1 – 2 / 2002
LEDEN / ÚNOR
Rekondiční pobyty v roce 2002 • Jak na osteoporózu Obsah bulletinů – ročník 2000 a 2001
SLOVO DO DUŠE
Milé přítelkyně, Je po vánočních hodech a silvestrovském hýření a život se pomalu uklidnil a vrátil do všedních dnů (a řekla bych, že na to jsme se těšily stejně, jako předtím na vánoce). Vánoční dobu máme v mysli také spojenou se slunovratem, s příslibem přibývajícího světla, s krásně tmavě modrou lednovou a únorovou oblohou (samozřejmě, pokud není inverze). A hlavně je to naděje přibližujícího se jara. Naši předkové, kteří žili svůj život více v souladu s přírodou, uměli tuto předjarní dobu využít pro potěchu těla i duše. Od Třech králů až do Popeleční středy bylo období nevázaného veselí, tancovaček, zabíjaček, veselých návštěv, maškarních merend a průvodů. Slovo masopust je překlad latinského carnevale, což v doslovném překladu znamená maso, sbohem!- tedy pobídka k rozpuštění zásob. Bylo to tedy vybízení k zabíjačkám a tučným masovým hodům. Bylo by dobré na tuto tradici nezapomínat a také se pustit do rozpouštění tukových zásob – nejlépe těch svých, pečlivě nabraných přes vánoční hodování. Začněme si ve svém těle již pořádný předjarní úklid. Vymeťme všechny kouty a záhyby od škodlivin, a užijme si tuto dobu veselí jak hrdlo ráčí. Navštivme divadlo, ples, své přátele nebo si s hrnečkem jarního očistného bylinného čaje (je jich na trhu dostatek) a dobrou knihou v klidu vychutnejte domácí pohodu. Dělejte tedy v této masopustní době hlavně jen to, co vás a vaše blízké potěší. Mějte se hezky a v celém roce 2002 hlavně hodně zdraví, štěstí a lásky přeje Ida
SERIÁL
Co pro sebe můžeme udělat my samy? 1. část V textu je použit článek Výživové faktory v prevenci nádorových onemocnění autorů J. Fialy a Z. Brázdové, vydaný MOÚ Brno. To, že výživa má vliv na nádorová onemocnění, se dnes už stalo dostatečně známé a uznávané. Ale konkrétní znalost souvislostí a jejich převedení do praktického života ještě značně pokulhává a to nejen u laické veřejnosti. Přestože zmínky o vztahu výživy a nádorů se průběžně vyskytují v historii i dříve, první seriózní práce se objevily až ve 20. a 30. letech min. stol. a teprve v letech 70. začaly studie přinášet konkrétní výsledky. Odhalit vliv jednotlivých chemických látek působících ve stravě není tak jednoduché, jak je to například u škodlivosti kouření. Strava působí na lidský organismus nejen svým obsahem škodlivých látek, ale také hlavně jejich kombinací, množstvím přijaté stravy, způsobem skladování potravin, druhem kuchyňské úpravy, ale také množstvím pohybu, kterým se nadbytečného příjmu energie zbavíme.Výživa sice může obsahovat faktory 2
škodlivé, podporující možnost nádorového onemocnění, ale na druhé straně obsahuje látky a postupy prospěšné v prevenci tohoto onemocnění. Celkový efekt tedy záleží na dosaženém stupni rovnováhy mezi těmito skupinami faktorů škodlivých a ochranných. Hlavní výživové faktory v prevenci nádorových onemocnění jsou: 1. Vliv příjmu a výdeje energie 2. Základní složky potravy 3. Potraviny a nápoje 4. Zpracování, uchování a příprava potravy
1. Vliv příjmu a výdeje energie Každý se v životě jistě často setkal s tvrzením, že nadměrný příjem potravy a malá pohybová aktivita, která vede ke zvyšování tělesné hmotnosti, jsou vlivy škodlivé. Většinou to všichni uznáváme, ale ne všichni pro to dokážeme něco udělat. Mezinárodní korelační studie svědčí pro obecné zvýšení rizika nádorového onemocnění při vysokém energetickém příjmu. Možným mechanismem může být to, že nadbytek přívodu energie do buňky může zvýšit pohotovost k replikaci buňky a tím i nádorové riziko. Příliš vysoký příjem energie se projeví i vzrůstem BMI ( body mass index), vzniká nadváha nebo obezita, a zejména při spolupůsobení nízkého výdeje energie fyzickou aktivitou se zvyšuje riziko vzniku různých druhů nádorů. Mechanismy vlivu obezity mohou být různé. Tukové zásoby mohou představovat nadbytek energie k růstu a replikaci buněk, v tělesném tuku se může hromadit více škodlivých látek, a v případě hormonálně závislých nádorů je známý význam tukové tkáně ve výměně látkové a v produkci hormonů. Proto doporučené hodnoty BMI mají být v rozmezí 18,5-25 pro dospělé, a celkový váhový přírůstek v dospělosti do 5 kg. Výpočet BMI si můžete provést sami:
váha (v kg) dělená výškou2 (v metrech)
Např.: váha 61 kg, výška 1,67 m. BMI: 61 děleno 1,672= 21,87. Dostatečná pohybová aktivita se projevuje jako významný vliv protinádorový, zejména u tlustého střeva, prsu a plic. Jednak vlivem většího pohybu můžeme zhubnout, a také ovlivnit výměnu látkovou tuků, cukrů a inzulínu. Při vyšší pohybové aktivitě se zlepšuje také střevní peristaltika a nedochází tak k hromadění škodlivých odpadních látek v organismu. Při nádorech hormonálního původu je příznivé, že se při fyzické aktivitě zvyšuje hladina steroidních hormonů. Dostatečný fyzický pohyb je tedy doporučován nejen pro prevenci nádorových onemocnění, ale také obecněji i proti onemocnění srdce a cév a také v boji proti depresivním náladám, zvláště v této roční době. Co je to tedy aktivní životní styl? Doporučuje se1 hodina ostré chůze denně a dále aspoň 1další hodina intenzivního cvičení týdně (třeba i po částech). Celkově by měly být denně 4 hodiny věnovány nesedavým aktivitám, tj. mimo židli a postel. Možná namítnete, že vzhledem ke svému onemocnění máte omezenou nabídku. Ale ještě je tu dost z čeho vybírat. Pořiďte si například, pokud můžete, rotoped. Budete si sami nastavovat obtížnost jízdy a brzy se projeví i sebemenší zlepšení. Prokrví se nohy, procvičí 3
odlehčené klouby a zlepší se dech. Nebo choďte s námi cvičit do bazénu v Italské. Je tam teplá voda a při cvičení to báječně nadnáší. Také doma nezapomeňte pokračovat s cvičením postižené ruky a přidejte k tomu několik protahovacích cviků na páteř a klouby. Do budoucna bychom chtěli zajistit různé druhy cvičení u nás v Centru. Dejte nám vědět, o jaký druh cvičení byste měly zájem, a jak často. Přijďte, pište, volejte, a dobré zprávy dodejte. (Příště o vlivu složení potravin)
V posledním měsíci minulého roku odešly dvě skvělé ženy, Vendulka Absolonová a Liduška Valníčková. Přestože obě bojovaly dlouho a statečně, nedostaly už od života další šanci a nebylo jim dopřáno nad nemocí zvítězit. Vendy a Lído, obě jste byly skvělé kamarádky, veselé, nezlomné, ochotné vždycky a s láskou pomoci druhým – tak na vás budeme vzpomínat!
