VERENIGING JAN VAN HOUT vrienden van het Leidse Archief

VERENIGING JAN VAN HOUT vrienden van het Leidse Archief Nieuwsbrief Jaargang 19 nr. 3 September 2008 Secretariaat: Postbus 16113, 2301 GC Leiden Giro: 133096 E-mail: [email protected] Website: www.janvanhout.nl

________________________________________________________________ Van de bestuurstafel

Op 22 juni 2008 overleed ons gewaardeerd bestuurslid/ penningmeester Bram van Houten. Wij hebben hem in onze bestuursvergadering van 16 juli jl. herdacht en zullen met vele goede herinneringen aan hem blijven denken. Hij was trouw en consciëntieus en had een grote passie voor archieven en archiveren. In deze Nieuwsbrief zal uitgebreid worden stilgestaan bij zijn overlijden. Wanneer U deze nieuwsbrief leest, is het winterseizoen weer begonnen en onze vereniging heeft weer een aantal evenementen op het programma staan. Ten eerste de Landelijke Archievendag op zaterdag 11 oktober a.s. met als thema ‘Verhalen van Nederland’. Elders in deze Nieuwsbrief leest U hier meer over. Op zaterdag 8 november vindt in de Hooglandse Kerk weer een Podiumdag/Leidse Geschiedenis Dag plaats. Op die dag viert de Vereniging Oud Leiden haar diës en reikt haar honderdste jaarboekje uit. ‘s Middags wordt de Leidse Historische Canon gepresenteerd. U hebt het in de Leidse pers kunnen lezen, minister Plasterk is voornemens hierbij aanwezig te zijn om het eerste exemplaar in ontvangst te nemen. Op 10 december a.s. verzorgt ons bestuurslid Hans Endhoven de najaarslezing over ‘Leidse steenbakkers en Jan van Hout Wijsneus.’

Daarnaast is het bestuur bezig met de voorbereiding van het symposium ter gelegenheid van de vier honderdste sterfdag van Jan van Hout op 11 december 2009. Maar hierover ontvangt U in de loop van het jaar meer informatie. Een vraag van geheel andere aard. Het bestuur is op zoek naar iemand die de functie van penningmeester van onze Vereniging wil vervullen als opvolger van Bram van Houten. Wie wil ons helpen? U kunt mij bellen: 071-5220557 Wim Bleijie, voorzitter

Nieuwsbrief september 2008 nr. 3

Bram van Houten, penningmeester Jan van Hout (2000-2008)

In memoriam Bram van Houten (1930-2008) Op 22 juni overleed geheel onverwacht Bram van Houten. Hij werd 78 jaar. Jarenlang vervulde hij de functie van penningmeester in het bestuur van de Vereniging Jan van Hout. Bram was een Leidenaar in hart en nieren. Hij werd op 1 maart 1930 geboren op de Herengracht en woonde daarna op de Hogewoerd waar zijn vader een radiozaak had. Na zijn huwelijk in 1955 verhuisde hij naar de Sitterlaan, in 1960 naar de Valeriusstraat en in 1973 naar de Essenrode. Hij heeft Leiden van alle kanten gezien. In 1959 kwam hij in dienst bij het toenmalige Van der Heem in Den Haag. Van der Heem werd overgenomen door Philips en nog weer later werd het Holland Signaal. Hij begon er zijn loopbaan als radiomonteur. In de loop der jaren raakte hij meer betrokken bij de planning van werkzaamheden. Nadat hij zich begin jaren zeventig verkiesbaar had gesteld voor de ondernemingsraad werd Bram actief in de vakbond. Dat is vele jaren zo gebleven. Hij heeft ook in de centrale ondernemingsraad (COR) van Philips gezeten. Bram was autodidact. Zijn opleiding bestond uit ambachtschool en een opleiding tot radiomonteur. Alles wat hij verder wist, heeft hij zichzelf (aan)geleerd. In het najaar van 1972 begon hij met stamboomonderzoek en kwam hij voor het eerst op het Archief. Dat bezoek vormde het begin van een lange reeks van onderzoeken in het Leids Archief maar ook elders in het land. Na zijn pensionering kreeg hij alle tijd voor zijn speurtochten naar vooral Leidse onderwerpen. Hij heeft een grote bijdrage geleverd aan Het Leidse Pluche (2001), een publicatie over Leidse gemeenteraadsleden vanaf 1851. Een uitgebreide versie van Het Leidse Pluche is te vinden op de website www.janvanhout.nl. Naar onlangs is gebleken, had hij ook veel materiaal verzameld van vóór 1851. Dit materiaal zal, na bewerking, eveneens op de website geplaatst worden. De Vereniging Jan van Hout heeft in hem een goed bestuurder, een ijverig onderzoeker en een aimabel mens verloren. Cootje van Doorn-Beersma, secretaris Vereniging Jan van Hout

