Vasten & Sapkuren
Philip Gortemaker
2
Vasten en sapkuren Inleiding Deze brochure is bedoeld als achtergrondinformatie voor mensen die willen gaan vasten of sapkuren. De oorsprong van deze reinigingsmethoden wordt kort behandeld, wat de voorwaarden zijn om te kunnen gaan vasten en welke stadia lichaam en geest doorlopen tijdens de kuur. Vasten en sapkuren is een ingrijpende reinigingsmethode en het is daarom goed om eerst deze brochure en eventueel andere lectuur te raadplegen alvorens te beginnen.
De achtergrond en historie van vasten In veel natuurvoedingsleren is regelmatig vasten of een sapkuur even vanzelfsprekend als volkorenbrood of een vitaminepil. In Nederland wordt vasten vooral geassocieerd met afvallen of gezondheidsfanatisme. Dit hoeft niet zo te zijn. In Duitsland zijn vastenkuren heel gewoon en werden tot voor kort zelfs door het ziekenfonds vergoed. In de voormalige DDR werden alle overheidsambtenaren verplicht een week per jaar op een duindoornsapvastenkuur gestuurd. Het wordt daar gezien als prefentieve gezondheidszorg. Hyppocrates hechte veel belang aan vasten als geneesmethode. In Nederland is vasten en sapkuren in de reguliere gezondheidszorg in de vergetelheid geraakt door het mechanistisch denkbeeld en de sterke relatie met de farmaceutische industrie. In de natuurgeneeskunde zijn bekende namen; Boerhave, de darmreinigingskuur van Dr. Mayr (een milde sapkuur), Anne Wigmore, Dr. Shelton en Bircher Benner, ook bekend van zijn fameuze muesli. In praktisch elke religie en mystieke traditie kent men een vastenperiode.
Vasten reinigt lichaam en geest. Recent is er in verband hiermee veel over te doen geweest met Jasmuheen, een australische vrouw die al jaren niet meer eet en in principe ook zonder vocht kan. In haar boek “Lichtvoeding” beschrijft ze een 21 dagen vasten waarna men het zonder eten of drinken kan stellen. Er zijn reeds zo’n 5000 mensen in de wereld die deze vastenmethode met succes hebben gedaan. Het enige voedsel waarop deze z.g.n. © Philip Gortemaker
3
Breatherians (=ademhalers) leven is Licht, ze ademen Prana. Het gaat Jasmuheen niet zo zeer om het wel of niet meer eten en drinken. De hoofdboodschap is het vertrouwen in de Bron waaruit wij allen bestaan. Overigens is het levensgevaarlijk haar 21 dagen vasten op eigen houtje te gaan doen zonder grondige spirituele voorbereiding. Het is geen methode voor gezondheids- of New Age-fanatici.
Vasten is een heel natuurlijke geneesmethode. Dieren en kleine kinderen doen dit instinctief als ze zich ziek voelen. Vooral als men voorheen veel fast-food, zoetigheid, vlees etc. heeft gegeten is het goed om de omschakeling naar natuurvoeding met een vasten of sapkuur te beginnen. Vasten om af te vallen heeft alleen zin als daarna direct wordt begonnen aan gezonde eetgewoonten die het lichaamsgewicht stabiliseren. Anders ontstaat het bekende jo-jo-effect. Dit komt omdat het lichaam vasten als een verhongering ervaart en vervolgens er voor zorgt, door extra vetreserves aan te leggen, een eventuele volgende hongerperiode door te komen.
© Philip Gortemaker
4
Voorwaarden voor vasten of sapkuren Voldoende lichaamsgewicht: Vasten is voor magere mensen minder geschikt. Zij
kunnen beter sapkuren. Om te vasten moet men dus voldoende lichaamsgewicht hebben. Om dit te kunnen bepalen kan gebruik gemaakt worden van de z.g.n. Quetelet-index. Dit is het lichaamsgewicht gedeelt door de lichaamslengte (in mtrs.) in het kwadraat; Q = x kg lichaamsgewicht : y 2 m. lichaamslengte. Bijv. x = 60 en y = 1,70 dan is Q = 20,76. Bij een normaal gewicht is Q = 20-25 Bij een Q kleiner of gelijk dan 18 is er sprake van ondergewicht en valt vasten af te raden. Tijdens het vasten mag Q zeker niet onder de 16 komen. Dan moet gestopt worden met vasten omdat er tekorten ontstaan en belangrijke, vermagerde, organen niet meer voldoende kunnen functioneren.