HLÁSÍME, ŽE…
rok 2002 je třetím rokem práce našeho občanského sdružení a tak se sluší stručně se ohlédnout zpátky a pro nadcházejících dvanáct měsíců si ujasnit, co chceme, dokážeme a můžeme nabídnout. •
•
• •
Na účetní uzávěrce loňského roku teprve pracujeme, předložíme ji na valné hromadě dne 24. dubna 2002, stejně jako výroční zprávu. Už teď však víme, že jsme hospodařili s dostatečnou rezervou, která nám umožní zajistit provoz CENTRA do doby případného přidělení nového grantu event. státní dotace, o něž jsme včas zažádali. Kromě těchto zdrojů jsme využívali také sponzorských darů firem a organizací (Aventis, Astra Zeneca, DASIP, AURA, ), jakož i příjmů z prodeje sponzorsky věnovaných fotografií (koupily si je Pharma Avalanche, Ryor), z prodeje reklamních ploch v knížce Můj příběh (MUCOS Pharma CZ, Amoena, EKO-VUK, Paracelsus, Centrum prevence 2000), - to nám umožnilo knížku vydat, a konečně i z prodeje knížky samé, což je jednak zásluha samotné její autorky, Marušky Machálkové, jednak nám tímto způsobem přispěly firmy, které si zakoupily větší množství výtisků (MUCOS Pharma CZ, Roche, Aura). Účastnicím celkem čtyř rekondičních pobytů jsme přispěli po tisícikoruně na pobyt, dotovali jsme také cestu deseti mammahelpek za polskými Amazonkami (použili jsme zčásti i peníze vydělané prodejem kytiček), dokoupili jsme čipové karty a softwerové vybavení Lymfovenu (také z kytiček), abychom ho konečně mohli bez obav a lépe využívat. Dovybavili jsme novou „relaxační“místnost (vžil se i název „modrý pokojíček“), kterou nám v létě IPS, a.s. závod 10 opět sponzorsky a krásně zrekonstruovaly. Prezentovali jsme se na Pragomedice, Onkologických dnech v Brně, na semináři pro praktické lékaře ve Státním zdravotním ústavu, na lékařském kongresu na Homolce, 4
• •
• •
•
•
•
•
účastnili jsme se kongresu mezinárodní organizace Evropa Donna v Miláně. Instalovali jsme opět výstavu MAMMA ART, a to v Masarykově onkologickém ústavu v Brně. Úspěšně jsme nabízely kytičky při Květinovém dnu pořádaném Ligou proti rakovině Praha a zúčastnili jsme se dalších jejích akcí. Vydali jsme 9 čísel bulletinu (s laskavou podporou tiskárny UNITISK), vylepšili webové stránky a rozšířili je o virtuální poradnu dr. Pechy, (přispěla firma ACTUM a Výbor dobré vůle - nadace Olgy Havlové). V nákladu 1500 výtisků jsme vydali knížku Můj příběh. Byli jsme na výletě u profesora Čihuly a uspořádali výstavu fotografií jeho exotických výpěstků. Založili jsme tradici našich Večerů v Atriu a to velmi povedenou dražbou fotky Roberta Vano, kterou nám věnovala Česká společnost podpory zdraví. Kromě zkušeností získaných v Polsku jsme se snažili poučit i od Judy Macon, Denisy Kozikowsky a Evy Pavelkové z USA, které navštívily naše Centrum. V Centru jsme také přivítali velmi významnou návštěvu, manželku prezidenta republiky paní Dagmar Havlovou, o naši práci se osobně a živě zajímala i senátorka MUDr. Zuzana Roithová. V Centru se po většinu čtvrtků odpoledne vždy něco dělo – arteterapie, přednášky, kosmetické poradny Ryoru, nabídky Úpavanu či firmy DVORT. Vánoční večírek ve Španělském sále Wald pressu nás překvapil jedinečnými dary firem MEDIS – AMR AMARANTH (amarantový olej) a Ryor, s.r.o, která nám věnovala osobní automobil. Spoluzaložili jsme Alianci českých organizací a žen s rakovinou prsu, s celostátní působností, která bude informačním, koordinačním a edukačním centrem a zázemím pro ženy s naší diagnózou. Výčet aktivit ve prospěch členek sdružení a pro jeho prezentaci navenek, což je také nezbytné a užitečné, je, jak samy vidíte, celkem úctyhodný. Naší známou prioritou je ovšem nabídka služeb MAMMA HELP CENTRA a to všem, které o to projeví zájem, tedy nejen členkám sdružení. Přečtěte si na straně 11, jak se nám to dařilo, stojí to za pozornost! Na tomto místě bych ale chtěla jménem výboru sdružení poděkovat všem, které se v roce 2001 na chodu Centra osobně podílely: Marcele Mejstříkové, Martině Vosické, Martě Vančurové, Blance Hujerové, Jindře Grohmannové, Dáše Vítkové, Olině Růžičkové, Daně Mayrichové, Idě Bartošové a Štěpánce Štěpánkové. Vy, kdo do Centra častěji chodíte, jistě víte, že si to za svůj přístup k lidem i práci opravdu zaslouží. Poděkování si samozřejmě zasloužíte i vy všechny, které jste v průběhu roku pomáhaly při nejrůznějších příležitostech a akcích jako organizátorky, hostesky a skvělé kuchařky a hostitelky. Nechci zapomenout ani na vaši ochotu při vyplňování řady dotazníků a anket, které přispěly ke zdaru několika diplomových prací či odborných studií.Věřím, že s vaší pomocí ve stejném duchu můžeme počítat i pro příště.
