ADHD EN TEWERKSTELLING Mieke Vermeulen Psycholoog Penhouder/zorgcoördinator TAZ Vlaams-Brabant UPC-KULeuven Campus Kortenberg
DIVERSE FUNCTIES VAN ARBEID De Witte, 2003 Hoger psychisch welzijn Meer tevredenheid in het leven Gevoel van gelukkig zijn Controle over het eigen leven
Manifeste functie= verwerven van een inkomen Latente functies van arbeid Structuur Sociale contacten Verwerven van een status Zelfrealisatie en zelfontplooiing Geeft plaats in de maatschappij
OESO-ONDERZOEK Mental Health and Work 2013 Personen met geestelijke problemen kennen meer problemen op de arbeidsmarkt De tewerkstellingsgraad van mensen met mentale problemen is 15% lager Ze kennen twee tot drie keer meer werkverzuim Ze kennen 4 tot 5 keer meer verminderde productiviteit
VOLWASSENEN MET ADHD EN TEWERKSTELLING Wisselen vaker van job
Zijn sneller uitgekeken op hun job Worden vaker ontslagen Bereiken vaak hun maximaal potentieel niet Werken dikwijls beneden hun opleidingsniveau
ADHD EN PERSOONSGEBONDEN FACTOREN Kindertijd
Zwakkere schoolprestaties
On- of ondergekwalificeerd
Zwakkere werkprestaties/werkloosheid
Problemen met
Vraag van werkgever
Aandacht
Zelfstandigheid
Impulscontrole
Verantwoordelijkheid
Zelfregulatie
Stiptheid
Organisatievermogen
BROWN (2002) 3 aandachtsgerelateerde problemen Activatie Focus
opstarten van taken snel afgeleid zijn
Tijdgebonden regulatie
alertheid en snelheid reguleren
BARKLEY,1997; BIEDERMAN ET AL;,2004; DOYLE,2005 Onderontwikkelde executieve functies: controlerende en aansturende functie Plannen en organiseren Beheren van tijd en ruimte Inhiberen van frustraties en emoties Het werkgeheugen Zelfregulatie en reactie inhibitie
ADHD EN WERKOMGEVING
Meeste werkplekken zijn niet gericht op personen met een arbeidshandicap Al dan niet bekendmaken van de diagnose Misconcepties en stigmatisering
AANDACHT SCHENKEN AAN INTERACTIE TUSSEN PERSOONSGEBONDEN EN OMGEVINGSFACTOREN 2 praktijkvoorbeelden: samenwerking tussen de sectoren werk, welzijn en zorg Loopbaancentrum IN-zicht Professionele loopbaanbegeleiding voor kansengroepen
Professionele ondersteuning van mensen met loopbaanvragen en bij het nemen van loopbaankeuzes en –beslissingen Proces waar ontdekken, versterken, ontwikkelen van competenties centraal staan Personen meer zelfredzaam maken
Tender Activerende Zorgbegeleiding voor werkzoekenden met medische, psychische en psychiatrische problemen
ACTIVERENDE ZORGBEGELEIDING EEN PRAKTIJKVOORBEELD
TAT 2007
TAZ 2009-2012
TAZbis 2013 tot heden
W²
Het is mogelijk en wenselijk om mensen met medische, psychische en psychiatrische problemen deel te laten nemen aan het leven in de maatschappij. MAAR NIET TEN KOSTE VAN ALLES
SAMEN Anders omgaan/anders spreken /met de cliënt
Van chronisch naar langdurig Van ziektemodel naar gezondheidsmodel Van beperkingen naar mogelijkheden
Van passief naar actief participeren Van behandeling naar management
