Armoede wordt soms bestendigd door armoedevallen. Het is niet Q
aantrekkelijk om te gaan werken omdat allerlei aanvullingen weg-
;,
::L
,.
vallen. In een organische maatschappij-opvatting past het niet dat
:)
grate groepen burgers zich gevangene voelen van vaste lasten
,,1
~
voor wonen, kinderen of ziekte. Deze kosten moeten aan een
LW
maximum gebonden worden waardoor mensen weer hun eigen
f-
keuze kunnen maken. Oat is de kern van het plan 'De moeite
:.I
1-L
0
waard' dat de CDA-Tweede Kamerfractie 24 februari jongstleden presenteerde.
L.
~
Q
A
rmoedc <,\Jill weer op de
De werklomheid i'> ofgenomcn, zeit-,
politieke
onder langdurigc werklozen.
agenda
en
het
paar-.e kabinet
In deze bijdrage beperk ik
-,chrijh hct bij
mij tot het ccr<,te onder-
op zijn conto. De maatre-
dec! en gccf ik er ecn
gelcn die worden geno-
ruin1cre
men om de annoede te
Armoede
he-,trijdcn zijn grofweg in
voor op het niveau von het
twee
minimuminkomen.
categorieen
in
tc
".trekking
komt
aan.
vooral 1\loi!r
kijkt men ruimcr dan blijkt
de len.
het vonr menscn met een
In de eer-.te plai!l'> het op pcil houdcn von het in-
inkomcn boven hct mini-
komen. Hiervoor client de
mum snms moeilijk rond-
koppeling'>wet van Hen de Vrie'>. Dcze wet wordt
komen.
Drs. C de Jong
toegepa'>l, zij het dat dit in <;trijd i'>
[en
hclangrijke
oorzaak hiervan is dat hij
het bcklimmen von de inkomcnsladdcr
met het regecrakkoord van hct zit-
ollerlei aanvullingcn op hct inkomen
tendc kabinet. In noodgevallen kan
wegvallen. Een problcmatiek die wordt aJngeduid als de marginalc wig ot de
ecn berocp worden gcdaan op bijzonderc bijstand In de tweede plaats het scheppen
armoedcval. De vormgeving van <,om-
van werk. Er zijn de afgelopcn periode
bij het overschrijden van cen inko-
honderdduizenden
memgrens de wegvallendc <,ubsidie
banen gecreecrd.
mige subsidicregclingcn i'> zodanig dat
UlV 1'JS
grotcr i'-. dan de 1nkon1cn:-,<.;tijging. I fct
dat er dric soorten uitgaven ziJn, die
he<;teedbare inkomen daalt. De margi-
<;terk variercn tu<;<;en huishouden<, en
v,
nalc druk i' dan mecr dan honderd pro-
dikwijls doorslaggevend zijn hij hct
m,
cent In economi,che z1n noemen we
antwnord op de vraag of een gezin kan
dit ee11 pervers etlect
rondkomen.
I )c vraag die ik miJ <;tel
is of de
C:oncreet gaat het om
de kosten van kinderen 1
armoede e11 de armoedevallcn kunnen
studiekmten 1
worden he<;treden op een creatiever
ziekteko<;ten en,
manier dan tot nu toe gehruikclijk. De
__
7
n
r-:
woonlasten.
di,cu,'>ie gaat nu hoofdzakelijk over her
Door deze uitgaven aan een maximum.
al of niet toepa<,<,en van de koppeling
gerclatcerd aan het inkomen, te binden
van de uitkcringen aan de loonontwik-
kan een aanzienlijk dee! van de ar-
kcling, over het hcleid van gemcenten
moede en van de armoedevallen wor-
--1 r-:
:::§
met hetrekking tot hijzondere hq<,~and
den opgelmt.