A co nás čeká a nemine letos? •
Ještě jedno rozšíření prostor CENTRA a to o tělocvičnu a dílnu na arteterapii, v prostorách vedlejšího domu č.6, tedy v těsném sousedství. Opět požádáme o pomoc IPS a věříme, že vám brzy budeme moci nabídnout pravidelný program vhodného „tělocviku“ i „kroužku dovedných rukou“. Naše představa zatím je zajistit lektory na 5
•
•
• •
•
•
•
•
jógu, tai-chi, rehabilitační cvičební jednotku a relaxační cvičení, pokud máte nějaký další nápad, přijďte s nabídkou, stejně jako na rukodělné techniky, které byste se chtěly naučit či se v nich zdokonalit. A nezapomínejte, že tu jde především o možnosti k setkávání! V současných prostorách bude pokračovat každý první čtvrtek v měsíci bezplatná kosmetická poradna RYORU s nabídkou jejich výrobků, domluvili jsme pro vás celkem deset odborných přednášek, každé čtvrtletí přijedou z Úpavanu a jejich prádlo si můžete dále průběžně objednávat. Byli bychom rádi, kdybyste se naučily využívat Lymfoven (o podmínkách přístrojové lymfodrenáže operované ruky se prosím informujte podrobně osobně v CENTRU) – máme i čipovou kartu s programem na celulitidu! Budeme pokračovat také ve sjednávání výhodných kontaktů pro členky sdružení v zařízeních a dalších organizacích, kde nám mohou zpříjemnit život, či doplnit následnou léčebnou péči. Pro zájemce zamluvíme opět permanentky na plavání do Olšanky, pokud předložíte účtenky ze cvičení v bazénu v Italské, budeme se opět snažit zajistit dotaci. Hned v lednu se nám podařilo sjednat sponzorsky hrazené, tedy bezplatné vyšetření kostní denzity pro sto žen (viz článek na straně 9) ve firmě MEDITREND. Také ve firmě DVORT bude dále fungovat systém bonusů při nákupu zboží s mammahelpským kupónem (tento příspěvek bude připsán na konto sdružení). Den otevřených dveří, kdy můžete přivést do CENTRA všechny své známé, bude letos 28. února, po celý den tu budeme vítat a hostit hosty. Vy, kdo se těšíte na rekondiční pobyty, jistě nebudete zklamané: Štěpánov u Skutče, Karlova Studánka, Ostravice v Beskydech (spolu s Amazonkami!), Janské Lázně. Termíny a ceny viz dále. Navíc jeden víkendový pobyt 26. – 29. září ve Sloupu v Čechách, kde tou dobou k terapii jistě budeme moci přidat i výpravu na houby… Na stejné datum jako vloni, 29. října, plánujeme také letos druhý Večer v Atriu, tentokrát by měla dražba být ještě zajímavější, pokud nabídneme zajímavé umělecké artefakty a pokud se nám podaří přilákat movité sponzory. Podobně zajímavou akcí by měla být také letošní novinka – Večer na parníku, kde by se měly při tanci a hudbě pobavit mammahelpky, spolupracující lékaři i všichni naši dosavadní sponzoři. Stejně jako vloni se chystáme na Pragomediku v Praze, navíc i na Harmonii v září a na brněnskou výstavu MEFA a REHAPROTEX v říjnu. Ve vlastním stánku tam nainstalujeme zredukovanou výstavu MAMMA ART – a budeme potřebovat hostesky, schopné mimo jiné předvést samovyšetřování na silikonovém fantomovém modelu! Úplně největším projektem letošního roku je celoroční kampaň pro veřejnost, kde naší snahou bude seznámit zdravou populaci s novými podmínkami preventivních prohlídek v některých mammárních diagnostických centrech. Vše samozřejmě záleží na penězích, ale rozhodně se těšte na televizní spot, na němž se již usilovně pracuje (bude jej vysílat ČT1 v druhé polovině roku) a pak také na Happening pro rodiny s dětmi na Vrchu Svatého kříže v Praze 3. V neděli 2. června, s návazností na dětský den, nabídneme spolu se sloganem „Nejlepším dárkem pro dítě je zdravá máma“ kromě zábavného odpoledne pro celou rodinu také „osvětový stan“, kde se ženy i jejich partneři dozvědí, co k prevenci rakoviny prsu vědět potřebují. Budou-li na to peníze, natiskneme (a budeme prodávat) i pěkná trička, chceme připravit a vytisknout také nový propagační leták mammahelpu, a možná i leták k prevenci v podobě záložky do diáře… 6
• • •
•
Květinový den pořádá Liga letos 15. května a tak budeme opět potřebovat minimálně 15 dvojic, máme objednáno celkem 6.000 kytiček! Webové stránky hodláme dále aktualizovat a rozšiřovat o další rubriky (už teď tam například přibyla fotografie a jména, kdy kdo v CENTRU slouží). O bulletin se letos podělím s Idou, takže se můžete těšit na spoustu novinek v obsahu i stylu. No a koncem roku, před Vánocemi, bychom chtěly mít vydanou další knížku, už dávno slibovanou „Kuchařku z našeho rodinného stříbra“, což není definitivní název (na ten vyhlásíme konkurz!). Má-li být knížka počátkem listopadu na knižním trhu, chce to redakční uzávěrku nejpozději koncem června!!! Neváhejte, přinášejte, posílejte, zavolejte vaše nejoblíbenější rodinné recepty, připište krátkou historku (například jak jste k nim kdysi přišly, co jste zažily při vaření, případně při jídle…), se stylistikou si nedělejte starosti, od toho jsou tu profesionálové. Jen to musí být opravdu originální receptury, je to svým způsobem Váš dar Mamma HELPU, že nám je dovolíte zveřejnit! Spolu s teplickým Centrem Portus připravujeme na březen odborný seminář pro fyzioterapeutky se zájmem o rehabilitaci žen po operaci prsu (FYZIO MAMMA Teplice 2002) – jste-li spokojeni s vaší fyzioterapeutkou, nebo naopak máte pocit, že by se mohla něčemu ještě přiučit, zavolejte nám prosím kontakt, pozveme ji. Jak vidíte, nudit se letos opravdu nikdo nebude!
