Algemene Beschouwingen 24 juni 2015
Onder embargo tot moment van uitspreken. Alleen de uitgesproken tekst is geldig.
Religie en Vrijheid. Coöperatiemaatschappij. Meneer de Voorzitter, Religie en Vrijheid. Een thema dat in de eenentwintigste eeuw nogal eens tot spanning in de samenleving kan leiden. Het is ook het onderwerp van het schilderij dat de Staten van Stad en Lande in 1686 hebben besteld. De Staten gaven Herman Collenius de opdracht tot ‘een seer goede schilderie, uijtbeeldende de Religie en Vrijheijt’. Hiermee wilden de Staten uiting geven aan het belang dat zij hechtten aan de vrijheid en de vrijheid van godsdienst. Toelichting allegorie Het schilderij toont een allegorie die een aanwijzing is voor de taakopvatting van het provinciaal bestuur. De figuren op het schilderij hielden de bestuurders, Statenleden, als het ware een spiegel voor. De verschillende personen verbeeldden (on)deugden of eigenschappen en vertelden samen wat er nodig was voor een goed bestuur van de provincie. Ik introduceer de hoofdpersonen op het schilderij kort, u zult ze nog voorbij horen komen in deze bijdrage. In het midden ziet u twee vrouwen, Libertas en Concordia. Zij beelden vrijheid, tot uitdrukking gebracht door de phrygische muts, en eendracht uit, de vrouw met de bundel pijlen. Rechts ziet u Hercules met de leeuwenhuid, hij symboliseert de fysieke kracht en verbeeldt de overheidsmacht en bestrijdt alles wat slecht is. Dat is in dit geval de Opstandigheid of de Ondeugd, weergegeven door de man die op de voorgrond ligt met een gebroken zwaard en een uitgedoofde fakkel in zijn linkerhand. Achter Hercules staat Minerva, die de wijsheid verbeeldt. Te herkennen aan de helm, speer en schild met daarop een uil afgebeeld. Zij houdt zich bezig met de ontmaskering van Fraus, een oude vrouw die het bedrog belichaamt. Haar masker is afgevallen en zij toont nu haar ware gezicht. Links ziet u de gesluierde vrouw in het licht, zij verbeeldt Religio, de ware godsdienst. De twee vrouwen achter de tafel verbeelden de deugden geloof, de vrouw met een kruisje in de hand, en hoop, de vrouw met een anker over de schouder. Voor de tafel wordt de liefde uitgebeeld door de vrouw met twee kinderen op haar schoot. Dat het echt een Gronings schilderij is blijkt uit de achtergrond, daar zien we nog het provinciehuis van toen en de Martinitoren. Open armen
Waarom vertel ik u dit? Niet om u een spiegel voor te houden, ik laat het aan u zelf om te beoordelen aan welke deugden of ondeugden u zichzelf zou willen spiegelen. Maar wel om een moment stil te staan bij de reden waarom de Staten van Stad en Lande het destijds nodig vonden een schilderij met dit onderwerp te bestellen, Religie en Vrijheid. Toen de Franse Koning Lodewijk 14e (Zonnekoning) in 1685 het Edict van Nantes herriep konden de protestanten niet langer in vrijheid hun geloof uitoefenen in het katholieke Frankrijk. Veel protestante Hugenoten vluchtten naar de Republiek der Nederlanden en zo ook naar Groningen. Want in de Republiek heerste godsdienstvrijheid en voor die tijd opvallende religieuze tolerantie. Zo waren er bijvoorbeeld katholieke, doopsgezinde, lutherse en joodse gemeenschappen in de provincie Groningen, zoals ze er ook vandaag nog zijn. Gezegd moet worden dat Stadhouder Willem III politiek niets vreemd was, hij staat ook bekend als een uitdager van de Franse Koning, maar dat terzijde. De Hugenoten waren op de vlucht en de Staten in de provincie Groningen stonden met open armen klaar om de vluchtelingen ook in Groningen een plek te geven om in vrijheid te kunnen leven. Het was voor hen niet zomaar iets, ze wilden dit gebaar graag onderstrepen met een schilderij. Misschien wel met het oogmerk om toekomstige Staten te laten zien welke stap zij destijds hebben gezet om hun medemens met open armen te ontvangen en om als inspiratie te dienen voor latere generaties politici. Ik meen hierin iets van de deugd van de liefde voor de medemens te herkennen zoals ook Collenius op het schilderij heeft weergegeven. Anno nu In onze tijd is de betekenis van dit schilderij nog steeds actueel. Een tijd waarin volgens de laatste cijfers van de UNHCR meer dan 51,2 miljoen mensen dagelijks op de vlucht zijn en waarvan een deel van de mensen toevlucht zoekt tot Europa en ons land. Teleurgesteld zijn wij in het kabinet dat achterover leunt bij het zoeken naar een oplossing in dit vraagstuk en haar actie laat afhangen van de inzet die andere