2


Ter herinnering aan Bram van Houten In de uitnodiging voor de ledenvergadering van 14 maart 2000 (Nieuwsbrief 11e Jaargang, nummer 1) stond het voorstel de heer A. van Houten in het bestuur te benoemen in de plaats van de heer R.M.Th.E. (Robèrt) Oomes. 364 Dagen later werd hij penningmeester, als opvolger van mevrouw mr. H.M.V. (Marleen) van Amstel-Horak. Vanaf maart 2000 tot mijn aftreden hebben wij aan dezelfde bestuurstafel gezeten. Bram was een voortreffelijke penningmeester: nauwkeurig en zorgvuldig en in elke bestuursvergadering voorbereid om de stand van zaken toe te lichten. Belangrijker is dat hij zich nooit tot zijn penningmeesterschap beperkte. Hij was steeds een dragende figuur in het bestuur van de Vereniging Jan van Hout. Toen Bram in het bestuur kwam was hij al geen vreemde voor mij. Hij maakte van het begin af deel uit van de werkgroep die in 2001 Het Leidse Pluche tot stand bracht, officieel verschenen op 17 oktober 2001. Het Leidse Pluche dat is het boek dat niet af was toen het af was. In principe zal het ook nooit af komen. Het bevat de namen en veel bijzonderheden van alle vrouwen en mannen die sinds 1851 als raadslid of anderszins deel hebben uitgemaakt van het gemeentebestuur van Leiden. Al die namen zijn opgenomen in een database en die database is na verschijnen van het boek steeds bijgewerkt en aangevuld, met name door Bram. Ook de opzet van de database, in DBase, was van zijn hand. Ik weet natuurlijk dat het beheer van Pluche al sinds lang voortreffelijk wordt verzorgd door Rinus Vrind, maar wie zal het bestand inhoudelijk gaan bijhouden? De samenwerking aan dit project, met Bram en de andere leden van de werkgroep, is wat ik mij het eerst en het sterkst herinner bij de naam van Bram van Houten, sterker misschien dan aan de samenwerking in het verenigingsbestuur. Er is ook een heel ander soort herinnering, en die is misschien het pijnlijkst. Dat is de herinnering aan die talloze momenten dat we elkaar in het Archief troffen, ieder bezig met zijn eigen onderzoek. Er zullen velen zijn die net als ik zich nog niet kunnen voorstellen dat zij nooit meer een beker koffie met Bram zullen drinken. Douwe Faber, oud-bestuursvoorzitter Vereniging Jan van Hout Bij het afscheid van Bram van Houten Bram van Houten was jarenlang bestuurslid en penningmeester van onze vereniging, de vereniging Jan van Hout, de vereniging van ‘Vrienden van het Leids Archief’. Je wordt lid van zo’n vereniging als je belangstelling hebt voor de geschiedenis van Leiden en alles wat daarover te vinden is in het Leids Archief. Sommige leden van Jan van Hout doen in het archief vrijwilligers werk in de vorm van bronnenonderzoek. Ook Bram hield zich daarmee bezig. Als er iemand tot die ‘vrienden van dat archief’ gerekend kon worden, dan was hij dat wel. Zeker elke dinsdag kon je hem vinden in de studiezaal aan de Boisotkade waar hij bezig was met het uitzoeken van familierelaties of het bestuderen van Leidse onderwerpen. Zo speelde Bram een belangrijke rol bij de totstandkoming van Het Leidse Pluche. Het Leidse Pluche is een publicatie uit 2001 van de Vereniging Jan van Hout over 150 jaar gemeentebestuur in Leiden. In 1999 werd - in eerste instantie ten behoeve van de op stapel staande In nieuwe Leidse Stadsgeschiedenis - een werkgroep samengesteld. Die werkgroep moest gegevens gaan verzamelen over alle gemeenteraadsleden vanaf 1851 tot nu. Dat onderzoek leverde zoveel op dat al gauw gedacht ging worden aan een eigen publicatie. Bram bracht alle gegevens onder in een uitgebreide database op zijn computer. Hij was daarmee een van de eersten die van die nieuwe technieken gebruik maakte. Hij heeft daar heel veel werk aan gehad. Dat het onderzoek uiteindelijk resulteerde in een echt boek, met op een van de bladzijden zelfs een foto van zijn oudste zoon, moet hem veel plezier hebben gedaan. Maar daarmee was zijn taak niet teneinde. Het Leidse Pluche kreeg ook een internetversie