V závěru roku 2001 se mi dostalo té cti, že jsem byla za svou dosavadní práci pro ženy s rakovinou prsu odměněna cenou WALD PRESS AWARDS. Spolu s Danuškou Hybšovou z pražských ŽAP a Janou Koželskou z České Lípy jsme krásnou medaili s portrétem profesora Františka Walda a nápisem „Celý život jsem šel se slabšími“, převzaly v prezidentském salónku Rudolfina z rukou pana ing. dr. Milana Walda. K pozvání na tento večer patřily i vstupenky na nádherný koncert z děl Čajkovského, který firma Wald press v Rudolfinu pořádala. Velmi si tohoto ocenění vážím. Přesto musím a chci zdůraznit, jak jsem ostatně řekla už při předání ceny, že nejde pouze o výsledek mé vlastní práce, protože si velmi dobře uvědomuji, že jeden člověk v tomto snažení nezmůže nic. Pokud jsem na něco pyšná, tak právě na to, že se nám daří v Mamma HELPu pracovat v týmu, že je v případě potřeby ochotno přiložit ruku k dílu dostatek dalších dobrovolnic, že jsme jednotné pokud jde o naše vize, jak by měla naše komunita fungovat. Jestli mám z něčeho osobní uspokojení, tak zcela popravdě přiznávám, že mám radost, když mi některá z vás řekne, že jsem ji nakazila svým „workholismem“, že ji práce pro Mamma HELP začala bavit, nebo že už si bez ní život nedokáže představit. V tomto případě, jak mi snad odpustíte, si dovoluji být neskromná. Firmě Wald press ze srdce za toto ocenění děkuji a musím se přiznat, že nemenší radost jsem měla i z dodatku, který k ceně patří. Je to možnost vydat v roce 2002 v nakladatelství Wald press ZDARMA jakoukoli publikaci. Jako na zavolanou, co říkáte? Naše excelentní Kuchařka má tím pádem nejen renomovaného vydavatele, ale také zajištěné finance na nutné náklady! Jana
7
REKONDICE
Rekondiční pobyty v roce 2002 1. – 8. března
Štěpánov u Skutče.
Pozor, odjíždíme už v pátek! Cena: 2700,- Kč plus masáže dle vlastního výběru
15. – 22. června Karlova Studánka Cena 3500,- Kč včetně lázeňských procedur
31.8. – 6. září
Beskydy, Ostravice, penzión Sluníčko společně s Amazonkami a dalšími hosty Cena 2700,- Kč, v ceně je i krytý bazén.
12. – 19. října
Janské Lázně Cena: 2700,- Kč
Na všechny týdenní pobyty přispíváme 1000,- Kč, pokud dostaneme státní příspěvek z MZČR, pak bude dotace vyšší.
NOVINKA! Prodloužený víkend 26. – 29. září (ČT-NE),
Sloup v Čechách Cena 800,- dotace 400 Kč!
Všechny pobyty jsou s plnou penzí, dopravu si hradí každý sám.
Informace ke Štěpánovu: Odjíždíme už v pátek, vlakem z Masarykova nádraží v 10,30, přesedá se v Pardubicích, odjezd na Žďárec ve 12,42, ve Žďárci bude čekat pan Karafiát a všechny nás do penziónu odveze. Kdo se ztratí, volejte 0454 / 350533, penzión Karafiát. Nezapomeňte si boty a tepláky na cvičení, boty do lesa, přezůvky na doma (župany netahejte), kdo chce, vezměte si i plavky, zkusíme domluvit bazén v léčebně v Luži. Užijete spíš pohodlné domácí oblečení než nějakou parádu. Masáže si každá vybere a platí sama, budou se slevou! Těším se na vás! Jana 8
Jak na osteoporózu? MEDITREND, firma , která do České republiky dováží přístroje na měření denzity kostí, denzitometry, a která se vám představí následujícím článkem, je jedním z našich prvních letošních sponzorů. Nabídla nám dar v hodnotě celkem 25.000,- korun, v podobě poukázek na bezplatné vyšetření stavu našich kostí. Kromě toho se vám dostane i srozumitelného, i pro laiky pochopitelného komentáře k výsledku vyšetření a také přidají pár základních rad, jak vhodnou úpravou například stravovacích návyků nebezpečí osteoporózy alespoň zmírnit. V Meditrendu se setkáte s vlídným zacházením a přátelskou atmosférou, která leckde v ordinacích, kde vám třeba již stav vašich kostí kontrolovali, možná chyběla. Máte-li zájem o tuto velmi přitažlivou nabídku, přijďte si co nejdřív k nám do CENTRA pro kupón. Doporučení od lékaře v tomto případě nepotřebujete a také nebudete vůbec nic platit. Jen si pospěšte, poukázek je rovná stovka! MEDITRENDU srdečně děkujeme za vstřícnost a zájem o naše zdraví! Osteoporóza je civilizační onemocnění, které se netýká jen žen v období klimakteria, jak se mnozí mylně domnívají, ale tato choroba postihuje v současné době i dvacetileté ženy a muže. Asi u poloviny lidí se projevuje bolestmi v zádech nebo jiných partiích těla, avšak u zbytku nemocných bývá prvním projevem této záludné choroby až zlomenina, vzniklá po malém násilí, která se objeví bez předchozího varování. Proto bývá osteoporóza nazývána „tichým zlodějem kostí“. Typickou osteoporotickou zlomeninou je zlomenina krčku stehenní kosti, obratlových těl v páteři nebo zápěstí. Jedná se tedy o chorobu, která výrazně zhoršuje kvalitu života postižených, navíc při komplikacích zlomenin může končit i smrtelně. Navíc jde i o značný ekonomický problém, protože počty nemocných se velice rychle zvyšují, a proto je nutno vydávat stále více prostředků na její léčbu, ale hlavně na léčbu jejich komplikací. Aby tomu tak nebylo, může každý z nás osteoporóze předejít včasnou a vhodnou prevencí, mezi níž patří dostatečné množství vápníku a vitamínu D ve stravě, pravidelná pohybová aktivita a také využít možnosti objednat se na pracoviště, kde se provádí měření kostní hmoty. Kost