We brengen de ICT-toepassingen in drie categorieën onder. Per categorie nemen we een aantal voorbeelden op

1

AARDRIJKSKUNDE ICT in de les aardrijkskunde Af en toe bekruipt mij, bij het bijwonen van lessen, het gevoel dat de vele handen werkboekjes de creativiteit van de leraar fnuiken. Zijn onze lessen soms niet wat flets? Durven wij als leraar nog naar de pot kruiden grijpen om onze lessen een eigen toets te geven en pittig te maken? Kennen we de leerplannen nog? Weten we welke doelen we voor ogen hebben en is onze didactische aanpak hierop afgestemd? Durven wij nog nieuwe dingen uitproberen? Staan we open voor een afwisseling aan werkvormen en zijn de leerlingen nog altijd ons uitgangspunt? Zoals een kookboek een bereidingswijze geeft voor het gerecht, zo reiken de didactische wenken uit de leerplannen ons inspiratie aan om op een creatieve wijze met de inhouden om te gaan. Naast vele andere werkvormen biedt ICT ook tal van mogelijkheden om van de les aardrijkskunde een boeiende les te maken. In het themanummer van de didactische berichten van de begeleiding waar digitale didactiek centraal staat, belicht ik graag de didactische kansen die deze werkvorm biedt. Vorig jaar maakte ik een overzicht van ICT-toepassingen die in de les aardrijkskunde een plaats verdienen. Voor dit document verwijs ik graag naar deze bijlage. We brengen de ICT-toepassingen in drie categorieën onder. Per categorie nemen we een aantal voorbeelden op. 1

ICT als dril- en trainingsinstrument Inoefenen van topografie: http://www.topomania.net/maps/279/startmap?msi=cf14254f2d8e17208 74e9aa33e2ae85c&destination=maps/world

2

ICT als krachtige leeromgeving  Reliëfdoorsneden maken  Ferrariskaarten  Streetview  Een SWF-bestand voor een powerpointpresentatie  Begeleid zelfstandig leren  De weersverwachting onderweg: een routeplanner met weerinfo  Klimaatopwarming en transgressie: tot waar komt de zee?  Gapminder.org  Weerberichten van SkyStef  Topografische online kaarten voor Vlaanderen  Actualiteit via satellietfoto’s en bewegende beelden  Fiets- en wandelroutes uitstippelen  Een hoogteprofiel in Google Earth tekenen

2  

           

“Ik doorgrond Vlaanderen” Bewegende beelden voor de les o Vlaanderen vakantieland o Beeldbank o BBC documentaires VLA Batchgeo Panoramio, een kijk op de wereld! Overstroming en neerslag, op YouTube en buienradar Waar draaien er satellieten rond de aarde? Een nieuwe en oude atlas die online staat NGI kaarten online en via een weblink beschikbaar Routebeschrijvingen in Google Maps Panoramafoto’s van landschappen Livehoods in de grootsteden en uitzonderlijke StreetViewbeelden Wereldwonderen Twitter op kaart gezet

3

ICT als middel om te leren vanuit sociale interactie

3.1

Socrative Met het programma Socrative kun je leerlingen extra betrekken bij de les door ze op stellingen en vragen te laten reageren via hun smartphone, tablet, laptop of welk device dan ook. De website www.socrative.com is een online stemkastjes-tool. Het biedt leraren de mogelijkheid om de kennis van leerlingen te toetsen. Het voordeel in vergelijking met ‘gewone’ stemkastjes is dat het gratis is en je geen speciale software nodig hebt. Natuurlijk moet je wel voldoende leerlingen met een device met internet hebben. Hoe werkt het? Het laagdrempelige van Socrative is dat leerlingen geen account hoeven aan te maken. De leraar moet dat wel. Nadat de leraar een account aanmaakt via www.socrative.com kan hij inloggen en krijgt hij voor de quiz die hij maakt een kamernummer toegewezen. Hij geeft dit kamernummer door aan de leerlingen. De leerling kan aan de slag nadat hij het kamernummer invoert. De toepassing is webbased, dus te gebruiken op elke device met internet (telefoon, pc, laptop, tablet). Daarnaast ontwikkelde Socrative een app voor de verschillende soorten smartphones. Vervolgens zijn er in grote lijnen twee manieren om met Socrative te werken. De eerste mogelijkheid is om vooraf een quiz te ontwikkelen die

3 de leerlingen in eigen tempo kunnen maken, of in het tempo dat de leraar bepaalt. Daarnaast biedt Socrative de mogelijkheid om tussendoor een mondelinge vraag in de groep te gooien waarop de leerlingen moeten reageren via Socrative. Bij het maken van de quiz kan de leraar een keuze maken tussen meerkeuzevragen (met één of meer goede antwoorden), goed/fout-vragen en open vragen (met korte antwoorden). Daarnaast is er een gamevariant, de zogenaamde space-race. Leerlingen werken dan in teams samen aan de beantwoording van de vragen. Het team dat als eerste een raket over het scherm ziet komen, wint.

