zorgcoördinator TAZ Vlaams-Brabant UPC-KULeuven Campus Kortenberg

ADHD EN TEWERKSTELLING Mieke Vermeulen Psycholoog Penhouder/zorgcoördinator TAZ Vlaams-Brabant UPC-KULeuven Campus Kortenberg

DIVERSE FUNCTIES VAN ARBEID  De Witte, 2003  Hoger psychisch welzijn  Meer tevredenheid in het leven  Gevoel van gelukkig zijn  Controle over het eigen leven

 Manifeste functie= verwerven van een inkomen  Latente functies van arbeid  Structuur  Sociale contacten  Verwerven van een status  Zelfrealisatie en zelfontplooiing  Geeft plaats in de maatschappij

OESO-ONDERZOEK Mental Health and Work 2013  Personen met geestelijke problemen kennen meer problemen op de arbeidsmarkt  De tewerkstellingsgraad van mensen met mentale problemen is 15% lager  Ze kennen twee tot drie keer meer werkverzuim  Ze kennen 4 tot 5 keer meer verminderde productiviteit

VOLWASSENEN MET ADHD EN TEWERKSTELLING  Wisselen vaker van job

 Zijn sneller uitgekeken op hun job  Worden vaker ontslagen  Bereiken vaak hun maximaal potentieel niet  Werken dikwijls beneden hun opleidingsniveau

ADHD EN PERSOONSGEBONDEN FACTOREN Kindertijd

Zwakkere schoolprestaties

On- of ondergekwalificeerd

Zwakkere werkprestaties/werkloosheid

 Problemen met

 Vraag van werkgever

 Aandacht

 Zelfstandigheid

 Impulscontrole

 Verantwoordelijkheid

 Zelfregulatie

 Stiptheid

 Organisatievermogen

BROWN (2002)  3 aandachtsgerelateerde problemen  Activatie  Focus

opstarten van taken snel afgeleid zijn

 Tijdgebonden regulatie

alertheid en snelheid reguleren

BARKLEY,1997; BIEDERMAN ET AL;,2004; DOYLE,2005  Onderontwikkelde executieve functies: controlerende en aansturende functie Plannen en organiseren Beheren van tijd en ruimte Inhiberen van frustraties en emoties Het werkgeheugen Zelfregulatie en reactie inhibitie

ADHD EN WERKOMGEVING

 Meeste werkplekken zijn niet gericht op personen met een arbeidshandicap  Al dan niet bekendmaken van de diagnose  Misconcepties en stigmatisering

AANDACHT SCHENKEN AAN INTERACTIE TUSSEN PERSOONSGEBONDEN EN OMGEVINGSFACTOREN  2 praktijkvoorbeelden: samenwerking tussen de sectoren werk, welzijn en zorg  Loopbaancentrum IN-zicht  Professionele loopbaanbegeleiding voor kansengroepen

 Professionele ondersteuning van mensen met loopbaanvragen en bij het nemen van loopbaankeuzes en –beslissingen  Proces waar ontdekken, versterken, ontwikkelen van competenties centraal staan  Personen meer zelfredzaam maken

 Tender Activerende Zorgbegeleiding voor werkzoekenden met medische, psychische en psychiatrische problemen

ACTIVERENDE ZORGBEGELEIDING EEN PRAKTIJKVOORBEELD

TAT 2007

TAZ 2009-2012

TAZbis 2013 tot heden

W²

Het is mogelijk en wenselijk om mensen met medische, psychische en psychiatrische problemen deel te laten nemen aan het leven in de maatschappij. MAAR NIET TEN KOSTE VAN ALLES

SAMEN  Anders omgaan/anders spreken /met de cliënt

Van chronisch naar langdurig Van ziektemodel naar gezondheidsmodel Van beperkingen naar mogelijkheden

Van passief naar actief participeren Van behandeling naar management

VIA HERSTELGERICHTE ZORG  Nadruk om cliënten in hun waarde laten  Rust en empathie geven  Ruimte geven  Samen beslissingen nemen  Cliënten zichzelf laten helpen  Hoop en moed geven  Sociale verbondenheid creëren  Psychologisch proces aanwakkeren

OPDRACHT  Zorgbegeleiding van werkzoekenden met een ernstige MMPP-problematiek  Wegwerken van knelpunten en drempels op weg naar werk  18 maanden durend traject  Advies formuleren voor vervolgtraject