se skládá z kostního minerálu, tvořeného převážně vápníkem a fosforem, který tvoří dlouhé jehlicovité krystalky, ponořené do ústrojné kostní hmoty bílkovinné povahy. Kostní hmoty přibývá od dětství a v 20 – 25 letech dosahuje určitého vrcholu, pak zůstává na přibližně stejné úrovni a následně je vidět již jen pokles množství kostní hmoty, který se zrychluje u žen po 45. – 50. roce, po přechodu, u mužů je tento pokles pozvolnější a začíná až po 60. - 65. roce, ve stáří pak prakticky ubývá kostní hmoty u obou pohlaví. Stav našich kostí ovlivňuje také celá řada onemocnění, jako je např. onemocnění štítné žlázy, ledvin, trávícího ústrojí nebo užívání některých léků, např. kortikoidů. Z tohoto důvodu je vhodné znát stav svých kostí co nejdříve, abychom věděli, jak se máme dále zachovat. Pokud je mi třicet, vím, že moje matka trpí osteoporózou, mám sedavé zaměstnání, užívám kortikoidy na astma a mléčné výrobky se v mé stravě objevují zřídka, tak mám co nejvyšší čas navštívit nějaké zařízení a nechat si změřit stav svých kostí. 9
U nás v MEDITRENDU provádíme měření kostní hmoty na ultrazvukovém denzitometru CUBAClinical. Jde o neinvazivní nebolestivou metodu. Pomocí ultrazvuku (pulzní generátor vytváří ultrazvukové vlny, které procházejí kostní tkání) měříme dvě charakteristické veličiny, a to rychlost průchodu ultrazvuku kostní tkání (VOS – velocity of sound) a širokopásmové zeslabení ultrazvuku v kosti (broadband ultrasound attenuation – BUA; udává se v jednotkách dB/MZz). VOS je měřítkem elasticity a denzity kosti, zatímco BUA je měřítkem denzity a struktury trámčité kosti. Ultrazvukové měření kostní denzity se provádí na patní kosti. Patní kost je velice vhodná, protože 90 až 95% jejího objemu tvoří trabekulární (trámčitá) kost. Chodí k nám ženy a muži i bez doporučení lékaře. Měří se obě patní kosti. Samotné měření netrvá ani pět minut. Ihned obdržíte své naměřené výsledky v grafické i číselné podobě, bude Vám poskytnuta konzultace k naměřeným hodnotám, doporučení ohledně výživy a dalšího postupu, pokud Vaše výsledky nebudou v pořádku. Základním lékem osteoporózy je kalcium (vápník). Není-li zaručen dostatečný přívod normálně stravou, je nutno ho doplňovat jinak. Názory na optimální denní příjem vápníku v různých věkových obdobích v prevenci osteoporózy a zejména již při rozvinutém onemocnění nejsou zdaleka jednotné. Obecně se však příjem 1g vápníku považuje při léčbě za minimální množství. Dnešní doporučované dávky jsou vyšší než 1g (1,2 g u dospívajících, 1,5-2g u těhotných žen, alespoň 1,5 g u osob s postmenopauzální a involuční osteoporózou). Nejlepším zdrojem vápníku je mléko a mléčné výrobky. Kromě vápníku je důležitý dostatek vitamínu D. Jeho nejlepším zdrojem pro člověka je sluneční záření, dále je obsažen v rybím tuku, v játrech, v žloutku, v mléce a v rostlinných tucích a olejích. Dalším důležitým faktorem je pohyb. Nemusíte být zrovna aktivní sportovec, kostem prospěje i obyčejná chůze. Lékaři doporučují 3-6 km denně. Ideální je, když máte doma pejska a musíte s ním pravidelně ven. Těžší formy osteporózy se pak léčí různými preparáty na podporu tvorby kostní hmoty nebo naopak na útlum odbourávání kostní hmoty. Ženám po menopauze se podává jako prevence HRT, což však u většiny onkologických pacientek není zřejmě vhodné.
Rizikové faktory osteoporózy A. Neovlivnitelné
- pohlaví - genetické vlivy (rasa, tělesné proporce) - věk B. Částečně ovlivnitelné (např. léčením) - onemocnění trávícího ústrojí - nesnášenlivost mléka a mléčných výrobků - zvýšený odpad vápníku do moče (prvotní nebo druhotný) - onemocnění způsobená žlázami s vnitřní sekrecí (odstranění vaječníků, přechod u žen, cukrovka – diabetes mellitus) - užívání léků: kortikoidy, léky užívané při epilepsii, některé léky na zvýšené močení, chirurgické zákroky na trávícím ústrojí - geografické vlivy (intenzita slunečního záření, smog) 10
C. Ovlivnitelné (vlastními silami) - přívod vápníku do organismu - vliv výživy (rozumný přívod bílkovin, hořčíku apod.) - pohyblivost - zlozvyky: kouření, alkohol, černá káva, drogy Chcete-li tedy pro své zdraví něco udělat a potřebujete poradit, přijďte. Jen se nazpomeňte předem ohlásit a telefonicky objednat.Těšíme se na vás v MEDITRENDu, Na Pankráci 1353/4, 140 00 Praha 4, tel.: 02-41401823, 02-41402287
TROCHA STATISTIKY V roce 2001 se na MAMMA HELP CENTRUM obrátilo celkem 1711 klientek. U 104 z nich to byl první kontakt a mnohé z nich se staly také našimi členkami. Telefonických dotazů bylo 798, osobních návštěv 913.
osobní 53%
telefonem 47%
Nejčastější dotazy se týkaly léčby rakoviny, ať už operace, chemoterapie nebo aktinoterapie. S těmito otázkami se na nás obrátilo 913 klientů. 717 žádalo kontakty na další zdravotnická zařízení a služby a vyšetření. Informace o programech centra jsme poskytli 409 lidem, převážně našim členkám. O prevenci se zajímalo 134 klientů, většinou telefonicky. informace o prevenci 8% informace o èinnosti MHC 26%
informace o léèbì 42%
kontakty na vysetøení 24%
11
V roce 1999 bylo v Mamma HELPu 76 èlenek, koncem roku 2000 139 èlenek a zaèátkem roku 2002 je nás 223.