Resultaten De resultaten van de stemmingen (zowel van de vragen die je tijdens de les bedenkt als van de vragen die je als quiz aanbiedt) kun je direct online bekijken of laten zien in de klas. Je kunt ze ook laten toesturen via mail. Je kunt ervoor kiezen om de resultaten binnen te krijgen als spreadsheet in Excel of online via Google spreadsheet. Als je de resultaten bewaart, kun je aan het einde van een lessenreeks kijken of dezelfde quiz beter of slechter gemaakt wordt. Misschien hebben de leerlingen ook een andere mening gekregen rond een bepaald onderwerp. Toepassing in de les Er zijn talloze toepassingsmogelijkheden te bedenken. Ter inspiratie:  







voorkennis activeren: je kunt testen wat leerlingen al weten van een onderwerp voordat je het zal behandelen; effectiviteit van de les: je kunt je een beeld vormen van wat leerlingen van de les hebben begrepen door na de uitleg en verwerking de les te eindigen met een paar vragen; interactie: door geregeld tijdens de les een vraag te stellen en deze via Socrative te beantwoorden, betrek je alle leerlingen bij de les. Iedereen moet immers een antwoord intypen, niet alleen degene die je aanwijst of die zijn of haar hand opsteekt; samenwerken: laat leerlingen samen vragen beantwoorden, bv. in competitievorm door het spel ‘space-race’ te spelen. Bedenk hierbij een opzet waardoor er echt samengewerkt wordt en niemand achterover kan leunen, bv. in tweetallen waarbij de ene leerling het antwoord probeert op te zoeken in het leerboek en de andere via internet; ranking binnen de groep: leerlingen kunnen zelf zien hoe ze presteren ten opzichte van anderen in de groep (daarvoor moet je wel de resultaten van de stemming delen met de leerlingen);

4 

  

discussie: je kunt een discussie starten door de meningen over een onderwerp te peilen. Vaak zijn er in een klas maar een paar leerlingen die zich in discussies echt durven te uiten. Bij Socrative ligt de drempel lager; brainstorm: je kunt met de leerlingen brainstormen door ze te vragen in een paar woorden hun ideeën naar voren te brengen; leerbehoefte peilen: laat leerlingen via Socrative aangeven wat ze over een bepaald onderwerp graag willen leren; voorbereiden op een toets: laat leerlingen kernwoorden aandragen waarvan zij denken dat deze belangrijk zijn voor de geplande toets. Dit geeft zowel jezelf als je leerlingen inzicht in wat ze al weten en in hoeverre ze zich een goed beeld hebben gevormd van de behandelde leerstof.

(bron: http://www.simpelalskrijt.be/interactie-in-de-les-met-socrative) 3.2

Een interactieve opdracht via Google Earth Een voorbeeld: verkenning van een gletsjergebied via Google Earth Het is de bedoeling dat je een gletsjerlandschap kunt analyseren. Je zoekt zoveel mogelijk landschapselementen op en benoemt die ook. Daarnaast ga je je bewerkt landschapsbeeld in Google Earth delen met de anderen van de klas. Op die manier kunnen zij ook eens proberen de door jou gemarkeerde landschapselementen te benoemen. 1 Zoek een interessant gebied waar je gletsjers aantreft. Beperk je niet tot Europa. Ook op andere plaatsen vind je heel prachtige gletsjergebieden. 2 Zoek voor de geselecteerde gletsjer zoveel mogelijk landschapselementen die we besproken hebben in de cursus, bv. een firnbekken, soorten morenes … Bekijk in dit verband nog eens de cursus. 3 Als je een bepaalde landschapsvorm gevonden hebt, markeer je die met een pushpin. Je vindt die bovenaan in de werkbalk:

5 Klik op de pushpin. Hierna kun je ze verslepen naar de gewenste plaats op de foto. Je krijgt ook een nieuw kader:

Bij naam vul je niets in. Bij de beschrijving geef je de naam van het element dat je aanduidde en wat uitleg over het element. Bv. firnbekken is het gebied waar sneeuw zich opstapelt en langzaam omgezet wordt in gletsjerijs. Van hieruit vertrekt de gletsjer naar het dal. Daarna zoek je naar een filmpje of een goede foto van het element op het internet. Je plakt de link in de beschrijving. Druk op OK. Wanneer je nu op je pushpin klikt, krijg je de uitleg en de link naar de foto of filmpje. Herhaal dit proces voor alle landschapselementen die je herkent. 4 Wanneer je alles gemarkeerd hebt, dan zie je dat de aangeduide plaatsen in de linkerkolom bij 'mijn plaatsen' staan. Deze dien je dan te verslepen naar 'tijdelijke plaatsen'. Nu kun je alles onder 'tijdelijke plaatsen' opslaan. Je klikt met de rechtermuisknop op 'tijdelijke plaatsen'. Je krijgt:

6

Kies voor plaats 'opslaan als' … Je slaat alles op in een map die je de naam geeft: 'kmz gletsjer'. 5 Nu ga je je Google Earth beeld delen met de rest van de klas. Je meldt je aan met je gmail-adres (rechtsboven).

Eenmaal aangemeld verschijnt het tabblad ‘delen’.

Je klikt op delen en dan heb je verschillende keuzemogelijkheden:

7

Je kiest voor ‘weergave per e-mail verzenden’. Hiervoor gebruik je je gmail-account. Je vult de gmail-adressen van de medeleerlingen in en verzendt alles. De leerlingen krijgen nu jouw bewerkt landschapsbeeld. Het is de bedoeling dat je probeert om de pushpins een naam te geven. Je kunt je antwoord controleren door op de pushpin te klikken. 6 Bij de beoordeling zal de leraar vooral letten op het aantal landschapselementen die je vond. Hoe meer je er ontdekt hoe beter je het landschap kunt lezen. Ook de beschrijving die je geeft van de verschillende elementen is belangrijk.

Ik hoop dat bovenstaande voorbeelden inspiratie mogen geven om van je lessen aardrijkskunde pittige en kruidige gerechtjes te maken. Veel plezier in je klaskeuken! Ik wens je van harte een mooi schooljaar toe! An Callemeyn

8