VIA HERSTELGERICHTE ZORG Nadruk om cliënten in hun waarde laten Rust en empathie geven Ruimte geven Samen beslissingen nemen Cliënten zichzelf laten helpen Hoop en moed geven Sociale verbondenheid creëren Psychologisch proces aanwakkeren
OPDRACHT Zorgbegeleiding van werkzoekenden met een ernstige MMPP-problematiek Wegwerken van knelpunten en drempels op weg naar werk 18 maanden durend traject Advies formuleren voor vervolgtraject
PARTNERS GTB/VDAB
Administratieve coördinatie Toeleidingen Organisatie cliëntoverlegmomenten link met werkactoren
PARTNER ZORG
Uitdiepen/visualisatie zorgnoden Diagnostische functie Zorgbehandeling Ondersteuning zorgaspecten ter voorbereiding van en tijdens de stage Faciliteren zorgaanbod na de begeleiding Aanbod herstelgerichte zorg
PARTNER EMPOWERMENT
Activeringsstage Wegwerken belemmerende randvoorwaarden
BEGELEIDING Opstart: Via geïntegreerd groepsaanbod
Individuele begeleiding/groepsmodules ClIëntoverlegmomenten op 6 maanden, na 1 jaar en op einde van traject Gezamenlijk eindadvies MEA-verslaggeving
TENDER ACTIVERENDE ZORGBEGELEIDING VLAAMS-BRABANT 160 activeringsbegeleidingen/jaar Partnerschap Hetzelfde aanbod zorg empowerment
MMPP-DOELGROEP WIE ZIJN DAT? Werkzoekende met ernstige MMPP-problematiek
Prominent aanwezig of onvoldoende onder controle Al dan niet gecombineerd met sociale problemen Mits een zorgbegeleiding van maximum 18 maanden kunnen doorstromen naar minimum arbeidszorg
VROUW
DIAGNOSE
MAN
2,70% 2,30%
somatische aandoening
9%
persoonlijkheidsstoornissen andere
0,40% 0%
aanpassingsstoornis
0% 0,40%
0,40% 1,00%
stoornissen in de impulscontrole
0,40% 0,20%
slaapstoornissen genderidentiteitstoornis dissociatieve stoornissen
14%
0%
0,80%
0,20% 0%
somatiforme stoornissen
0,40%
2,00%
angststoornissen
2,70%
stemmingsstoornissen
6%
6%
psychotische stoornissen
1,50% 2%
middelengerelateerde stoornissen
2%
stoornis van z tot a
1,50%
zwakzinnigheid
1,50%
0%
2%
7%
10% 6% 6%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
ADVIES VLAAMS-BRABANT
AZ
BW/SW met BW/SW met NEC met GTB VDAB GTB 37.2 %
3.9 %
0.2 %
17.2 %
NEC Met VDAB 9.0 %
NIET TOELEIDBAAR 32.5 %
TAZ en ADHD-cliënten Geslacht (N=22) 18 20 man 15 10 5 0
vrouw 4
Leeftijd (N=22) 8
8
leeftijd
6
5
5 4
4 2 0
0 18j-25j
26j-35j
36j-45j
46j-55j
56j-65j
Studieniveau (N=22)
7 7
6
6
5 4 3 2
2
2
2
1
1
1
1
0
0 LO
LM
HMB
HMT
HMA
HNU
UO
BLO
BUSO
Burgerlijke stand (N=22) 16 16 14 12 10 8
4
6 4
2
2 0 gehuwd
samenwonend
alleenstaand
Aantal jaren werkervaring (N=22) 9 9 8 7 6
4
5
4
4 2
3
2 1
2 1 0 < 1j
1j-3j
4j-5j
6j-10j
11j-20j
>20j
Problemen op levensdomeinen (N=22) 19 20
16
15 10 5 0
4
6
4
6
Gegeven advies einde traject (N=22) 8
8
8 7 6 5 4
3 2
3 2
1
1
0
0 NEC
BW
SW
AZ
NT
Ann+stopz
Diagnose – comorbiditeit (N=22) 5
5
5
4
3
3
3 2 1 0
1
5
Externe hulpverlener (N=22) 13 14 12
9
10
8 6 4 2 0 externe hulpverlener
geen externe hulpverlener
CASUS Vrouw 45 jaar Gehuwd 2 kinderen
Toeleiding naar TAZ: ADHD Wisselende gemoedstoestand (bipolariteit) Perfectionisme Uitklaren in welke mate werken mogelijk is Is onderwijs de juiste richting?