84 63 76
Průměrný věk členek MAMMA HELPU je 54 roků. Nejčastější jména jsou Jana – 14x, Marie - 11x, Ludmila, Jaroslava, Anna – 10x. Kromě Prahy jsou naše členky z dalších 42 měst celé republiky.
poèet
èlenek
Rozlo?ení vìku èlenek v r. 2001 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2 62 83 03 23 43 63 84 04 24 44 64 85 05 25 45 65 86 06 26 46 66 87 07 27 47 67 88 08 2
vìk
12
EVROPA DONNA
Co jsem si odnesla z Milána Měla jsem možnost zúčastit se koncem minulého roku, spolu s primářkou MUDr. Miroslavou Skovajsovou, pátého kongresu mezinárodní organizace Evropa Donna. Jak sám název napovídá, jde o ženy , které mají nějaký vztah a snahu řešit problém také nám blízký – život pacientek s nádorovým onemocněním prsu. Nejde ovšem pouze o pacientky, ve značné míře se v této organizaci angažují lékaři, další zdravotnický personál, ale také takzvaní advocates, tedy něco jako obhájci práv nemocných, případně nemocí ohrožených. Jde o aktivní sympatizanty, kteří se ve svých zemích (Evropa Donna má celkem 28 národních fór) zajímají o možnosti, jak zlepšit nejen diagnostiku a léčbu, ale také prevenci nádorového onemocnění prsu. Potěšilo nás obě, že jsme se setkaly s řadou velmi zkušených aktivistek tohoto hnutí a dozvěděly se od nich mnoho zajímavého, například o tom, jak to v jejich zemích chodí pokud jde o spolupráci lékařů a pacientek, a o pacientské hnutí jako takové. Získaly jsme dojem – a samotný průběh kongresu to potvrzoval – že vztah pacientských svépomocných skupin (ať už mají jakoukoli podobu) a lékařů funguje jako vztah mezi spojenci, jimž jde o stejnou věc. Velmi mne uspokojilo zjištění, že cesta nevede skrze konfrontační vymezení se jedněch proti druhým, byť se tento názor v Česku ještě někde traduje. Na druhé straně jsem si právě v Miláně v řadě rozhovorů se zahraničními kolegyněmi velmi zřetelně uvědomovala, jak velký potenciál máme u nás doma právě v těch mnoha pacientských komunitách a jejich zkušených vedoucích. Tato tradice, již více jak desetiletá u některých organizací, je plusem, jež by nám jinde mohli závidět. Velkou zásluhu na rozvoji tohoto hnutí má nepochybně i Liga proti rakovině Praha, která před lety nabídla řadě začínajících potřebné zázemí. Dnes se o totéž chceme snažit v nedávno založené Alianci českých organizací a žen, kde by měl být prostor, stejně jako tomu bylo v Miláně, k výměně názorů mezi zkušenějšími a začínajícími, ale zejména ke koordinaci, či chcete-li sjednocení některých základních požadavků a snah našich komunit. Věřím, že nejen Liga proti rakovině, ale mnohé další subjekty včetně zdravotnických zařízení či farmaceutických firem nám budou nápomocny, stejně jako to funguje jinde v Evropě. Ráda bych vás všechny, milé kolegyně v Mamma HELPU, ale i v dalších sdruženích, vybídla k většímu zájmu o to, co se děje jinde, jak to dělají za humny, zda a jak se lze přiučit… Věřte, jde jen o to, ztratit zbytečný ostych. Zájem ostatních o nás byl v Miláně evidentní, chování velmi přátelské, atmosféra naprosto přirozená, neokázalá. Vyhovovalo mi také, že všechna jednání byla věcná, opravdu pracovní a témata zajímavá. Máte-li zájem o konkrétní program milánského kongresu, doporučuji vaší pozornosti článek, který nám po návratu otiskly Zdravotnické noviny a jehož kopii k bulletinu přikládáme. Jana Drexlerová 13
ZAPIŠTE SI DO DIÁŘE
Čtvrtek 7. února od 17 hodin pravidelná poradna RYORu – přijďte, máte-li nějaké kosmetické problémy nebo si chcete vyzvednout objednané krémy
Čtvrtek 14. února od 17 hodin Jak je to s důchodovým zabezpečením a jiné vaše otázky zodpoví paní Pelikánová, vedoucí odboru České správy sociál. zabezpečení
Čtvrtek 21. února od 17 hodin NUTRIDRINK, poradna a ochutnávka náhradní výživy
Čtvrtek 28. února DEN OTEVŘENÝCH DVEŘÍ v MH CENTRU od 9 do 18 hodin – přiveďte své známé!