:t>
en vrij<,tellingen en over de vraag of er
Voordat dit voor5tel nader wordt uitge-
:t>
ccn extra gcncrieke verhoging van het
werkt <;ta ik stil hij de vraag ol de over-
;;c
socialc minimum moet komen.
hcid hicr wei een taak heeft.
v
Recent is het rapport verschcnen van de
lnterdcpartementale
commi<,<,ie
llarmonisatie inkomen<;athankclijke re-
Organische maatschappijopvatting
gelingen. de commissie-l)erbcn. 1 [)ezc
Vanouds hantccrt het CDA cen nrgani-
Ulmmi<,<,ie vindt de nadelcn van de
sche maatschappiJ-opvatting
1nkomcmafhankelijkc
Jid \ijdt \ijden aile \eden mee en a\s ecn
regelingcn
zo
Als ccn
groot dat zij ervoor pleit deze regelin-
lid cer ontvangt, dclcn aile \eden in de
gen at te schaften en te vervangcn door
vreugde.' Op dit moment gaat het rc-
een
delijk wei in onze maatschappiJ. De
gencricke
verhoging
van
hct
laag<;te inkomen. Op zichzelt een logi-
hoogconjunctuur houdt lang aan en
sche conclusie, maar wei irrea[i,tisch
een evenwichtige begroting komt bin-
Natuurlijk bclcmmcrt een inkomcmaf-
nen handbereik. De arheidsmarkt is
hankelijke <;uh,idic de doorstroming op
nog in het ongerede. In brede zin is
de arheidsmarkt en <;\uit hct <;ommigcn
bijna een kwart van de beroepsbevol-
op in een armoedeval. 1\laar een at-
king afhankelijk van een overgedragen
duende generickc verhoging i'> budget-
inkomen
lair zo kmthaar dat deze niet is te ver-
lntussen inca.,seert het kahinet intcrna-
en
zonder
hetaald
werk.
het
tiOnaal roem en !of met het poldermo-
gcvaar dat daardoor het gchele loonge-
del. 1\ 1aar velcn herkennen zich nict in
wezenlijken.
Bovendien
be,taat
houw omhoog wordt gckrikt. waardoor
de paarse euforic, zij delcn niet in de
op den duur de wcrklooshcid zal toene-
vrcugde.
men. En ccn extra verhoging van ccn
In de jaren zestig vraagt een Jongetje
paar miljard gulden "per hoofd zo ge-
uit de s/u>11s van Seoul zich al waarom
ring dat daardoor de specifieke noden
hij en zijn buren niet kunnen meedclcn
opge\o<;t_
in de fanta-.tische groei, die Zuid-Korea
In her navolgende stel ik voor te kijken
op dat moment doormaakt. Dertig par
van
mensen
nict worden
naar de componenten van het hestced-
later promoveert Sangwon Lee aan de
harc huishoudinkomen. Als we kijken
Thcologische llniversitcit van Kampen
naar de inkomen<;<;tilti'>tieken dan blijkt
en hct onderwerp is die vraag: waarom
( IJV 1 'lS
,.
konden wij niet mcedelcn. 1 Na een ver-
,'I
.,r
ten hedt is zo'n wijsheid die kritisch
gclijkende studie van de opvattingen
tegen hct Iicht mag worden gehoudcn.
van John Rawls en Abraham Kuyper
Ontegenzeggelijk heeft het hcleid van
concludeert Lee dat de visie van de
hezuinigen
neo-liberaal Rawls moet worden aange-
heilzaam gewerkt en aan de sanering
vuld met de organische maatschappij-
van onze economic bijgedragen. Maar
opvatting van Kuyper Honderd jaar
cr komt een tijd waarop een dergelijk
geleden toen Kuyper zijn ideeen ont-
beleid moet worden genuanceerd. De
vouwde ging dat gepaard met een hart-
beste overheid is niet de klcinste. De
annex
lastenverlichting
grondige kritiek op het overheersende
laatste jaren heel t de puhlieke sector
liheralc denken. Hij hekelde 'die jacht
een
UJ
op het geld' en sprak van 'de slooping
0
van aile '>Ociale organisatics, gevolgd door de uitroeping van het mercantielc
duidelijke
krimp
doorgemaakt.