3


die het begin werd van de inmiddels zeer hard gegroeide website van de Vereniging Jan van Hout. Die versie was uitgebreider dan het boek en moest voortdurend worden gecorrigeerd en aangevuld met nieuwe gegevens. Nog onlangs voltooide Bram de laatste revisie in eendrachtige samenwerking met webmaster Rinus Vrind. Aan hem heeft Bram eens toevertrouwd dat hij nooit iets weggooide en daar zijn we nu blij mee. Hij blijkt namelijk zo ongemerkt ook veel oud materiaal te hebben verzameld van raadsleden van vóór 1851. Daarom werd in de laatste bestuursvergadering van april, waar ook Bram nog bij was, besloten om een werkgroepje te vormen dat zijn materiaal voor publicatie op het web geschikt moest maken. De voorlopige titel van het project werd Pluche 1800. Helaas kan hij daaraan nu zelf niet meer meedoen maar de andere leden zullen zijn waardevolle erfenis met zorg behandelen. Een verzameling van zulk vroeg materiaal is heel bijzonder. Als penningmeester vervulde Bram een belangrijke functie in het bestuur. Zijn zaakjes waren altijd tiptop in orde, rekeningen werden stipt betaald en zijn financiële begrotingen en jaarverslagen klopten tot op de laatste cent. Omdat Bram zo vaak op het archief kwam, fungeerde hij ook als contactpersoon. Hij zorgde voor de post, hield de ledenadministratie bij en stapte op zijn fietsje om bij nieuwe leden de laatst uitgekomen Nieuwsbrief te bezorgen. Als het nodig was, voelde hij zich ook niet te goed om een handje te helpen met krantjes vouwen. Op Bram kon je altijd een beroep doen. Hij hielp bij symposia, lezingen, vrijwilligersdagen, de Open Archievendag en wat dies meer zij. Hij was altijd present. Als het om het Archief of om de Vereniging Jan van Hout ging, was niets hem teveel. Hij maakte daar ook geen drukte over, Bram had geen pretenties, hij was daar waar je hem nodig had en daarmee basta. Hij kende iedereen en was bij iedereen geliefd. Het motto op de rouwkaart luidt: ’Alles verandert....’, maar met deze verandering zullen we toch grote moeite hebben. We zijn hem veel dank verschuldigd en zullen hem missen. Namens het bestuur van de Vereniging Jan van Hout wens ik zijn naasten veel sterkte in de komende tijd. (Uitgesproken bij de uitvaartplechtigheid op vrijdag 27 juni j.l. door Cootje van DoornBeersma, secretaris)

Project digitaliseren notariële protocollen (1563-1811)

Op 18 juni 2008 vond in het stadhuis van Leiden de ondertekening plaats van de overeenkomst inzake het digitaliseren van de notariële protocollen (1563-1811) tussen de Genealogical Society of Utah (GSU) en de Gemeente Leiden. In totaal digitaliseert de GSU belangeloos ca. 1.500.000 pagina’s uit de protocollen. De akten zullen bij beëindiging van het project op de website van het Regionaal Archief Leiden worden geplaatst samen met een digitale index op deze protocollen. De GSU die gelieerd is aan de kerk van Jesus Christus van de Heiligen der Laatste dagen doet veel onderzoek naar voorouders over de hele wereld.