Čtvrtek 7. března od 17 hodin opět RYOR s Markétou či Janou
Čtvrtek 14. března od 17 hodin Prevence a léčba lymfedému – A. Jelínková
Čtvrtek 21. března od 17 hodin Velikonoční vajíčka netradičně s Lidkou
Čtvrtek 28. března od 15 hodin přijede Úpavan s nabídkou prádla
Čtvrtek 4. dubna od 17 hodin kosmetika RYOR
Čtvrtek 11. dubna od 17 hodin K čemu je nám genetika? MUDr. Jan Novotný
Z JINÝCH SDRUŽENÍ Děkujeme všem kamarádkám a kamarádům ze spousty spřátelených sdružení, klubů a svépomocných skupin, od nichž nám přišly vánoční a novoroční pozdravy, udělaly nám radost! Centrum PORTUS v Teplicích vás zve na kurzy patchworku. Koho tato rukodělná technika zajímá, může se přihlásit na tel: 0417/534073, s lektorkou se sejdete třikrát, vždy v sobotu 9. 3., 23. 3. a 6. 4. a společně vyrobíte nový quilt. Za každou sobotu (od 10.00 do 14.00) zaplatíte po 300,- Kč. Autobusem jste v Teplicích za hodinu a kousek. V bulletinu ALEN je nabídka zajímavých vycházek, jste-li turistky a nemáte-li právě s kým vyrazit do předjarní přírody, děvčata z ALENu vás jistě rády vezmou s sebou. BENCON Benešov patří k velmi aktivním a schopným organizacím, může se pochlubit řadou zajímavých aktivit. Jednou z novinek je otevření benešovského CENTRA, kde (podobným způsobem jako je tomu u nás) budou členky BENCONU zajišťovat jedno odpoledne v týdnu pravidelnou pacientskou poradnu pro ženy s rakovinou prsu. Držíme palce, ať provoz hladce funguje! Chcete-li benešovské Centrum navštívit, otevřeno je každou středu od 13.00 do 16.30, je to číslo dveří 649 na zdravotním referátu OÚ Benešov. 14
Liga proti rakovině Praha pořádá opět svá konzultační odpoledne, kam může přijít každý, kdo se chce dozvědět podrobnější informace o léčbě i prevenci nádorových onemocnění, je to ve společenské místnosti LPR, Nemocnice s.Alžběty, Na Slupi 6, Praha 2, 3. patro, vždy od 14 do 16 hodin. Konzultace jsou bezplatné! Nejbližší termíny: 12. února a 12. března. Pro informace volejte 02/ 227 268 50. Liga nám také zaslala nabídku jejich rekondičních pobytů, a to na Pleši, kde je otevřen nový bazén a v sanatoriu Paracelsus v Meziboří. Pobyty jsou vždy 14 denní, v termínech 20.5. – 3.6., 5.6 – 19.6., 4.9. – 18.9. (Pleš, Mníšek pod Brdy) a 4.6.- 18.6., 18.6. – 2.7., 2.9. – 16.9. (Meziboří u Mostu). Pobyty jsou dotované ministerstvem zdravotnictví, účastník zaplatí 2380,- Kč (Pleš) a 2520,- Kč (Meziboří). Z bulletinu českolipského Arcusu – onkocentra jsme vyčetli, že letos pořádají opět zahraniční ozdravné pobyty dotované VZP (jen pro pojištěnce VZP!): v Chorvatsku, 5. – 19. 9. a 19. 9. – 3. 10., cena je 3600,- Kč, dále ve Švýcarsku (2 jarní a 2 podzimní pobyty), cena je 2600, (opět jen pro VZP) a pobyt v karavanech u moře ve Francii (již bez účasti VZP), týden v červnu a týden v září, cena 5.500 a 4.600, Kč. V březnu jedou na rekondiční 14 denní pobyt do Karlových Varů. Chcete-li se přihlásit, či zjistit další informace, volejte ARCUS – onko centrum Česká Lípa 0425/522259, nebo 0425/825802.
HORKÁ LINKA V bulletinu máte vložený bonusový kupón, použijte ho k nákupu zboží v DVORTU ve Spálené ulici (uspořenou částku nám DVORT připíše na náš účet) V tomto čísle najdete také složenku, pokud jste nepřispěly Mamma HELPU v loňském roce, nebo chcete-li zaplatit členský příspěvek na letošní rok. Vy, kdo k nám do CENTRA chodíte, můžete samozřejmě zaplatit osobně – v tom případě nám prosím složenku přineste zpátky. Další přílohou je anketní lístek – zajímá nás váš názor na bulletin, co v něm postrádáte, čím bychom ho pro vás mohli vylepšit a zpestřit. Budeme rádi, když nám ho vyplněný pošlete či přinesete zpět, ale můžete své připomínky samozřejmě i zatelefonovat či poslat mailem. Úpavan zaslal nabídku zlevněného zboží, sleva je 50 % ceny, přijďte si do CENTRA rychle vybrat.
Výzva ! Pamatujete, jak jsme před třemi roky „snášely do hnízda“, když se mělo otevřít MAMMA HELP CENTRUM? Prosím vás o tutéž pomoc – sháníme vybavení do sídla Aliance, které je kousek od nás, v Sudoměřské 33. Potřebujeme: závěsy, garnýže, stoly, police, židle, nádobí … i nějaké květiny by neškodily. Pomůžete opět?
15
Obsah bulletinu MAMMA HELP! rok 2000 a 2001 Odborné články
číslo
ročník
strana
MUDr. Vojtěch Chrenko, CSc: Žena po operaci prsu a odstranění uzlin v podpažní jamce MUDr. René Vlasák: O prevenci MUDr. René Vlasák: Lymfedém MUDr. René Vlasák: Prevence lymfedému MUDr. Milan Brychta: Postavení radioterapie v léčbě nádorů prsu MUDr. Milan Brychta: Proč některá z pacientek musí užívat Tamoxifen a jiná ne? Mgr. Tomáš Vávra: Pokroky v terapii MUDr. Václav Pecha: Co smím, co mám, co nesmím a co nemám dělat po operaci prsu Pomůcky pro léčbu lymfedému Co jsou to tzv. nádorové markery? Seminář Jantaru na téma Psychologické problémy žen po ablaci prsu - poznámky z přednášek Lymfedém MUDr. Jan Novotný: Genetické testování Lymfedém Hlídejte si stav svých kostí. Denzitometrická pracoviště Mikrovlny - možná nejen uvaří oběd, ale také pomohou léčit rakovinu MUDr. J. Málek, A. Kurzová: Výskyt a léčba bolesti po operaci prsu
1
2000
8
3 4 5 7
2000 2000 2000 2000
8 4-5 15-16 8
7
2000
9
8 9
2000 2000
8-9 8-10
10 10 11
2000 2000 2000
8 9 6-10
3 4 4 5 7
2001 2001 2001 2001 2001
9 3-5 9-10 9 7
9
2001
8-11
1 3 4 5 7 8 9 10 12 1
2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000