Onwmuj pHhlieke sector (hrHto collectieve Hitgave11 i11 % BBP)
evangelic van het: L11isscz fairc, l11isscz UJ
frasser"" Lee vertolkt dezclfde kritiek
1983
19il6
1989
1994
1998
ecn eeuw later als hij stelt dat het na-
62,3
60,7
60,3
55,6
49,6
jagen van eigen he lang het morelc principe van de markt is geworden. Het
hron CPB, A~EV
1998
gevolg is dat het verantwoordelijkhcidsbesef hij de burgers verzwakt 5
Het is hier niet de plaats uit tc wciden over de lkrt-norm van 60'){, of de
Sociale balans
Zijlstra-norm van 50'X>. lk constateer
Het zou gocd zijn wanneer we weer
dat dit jaar de publieke sector onder de
eens de lectuur van Calbraith The
vijltig procent komt, dat daarbinnen de
Ajj/uc>1t Society' ter hand zouden nemen.''
sociale zekerhcid.,uitgaven een relaticf
Calhraith pleit voor een '>Ociale balans
groot aandeel hehhen en derhalve de
tussen de publieke en de private sector
door belastingen gcfinancierde over-
Een maatschappij van overvlocd waarin
hcid.,uitgavcn zo langzamcrhand in de
cen rijke private sector gepaard gaat
verdrukking komen.
met een arme puhliekc '>ector is in onhalans. Zo langzamerhand hegint onzc
Verschuiving
maatschappij weer trekken van dit uit
De krimp van de publicke sector i'>
het lood hangen te krijgen. Delcn van
soms niet mcer dan een lastenverschui-
de private sector hehhen grate over-
ving van de overheidshegroting naar
vloed en
tegelijkertijd vertoont de
het huishoudhudgct van de burger. De
overheid sleetse plekkcn. Het onder-
bezuiniging op bijvoorbeeld de kinder-
wijs vertoont achterstallig onderhoud
hijslag doet de kosten van kinderen nict
en de files op de wegen en de wachtlijs-
alnemen.
ten in de zorg zijn een symptoom van
neemt af, maar de lasten voor de huis-
dezclfde kwaal. Conventionelc wijsheid
houdens met kinderen stijgen navenant.
schraagt een politick die in het verle-
Het financicringstekort hit de overhcid
De collcctievc lastendruk
den succes heelt gehoekt. Het dogma
neemt al, maar dat hij sommige huis-
dat hezuinigen op overheidsuitgaven
houdens neemt toe. Twee voorbcelden
ten gunstc van lastenverlichting voor
maken dat duidelitk (zic
het bedrijlsleven altijd positieve eftec-
pagina 103)
tahel
op
C IJV 1 'IH
H<:t gezin uit hct eer<;te voorheeld kan
nog Ianger voor de studiekmten op tc
niet rondkomen. Men gaat nict op va-
draaien. Kinderen kunnen in toenem
kantic, er wordt nauwclijb kleding ge-
mcnde mate zelf in hun onderhoud
kocht, het onderhoud en de inventaris
voorzien terwijl zij studcrcn door hetzij
worden vcrwaarluosd en de kinderen
hctaald erhij te werken, hetzij zich in
~
werken allen op zatcrdag voor hun zak-
de schulden tc <;teken. Dit verschcrpt
c '1::
cn kleedgeld In het twecde voorbeeld
de
kan de krapte gemakkelijker worden
Reeds nu is het zo dat de generatie die
hrcuk
in
de
gcneratierekening.
opgevangen, maar er hodt niels te ge-
is geboren na 1955 wordt aangeduid a is
bcuren of ook hier zijn de problemen
de vcrloren generatie.~ Zij wordt hard
onoverkomelijk. Als in geval van ziekte
aangeslagen om de grijze golf van pen-
ecn paar dagcn per week gezimverzor-
sioen te voorzien en mag zclf haar best
ging nodig is zijn de eigen bijdragen
doen via kortlopende contracten en
prohihitief en niet up te brengen.
hoog opgevoerde emfJloyahility aan de
Hct gaat niet aan in deze voorbeelden
kost te komen. Een zodanig onder druk
van armocde tc sprekcn, maar zij ma-
zetten van de <,olidariteit tussen de ge-
kcn wei duideliJk dat rondkomen nict
neraties is riskant voor de samenhang in
aileen een probleem kan zijn aan de on-
de maabchappii; het staat op gespan-
derkant van het inkumensgehouw, maar
ncn voet met de opvatting van de maat-
dat ook middcninkomens niet altijd in
<,chappij als organisme.
de paar.;e euforie kunnen delen.