Gouden speld voor Robèrt Oomes, oud-bestuurslid Jan van Hout

De 82 jarige Robèrt Oomes, wiskundige, ontving op 3 juni jl. de Gouden speld voor externe relaties van de gemeente Leiden. Deze prijs kent de gemeente toe aan personen die zich langdurig voor de stad Leiden en haar inwoners op een breed maatschappelijk vlak hebben ingezet. Zo was Oomes een van de oprichters van de Stichting Diogenes . Deze in 1973 opgerichte stichting had als doel historische panden voor sloop te behoeden. Tijdens de restauratie van de Pieterskerk tussen 1978 en 1982 heeft Robèrt 250 graven onderzocht en

4


gedocumenteerd. Dankzij zijn speurwerk konden na de restauratie bijna alle zerken op hun oorspronkelijke plaats worden teruggeplaatst. Als wiskundige deed Oomes onderzoek naar twee beroemde Leidse vakgenoten: Ludolph van Ceulen en Simon Stevin. Toen in 1988 onze Vereniging werd opgericht, trad Robert tot het bestuur toe, een functie die hij ruim tien jaar met veel enthousiasme heeft vervuld.

Uitreiking Gouden Speld voor Externe relaties aan Robèrt Oomes in Stedelijk Museum De Lakenhal. Omdat het College van Burgemeester en Wethouders het VNG-congres in ’s Hertogenbosch bezocht, reikte Greetje van Gruting, vice-voorzitter van de gemeenteraad de speld uit.

Stedenband Leiden – Torun 20 jaar jong

Het is dit jaar 20 jaar geleden dat de gemeenteraad van Leiden een stedenband met de Poolse stad Torun aanging. Naar aanleiding hiervan is een expositie bij de entree in het Regionaal Archief Leiden Boisotkade 2A samengesteld. In het jaar 1603 was er al contact tussen Leiden en Torun. In dat jaar verzocht het stadsbestuur van Torun aan dat van Leiden of zij de Leidse stadsbouwmeester Pieter Thonisz. voor enige tijd konden contracteren. Het Leidse stadsbestuur stemde toe. Dit contract bevindt zich in het Regionaal Archief Leiden en ligt nu in de vitrine . Het eerste voorstel tot een stedenband kwam van het Leidse raadslid Hans Glaubitz, die een jaar in Polen had gestudeerd. De universiteitstad Torun liet in september 1981 weten wel wat te zien in een band met de universiteitsstad Leiden. Inmiddels was de stichting ‘Regio Leiden helpt Polen’ opgericht, waarvan een delegatie in oktober 1981 naar Torun ging met hulpgoederen voor de noodlijdende Poolse bevolking. Twee jaar later woonden burgemeester Goekoop, wethouder Waal en gemeentesecretaris Lodder de viering v an het 750-jarig bestaan van Torun bij. In 1984 volgde een tegenbezoek van een kleine delegatie uit Torun die de viering van 3-October bijwoonde. Een gezamenlijke intentieverklaring is toen getekend. In 1988 is de ‘Stedenband Werkgroep’ opgericht, op w iens advies de gemeenteraad op 9 mei 1988 besloot een band met de stad Torun aan te gaan. In oktober van dat jaar nam het Presidium van de gemeenteraad van Torun het besluit om de samenwerking voort te zetten onder het motto ‘Vriendschap tussen de naties dient de vrede’ en ‘volgens de wil van de inwoners van Torun’. In 1989 is het stedenbandprotocol in Torun officieel getekend. Burgemeester Goekoop,