Schoolverleden Lager onderwijs: geen problemen Middelbaar onderwijs: Latijn-Grieks: geen noemenswaardige problemen, behaalde diploma Hoger onderwijs: Klassieke Filologie – op kot: ellendige-eenzame periode 2de kandidatuur 2 maal/veranderen van universiteit Plannen en structureren werd moeilijker: extra thesisjaar nodig Behaalde haar diploma
Loopbaan Tewerkstellingen verliepen moeilijk Meestal van korte duur Opvoedster, leerkracht, directiefunctie, kabinetmedewerkster 32 –jarige leeftijd compleet overwerkt – crash – ernstige depressieve periode – diagnose ADHD werd gesteld Wisselende tewerkstellingen als leerkracht Te betrokken bij leerlingen Moeilijk haar grenzen bewaken
Impulsiviteit Moeilijk volhouden Structureren Gevoel van raar overkomen bij anderen
TAZ Partner zorg Uitklaren MMPP-problematiek
Contact met de behandelende psychiater Opvragen psychodiagnostisch onderzoek: TIQ = 129: verbaal begrip op hoogbegaafd niveau en zwakkere prestaties op aandachtgerelateerde subtaken
Neuropsychologisch onderzoek: onnauwkeurigheid, zeer zwak planningsvermogen, wisselend werktempo, structureren van informatie is moeilijk.
Individuele consultaties Motorische onrust, zich moeilijk kunnen afgrenzen, veel praten, alles opschrijven om de draad niet te verliezen Aanvaardingsproces / grote kloof tussen huidig en vroeger functioneren / perfectionisme Lage stressbestendigheid en draagkracht
Slaapproblemen Evenwicht zoeken tussen competenties en moeilijkheden Evenwicht zoeken tussen huishoudelijke taken en stage/werk
Uitdagende taken lukken wel Moeilijk om taken te organiseren en te plannen Moeilijkheden in het onthouden van afspraken en verplichtingen Uitstellen van taken Vaak afgeleid Moeilijk met taken die repetitief en saai zijn Hyperactiviteit en impulsiviteit in mindere mate: Vlug rusteloos en opgedraaid Vaak anderen onderbreken
Friemelen met handen en voeten
Partner empowerment (in overleg met partner zorg) Zoeken van stage op maat van cliënt Rekening houden met de competenties en mogelijkheden Intellectueel veel competenties Zeer lage draagkracht Stage: Ministerie van onderwijs
Begeleidingsdienst voor kansarmoede en voor Nederlandse taal in het onderwijs Intervisie en coaching van leerkrachten Standpunt en visiebepaling
1 dag per week
Evaluaties stage Verantwoordelijke was op de hoogte van diagnose/veel vertrouwen Cliënt vond het fijn om opnieuw buiten te komen Leerrijk Taken zijn concreet Veranderingen in werkruimte Voelt dat ze een meerwaarde betekend Aandachtspunten: Te veel praten Reacties niet te impulsief uiten Niet te snel tussenkomen tijdens vergaderingen Medicatietoename extra taak: beleidsaanbevelingen nalezen en opmerkingen formuleren/ kreeg dit zelf niet gestructureerd Huishouden is chaos Thuis volledig uitgeput
Advies Niet toeleidbaar Zeer beperkte draagkracht – grenzen Leerde aanvaarden dat ze de druk niet meer aankan
Vrijwilligerswerk maximum 6 uur per week Opstarten begeleiding aan huis Opstarten huishoudhulp via dienstencheques Aanvraag FOD
MEERWAARDE VAN HET PROJECT Voor de cliënt Opnieuw in beweging Ondersteuning door verschillende partners
Rust en ruimte Veilige context Hoop en moed Staat er niet alleen voor Psychologisch proces wordt aangewakkerd
Voor de begeleiders Samenwerking met verschillende sectoren geeft verruiming Verschillende expertise samenbrengen Leren omgaan met cliënten, anders spreken met en over de cliënt Cliëntoverleg is hierin meerwaarde Door kernteam is er steun voor elkaar als begeleider. Begeleidersoverleg speelt hierin een belangrijke rol Voor de maatschappij Innovatief Interdisciplinair Maatschappelijk relevant Samenspraak is mogelijk Beleid heeft hierin een belangrijke rol / overlegstructuren