrevend

Cloninger e.a. 1993

Kenmerken per factor (As II) Karakter Self Transcendence

HOOG • Vermogen zz te vergeten • Identificatie met de ander • Spirituele acceptatie


LAAG • Zelfbewust • Non-identificatie • Materialisme

Cloninger e.a. 1993

Dimensioneel denken: Schilderen met symptomen 7 “basiskleuren”

Alle As II stoornissen

Reward Persistence dependence Harm avoidance Novelty seeking

Selftranscendence

Cooperativeness Selfdirectedness

…. ontwikkeling in de TIJD. Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Dimensioneel denken: Ziekteprofielen in de tijd • 0 jaar

• Ongecompliceerde ontwikkeling

• 10 jaar • 20 jaar • 30 jaar

• 40 jaar • 50 jaar

Tijd • 60 jaar 0

20

80 Tijd



• Borderline persoonlijkheidsstoornis: uitgebleven karakterontwikkeling bij problematisch temperament.


• 30 jaar • 40 jaar • 50 jaar As II

Tijd • 60 jaar

0

20

80 Tijd



• Acute (As I) ontregeling: - SD - HA

• 10 jaar • 20 jaar • 30 jaar


Tijd • 60 jaar

As I 0

20

80 Tijd


Relatie As I, As II • Dynamische relatie tussen As I en As II kenmerken. • As II kenmerken (met name harm avoidance en selfdirectedness) veranderen tijdelijk tijdens een acute As I ontregeling. • Temperament bepaalt welk type persoonlijkheidsstoornis volgens de DSM een patient krijgt (Svrakic e.a., 1993).

• Karakter (en de mate waarin dit is uitgegroeid) bepaalt welk subtype As I stoornis volgens de DSM een patient krijgt (J.G. Goekoop e.a., 2007).


Neurofysiologisch model van de Psyche Self-transcendence As II (Karakter)

Cooperativeness

Self-directedness

Prefrontale cortex

Persistence As II Harm avoidance (Temperament)

Reward dependence Limbisch systeem & cortex

Novelty seeking Motivationele functies

Emotionele functies

As I (Instinct)

Stimulus Perceptieve functies Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Autonome functies

Motore functies

Limbisch systeem & hersenstam

Respons

Ruggemerg

Dynamiek van de borderline persoonlijkheidsstoornis Self-transcendence Cooperativeness

Self-directedness

Persistence Reward dependence

Harm avoidance - Psychosociale stress - Middelengebruik

Novelty seeking Motivationele functies

Emotionele functies


Autonome functies

Motore functies

Respons

Borderline (DSM-IV-TR): Een dimensionele recapitulatie •

Vijf (of meer) van de volgende: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Krampachtig proberen te voorkomen om in de steek gelaten te worden. Een patroon van instabiele en intense intermenselijke relaties gekenmerkt door overmatig idealiseren of kleineren. Identiteitsstoornis: aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel. Impulsiviteit op ten minste twee gebieden die betrokkene zelf zouden kunnen schaden (seks, drugs, geld, rijden, vreten). Suïcidale gedragingen, gestes, dreigingen of automutilatie. Affectlabiliteit, duidelijke reactiviteit van de stemming (bijvoorbeeld periodes van intense somberheid, prikkelbaarheid of angst). Chronisch gevoel van leegte. Inadequate, intense woede of moeite kwaadheid te beheersen. Aan stress gebonden paranoïde ideeën of dissociatieve verschijnselen.


• Groen = As II, geel is As I

Depressie (DSM-IV-TR): Een dimensionele recapitulatie • Minimaal 5 van onderstaande 9 symptomen, minimaal 2 weken, 1 of 2 verplicht: 1. Lage stemming (somberheid). 2. Interesseverlies. 3. Gewichtsverlies / verandering van eetlust. 4. Te veel of te weinig slaap. 5. Psychomotore agitatie (ontremming) of remming. 6. Vermoeidheid of energieverlies. 7. Gevoelens van waardeloosheid of schuld (soms waanachtig) 8. Concentratieproblemen, besluiteloosheid. 9. Terugkerende doodsgedachten of concrete suicideplannen. Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

• Groen = As II, geel is As I

Multidimensioneel denken: Geïntegreerde therapie Self-transcendence As II (Karakter)

Cooperativeness

Self-directedness

Psychotherapie (Top-down)

Persistence As II Harm avoidance (Temperament)

