bijverhoogd diabetes bij mellitus cholesterolgehalte
ZorgSaam
voedingsadviezen voeding
1
INHOUD Inleiding
2
3
Gezonde leefstijl
5
Het voedingsadvies - Evenwichtige, gezonde voeding - Vervang verzadigd vet door onverzadigd vet - Beperk cholesterol - Producten met plantensterolen en –stanolen
6 7 8 9 11
Variatie in uw voeding - brood - halvarine, e.d. - vleeswaren - ei - kaas - overig broodbeleg - melk en koffiemelk - soepen - vetten en oliën - vlees en vleesvervangers - vis - aardappelen, e.d. - groenten - hartige sauzen - fruit - nagerechten - zoete versnaperingen - hartige versnaperingen
12 13 14 15 15 16 17 18 19 19 20 21 22 22 23 24 24 25 26
Tips voor het koken
27
Bijzondere omstandigheden
29
Meer informatie
31
INLEIDING Uit onderzoek is gebleken dat er te veel cholesterol in uw bloed aanwezig is. Een te hoog cholesterolgehalte vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Omdat hart- en vaatziekten onder andere veroorzaakt kan worden door verkeerde eetgewoonten, heeft uw arts u doorverwezen naar een diëtist. Een diëtist kijkt samen met u naar uw huidige eetpatroon. Misschien ben u al heel goed bezig, maar misschien kunnen er ook nog wat aanpassingen gedaan worden. Sommige mensen hebben een verhoogd risico tot een veel te hoog cholesterolgehalte van het bloed. Bijvoorbeeld door aanleg of door overgewicht. Een dieet alleen helpt dan meestal onvoldoende. Vaak zijn dan ook medicijnen nodig om het cholesterolgehalte te verlagen.
3
Wat is cholesterol?
Cholesterol is een vetachtige stof, die op twee manieren in het bloed terechtkomt: • een klein gedeelte wordt rechtstreeks uit de voeding opgenomen. • het meeste cholesterol maakt uw lichaam zelf in de lever. In de lever worden twee soorten cholesterol aangemaakt. In het kort spreken we van goed (HDL) en slecht (LDL) cholesterol. Bij een te hoog gehalte aan slecht cholesterol en/of een te laag gehalte aan goed cholesterol kan bloedvatvernauwing ontstaan. Door te streven naar een gezonde leefstijl en door een goede voeding te gebruiken, daalt het slechte cholesterol en stijgt het goede cholesterol. Het cholesterol dat in de voeding voorkomt is niet onder te verdelen in gunstig en ongunstig cholesterol.
4
ZORG VOOR EEN GEZONDE LEEFSTIJL Neem regelmatig lichaamsbeweging. Dit voorkomt gewichtstoename. Bovendien zorgt lichaamsbeweging voor een stijging van het goede cholesterol, wat gunstig is. Probeer om minimaal vijf keer per week, maar liever nog, elke dag een ½ uur matig intensief te bewegen, bijvoorbeeld wandelen, fietsen, zwemmen of tuinieren. Daarnaast kunt u bij alledaagse dingen kiezen voor meer activiteit. Een paar voorbeelden: • neem de trap in plaats van de lift of roltrap; • doe boodschappen te voet of ga met de fiets • kies niet altijd de kortste weg of stap een halte eerder uit Stop met roken Roken is de belangrijkste risicofactor voor het krijgen van atherosclerose of bloedvatvernauwing. Stoppen met roken is dus belangrijk en altijd de moeite waard. Vanaf de eerste dag krijgen hart en bloedvaten het gemakkelijker. Al binnen een half jaar na het stoppen is het risico enorm gedaald. Het is van belang uw gewicht op het juiste peil te houden Wanneer uw gewicht te hoog is, vergroot dit de kans op een verhoogd cholesterolgehalte. Vooral veel buikvet (tailleomtrek bij mannen meer dan 102 cm en bij vrouwen meer dan 88 cm) heeft een slechte invloed op de hoeveelheid en de soort cholesterol.