Gezonde uitscheidingsorganen: Omdat er in korte tijd grote hoeveelheden
afvalstoffen afgescheiden worden wordt er tijdens het vasten een uitzonderlijk beroep gedaan op de uitscheidingsorganen als de lever, alvleesklier, nieren, darmen, lymphe-systeem en longen. Deze moeten voldoende gezond zijn. Heeft men bijvoorbeeld slechte nieren of suikerziekte (alvleesklier) dan kan vasten of sapkuren funnest zijn voor deze organen. Bij hart en vaatziekten, verhoogde schildklierwerking,ziekte van Basedow en psychiatrische patiënten wordt vasten afgeraden.
Geestelijk gezond: Om het vasten vol te kunnen houden is een positieve instelling ten op zichte van vasten of sapkuren noodzakelijk. Bij een weifelende houding zal men het algauw opgeven bij het eerste beste hongergevoel of verleiding. Bij een lange vastenkuur van meerdere weken moet je weten waar je aan begint en geestelijk erg stabiel zijn omdat een vastenkuur ook de geest en dus het onderbewuste reinigt!
Bij zwangerschap is vasten af te raden. De kans is algauw groot dat de vrucht
gaat leiden onder voedseltekort of dat afvalstoffen van de moeder toch door de placenta dringen. In het begin van de zwangerschap zo nu en dan een sapdag kan wel. Het vermindert zelfs de bekende symptomen als misselijkheid en braakneiging.
Medicijngebruik en vasten gaan nooit samen! Gebruikt men medicijnen dan kunnen er allerlei complicaties tijdens het vasten optreden. Dit komt omdat vooral de © Philip Gortemaker
5
zwaardere farmaceutische medicijnen veel gifstoffen produceren die normaal in het vet worden opgeslagen en langzaam afgebroken worden. Tijdens het vasten komen deze gifstoffen in één keer vrij waardoor organen vergiftigd kunnen worden en er levensbedreigende situaties kunnen ontstaan!
Bij ernstige ziektes of aandoeningen kan vasten verlichting of soms zelfs genezing
geven. Maar doe dit altijd onder begeleiding van een kundig medicus die ervaring met vastenkuren heeft. Het allerbeste is het in een kuuroord onder begeleiding van een team van natuurgeneeskundigen en artsen te vasten of te sapkuren.
Hoe gaat het in z’n werk? Vasten of sapkuren is een rigoureuze reinigingsmethode. Het lichaam wordt, door de toevoer van voedingsstoffen te stoppen, in staat gesteld alle energie te richten op de reiniging en herstel (regeneratie) van zwakke, zieke organen, weefsels en cellen. Dit proces vindt plaats in fasen. Al naar gelang de duur van de vasten of sapkuur kan zo een bepaald effect bereikt worden. Het is noodzakelijk om dagelijks minstens 1,5 à 2 liter vocht te drinken in de vorm van mineraalwater of een reinigende kruidenthee. Absoluut geen koffie, zwarte thee en alcohol! Bij sapvasten volstaat 1 liter sap (of groentesap of fruitsap, niet op dezelfde dag door elkaar gebruiken) met daarnaast nog de 1,5 à 2 liter mineraalwater of kruidenthee. Zorg voor voldoende beweging. Minstens een half uur per dag wandelen, zwemmen of yoga-oefeningen. Door je spieren te gebruiken wordt de lymphe rondgepompt. Juist in de lymphe worden veel afvalstoffen gedumpt die regelmatig afgevoerd moeten worden via de huid, longen, darmen en nieren. Voorbereiding: Bereidt je voor op de vastenperiode. Maak een goede tijdsplanning. De beste tijd om te vasten is in de lente, een natuurlijke reinigingsperiode. Begin ca. twee dagen van te voren met een puur fruitdieet. Dit geeft al een goede voorreiniging van de darmen zodat de overgang niet te abrubt is. Maak niet te veel afspraken. Het beste is om zoveel mogelijk alleen te zijn of met medevastenden zodat je elkaar kunt ondersteunen. Als je normaal gezond bent kun je gewoon door werken. Zorg dat je geestelijk in goede, positieve conditie bent. Dr. R. de Greef onderscheidt 3 fases: 1. Het primaire vasten 2. Het secundaire vasten 3. Het tertiaire vasten. © Philip Gortemaker
