20060623 - 1
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 Inschrijvingsformulier Digitaal opsturen naar
[email protected] U krijgt een ontvangstmelding
Waarvoor dient dit formulier? Met dit formulier dingt u mee naar de ‘Thuis in de Stad’-prijs 2011, U kunt per stad één, twee of drie projecten indienen. Gebruik voor ieder ingediend stadsproject een nieuw formulier. Aan wie bezorgt u dit formulier? Verstuur dit formulier voor 10 oktober 2011 om 17.00 uur online naar
[email protected] Waar vindt u meer informatie? U vindt meer informatie op onze website thuisindestad.be. Gegevens van de stad die het project indient 1 Vul hieronder de naam in van de stad die het project indient. Stad Gent
Gegevens van de contactpersoon van het project 2 Vul hieronder de gegevens in van de contactpersoon van het project. voornaam en achternaam Cathy De Bruyne functie Coördinator-expert Milieudienst Stad Gent straat en nummer Braemkasteelstraat 41 postnummer en gemeente 9050 Gentbrugge telefoon 09 268 23 40 faxnummer 09 268 23 68 e-mailadres
[email protected] Gegevens van het project 3 Vul hieronder de gegevens in van het project. naam Het Gents Klimaatverbond startdatum
dag 0
einddatum
dag
3
maand 1 maand
2
jaar 2
0
0
9
jaar 2
0
5
0
naam van de partners Tekenden een engagementsverklaring op 3/12/2009: Unizo Gent, BBL, Confederatie Bouw, Fedustria, Natuurpunt Gent, ACV, Febiac, REGent vzw, Welzijnsoverleg Regio Gent, Gents Milieufront, Essenscia, ORI, Gents Ziekenhuisoverleg. Ondertussen werd het partnerschap al verder uitgebreid. Een overzicht is te vinden op www.gentsklimaatverbond.be
naam van de coördinator Cathy De Bruyne budget 450.000 euro
Hierbij wordt geen rekening gehouden met de budgetten voor de premies en subsidies aan gezinnen, de uitgaven in het kader van het luchtkwaliteitplan (aanpassen wagenpark, enz.), het lichtplan (aanpassen openbare verlichting i.k.v. REG)en het energiebeleidsplan (aanpassen gebouwenpatrimonium i.k.v. REG).
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 2 van 10
4 Geef hieronder een korte beschrijving van het project. Het project moet al gerealiseerd zijn of moet zo ver gevorderd zijn dat het op zijn waarde en effectiviteit beoordeeld kan worden Het mag op 10 oktober 2011 niet meer dan twee jaar geleden gerealiseerd zijn.
De Stad Gent streeft ernaar om tegen 2050 een klimaatneutrale stad te worden. Het bestuur engageerde zich, in haar bestuursakkoord en door o.a. de ondertekening van de Covenant of Mayors, om een actieve rol te spelen in de strijd tegen de klimaatopwarming en haar gevolgen. Met haar streven naar klimaatneutraliteit wil de Stad Gent niet alleen een antwoord geven op de klimaatuitdagingen van vandaag, maar ook op de te verwachten energieprijsstijgingen van morgen. De voorraden betaalbare fossiele brandstoffen (in eerste instantie olie en gas) worden steeds kleiner en kunnen opraken vanaf 2050. Mee daarom wil de Stad Gent bewoners, bedrijven en andere gebruikers van de stad meer onafhankelijk maken van fossiele brandstoffen. De Stad beseft dat klimaatneutraliteit een opdracht is waar iedereen in de stad dient aan mee te werken. Daarom wil de Stad een transitieproces (zie bijlage 1) op gang brengen waarbij alle sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van CO2 op Gents grondgebied meedenken en werken aan dit doel. Een klimaatverbond dat tot plannen komt, bottom up opgebouwd in co-creatie en ze nadien ook samen uitvoert. Via het creëren van een Klimaatverbond, beoogt de Stad dus de transitie-idee om te evolueren naar een klimaatneutrale stad ingang te doen vinden bij bewoners, bedrijven en andere gebruikers van de stad. Bedoeling is om mensen – o.a. via peers – bewust te maken van de uitdagingen waar we op vlak van klimaat voor staan en om hen een mentale switch te laten maken. Transitie betekent immers meer dan alleen een verandering in de cultuur van mensen en organisaties. Het beoogt vnl.een verandering in (fysieke en economische) structuren en instituties. Het impliceert het herdenken van het functioneren van de gehele (stedelijke) maatschappij. Via het Klimaatverbond wil de Stad detecteren waar de lokale overheid de hefbomen voor die verandering in handen heeft en waar de anderen een rol kunnen spelen. Rollen moeten worden gedefinieerd, evenals wie op welk vlak het initiatief kan nemen. Het Klimaatverbond moet ertoe leiden dat het voor de Stad, zijn bewoners en gebruikers duidelijk