5
HET VOEDINGSADVIES De basis van de voeding voor iemand met een verhoogd cholesterolgehalte is een gewone gezonde voeding, zoals die voor iedereen geldt. U moet echter wel extra letten op het soort vet in de voeding. Kort samengevat komt het voedingsadvies hier op neer: 1. gebruik een evenwichtige, gezonde voeding; 2. vervang verzadigd vet door onverzadigd vet; 3. beperk cholesterol in de voeding. Het gebruik van cholesterolverlagende producten met plantenstanolen en –sterolen (zie blz. 11) kunnen een waardevolle aanvulling zijn op het voedingsadvies.
6
1. Gebruik een evenwichtige, gezonde voeding Eet gevarieerd Gezond eten betekent op de allereerste plaats: ervoor zorgen dat we alle voedingsstoffen die ons lichaam nodig heeft dagelijks binnenkrijgen. Er is niet één voedingsmiddel dat al die voedingsstoffen in voldoende mate bevat. Eet daarom gevarieerd en gebruik de aanbevolen hoeveelheden. Zie hiervoor de brochure “Schijf van Vijf” van het Voedingscentrum. Eet dagelijks voldoende brood, aardappelen, groenten en fruit Deze producten zijn rijk aan vezels en bevatten nauwelijks vet. Vezels zorgen voor een goede darmwerking en hebben een gunstige invloed op het cholesterolgehalte. Eet drie maaltijden per dag en niet vaker dan vier keer iets tussendoor. Als u voldoende eet bij de 3 hoofdmaaltijden, voorkomt u dat u teveel tussendoor gaat eten. Drink dagelijks tenminste 1½ liter vocht, maar wees matig met alcohol. Als u alcohol gebruikt, doet u er verstandig aan dit te beperken tot maximaal 2 glazen en liever niet dagelijks. Bij een verhoogd triglyceridengehalte in het bloed is het beter geen of zeer weinig alcohol te gebruiken. Wees zuinig met zout Zout kan de bloeddruk verhogen en daardoor het risico op het ontstaan van hart- en vaataandoeningen vergroten. Gebruik daarom eens vaker (verse) tuinkruiden en specerijen om het eten op smaak te brengen in plaats van zout en zoute “smaakmakers”, zoals spijsaroma’s, ketjap, bouillonblokjes en kant en klaar soepen of sausmixen. 7
2. Vervang verzadigd vet door onverzadigd vet
In de voeding komen twee soorten vet voor: a. Verzadigde vetten ( => Vermijden ) b. Onverzadigde vetten ( => OK )
a. Verzadigde vetten Verzadigde vetten in de voeding bevorderen de aanmaak van het slechte LDL-cholesterol. Ze komen vooral voor in dierlijke producten, maar ook in sommige plantaardige. Het zijn over het algemeen de harde of vaste vetten. De volgende voedingsmiddelen zijn rijk aan verzadigd vet: • vet vlees en vette vleeswaren • volle melk en volle melkproducten • slagroom, imitatieslagroom, koffiecreamer • volvette kaas • roomijs en consumptie-ijs • • • •
roomboter gewone harde (plantaardige) margarines gewone harde (plantaardige) bak- en braadvetten gewone vaste (plantaardige) frituurvetten
• • •
snacks chocolade, koek en gebak kokos en kokosvet
Neem daarom halfvette of magere producten in plaats van de volle en vettere, zoals: • magere vleeswaren in plaats van worst- en speksoorten • magere of halfvolle melk in plaats van volle melk- en melkproducten • magere kaas in plaats van volvette kaas Wees zeer matig met voedingsmiddelen met veel verzadigd vet, zoals snacks, koek en gebak. 8
b. Onverzadigde vetten Onverzadigde vetten zetten het lichaam aan tot de aanmaak van het goede HDL-cholesterol wat juist een belangrijke rol speelt bij het verminderen van de kans op hart- en vaataandoeningen. Onverzadigde vetten komen meestal voor in plantaardige producten en in vis. Het zijn de zachte of vloeibare vetten en oliesoorten. Rijk aan onverzadigd vet zijn: • alle soorten olie, zoals arachide-, maïs-, maïskiem-, olijf-, sla-, soja- of zonnebloemolie •
mayonaise, fritessaus en sladressing op basis van olie
•
alle soorten dieethalvarine, dieetmargarine, dieet bak- en braadvet en dieet frituurvet (“dieet” betekent dat deze soorten minstens 60% onverzadigd vet bevatten)
•
alle soorten vloeibare margarine, vloeibaar bak- en braadvet en vloeibaar frituurvet
•
halvarine, margarine, bak- en braadvet en frituurvet waarbij op de verpakking vermeld staat dat ze minstens 40% onverzadigd vet bevatten
•
pinda’s en noten zoals, cashewnoten, hazelnoten en walnoten
•
vette vis zoals, haring, makreel en zalm.