landen willen doen. In plaats van zelf het voortouw te nemen om een bijdrage te leveren en verantwoordelijkheid te nemen. Het was daarom goed te horen dat afgelopen week in de gemeenteraad van Oldambt veel steun was voor het voorstel om mensen die asiel zoeken in hun gemeente op te vangen. Hetzelfde geldt voor de gemeente Delfzijl. Ook blijkt uit de laatste monitor van de provincie dat gemeenten in Groningen voldoen aan hun taakstelling om voor huisvesting van vergunninghouders te zorgen. Ons pleidooi vandaag: laten we ook als provincie ruimhartig onze bijdrage leveren. Wij roepen het College op medewerking te verlenen aan de gemeente Oldambt en andere gemeenten daar waar kan en waar dat nodig is om bijvoorbeeld een geschikte locatie te vinden, om zonodig planologische medewerking te verlenen. We denken aan het beschikbaar houden van buslijnen bij AZC’s. Laten we bij de begroting voor het sociale domein ook middelen beschikbaar stellen voor zinvolle dagbesteding en activiteiten voor asielzoekers, jong en oud, om hun zorgen even te vergeten. Zelf hebben wij in onze verkiezingscampagne meegedaan met activiteiten van Stichting De Vrolijkheid, we hebben gedanst en gevoetbald met kinderen in het AZC in Delfzijl. Maar denk ook aan educatieve projecten op scholen en het bestrijden van sociaal isolement van oudere vluchtelingen.
Kortom, laten we een voorbeeld nemen aan de houding die de Staten van Stad en Lande in de 17e eeuw al lieten zien. Visie coöperatiemaatschappij Voorzitter, bij de voorbereidingen voor de Algemene Beschouwingen in dit jaar stuitte ik op de volgende vragen: Bewegen we ons in Nederland van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving? Is het tijd voor minder overheid en meer samenleving? In de verhitte discussies aan het begin van de eenentwintigste eeuw pleit de ChristenUnie voor een positieve visie op de verhouding tussen overheid en samenleving. Zij zijn geen tegenpolen, maar beide dragers van de coöoperatiemaatschappij. Dat betekent voor de ChristenUnie ook dat we bij oplossingen van vraagstukken en problemen niet eenzijdig zullen moeten kijken naar de overheid, of naar de samenleving, of naar marktpartijen. Maar zoeken naar samenwerking en samenspel tussen deze drie partijen uit de democratische driehoek. Voor de gelegenheid vrij vertaald als Concordia, Eendracht. Daar ligt een mooie uitdaging voor dit college om de komende zittingsperiode mee aan de slag te gaan. Gaswinning Dat brengt mij bij de Ondeugd, de aardbevingen als gevolg van de gaswinning. Op het schilderij treffend weergegeven door de man met de uitgedoofde fakkel in de hand. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid heeft wijze aanbevelingen gedaan en beslissingen uit het verleden ontmaskerd. Veiligheid speelde geen enkele rol bij de besluitvorming over gaswinning. Met Hercules strijden wij vandaag tegen het onrecht dat hier plaatsvindt. Het besluit over de tweede helft van dit jaar is nu pas genomen. Terug naar 30 miljard m3. De eerste serieuze stap van dit kabinet om de gaswinning te verlagen. Maar verdere verlaging is nodig uit oogpunt van veiligheid. Wij vinden van belang dat veiligheid voorop staat en dat leveringszekerheid niet het leidende criterium is. Naast onzekerheid over de lange termijn ten aanzien van de hoeveelheid gas die wordt gewonnen, zal zeer binnenkort een aanvang worden gemaakt met de enorme versterkingsopgave in onze provincie. Die zal ingrijpend zijn en lange tijd in beslag nemen. Het is daarom van groot belang dat de inwoners goed worden betrokken bij de wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan bijvoorbeeld de versterkingsopgave. Het gaat om hún leefomgeving. Met de komst van de Nationaal Coördinator Groningen wordt eindelijk erkend dat de aanpak een nationale opgave is, voor die erkenning hebben we lang moeten strijden. De Coördinator moet werken aan veiligheid en leefbaarheid in Groningen onder regie van de overheid. Voor de uitvoering zijn marktpartijen onontbeerlijk. Ook hier zal de samenwerking tussen de democratische driehoek, overheid, markt en samenleving essentieel zijn. Door de verantwoordelijkheid bij een van de drie te leggen kan de opgave niet worden voltooid. De schadeafwikkeling loopt nog lang niet altijd naar behoren, dit zou onafhankelijk van NAM moeten worden georganiseerd in onze ogen, ook is er in een groot aantal complexe gevallen en zaken die onder de Commissie Bijzondere Situaties vallen nog steeds geen zicht op een oplossing. Onbestaanbaar dat er in veel gevallen zo ingewikkeld wordt gedaan. Wat ons
