Transitie naar een duurzame zorg Jan Rotmans Rotterdam, 21 Juni 2013
www.twitter.com/janrotmans
We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken
Kantelperiode periode waarin heel veel tegelijk verandert is zeldzaamheid in de geschiedenis voorbeeld: eind 19de eeuw moderniseringsproces fundament Nederland onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale opbouw
Voorontwikkelingsfase
Doorontwikkelingsfase
25 jaar
Oud Paradigma Oude Instituties
25 jaar
Kantelperiode
Opbouw van duurzame samenleving
Transitie naar duurzame samenleving
Nieuw Paradigma Nieuwe Instituties Nieuwe Sturing
Oude Sturing
Tijd
We zitten hier
Paradigma Wisseling oude wereldbeeld
nieuwe wereldbeeld
exploitatiemodel
co-operatiemodel
economisch rendement
maatschap. rendement
lineaire processen
kringlopen
waarde ontlenen
waarde creëren
globaal
glokaal
Transitie fundamentele verandering van structuur, cultuur en werkwijzen structuur:
institutionele, economische & fysieke structuur
cultuur:
gedeelde waarden en paradigma’s
werkwijzen:
routines, regels, gedrag
transitie = regime-wisseling = machtsverschuiving
Transitie van roken naar niet-roken in 1958: rookt 90% van volwassen mannen in 2012: rookt 27% van volwassen mannen (10% van jongeren)
in 1950: verband tussen roken en longkanker (Doll) steeds explicietere waarschuwingen reclame steeds verder teruggedrongen in 1990: rookverbod in vliegtuigen, daarna in openbaar vervoer in 2004: rookvrije werkplek in 2008: horeca rookvrij
Transitie van roken naar niet-roken transitie duurde twee generaties was vooral een cultuuromslag begon bij elite, later volksbeweging beleid volgde later, wel belangrijk
Samenleving kantelt van: verticaal
naar
horizontaal
centraal
naar
decentraal
top-down
naar
bottom-up
Waar zien we die kanteling? energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam
voedsel van mondiaal, mechanisch naar regionaal duurzaam
bouw van aanbod & product naar vraag & dienst
zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht
mens weer centraal
Transitie in de gezondheidszorg
Persistente probleem in gezondheidszorg Zorgsysteem structuur:
specialisatie, bureaucratisch, technologisch wijdvertakt, fijnmazig zorgregime, hiërarchisch
cultuur:
sterke autonomie, grote autoriteit, rationeel dominantie artsen, gezagsgetrouw
werkwijze: aanbodgedreven, klacht georiënteerd, “kurieren am symptoom”
Kernprobleem in de Zorg Systeemwaarden
Menswaarden
doelmatigheid
aandacht / tijd
efficiency
vertrouwen
controle, beheersing
ruimte
regelzucht
keuzevrijheid
kosten / baten
kwaliteit
Verbroken Verbinding relatie tussen zorgverlener en zorgvrager vertrouwen, intimiteit, passie, aandacht, bezieling
is verworden tot relatie tussen leverancier en cliënt kosten, doelmatigheid, budget, efficiency, afrekening
Verbroken Verbinding Systeem is belangrijker geworden dan Mens vandaag is belangrijker morgen cijfers belangrijker dan mensen
Systeemvernieuwing is nodig in de langdurende zorg
Transitie naar Duurzame Zorg Van
Naar
patiënten
burgers
zorgen voor
leren leven met
tijdgebrek
tijd genoeg
efficiënt
kwaliteit
doelmatig
vertrouwen / aandacht
Transitie naar Duurzame Zorg mensenzorg mensgericht economisch volhoudbaar maatschappelijk ingebed
Mensgericht heelheid van de mens als uitgangspunt eigen leefomgeving staat centraal kleinschalig zorg is leven weer in contact met elkaar rust en ruimte aanbieden regie in eigen handen eigen budget
Economisch Volhoudbaar zorg is een dienstverlening betaalt voor al de geleverde diensten eigen budget en eigen register maatschappelijke zorgondernemingen gezondheid schept waarde preventie loont stressbehandelaar, mental coach, persoonlijk adviseur specialist onderaannemer van zorgregisseur
Maatschappelijk Ingebed creëert je eigen micro-systeem om je heen je eigen verbanden gemeenschappen schakel tussen micro- en macrosysteem persoonlijk medisch assistent maatschappelijke zorgondernemingen zorgzaamheid is levenshouding van iedereen zorg = welzijn = sport = arbeid = leefstijl gezonde samenleving als basis
Kun je transities sturen?
Transitiesturing transities kun je niet organiseren of afdwingen wat wel kan is organisch ontwikkelen vanuit een lange termijn perspectief zoeken, leren, experimenteren opschalen van succesvolle experimenten
Transitie experimenten 1. Assertive Community Treatment, Rotterdam 2. Smart Caring Community, Leeuwarden 3. Prinsenhof, Rotterdam 4. Palliatieve zorg, Midden Holland 5. Geriatrisch steunpunt Polderburen, Almere 6. Video netwerken Zorg 7. Wonen en welzijn op Maat 8. Buurtzorg 9. Case manager Dementie, Eindhoven 10. Ketenfinanciering, Noord Holland Noord
Faciliterend Leiderschap richting geven & innovatieruimte bieden
Richting Geven wenkend perspectief als stip op de horizon
duidelijke, ambitieuze kaders stellen
werken volgens heldere spelregels / principes
Ruimte Bieden mentale, juridische, organisatorische, financiële ruimte belemmeringen wegnemen ongedachte coalities stimuleren
niet alles zelf willen organiseren, maar het mogelijk maken dat anderen het zelf kunnen organiseren
Faciliterende, Bezielende Leider agenderen stimuleren verbinden schakelen
organisch ontwikkelen
Transitie van Oogziekenhuis van bijna gefuseerd naar zelfstandig ziekenhuis van middelmaat naar excellentie & wereldtop van ondoorzichtige naar professionele organisatie
cultuuromslag, structuurverandering
Transitiestrategie Oogziekenhuis angstreductie
verbinding met luchtvaartbranche
portfolio van pilots en experimenten
‘empowerment’ van patiënten
Transitie Oogziekenhuis 3.0 decentrale zorgverlening in gemeenschap
specialist komt naar de gemeenschap
oogoperaties in huiselijke omgeving
horizontale organisatie met zelfsturende teams
welke bezielende leider gaat de transitie naar het oogziekenhuis 3.0 faciliteren?