Kies bij voorkeur de producten die rijk zijn aan onverzadigd vet.
9
3. Beperk het gebruik van cholesterol in de voeding Sommige voedingsmiddelen bevatten van nature cholesterol. Dit cholesterol is minder van invloed op het cholesterolgehalte van het bloed dan verzadigd vet. Het meeste cholesterol wordt namelijk in ons lichaam zelf aangemaakt. Toch is het verstandig om zuinig te zijn met de cholesterolrijke voedingsmiddelen. Het advies hiervoor luidt: • gebruik niet meer dan 2-3 eieren per week • gebruik niet meer dan 1 keer per 14 dagen lever, nier, garnalen of scampi’s.
10
Producten met plantenstanolen en –sterolen Er zijn smeersels, melkproducten en kaas waaraan extra plantenstanolen en -sterolen toegevoegd zijn. Deze stoffen zorgen ervoor dat het LDL-cholesterolgehalte van uw bloed ongeveer 10-15% extra daalt. Dat is gunstig. Zij kunnen daarom een waardevolle aanvulling zijn op uw dagelijkse voeding. Voor een optimaal effect moet u dagelijks 3 porties gebruiken; u kunt een combinatie maken van de onderstaande producten: 1 flesje yoghurtdrink, zoals Pro-activ®, Reducol® of Optifit cholesterolverlagend (Aldi) 1 bekertje yoghurtproduct, zoals Pro-activ®, of Reducol® 1 glas (250 ml) halfvolle melkdrank, zoals Proactiv® 2 besmeerde sneetjes (10 g) met Becel Pro-activ®, Reducol® voor op brood, Cholesterol lowering spread (Spar) of Dieettella DoubleActiv (Aldi)
= 3 porties = 1 portie = 1 portie = 1 portie
11
VARIATIE IN UW VOEDING Door afwisseling van voedingsmiddelen krijgt u voldoende voedingsstoffen binnen en houdt u bovenal plezier in het eten. Hoe kunt u de variatielijst gebruiken? In deze variatielijst staan de voedingsmiddelen ingedeeld in drie categorieën: “bij voorkeur”, “middenweg” en “bij uitzondering”. Wat betekent dit? “Bij voorkeur”: deze voedingsmiddelen bevatten weinig of geen vet en zijn dus een goede keus. “Middenweg” wil zeggen dat u deze voedingsmiddelen als variatie af en toe gerust kunt kiezen. Deze voedingsmiddelen leveren meestal wat meer vet dan de producten uit het eerste rijtje, maar dit is dan wel onverzadigd vet. “Bij uitzondering”: deze producten bevatten veel verzadigd vet. Het zijn de echte uitzonderingen.