Taak van de overheid Solidariteit tussen generaties
Nu terugkerend naar de vraag ol de
De kinderl'n in deze hui5houdingen
overheid hier een taak heclt, stel ik dat:
zien dat hun ouder<, de kosten van her
de
overheid
ecn
taak
hecft de
grootbrengen nauwclijks kunnen bcta-
samenhang en de stabilitcil in de maat-
kn. Vee! oudns z1en cr dan ook van al
schappij te bevorderen
Bruto-inkomen
Alleenvcrdiener met
Lchtpaar met twee
vrouw en vier kinderen
uitwonende studerende
(tieners)
kinderen
90.000
57.000
Bclasting en ziektekmtcnvcrz.
21.000
30.000
Woonlasten
10000
16.000
Studiekosten
7.000
14.000
Ca.,, water en Iicht
4.000
5.000
Auto
4.000
7.000
Verzekni ngen
2.000
2.000
Tclcfoon en contrihuties
1.500
2.000
Kkdi ng, onderhoud, 1nvcn tari'> Hui,houdgeld Sal do
til\' 1 'iN
'f11
7.000
7.000
14.000
10000
70.500
93.000
-13.500
-3.000
I
m,
~ ~
?::: :..:J
fI
,_.
u..:
c
,,.,
.!
··'
2 UJ
,.-.,
Lijsttrekker De Hoop Scheffer en Tti'eede Komerlid De lo11g tijdws de preswtatic thm 'De moeite tl'ilclrd' in Nieuwsfloort op 2~ fchnwrijl. Uoto 1\lrckc Schlmllall) de burgers in <>taat moeten worden
-,uh,idies zich snel onttrekkcn aan de
ge'>teld verantwoordelijkhcid te nemen
controlc door het parlcmcnt en dat ziJ
voor hun eigen situatic Daarhij past
zijn gebondcn aan een besteding. Dat
dat zij kunnen rondkomen van hun in-
hevordcrt !llet de bestcdingsvrijheid en
komen zonder volledig afhankelijk te
de verantwoordelijkheid van de burger.
worden van de overhcid. lk '>tel va'>t dat de overheid een traditie
Ten-,lotte worden som-, eigcn bijdragen gevraagd als remgeld. Vooral wan-
hedt om zich met aile drie de uitgaven-
necr dezc eigen hi)dragcn cumuleren
soorten tc bemoeien. 1\ laar dcze bc-
kunnen dcze hct gehruik van ovcrigen<,
ll1ocienis i~ aan cen grondigc revisic
wei wemelijke voorzieningen onnodig
toe, omdat ziJ hedt gekid tot allct-lei
hepcrken.
nicuwe
vcr~toringcn.
Zo worden soms voorzicningen be-
Het CDA-voorstel
ncden kostprijs ter bcschikking ge'>tcld
llitgaande van de mondigc en verant-
Dit lcidt tot een verstoring van de allo-
woordelijkc burger ligt het voor de
catie en kan lciden tot overcomumptie.
hand haar zolang mogelijk zelf de
Beter is het zo lang mogelijk de burger
(kost)prijs voor de geleverde gocdcren
te confrontercn met de kostprijs.
en dienstcn te Iaten hetalen. Dat bcvor-
lnkomensafhankelijke suh-,idics lei-
dert een juiste alwcging binncn de
den tot armoedevallcn. In enkclc gcval-
huishouding. 1\laar voor de vier ge-
lcn zijn dcze marginale drukverschillen
noemde uitgavensoorten zou de over-
erg groot. Dit leidt tot ver'.toringen op
hcid een uitgavcnmaximum moetcn in-
de arbeidsmarkt.
stellen. De uitgaven voor kinderen.
Soms gedt de overheid -,uhsidie in
voor <;tudic, wonen en ziekte hcbben
de vorm van een helastinguitgave, een
a<,pccten
ahrckpmt Nadecl daarvan is dat deze
Eenicder moct toegang hehben tot een
van
ecn
collectid
gocd.
c llV 1 •m
fahoeniijke voorziening. De burger he-
maximaai t 610.- per maand. De suhsi-
taait daarvoor zeit. maar wordt de IJ.,t
dic kan derhalve doorlopen tot een in-
tc zwaar dun -.pringt de gcn1ccnschap
komen van I
hij
4~Ul00,-
Ci m
per jaar.