6
Het primaire vasten: Ca. de eerste week. Begonnen kan worden met eventueel een
flinke darmreiniging. Los 40 gr. magnesiumsulfaat (bitterzout, glauberzout of Karlsbadzout) op in een halve liter lauw water met evt. wat bouillon voor de smaak. Drink de oplossing langzaam op. Dit werkt laxerend en de vochtstroom in de darmwand keert zich om, alle (afval)stoffen worden in de darm gedumpt i.p.v. het bloed. En dat merk je! Zorg dat er onverwijld een toilet ter beschikking is. In deze periode vindt een intensieve afvoer van afvalstoffen plaats. Ook worden alle koolhydratenreserves, de vetten en glycogeen, verbruikt. Doordat afvalstoffen uit (vet)cellen en weefsels vrij plotseling vrijkomen en in relatief hoge concentraties in de lymphe en het bloed gedumpt worden kan men zich de eerste dagen misselijk en moe voelen. De huid kan puisterig worden. De huid is namelijk een belangrijk uitscheidingsorgaan. Verdere tijdelijke symptomen zijn; koortsigheid, verhoogde hartslag, slecht slapen, veel dromen, kouwelijkheid. Sommige mensen hebben hier nooit last van, voor anderen is het een ware beproeving. Tijdens de primaire periode vindt het grootste gewichtsverlies plaats, 200-600 gr per dag. Psyche: Vertel niet iedereen dat je gaat vasten of aan het vasten bent. Vaak komen mensen dan met allerlei goedbedoelde adviezen en verhalen over eigen ervaringen. Die hebben niets met jouw te maken maar zeggen enkel wat over de lekenadviseur zelf! Hoe je lichamelijk en geestelijk op vasten reageert is heel persoonlijk en verschilt van mens tot mens. Schrik niet van de eerste ontgiftingsverschijnselen en zet gewoon door maar wees lief voor jezelf!
Het secundaire vasten: Ca. de 2e en 3e week. Een totale secundaire vasten duurt dus
ca. 21 dagen. Men gaat zich beter voelen en krijgt meer energie. Lichamelijk vinden er nu belangrijke processen plaats. Alle zwakke en zieke cellen en weefselgedeelten worden afgebroken. De organen, vooral lever, nier en longen, gaan beter functioneren. Omdat het lichaam nu goed schoon is kan er echte genezing plaats vinden. Pijnen kunnen verdwijnen, gewrichten soepeler worden of los komen, puisten en zweren gaan open, gezwellen worden kleiner of verdwijnen zelfs. Dit proces gebeurt vaak schoksgewijs, bijvoorbeeld plots, van de ene op de andere dag kan men een stijf gewricht weer bewegen. Als men vanwege een dergelijke aandoening (b.v. reuma) vast is het belangrijk de volle 21 dagen of eventueel wat langer te vasten om het lichaam de kans te geven zich zelf te genezen. Geestelijk wordt men in deze periode op de proef gesteld. Niet alleen in het lichaam vindt afbraak plaats, ook in de psyche komen oude onverwerkte emoties en blokkades naar boven. In deze periode kan men zich emotioneel labiel voelen, huilbuien krijgen en de sterke neiging er mee te stoppen. Begeleiding van een psychotherapeut, emotioneel-lichaamswerk-therapeut (rebirthing, reichiaans © Philip Gortemaker
7
lichaamswerk, ademtherapeut, PI etc.) of op dit gebied ervaren spiritueel leraar/meester kan behulpzaam zijn.