betreft moet de komst van de Nationaal Coördinator hier verandering in brengen. Namens de Staten van Groningen dien ik de volgende motie in. <motie Nationaal Coordinator Groningen> Er zijn meerdere redenen aan te wijzen waarom de gaswinning nog altijd op een hoog niveau wordt gehouden dan strikt noodzakelijk. Dat is onder meer vanwege de export van ons gas naar het buitenland en vanwege het binnenlandse verbruik door onze huishoudens en andere gebouwen. Op dit moment zijn er al alternatieven, anders dan aardgas, beschikbaar om bijvoorbeeld onze huizen te verwarmen. Denk daarbij aan WarmteStad, het initiatief van de gemeente Groningen en het waterbedrijf om gebouwen duurzaam te verwarmen. In Stedum is een particuliere woning recent afgesloten van aardgas en voorziet op een andere manier in het verwarmen van de woning. Ook op andere plaatsen in het land zijn er al wijken of appartementencomplexen die onafhankelijk zijn van aardgas en gebruik maken van bijvoorbeeld aardwarmte. Het kan dus gewoon! Op deze manier kunnen we het binnenlands gebruik van aardgas naar beneden brengen. De provincie zou een rol kunnen spelen in het creëren van schaalgrootte, bijvoorbeeld door middel van coöperaties en eventuele voorfinanciering. De ChristenUnie wil dat de provincie de onafhankelijkheid van aardgas in Groningen gaat stimuleren en dient daarom de volgende motie in: <motie Onafhankelijkheid aardgas> ZZP Voorzitter, de voorjaarsnota laat zien dat er in de begroting ruime aandacht komt voor het midden- en kleinbedrijf in het economisch programma. Het mkb-fonds wordt uitgebreid en met de komst van het nieuwe college gevuld met 75 miljoen euro en zal ten goede komen aan het versterken van het mkb in brede zin. Tijdens de Commissievergadering heeft het College aangegeven dat deze ambitie overeind kan blijven en dat er een sluitende begroting zal worden gepresenteerd voor 2016. Het is belangrijk dat dat gaat lukken, we hebben daar alle vertrouwen in. Terwijl het mkb, als motor van de noordelijke economie, terecht maar liefst 22 keer genoemd wordt in de Voorjaarsnota, ontbreekt in onze ogen de specifieke doelgroep zzp’ers. Die hebben we het symbool van de Phrygische muts, Vrijheid, toebedeeld. ‘De zzp’er’ is de laatste tijd veel in het nieuws. We weten dat de groep sterk groeit, innoveert en een steeds belangrijker onderdeel wordt van de ‘nieuwe economie’. Maar om hoeveel zzp’ers het in onze provincie gaat, dat weten we niet. Als provincie hebben we niet direct invloed op de problematiek van bijvoorbeeld het ontbreken van een vangnet bij arbeidsongeschiktheid, maar het raakt wel indirect een deel van de werkgelegenheid in onze provincie. Op dit moment hebben we hier als provincie geen specifiek beleid op ontwikkeld. De fractie van de ChristenUnie heeft er behoefte aan om te weten om hoeveel zzp’ers het gaat in onze provincie, wie zij zijn, waar zij behoefte aan hebben en wat hun economische waarde is in de provincie. Daarom lijkt het ons zinvol om, in navolging van de provincie Drenthe, een onderzoek te laten doen naar de positie van zzp’ers in onze eigen provincie. Ook zouden wij willen weten hoe de provincie een bijdrage kan leveren aan het ondernemersklimaat voor zzp’ers. Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek zullen we hier wat de ChristenUnie betreft als provincie beleid op moeten ontwikkelen. <motie zzp> Diepere betekenis
Hoewel de diepere betekenis en moraal van het schilderij van Collenius indertijd menig mens voorbij ging vanwege de verwijzingen naar de mythologieën, was het voor de bezoekers van het provinciehuis een waarborg van de taakopvatting van het provinciaal bestuur. De boodschap gaat in onze ogen nog steeds op, het is niet voor niets dat het schilderij nog altijd een prominente plaats in onze Statenzaal inneemt. Afronding Voorzitter, ik kom tot een afronding. De oplettende luisteraar heeft nog een paar karakters gemist, Religio, geloof en hoop. Het komende jaar vraagt om een hoopvol perspectief, verbinding en wijsheid. In de wetenschap dat velen u en ons, als bestuurders van deze provincie, wijsheid en zegen toebidden, willen wij u allen deze wijsheid en zegen van harte toewensen bij de uitvoering van onze verantwoordelijkheden. Ik dank u wel.
Stieneke van der Graaf, Fractievoorzitter ChristenUnie Provincie Groningen