12
Brood De meeste soorten brood bevatten weinig verzadigd vet. Alleen aan de luxe broodsoorten wordt vet toegevoegd. Het is wel verstandig om vooral bruine en volkoren soorten te kiezen, omdat deze rijker zijn aan voedingsvezels, vitamines en mineralen. Bovendien geven ze minder snel een hongergevoel. Gebruik per dag bij voorkeur minimaal 5 sneden brood. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
volkorenbrood roggebrood bruin brood bruin stokbrood bruin knäckebröd volkoren beschuit ontbijtkoek
wit brood wit stokbrood krentenbrood beschuit
cream cracker croissant brood met spijs zoet broodje, zoals koffiebroodje
havermout brinta muesli
cornflakes
hartig broodje, zoals worste- en saucijzenbroodje
13
Halvarine, margarine en andere smeersels voor op brood Margarine, dieetmargarine en boter bestaan voor 80% uit vet, halvarine voor 40%. Daarnaast zijn er ook producten die nog minder vet bevatten. In deze brochure worden deze producten “halvarineproducten” of “margarineproducten” genoemd. Kies voor soorten die weinig verzadigd en veel onverzadigd vet bevatten (zie informatie op de verpakking). Helemaal geen halvarine of margarine op het brood smeren is ook niet verstandig, want dan mist u een belangrijke bron van linolzuur, evenals van vitamine A en D. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
dieethalvarine en dieetmargarine
halvarine/ halvarineproducten en margarine/ margarine-producten met minstens 40% onverzadigd vet
margarine zonder vermelding van de hoeveelheid onverzadigd vet
14
halfvolle boter roomboter
Vleeswaren Kies bij voorkeur de magere soorten. Worst, spek en paté bevatten veel verzadigd vet. Producten op basis van lever bevatten veel cholesterol. 1 à 2 plakjes vleeswaren per dag is voldoende in een gezonde voeding. bij voorkeur
bij uitzondering
casselerrib fricandeau kalkoenham kipfilet mager pekelvlees magere rollade gekookte tong gekookte ham rauwe/gerookte ham rookvlees rosbief
bacon bloedworst boterhamworst cervelaatworst corned beef filet américain gebraden gehakt gekookte lever leverpastei leverkaas (smeer)leverworst paté palingworst salami ontbijtspek ook alle soorten “light-worst”
Ei Eieren bevatten van nature cholesterol; echter twee à drie eieren per week vormen geen probleem.
15
Kaas Kaas is een product dat veel verzadigd vet kan bevatten. Echter, niet alle soorten zijn even vet. Het vetgehalte loopt op met het getal op de kaas. Er zijn 10 +, 20+, 30+, 40+, 48+ en 60+ kazen. De begrippen jong, belegen of oud zeggen uitsluitend iets over de leeftijd van de kaas. Vanuit voedingsoogpunt is 1 à 2 plakjes kaas per dag voldoende. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
kaas 10+, 20+, 30+ smeerkaas 10+, 20+, 30+ Zwitserse strooikaas
kaas 40+ smeerkaas 40+
kaas 48+ smeerkaas 48+ roomkaas 60+ buitenlandse kaas met een vetgehalte van 45% of meer
cottage cheese magere kwark
16
Overig broodbeleg Ook bij het overige broodbeleg kunt u kiezen voor minder verzadigd vet. bij voorkeur
middenweg
fruit (plakjes appel, banaan, aardbeien)
kant en klare salades chocoladepasta (bijv. zalm- kipkerrie, chocoladehagelslag sellerie-, vleessalade) kokosbrood
groente (komkommer, sandwichspread radijs, sterkers, tomaat) pindakaas groentespread vis bereid met onverzadigd vet (halva)jam, honing, marmelade, (appel)stroop, vruchtenhagel, anijshagel, muisjes
bij uitzondering
vis bereid met verzadigd vet, zoals kant en klaar lekkerbekje garnalen, krab, kreeft, paling
mosselen, tonijn, haring, makreel, zalm, sardientjes
17
Melk Melk en melkproducten zijn een belangrijk onderdeel van onze voeding. Een nadeel is dat melkvet veel verzadigd vet bevat. Minder vette melk(producten) bevatten wel evenveel kalk en B-vitamines als de volle soorten. 2 à 3 glazen per dag is voldoende. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
magere melk karnemelk magere chocolademelk
halfvolle melk
volle melk
halfvolle chocolademelk
volle chocolademelk
magere yoghurt magere vruchtenyoghurt magere Bulgaarse yoghurt magere yoghurtdrank
halfvolle yoghurt halfvolle vruchtenyoghurt
magere kwark magere vruchtenkwark
halfvolle kwark halfvolle vruchtenkwark
volle yoghurt volle vruchtenyoghurt volle Bulgaarse yoghurt volle kwark volle vruchtenkwark
Koffiemelk Halfvolle koffiemelk is de helft minder vet dan volle koffiemelk. Koffiewitmaker is net zo vet als volle koffiemelk. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
magere koffiemelk
halfvolle koffiemelk
volle koffiemelk koffieroom koffiewitmaker slagroom
18
Soepen Soep hoeft niet vet te zijn. Laat (vers getrokken) bouillon eerst koud worden en schep de gestolde vetlaag eraf, voordat u de soep verder afwerkt. Gebruik hierbij zo min mogelijk boter, gewone margarine, room of eidooier. Dieetmargarine of vloeibare margarine kunt u wel (met mate) gebruiken. Soep uit een pakje is meestal niet vet, soep uit blik of diepvries vaak wel. Vetten en oliën voor de bereiding Kies zoveel mogelijk voor de soorten met onverzadigd vet. Op de verpakking staat de samenstelling vermeld.
bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
dieetmargarine dieet bak- en braadvet dieet frituurvet vloeibare margarine vloeibaar bak- en braadvet vloeibaar frituurvet
margarine, bak- en braadvet en frituurvet met minstens 40% onverzadigd vet
boter
alle soorten olie
margarine, bak- en braadvet en frituurvet zonder vermelding van de hoeveelheid onverzadigd vet harde frituurvetten
19
Vlees en vleesvervangers Er is volop keus in minder vette soorten vlees. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is mager varkensvlees niet vetter dan mager rundvlees. Kies voor de variatie eens een maaltijd met kip of vis òf kies een maaltijd zonder vlees. Een portie van ± 100 g is voldoende. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
vlees bieflappen biefstuk runderpoelet rosbief magere runderlappen tartaar haaskarbonade hamlappen ongepaneerde schnitzel varkensfilet varkensfricandeau varkenshaas magere varkenslappen lamsfilet alle soorten wild
riblappen runderrollade rundervink rib- of schouderkarbonade
hacheevlees klapstuk doorregen runderlappen lever, nier rundergehakt half-om-half gehakt (magere) rookworst saucijzen, verse worst slavink doorregen varkenslappen speklappen vleesschijf, zoals Gelderse schijf, hamburger gepaneerd vlees krabbetjes, ribbetjes mager spek lamsschouder, lamsbout, lamskoteletjes
kip kipfilet kip zonder vel kalkoenfilet vleesvervanging tahoe en tempé Quorn, Valess 20
schouderlappen rollade
kip met vel vegetarische schijf of schnitzel
Vis Vis is een goede variant op vlees. Het gehalte aan onverzadigd vet is in visvet hoger dan in vleesvet. Hierdoor zijn ook de vettere soorten vis een goede variatiemogelijkheid voor vlees. Om deze redenen is het gebruik van vis 2 à 3 maal per week aan te raden. bij voorkeur
bij uitzondering
magere vis, zoals bot, schol, tong, vis bereid met verzadigd vet, kabeljauw, wijting, tonijn zoals kant en klaar lekkerbekje vette vis, zoals haring, makreel, zalm
paling, garnalen, scampi’s, krab, kreeft
mosselen
21
Aardappelen, rijst, deegwaren Deze producten bevatten van nature geen vet. Let echter bij de bereidingswijze op de soort vet en de hoeveelheid vet die gebruikt wordt. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
gekookte aardappelen (volkoren) macaroni (volkoren) spaghetti (zilvervlies)rijst peulvruchten
aardappelpuree, rösti, gebakken aardappelen patates frites (vers, voorgebakken, ovenfrites) aardappelkroket
aardappelen bereid met verzadigd vet, zoals kant en klare frites of bereidingen met room en kaas
Groenten Per dag 200-300 gram groenten gebruiken is raadzaam. Alle soorten groenten zijn goed. Gekookt, gestoomd of rauw. Groente smaakt bovendien ook prima op brood, als tussendoortje of als rauwkostsalade. Gebruik bij de bereiding eventueel een dieetmargarine of vloeibare margarine. In plaats van verse groente kunt u zonder bezwaar blik- of diepvriesgroente nemen. Kijk alleen uit voor zogenaamde groenteschotels waaraan kruidenboter is toegevoegd en groenten à la crème.