Het tertiaire vasten : 4e week, max. tot 6 weken. Tijdens deze periode vindt het
echte herstel, de regeneratie plaats van de organen. Alle processen in het lichaam komen weer in balans. Vooral zenuwaandoeningen en hormonale storingen herstellen zich in de tertiaire periode. Men krijgt nog meer energie en gaat zich geestelijk veel beter voelen. De geest, het denk- en waarnemingsvermogen worden bijzonder helder en veel mensen krijgen euforische, blissvolle ervaringen. Gevoelige mensen, die al die tijd tevens in retraite zijn geweest krijgen paranormale en vaak zeer diepe spirituele ervaringen, inzichten en visioenen. In veel godsdiensten en mystieke tradities als de Essenen en de Sufi’s bestaat een 40 dagen vasten. Denk aan de 40 dagen in de woestijn van Jezus. In de Sufi-traditie bekend als het Halvet. Deze is voor gevorderde ingewijden en vindt plaats onder toezicht van een Sufimeester, de Sjeik. Als men ooit onder psychiatrische behandeling is geweest of psychisch niet al te sterk in de schoenen staat valt een tertiaire vasten af te raden daar dan de kans op psychosen groot is. De euforie kan door geestelijke instabiliteit plots naar de andere kant doorslaan.
Het breken van de vasten : Dit is het meest belangrijke moment van de vastenperiode. Hierbij worden, zowel in de reguliere als de alternatieve geneeskunde, vaak kapitale fouten gemaakt! Veelal begint men weer te eten met een papje of vruchtensap, een beschuitje met jam of iets dergelijks. Dit is nu juist verkeerd. De darmen komen zo nauwelijks in werking en wat nog erger is, de eventuele, in de darmwand achtergebleven afvalstoffen komen zo weer in het bloed terecht. In veel Yogatradities is het gebruikelijk om te beginnen met gekookte rijst met veel boter om de zogenaamde schrale darmen te smeren. Naar westerse inzichten is dit niet nodig want de nu schone darmen zorgen zelf wel voor voldoende darmwandslijm.
De enige juiste manier om een vasten te breken is het eten van een hard, vezelrijk voedingsmiddel, een rauwe wortel of een appel met kleine hapjes of in stukjes en
kauw hierbij grondig op elke hap! Daardoor wordt de peristaltiek gestimuleerd en neemt de darm z’n functie weer direct goed op. Eventuele achtergebleven resten afval worden via de darm afgevoerd. Eventueel later op de dag nog een tweede appel of wortel. `s Avonds kan een lichte groentesoep gegeten worden. © Philip Gortemaker
8
……En daarna Vanaf nu is het zaak om stapsgewijs de voedingsregels toe te passen en niet meer terug te vallen in oude slechte voedingsgewoontes. Vermijd in het begin zware, vaste en te eiwitrijke voedingsmiddelen als vlees, kaas en eieren, bonen en tofuproducten. Eet in kleine porties, liever 5 keer per dag dan 3 keer. Eet altijd rauwkost bij gekookt voedsel en hou de zuur/base, 20 %/ 80% - regel in de gaten. Pas de voedselcombinaties toe. Na enkele weken zul je je eigen nieuwe voedingspatroon gevonden hebben. Wellicht hou je je precies aan de regels omdat ze goed bevallen, misschien komen enkele oude gewoontes terug en storen ze niet. Dit is voor iedereen verschillend. Zie ook de bij de Praktijk Complementaire Gezondheid verkrijgbare brochure: “Voedingsregels voor gezond en natuurlijk eten”
Literatuur: Gastro-Intestinale Therapieën, Dr. De Greef, 1991, uitg. Arinus, Antwerpen B. Vasten & Reinigingskuren, Jan Dries, uitg. Arinus, Antwerpen B. Lichtvoeding, Jasmuheen, 1998, Imanuel Publishing, Neerpelt B.
© Philip Gortemaker