C:oncreet bn dit door aan de
De studickostcn voor kindcrcn wor-
wootllJ'>ten, de zickteko'>len, de <,tudie-
den gemaximccrd op 10'){, van het in-
::::
komen. ongcacht het aantai kinderen,
0
ia'>tenpiafond te <,tciicn dat de vorm
voorzover dit inkomen ligt bovcn een
het
hcraald
heia'>thaar
percentage van
drempei van f 3'J.728,- Bcnedcn deze
hui'>houden<,inkomctl.
drempei worden aile ko<;tcn vergoed.
maar fahoeniijkc
Dt' kinderbijslag voor het ecr<,te
voorziening mecr dan dit piafond dan
kind wordt opgctrokken naar I 00 pro-
komt de re<,t in aanmerkmg voor '>uhsi-
cent, dat wii zeggen naar de hiJsiag die
dic
nu gt'idt voor een kind van 12- 17 [aar.
Kmt
een
<,obere.
r.
-l m
~
Ten aanzicn van de he<,teding<,ruimte
Dit i<, cen verhetering van het be<,teed-
)>
hctekent dit concreet:
baar inkomen met t 540,- per jaar voor
)>
et'nieder met kinderen.
;o
Lr \vordt ovcrgcgaan op ccn -..ub~i dJ(;ring van de vraog in plaat<-. vCJn hct
Lr komt een kindertoe<,\ag voor
aanhod. Dit hevordcrt de keuzevrijhcid
men<,en met een gering inkomen. De
en daarmee de verantwoordeiiJkheid
toe<,iag bedraagt t 'JOO.- per kind met
van de consument en de concurrentie
een maximum van twec kinderen op
tu'>'cn de tn<,teiiingen. die het aanhod
het niveau van het rmnimuminkomen. Daarna ioupt de tot''>iag at conform een
vcTZ<)rgcn.
I )oor van een percentage van het in-
eige11 hiJdragenorm voor de kosten van
komcn uit te gaan ais ia<,tenplatond
kindcren van 6,25% van het inkomcn.
atgeviakt
De kosten van kinderopvang wor-
Vcrdient men ecn gulden men dan sti)-
ckn gcmaximeerd op 2,5% van het in-
gcn de uttgaven voor de betretfende
komt'n per dag kinderopvang met een
armoedevaiicn
worden
ko<,tenpo'>l nooit meer dan het percen-
maximum van drie dagcn. ongeacht het
tage van het piatond.
aantai kinderen.
lk duhbelc inkomemafhankelijkhcid vervait. Nu komt hu voor dat pre-
De
zorgkostcn
worden
aan
een
maximum gchonden van I 0% van het
mte<, worden gehcven die in hoogte af-
inkomen. De eigt'n bijdragen in de
hankell)k zijn van het inkomen en dat
thui<,zorg en in de verpkeg- en verzor-
ook de uitkeringen inkometl'>afhanke-
ging~huizen \Vordcn vcrlaagd. l)c zic-
iiJk ZtJn
Dat iijkt wat vee! van het
kenfondsprcmie wordt ecn va<,t bedrag
goedc. In piaah daarvan hetaalt men
voor iederet'n van f 100,- per maand.
ecn re('\c priis. maar wei tot cen maxi-
Dat is geiijk aan dt' prcmie dte nu
mum. lharhovcn worden in soiidariteit
wordt hetaaid op hct niveau van hct
de ia<,ten gemeen'>chappeiijk gedragen.
minimuminkomen. De wcrkgevcr ver-
Recent hedt de Tweede Kamcrfractte
goedt hiervan de heift.
c-cn uitgewcrkt voor<,tei naar buiten gehracht' De voornaam<,te elcmenten
Het voor<,tei i'> doorgcrckend door hct
ZIJn:
Centraai l'ianhureau en het Sociaai en gemaxi-
C:uiturcci l'ianhureau. De hudgettaire
mccrd op 15')(, van het beiastbaar inko-
ettecten heclragen t 2. I miijard per Jaar.
mcn. {)it gcldt voor ccn woning van
Dit valt gcheci hinnen de tinancick pa-
De
woonia'>ten
( I)V 1 '>S
worden
~~' I. i ~ ~I'
ko<,ten en de ko<,tcn voor kinderen ecn krijgt von ccn
1:1
u
I
..