5


wethouder Henriëtte van Dongen-van der Linden, werkgroepslid Rianne van SchrevenPeeters en ambtelijk stedenbandsecretaris Carel van Ingen waren bij de ondertekening aanwezig. Nog steeds is de stedenband Leiden – Torun springlevend. Leiden viert het 20-jarig jubileum van dinsdag 16 september tot en met zaterdag 20 september. Deze jubileumweek opent met een prestatieloop vanaf de Poolse ambassade in Den Haag naar het Leidse stadhuis, met aansluitend een receptie. Verder zijn er de hele week diverse activiteiten zoals Poolse films, Poolse gedichten, Poolse jazz (in de Burchtsociëteit) en fototentoonstellingen. Mini-expositie: Locatie: Periode: Openingstijden: Info:

Website:

Stedenband Leiden - Torun 20 jaar jong

Regionaal Archief Leiden, Boisotkade 2A vr. 8 augustus t/m wo. 1 oktober 2008 ma.13.00-17.00 u., di.-vr. 9.30-17.00 u., za. 9.00-13.00 u. [email protected] of tel. 071-5165355 (André van Noort, inrichter expositie of Benata Hengstmengel, communicatie en presentatie) www.leidenarchief.nl

Zaterdag 11 oktober 2008 Landelijke Archievendag

Het thema is ‘Verhalen van Nederland’. Het Regionaal Archief Leiden houdt die dag Open Huis onder het motto ‘1001 Verhalen en dat van U’. In de koffiehoek bij de entree kunnen bezoekers het verhaal over een brandweerman die bij het blussen van de stadhuisbrand in 1929 hielp en een verhaal over ‘de tamboer van Zoeterwoude’ beluisteren. Onder het motto ‘Vertel uw verhaal’ kan ieder die dat wil, zijn of haar verhaal bij een meegebrachte foto, tekening, prentbriefkaart of film aan een van de medewerkers van het archief vertellen. Beeldmateriaal dat geschikt is, kan wellicht direct als aanwinst in de Beeldbank van het archief worden opgenomen. De Dirk van Eck-Stichting vertoont in de Filmzaal non-stop een teruggevonden film over de HCW (Hollandse Constructie Werkplaats) uit 1954. Bezoekers kunnen hun eigen verhaal na vertoning van de film vertellen.

Op de studiezaal kunnen bezoekers vragen stellen over het doen van familie- en ander archiefonderzoek. In het kader van een groot digitaliseringsproject is een aparte hoek gereserveerd over de Tweede Wereldoorlog. Bezoekers die thuis nog materiaal over een bijzondere gebeurtenis uit de WO II hebben liggen, kunnen dit meenemen en/of hun verhaal daarbij vertellen. De vriendenv ereniging Jan van Hout en de Werkgroep B&W geven een demonstratie van hun bronnenonderzoek en ook de afdeling Rijnland van de Nederlandse Genealogische Vereniging is aanwezig met een presentatie. In de filmzaal geeft de werkgroep Begraafplaats Zijlpoort een presentatie van haar 6


bronnenonderzoek en vertelt over haar werkwijze, doelstelling en resultaat. Bij de receptie start regelmatig een rondleiding door de depots of de bibliotheek/ prentverzameling en fotografisch atelier. (laatste rondleiding start om 15.45 uur). Ook het restauratieatelier is open, waar de restaurateurs laten zien wat er allemaal met papier kan gebeuren en hoe het kan worden hersteld. De Pilgrim Archives Leiden zijn de hele dag open. In de vitrine bij de entree liggen documenten met ‘Sleutelstukken uit het verleden van Leiden’ (met een knipoog naar de presentatie van de Leidse Canon op 8 november). Op diverse plekken in het gebouw zijn affiches uit de Affichecollectie te bewonderen. De Zuid-Hollandse Historische Verenigingen kunnen meedoen aan de eerste ronde van een geschiedenisquiz, die op 11 oktober in zeven archieven wordt georganiseerd door het Provinciaal Historisch Centrum/Erfgoedhuis Zuid-Holland. Kortom een ieder is welkom op zaterdag 11 oktober van 11.00-16.30 uur om zijn/ haar verhaal te vertellen of gewoon rond te kijken op Boisotkade 2A in Leiden. Voor meer info: www.leidenarchief.nl, www.pilgrimarchives.nl, www.weekvandegeschiedenis.nl.