2-3 2 2-3 2 2-3 2 2-3 2-3 2-3
2001
2
Slovo do duše MUDr. Václav Pecha: Slovo do duše Jana: Slovo do duše Ing. Eva Štěpánková: Slovo do duše Jana Drexlerová: Slovo do duše MUDr. Václav Pecha: Slovo do duše Jana Drexlerová: Slovo do duše Jana: Slovo do duše MUDr. Mirka Skovajsová: Slovo do duše Petra: Slovo do duše MUDr. Václav Pecha: Slovo do duše 16
Olga Najmonová: Slovo do duše Ida Bartošová: Slovo do duše MUDr. Václav Pecha: Slovo do duše Jana Drexlerová: Slovo do duše MUDr. Václav Pecha: Slovo do duše Kamarádky z MAMMA HELP CENTRA: Slovo do duše
2 2 2-3 2-3 3-5 2
3 4 5 9 10 12
2001
3 3 3 5 9 10 12
2000 2001 2001 2001 2001 2001 2001
6 8 6 4-5 14-15 14
Recenze: Koukolík F.: O nemocech a lidech Recenze: Fanto A.: Prevencí zvítězíš Recenze: O. Dostálová: Jak vzdorovat rakovině Recenze: B. Konopásek, E. Javůrková: Karcinom prsu Recenze: Vorlíček A., Vorlíčková: Chemoterapie a Vy Recenze: Dr. Walter Weber: Umění žít s rakovinou Recenze: Z. Chovancová, J Vašková: Diagnoza Nádor a co dál...? Recenze: J. Koutecký, B. Konopásek: Nevhodné slovo rakovina Recenze: M. Machálková: Můj příběh Recenze: E. Joachimová, R. Svoboda: Rakovina,země neznámá Informační materiál pro pacientky s karcinomem prsu Recenze: Jerri Nielsenová: V ledovém zajetí
1 3 4 5 7 8 10
2000 2000 2000 2000 2000 2000 2000
10 10 10 17 10 10 9
12
2000
11
4 5
2001 2001
13 10
9 12
2001 2001
15 12-13
Květinový den
6
2001
5-9
3 12 9
2000 2000
5 9
2001
13
2001 2001 2001 2001 2001
Rady a novinky Novinky z AMOENY Novinky z AMOENY Co jsme se dozvěděly o amarantu Několik dobrých rad proti inkontinenci Leona Ambrozová: Víte, jak si vybrat prádlo? DVORT, firma vyrábějící epitézy. Informace o epitézách Seznam prodejen s výrobky z amarantu - Praha
9
Recenze knižních novinek
Organizace a poradny Co je „Liga proti otokům“? Kam pro radu - kontakty na bezplatné občanské poradny Nestyďte se požádat si o sociální dávky! 17
Zdravotnická firma DVORT Seznam regionálních zástupců léčby bolesti
10 12
2001 2001
15 10
1 3
2000 2000
11 11
4
2000
11
7
2000
11
8 12 12
2000 2000 2000
11 7-8 10
1 3
2001 2001
15 11
4
2001
15
6 7 10
2001 2001 2001
14 11 15
12
2001
14-15
3 5 5 5 7 10
2000 2000 2000 2000 2000 2000
3 12-13 14 3 5 10-11
1 3 4
2000 2000 2000
10 10 10
Recepty Recepty: Netradiční bramborové placky. Zbojnické placky Recepty: Brokolice zapečená s fazolemi. Pomazánka ze sojových bobů. Čínské kuře Recepty: Brokolice. Karbanátky z brokolice. Těstovinový salát Recepty: Brokolice na italský způsob. Korpus na dort. Těstovinový salát Recepty: Dýně. Lecitinový nápoj Baršč z kvašené řepy Recepty: Vepřové nudličky s rokfórem. Kotleta Stadler. Dušená červená řepa. Smažené plněné papriky. Knedlíčky k masu. Kostkovaná cmunda Recepty: Protichřipkový salát. Detoxikační čaj Recepty: Netradiční špagety. Domácí baileys. Špenátový štrůdl Recepty: Kuřecí kapsy s mozarelou. Kuře po kanadsku. Kuřecí závitky se zelím a jablkem. Drůbeží kousky ve strouhance netradičně. Recepty: Řapíkatý celer. Jablkové koláčky Recepty: Americký okurkový salát. Pomerančová bábovka Recepty: Několik variant na pečené kuře se zelím. A specialita mistra kuchaře Pepy Recepty z Amarantové kuchařky
Něco více pro zdraví Indikace lázeňské léčby u onkologicky nemocných Taoistické tchai-ťi RNDr. Jitka Šefrhansová, CSc: Life energy Lázně, část první Lázně, část druhá Roibos a Lapacho
Naše tipy Klimakterium, antioxidanty, gelasil Červené lapacho, mořské ryby, křen Zrak, cvičení v Italské, plavenky 18
M. Treben, soc. poradna, prádlo, slevy u ČSD, vlasy, řasy Pokrývka hlavy, hubnutí Návaly, vlasy, kůže a nehty Hojení ran, únava, stres a nespavost Rajčata, nápoj na trávení, hojení ran Vlasy, citlivá ústní dutina, pocuchané nervy Další naše tipy Chvála třezalky, trápí vás lysiny? Byliny v prevenci Zkušenosti s důchodem, inkontinence
5 7 8 9 10 12 1 4 5 6
2000 2000 2000 2000 2000 2000 2001
11 12 1 1
2000 2000 2001 2001
2-3 7
3 4
2001 2001
7 12-13
5
2001
7-8
7
2001
8-10
9
2001
12-13
2001 2001 2001
17-18 10 10 10-11 8 8 14 14 9 15
Orientální zelenina Prof. Jaroslav Čihula: Orientální zeleniny - zelené zdraví Prof. Jaroslav Čihula: Orientální zeleniny - zelené zdraví Jaroslav Čihula: Orientání zelenina – zelené zdraví J. a H. Čihulovi: Jak orientální zeleniny pěstovat a využít v kuchyni Jaroslav Čihula: Orientální zeleniny - zelené zdraví. Brokolice Jaroslav Čihula: Orientální zeleniny - zelené zdraví. Gobo - lahůdka či lék z Orientu? Jaroslav Čihula: Orientální zeleniny - zelené zdraví. XIANG KU Jaroslav Čihula: Orientální zeleniny - zelené zdraví. Čínské a pekingské zelí Orientální zeleniny - zelené zdraví. Síťované, také cukrové či ananasové melouny
9-11 11-13
Pročetly a uspořádaly pro vás Jana Nováková a Ida Bartošová
Máte-li zájem o některá ze starších čísel bulletinu, přijďte si pro ně do MAMMA HELP CENTRA, od většiny čísel ještě máme pár výtisků.
Bulletin MAMMA HELP! vydává Sdružení pacientek s nádorovým onemocněním prsu Adresa: U vinohradské nemocnice 4/2256, 130 00 Praha 3 Tel. 02/ 7273 26 91, 7273 1000 www.mammahelp.cz, e-mail:
[email protected] Redakce: Jana Drexlerová, Ida Bartošová, grafika: Helena Fialová Tisk: UNITISK Kněževes
19
Čekáme netrpělivě na vaše recepty! Uzávěrka kuchařky je sice až v červnu, ale neváhejte, už se moc těšíme…