Reward dependence Novelty seeking Motivationele functies

Emotionele functies

As I (Instinct)


Autonome functies

Motore functies

Farmacotherapie (Bottom-up)

Respons

Multidimensioneel denken: Geïntegreerde benadering Depressie Tijd

Selfdirectedness

Tijd

Angst Geleidelijk teruggeven autonomie

Tijd

Farmacotherapie

Antipsychoticum Benzo’s


Tijd


Huisarts

Separeer Gesloten

Open / ADB

Ambulant

Tijd

Multidimensioneel onderzoek


Identificeren van subgroepen


Relatie As I, As II Perceptieve symptomen

Bipolaire I, psychotische kenmerken

Ontremming

Depressieve symptomen

Depressieve symptomen “Faseruimte traject” Gemeten over 2 jaar


Ontremming

Relatie As I, As II: “Weer” versus “Klimaat” Neuroticisme / harm avoidance = Trait-variant van multipele states?


Remming Individu 1 Boosheid

“Faseruimte traject” Gemeten over 20 jaar Individu 2


Multidimensioneel denken: Links met de neurofysiologie Sensoor


Motoor

Freeman, 2000

Multidimensioneel denken: Links met de neurofysiologie Fenotype (gedrag)

Neurofysiologie


Zoektocht naar de Bouwstenen van de Psyche

Multidimensioneel denken: Links met de neurofysiologie Self-transcendence Cooperativeness

Self-directedness

Persistence Harm avoidance

Reward dependence

Novelty seeking

Emotionele functies

Perceptieve functies

Stimulus Dr R. Goekoop, AIOS psychiatrie

Motivationele functies

Autonome functies

Motore functies

Respons

Multidimensioneel denken: Links met de sociologie Self-transcendence

Cooperativeness

Self-directedness

Persistence

Harm avoidance

Reward dependence Novelty seeking

Emotionele functies

Motivationel e functies

Self-transcendence

Self-transcendence Perceptiev e functies

Cooperativeness

Self-directedness

Stimulus

Autonome functies

Motore functies

Respons

Persistence

Harm avoidance

Persistence

Reward dependence Novelty seeking

Emotionele functies

Perceptieve functies


Autonom e functies

Stimulus


Cooperativeness

Self-directedness

Sociale interactie

Harm avoidance Novelty seeking

Emotionele functies

Motore functies

Respons

Perceptiev e functies

Agent-based systems

Reward dependence

Stimulus


Autonom e functies

Motore functies

Respons

Multidimensioneel denken: Links met de filosofie (ethiek) • Het gaat er in het leven om dat je leert om: – Zelf (als autonoom individu) – Samen met anderen (binnen een collectief) naar vermogen bij te dragen aan een gemeenschappelijk en – Bovenpersoonlijk doel (een groter geheel).

• Dit valt samen met: – Het collectief ontwikkelen van vaardigheden in het algemeen (“skills, copingstrategieen, overlevingsstrategieën”), en: – Een collectieve karakterontwikkeling (van self-directedness, cooperativeness en self-transcendence).


Multidimensioneel denken: Links met de literatuur •

•

• • •

•

Cloninger, C. R. (1999). The Temperament and Character Inventory– Revised. St Louis, MO: Center for Psychobiology of Personality, Washington University. Arch. Gen Psych., 1993. Costa, P. T., Jr., and McCrae, R. R. (2004). A contemplated revision of the NEO five-factor inventory. Personality and Individual Differences, 36(3), 587-596.

Feighner J.P., Robbins E., e.a. (1972): “Diagnostic Criteria for Use in Psychiatric Research”, Arch Gen Psychiat, vol 26 pp 57-63. Helzer JE, Kraemer HC, Krueger RF, "The feasibility and need for dimensional psychiatric diagnoses", Psychol Med, 2006, 36, 1671-1680 Goekoop, J.G., Hoeksema, T., Knoppert-van der Klein, E.A., e.a. (1992). Multidimensional ordering of psychopathology. A factor-analytic study using the Comprehensive Psychopathological Rating Scale. Acta Psychiatrica Scandinavica, 86, 306-312. Troisfontaines, B., & Bobon, D. (1987). Scales, factor analysis and subscales of the French-language AMDP system. Acta Psychiatrica Belgica, 87, 23-60.


Dr. Rutger Goekoop, MD PhD, resident in psychiatry, Parnassia, The Hague

Recommend Documents