22
Hartige sauzen Jus of saus maakt de warme maaltijd voor velen pas echt compleet. Sauzen uit de eerste categorie bevatten weinig of geen vet; sauzen uit de tweede groep bevatten meer vet, maar wel onverzadigd vet; in de derde groep vindt u de sauzen met veel verzadigd vet. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
magere, ontvette jus
jus met onverzadigd vet
jus met verzadigd vet roomsauzen crème fraîche zure room
rode saus (barbecuesaus, schaschliksaus, tomatenketchup) ketjap, piccalilly, mosterd
sausen op basis van olie (mayonaise, dressing, slasaus, fritessaus) pindasatésaus
23
Fruit Neem iedere dag minstens twee porties fruit, bijvoorbeeld als tussendoortje, als broodbeleg of als nagerecht. Nagerechten Melkproducten horen bij een gevarieerde goede voeding. Als nagerecht, als vervanging van het ontbijt of als tussendoortje. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
karnemelkse pap magere yoghurt magere vruchten yoghurt magere Bulgaarse yoghurt magere kwark magere vruchtenkwark
halfvolle yoghurt halfvolle vruchtenyoghurt
volle yoghurt volle vruchtenyoghurt volle Bulgaarse yoghurt
magere vla en pudding
waterijs sorbetijs
24
halfvolle vla yoghurtijs
volle vla en pudding roomkwark luchtige roompudding/ mousse “toetjes” met room consumptie-ijs roomijs
Zoete versnaperingen Er kan onderscheid gemaakt worden in snoepgoed dat wel en dat geen vet bevat. Bij de bereiding van koek en gebak wordt meestal (verzadigd) vet gebruikt in de vorm van harde margarine of boter in het deeg en slagroom of crème au beurre als garnering of vulling. Gebruik ze dus met mate. bij voorkeur
bij uitzondering
drop (suikervrije) kauwgom pepermunt zuurtje spekkie winegum rozijntjes dadels gedroogde abrikozen zoete popcorn
bonbon chocolade chocolade met noten candybar (b.v. Mars, Nuts, Snickers)
(volkoren)biscuit kaneelbeschuit lange vinger café noir bitterkoekje rijstwafel Sultana Evergreen ontbijtkoek/kruidkoek eierkoek vruchtenvlaai
speculaasje roomboterkoekje sprits stroopwafel gevulde koek cake kwarktaart slagroom- of crèmegebak appeltaart rijstevlaai oliebol
25
Hartige versnaperingen Borrelhapjes en snacks leveren vaak veel verzadigd vet. Wanneer u ze eens wilt gebruiken, maak dan een verstandige keuze uit de verschillende mogelijkheden. bij voorkeur
middenweg
bij uitzondering
Japanse mix kastanjes popcorn zoute stokjes
chips wokkels
zoute biscuits kaaskoekjes kaaswafeltjes
(Amsterdamse) uitjes augurken kerstomaatjes olijven aspergerolletje huzarenslaatje gevulde tomaat met vis/kip/groente rauwkost, evt. met dipsausje toastje met b.v. magere ham met meloen magere (smeer)kaas vis (b.v. zalm, paling, haring) mosselen in het zuur
26
borrelnootjes noten pinda’s studentenhaver zonnebloempitten loempia vlammetje saté met saus
blokjes kaas plakjes worst knakworst rookworst bitterbal kroket frikandel pizza met veel kaas/ salami/spek quiche broodje hamburger saucijzenbroodje worstenbroodje
Tips voor het koken Voedingsmiddelen kunnen vet of mager zijn, maar de manier van bereiden bepaalt hoe vet het eten uiteindelijk is. Enkele praktische tips: •
Wanneer u bouillon, soep of jus een dag van tevoren maakt, kunt u het gestolde vet eraf scheppen.
•
Eén eetlepel (vloeibare) dieetmargarine, (vloeibaar) dieetbaken braad of olie per persoon is voldoende voor het bakken van vlees of vis. Probeer dit in het begin af te meten, omdat men gemakkelijk te veel gebruikt.
•
Een smakelijke jus kunt u maken door het braadvet aan te lengen met water of bouillon. Vindt u de jus te dun, dan kunt u hem eventueel licht binden met bloem, maïzena of kant-enklaar juspoeder. Het meebakken van bijvoorbeeld tomaat, ui, paprika of champignons geeft variatie aan de smaak.