[nkomnmffccten (% per lnJisboudw)
""'
3,0
cL
2,5
~
2,0 1,5
LU
f-
1,0
:..:J
0,5
,_ '
.(: l ;.1
c :::: :.:J
~
~
~
'-'
E () c
"'---c
v '-'
3:
0
c
(.)
3: E '-' c
"'r:''..'<~ v "' 3:
E
~
v
3: E (.)
"' ""
c
'..'<
A
~
"3:
E
on
c
·= ""· ~"' 3: v
"'
c ~
c OL c
3 ·= ""· .::; A
"'
-;;
~
bD
(.)
3: c
""· c"'c.
'-'
-o
c
c
3: co
(.)
-~
""
~
c
~
(.)
c.
" N
ragraal van on'> verkiezingsprogramma.
kinderen of ziektc. Door dcze ko<,ten
De inkomensetfecten zijn po<,itid en
aan ccn maximum tc hinden wordt de
uit hovcmtaande graliek op te maken.
ruin1tc ge~chapcn waarbinncn tncn~cn
weer hun cigen keuzen kunnen makcn De inkomen<,eHecten zijn pmiticf, met
en hun verantwoordeliJkheid kunnen
een extra plu'> aan de ondcrkant van het
be \even
inkomensgehouw voor heneden o5-jarigen. Dit wordt vooral vcroorzaakt
Drs. G de !on<} is TiPeede Kcllner/i,l poor /Jet
door de kindertoeslag. Overigens moet
CIJA
worden henadrukt dat op microniveau de inkomen5etfectcn kunnen ahvijken.
No ten J\n)lodc eli
I )aarom moct ecn voorstcl a is hct onze
lllliOJi,dt
a\<, cen gehcel worden opgevat en ook a\<, zodanig worden ingcvoerd
Dan
1 "-onnthl<.;r..,!J.
kaar worden weggc<,trecpt
armoedevallcn
Mensen kunnen daar-
door moeilijk rondkomen, ook a\ ver-
ll
J.(J
~ctngwon l_cc
,\Lub·t.;
:\ Kuvpcr I Itt
'-OLidlc l'ldd<}'luk tli
il_,)lt'
()
Armoede wordt <,om<, he'>tcndigd door
R<~/'1'\lil r,n: ,/i lliic!tlcfldl-
f11ktm111l'il{) 1 dllkti11kt
c,cptcmhcr 1qq-;-
kunnen tegengestclde elkcten tegen el-
Conclusie
1
,/IIIJ,lt,lt!'di
<.OIIIIilh'ir
K<Jm]K'I1 I () 1)(1,
c~JJ,I [li'IL'
rc-
hlz : :. 1
Lee, J \\ hlz l(H 1 K CcdhrJtth Tht ,\f{lunrl 1-lenk Hecker,
Kt~111pcn l!Jl)7
.lc ( ·i'nhidr,lb
~~-owly
/)c loikOIIhll'dll
]!J"i.S
de l'cdorCJJ
(il'JJtrc~lu,
Am<,tcrdJm 11)1)~
CJ),\-T\\'t:Cclc 1\.J.mcrtrJUIC, /)t rllnult Ii'ddl,l tehruJrl 11JlJH
dicnen zij mccr dan het minimuminkollH'n. De groei van de welvaart in de algclopcn jaren wordt dan nauwelijks gemerkt. In een organische maat'>chappij-opvatting past het nict dat grote grocpcn hurgcrs zich de gevangcne voclen van vastc lasten voor wonen,
Hcl 1'11/'t'orl De 1110eile
IP
le l'flli}ell ,j, (DA-
I'll de AfdcliiiQ l'oorlichlllli}
P
Tiueede Km11cr{1-<1clic, lelefoclf!·
070-31 -~25 10