Podiumdag/Leidse geschiedenis Dag

Leiden: Middelpunt van Hollandse Historie Zaterdag 8 november- Hooglandse Kerk-Leiden Tijd: 10.00 – 17.00 uur Op initiatief van de gezamenlijke historische verenigingen en stichtingen van Leiden vindt op zaterdag 8 november een groots cultuurhistorisch evenement plaats in de Hooglandse Kerk in Leiden. Gedurende de hele dag is er een informatiemarkt waar tientallen historische en culturele verenigingen uit Leiden en omstreken zich presenteren. Op een centraal podium is van alles te zien en te horen. De Vereniging Oud Leiden viert op deze dag in de Hooglandse kerk haar dies. Dr. Els Kloek houdt een lezing over Magdalena Moons. Het honderdste Leidse Jaarboekje zal aan de leden worden uitgereikt. De Leidse Historische Canon wordt feestelijk aan minister Plasterk aangeboden. De Historische Vereniging Holland houdt haar jaarlijkse Hollanddag, met de uitreiking van de Hollandprijs en een aanmoedigingsprijs aan een Noord- of Zuid-Hollandse vereniging. Tevens vindt op deze dag de finale van de geschiedenisquiz plaats tussen de twee winnaars van de geschiedenisquiz voor historische verenigingen die in de voorgaande weken in zowel Noordals Zuid-Holland is gehouden.

De wezen en Oranje

De regenten besloten hierop Johannes over het voorval nader aan de tand te voelen. Hij bekende dat hij gisteravond om zes uur aan de poort van het weeshuis een oranjebloem aan een voorbijganger had aangeboden. Tegen deze persoon had hij gezegd: “de bloem ruikt daar eens aan, dat is oranje, dat is bon”. Ook had hij geprobeerd die voorbijganger de nationale kocar’de af te pakken. Toen regenten Johannes vroegen wie hem had opgestookt, antwoordde hij niemand, maar hij kende wel jongens die oranjegezind waren. Hij noemde toen de namen van Bram Kopy, Augustinus Stevens, Albert van Nes, Jacob Brockaart en Ari Mortijn die getooid met oranjebloemen, gestolen in de poort op de Middelste Gracht, waren thuisgekomen. De boosdoeners moesten voor straf enige dagen zitten. (SA II, inv.nr. 632, f. 24). (Wordt vervolgd) Antoinette Frijns

7


Agenda Tot 2 oktober expositie Stedenband Leiden- Torun 20 jaar jong. Regionaal Archief Leiden, Boisotkade 2A Zaterdag 11 oktober Landelijke Archievendag met als thema ‘Verhalen van Nederland’. Zaterdag 8 november Podiumdag onder het motto Leiden:Middelpunt van Hollandse Historie. Locatie: Hooglandse Kerk Tijd: 10.00-17.00 uur Woensdag 10 december Lezing Jan van Hout. Hans Endhoven, bestuurslid, over ‘Leidse steenbakkers en Jan van Hout Wijsneus’. Hans vertelt over zijn in 2000 begonnen onderzoek naar Leidse steenbakkers, "steenplaetsers" de genaamd. De steenbakkersindustrie in de omgeving van Leiden werd al in de 14 eeuw gedomineerd door ondernemers uit de bovenlaag van de Leidse bevolking. De vele miljoenen Leidse stenen verdwenen in talrijke bouwwerken in de stad en vele andere steden en dorpen in de regio, tot buiten Holland toe. Werd Amsterdam met Leidse stenen gebouwd? Dat zelfs de machtige steenbakkers na het beleg niet aan de ambtelijke hand van Jan van Hout konden ontsnappen zal deze avond duidelijk worden. Een unieke gelegenheid om kennis te maken met een "vergeten" stuk Leidse geschiedenis! Plaats: Filmzaal Regionaal Archief Leiden. Tijd: 20.00 uur.

_________________________ TNT POST Port betaald Port Payé Pays-Bas __________________________

VERENIGING JAN VAN HOUT Secretariaat Postbus 16113 2301 GC Leiden E-mail: [email protected]

8

VERENIGING JAN VAN HOUT vrienden van het Leidse Archief

Recommend Documents