•
Er zijn diverse bereidingsmogelijkheden waarbij weinig of geen vet nodig is: • Bakken kan uitstekend in een pan met anti-aanbaklaag. • Voor het bereiden van een vetarme maaltijd is de magnetron een uitkomst, evenals een wokpan. • Grilleren is een vetarme bereidingsmethode voor vlees, vis, kip en dergelijke. • Door vlees, vis of wild te bereiden in folie of braadzak in de oven behoudt het zijn eigen smaak zonder dat vet wordt toegevoegd.
27
•
Kies in plaats van vlees regelmatig eens vis bij de warme maaltijd. In plaats van bakken kunt u vis pocheren (dat wil zeggen tegen de kook aan in (vis)bouillon gaar maken), stoven, grilleren of in folie in de oven of magnetron klaarmaken.
•
Ontvette jus of halfvolle melk in plaats van margarine kan puree of stamppot smeuïg en lekker maken.
Een bestaand recept is gemakkelijk aan te passen: • In een recept wordt vaak meer dan 100 gram vlees of vis per persoon aangegeven. Dit is niet noodzakelijk: 100 gram vlees of vis per persoon is meer dan voldoende. •
28
U kunt vette producten, zoals slagroom en zure room vervangen door minder vette producten, zoals halfvolle koffiemelk of magere kwark. In plaats van volvette kaas kunt u 20+ of 30+ kaas nemen.
Bijzondere omstandigheden Thuis geeft het dieet meestal niet zoveel problemen, maar hoe moet dat met tussendoortjes, feestjes of buitenshuis eten? Enkele praktische tips •
Kies een voorgerecht dat weinig verzadigd vet levert, zoals bouillon, ongebonden soep, alle soorten vis, mager vlees of een salade (zonder kaas) eventueel met een dressing.
•
Maak een keuze uit de hoofdgerechten die weinig verzadigd vet leveren. Er zijn voldoende mogelijkheden: • mager vlees (bijvoorbeeld biefstuk, kalfsoester, varkenshaas) • alle soorten vis • alle soorten wild (bijvoorbeeld haas, konijn, ree) • gevogelte (bijvoorbeeld kip zonder vel, kalkoen, fazant, patrijs).
•
Gegrilleerd vlees of vis hebben tijdens de bereiding vet verloren, gepaneerd vlees of gepaneerde vis hebben juist extra vet opgenomen en zijn daarom minder geschikt.
•
De sauzen bij de gerechten bevatten vaak room, boter en dergelijke. Vraag of de saus apart kan worden geserveerd, dan kunt u zelf bepalen hoeveel u ervan neemt.
•
Groente is altijd prima, zolang er geen room of boter aan is toegevoegd.
29
•
Rijst, macaroni en gekookte aardappelen bevatten minder (verzadigd) vet dan aardappelpuree, patates frites, ardappeltaart, gebakken aardappelen, aardappelkroketjes of gebakken rijst.
•
Bij de Chinees kunt u beter gekookte witte rijst kiezen in plaats van gebakken rijst, bami of mihoen. Andere goede keuzen zijn een groentegerecht als tjaptjoi, gerechten met kip (zonder vel), gerechten met mager rundvlees en saté met ketjapsaus of pindasaus.
•
Pizza met veel groente, tonijn of ham is een prima keuze. Pizza’s met salami, kaas of spek zijn minder geschikt voor u.
•
Ook in nagerechten kan veel verzadigd vet zitten (roomijs, bavarois, pannenkoekjes, taart, gebak). Weinig vet bevatten fruit en sorbetvruchtenijs (zonder slagroom!). Koffie toe is ook prima.
30
Meer informatie Heeft u vragen of wenst u meer informatie, dan kunt u contact opnemen met de diëtist via het secretariaat. Telefoon: 0115 674502 (09.00-12.00 uur) E-mail: dië
[email protected]
31
32
Stichting ZorgSaam ZeeuwsVlaanderen is een organisatie voor ziekenhuiszorg, thuiszorg en ouderenzorg. Meer informatie kunt u krijgen via het telefoonnummer 0115 68 85 76 178480.06.10