PARTNERS GTB/VDAB

 Administratieve coördinatie  Toeleidingen  Organisatie cliëntoverlegmomenten  link met werkactoren

PARTNER ZORG

Uitdiepen/visualisatie zorgnoden  Diagnostische functie  Zorgbehandeling  Ondersteuning zorgaspecten ter voorbereiding van en tijdens de stage  Faciliteren zorgaanbod na de begeleiding  Aanbod herstelgerichte zorg

PARTNER EMPOWERMENT

 Activeringsstage  Wegwerken belemmerende randvoorwaarden

BEGELEIDING  Opstart: Via geïntegreerd groepsaanbod

 Individuele begeleiding/groepsmodules  ClIëntoverlegmomenten op 6 maanden, na 1 jaar en op einde van traject  Gezamenlijk eindadvies  MEA-verslaggeving

TENDER ACTIVERENDE ZORGBEGELEIDING VLAAMS-BRABANT  160 activeringsbegeleidingen/jaar  Partnerschap  Hetzelfde aanbod zorg empowerment

MMPP-DOELGROEP WIE ZIJN DAT?  Werkzoekende met ernstige MMPP-problematiek

 Prominent aanwezig of onvoldoende onder controle  Al dan niet gecombineerd met sociale problemen  Mits een zorgbegeleiding van maximum 18 maanden kunnen doorstromen naar minimum arbeidszorg

VROUW

DIAGNOSE

MAN

2,70% 2,30%

somatische aandoening

9%

persoonlijkheidsstoornissen andere

0,40% 0%

aanpassingsstoornis

0% 0,40%

0,40% 1,00%

stoornissen in de impulscontrole

0,40% 0,20%

slaapstoornissen genderidentiteitstoornis dissociatieve stoornissen

14%

0%

0,80%

0,20% 0%

somatiforme stoornissen

0,40%

2,00%

angststoornissen

2,70%

stemmingsstoornissen

6%

6%

psychotische stoornissen

1,50% 2%

middelengerelateerde stoornissen

2%

stoornis van z tot a

1,50%

zwakzinnigheid

1,50%

0%

2%

7%

10% 6% 6%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

ADVIES VLAAMS-BRABANT

AZ

BW/SW met BW/SW met NEC met GTB VDAB GTB 37.2 %

3.9 %

0.2 %

17.2 %

NEC Met VDAB 9.0 %

NIET TOELEIDBAAR 32.5 %

TAZ en ADHD-cliënten Geslacht (N=22) 18 20 man 15 10 5 0

vrouw 4

Leeftijd (N=22) 8

8

leeftijd

6

5

5 4

4 2 0

0 18j-25j

26j-35j

36j-45j

46j-55j

56j-65j

Studieniveau (N=22)

7 7

6

6

5 4 3 2

2

2

2

1

1

1

1

0

0 LO

LM

HMB

HMT

HMA

HNU

UO

BLO

BUSO

Burgerlijke stand (N=22) 16 16 14 12 10 8

4

6 4

2

2 0 gehuwd

samenwonend

alleenstaand

Aantal jaren werkervaring (N=22) 9 9 8 7 6

4

5

4

4 2

3

2 1

2 1 0 < 1j

1j-3j

4j-5j

6j-10j

11j-20j

>20j

Problemen op levensdomeinen (N=22) 19 20

16

15 10 5 0

4

6

4

6

Gegeven advies einde traject (N=22) 8

8

8 7 6 5 4

3 2

3 2

1

1

0

0 NEC

BW

SW

AZ

NT

Ann+stopz

Diagnose – comorbiditeit (N=22) 5

5

5

4

3

3

3 2 1 0

1

5

Externe hulpverlener (N=22) 13 14 12

9

10

8 6 4 2 0 externe hulpverlener

geen externe hulpverlener

CASUS  Vrouw  45 jaar  Gehuwd  2 kinderen

 Toeleiding naar TAZ:  ADHD  Wisselende gemoedstoestand (bipolariteit)  Perfectionisme  Uitklaren in welke mate werken mogelijk is  Is onderwijs de juiste richting?

Schoolverleden  Lager onderwijs: geen problemen  Middelbaar onderwijs: Latijn-Grieks: geen noemenswaardige problemen, behaalde diploma  Hoger onderwijs: Klassieke Filologie – op kot:  ellendige-eenzame periode  2de kandidatuur 2 maal/veranderen van universiteit  Plannen en structureren werd moeilijker: extra thesisjaar nodig  Behaalde haar diploma

Loopbaan  Tewerkstellingen verliepen moeilijk  Meestal van korte duur  Opvoedster, leerkracht, directiefunctie, kabinetmedewerkster  32 –jarige leeftijd compleet overwerkt – crash – ernstige depressieve periode – diagnose ADHD werd gesteld  Wisselende tewerkstellingen als leerkracht Te betrokken bij leerlingen Moeilijk haar grenzen bewaken

Impulsiviteit Moeilijk volhouden Structureren Gevoel van raar overkomen bij anderen

TAZ Partner zorg  Uitklaren MMPP-problematiek

Contact met de behandelende psychiater Opvragen psychodiagnostisch onderzoek:  TIQ = 129: verbaal begrip op hoogbegaafd niveau en zwakkere prestaties op aandachtgerelateerde subtaken

Neuropsychologisch onderzoek: onnauwkeurigheid, zeer zwak planningsvermogen, wisselend werktempo, structureren van informatie is moeilijk.

Individuele consultaties Motorische onrust, zich moeilijk kunnen afgrenzen, veel praten, alles opschrijven om de draad niet te verliezen Aanvaardingsproces / grote kloof tussen huidig en vroeger functioneren / perfectionisme Lage stressbestendigheid en draagkracht

Slaapproblemen Evenwicht zoeken tussen competenties en moeilijkheden Evenwicht zoeken tussen huishoudelijke taken en stage/werk

Uitdagende taken lukken wel Moeilijk om taken te organiseren en te plannen Moeilijkheden in het onthouden van afspraken en verplichtingen Uitstellen van taken Vaak afgeleid Moeilijk met taken die repetitief en saai zijn Hyperactiviteit en impulsiviteit in mindere mate: Vlug rusteloos en opgedraaid Vaak anderen onderbreken

Friemelen met handen en voeten

 Partner empowerment (in overleg met partner zorg)  Zoeken van stage op maat van cliënt  Rekening houden met de competenties en mogelijkheden  Intellectueel veel competenties  Zeer lage draagkracht  Stage: Ministerie van onderwijs

Begeleidingsdienst voor kansarmoede en voor Nederlandse taal in het onderwijs Intervisie en coaching van leerkrachten Standpunt en visiebepaling

1 dag per week

 Evaluaties stage  Verantwoordelijke was op de hoogte van diagnose/veel vertrouwen  Cliënt vond het fijn om opnieuw buiten te komen  Leerrijk  Taken zijn concreet  Veranderingen in werkruimte  Voelt dat ze een meerwaarde betekend  Aandachtspunten:  Te veel praten  Reacties niet te impulsief uiten  Niet te snel tussenkomen tijdens vergaderingen  Medicatietoename  extra taak: beleidsaanbevelingen nalezen en opmerkingen formuleren/ kreeg dit zelf niet gestructureerd  Huishouden is chaos  Thuis volledig uitgeput

Advies  Niet toeleidbaar  Zeer beperkte draagkracht – grenzen  Leerde aanvaarden dat ze de druk niet meer aankan

 Vrijwilligerswerk maximum 6 uur per week  Opstarten begeleiding aan huis  Opstarten huishoudhulp via dienstencheques  Aanvraag FOD

MEERWAARDE VAN HET PROJECT  Voor de cliënt  Opnieuw in beweging  Ondersteuning door verschillende partners

 Rust en ruimte  Veilige context  Hoop en moed  Staat er niet alleen voor  Psychologisch proces wordt aangewakkerd

 Voor de begeleiders  Samenwerking met verschillende sectoren geeft verruiming  Verschillende expertise samenbrengen  Leren omgaan met cliënten, anders spreken met en over de cliënt  Cliëntoverleg is hierin meerwaarde  Door kernteam is er steun voor elkaar als begeleider. Begeleidersoverleg speelt hierin een belangrijke rol  Voor de maatschappij  Innovatief  Interdisciplinair  Maatschappelijk relevant  Samenspraak is mogelijk  Beleid heeft hierin een belangrijke rol / overlegstructuren