wordt wat we nu al in gang kunnen en moeten zetten, zonder daarbij de toekomstige noodzakelijke investeringen en innovaties te hypothekeren. Het moet leiden tot onderbouwde strategische keuzes over welke maatregelen en acties genomen moeten worden, door wie en wanneer in functie van het klimaatneutraal worden in 2050. Twee – elkaar versterkende -pijlers: Om deze zware uitdaging aan te pakken werden vanaf 2009, als eerste pijler, een aantal instrumenten uitgebouwd die ter ondersteuning van de klimaatwerking dienen en het moeten toelaten strategische keuzes te maken. Als eerste actie werd een studie uitgevoerd om de totale CO2-uitstoot op Gents grondgebied in kaart te brengen. De Stad Gent beschikte daarmee, als eerste stad in Vlaanderen, over een inzicht in de CO2-uitstoot op Gents grondgebied en het aandeel hierin van de verschillende gebruikers en inwoners van de stad. Het resultaat van deze CO2inventaris geldt als een 'nulmeting'. De nulmeting vormt de kapstok waaraan het klimaatbeleid kan worden opgehangen en de basis waarop de dialoog over het klimaat werd opgestart. De nulmeting laat ook toe om de effecten van latere acties te monitoren. In deze CO2-nulmeting gebeurde ook een terugrekening van de CO2-uitstoot in 1990 en werd de verwachte CO2-uitstoot in 2050 in een business as usual-scenario berekend. Periodiek (2-jaarlijks) wordt, a.d.h.v. de methodiek zoals gebruikt in de nulmeting, de CO2-uitstoot op Gents grondgebied gemonitord. Naast het inzicht in de uitstoot van CO2 in Gent werden en worden ook andere beleidsonderbouwende en strategische instrumenten ontwikkeld: − De duurzaamheidsmeters (voor nieuwe stadsontwikkelingsprojecten en voor nieuwe/bestaande economische sites) behandelen alle thema’s van duurzaamheid en vormen een procesbewakende checklist (o.b.v. een puntensysteem) voor de integrale benadering van duurzaamheid op meso-niveau. Deze instrumenten zijn gebaseerd op de internationaal erkende systemen BREEAM en LEED. − De hernieuwbare energiescan (HE-scan) moet toelaten het potentieel aan hernieuwbare energie in Gent (uit zon, wind, bodem, biomassa, waterkracht) in kaart te brengen om zo de beleidskeuzes van de stad Gent en ook andere partijen te onderbouwen. − In het kader van het Europese Interregdossier MUSIC zal de Milieudienst van de Stad Gent energiekaarten opmaken. Dit zijn diverse kaartlagen in GIS met o.a. de huidige energieconsumptie en de vraag naar energie, de CO2-uitstoot (uit de CO2-nulmeting) en het bestaande en potentieel aanbod van hernieuwbare energie (HE-scan). Het op elkaar leggen van de diverse kaartlagen geeft aanleiding tot het vinden van geografische opportuniteiten die zullen worden opgezet in business cases en projecten. − Daarnaast zal de Greenhouse Gas abatement cost curve (ACC) alle maatregelen die de stad naar klimaatneutraliteit kunnen leiden kosten-baten gewijs uitgezet worden in de tijd en zal er een prioritering van
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 3 van 10
maatregelen gebeuren op basis van de 4P’s van duurzaamheid (people-planet-profit-participation). De ACC moet het voor de stad tastbaar maken wat het betekent om klimaatneutraal te worden en zal o.a. verduidelijken welke maatregelen op korte, middellange en lange termijn kunnen worden genomen, zodat keuzes van nu maatregelen in de toekomst kunnen vergemakkelijken of versterken; welke soort innovatie nu moet gestimuleerd worden, en welk soort samenwerkingsverbanden met kennisinstellingen of andere essentieel zullen zijn om binnen een paar decennia met antwoorden klaar te staan; welk soort lange termijninvestering slechts om de 15 à 20 jaar gebeuren en daardoor nu al moeten worden voorbereid. Daarnaast wordt – via de tweede pijler - een participatietraject opgezet met alle sectoren en actoren die een aandeel hebben in de uitstoot van CO2. De Stad sluit samen met deze betrokkenen een Klimaatverbond waarbij elk van de partners zich engageert om klimaatdoelstellingen te bereiken. De focus ligt op structurele oplossingen. In dit Klimaatverbond kunnen zij hun expertise en know how delen, knelpunten en hinderpalen in kaart brengen en oplossingen uitwerken. Doel is om zo tot een nieuw, ambitieus en gedragen klimaatplan voor Gent te komen. Het huidige Klimaatplan 2008-2020 wordt op deze manier verder verfijnd in overleg met alle betrokkenen. Dit moet resulteren in: 1. een verbond dat concrete CO2-doelstellingen definieert 2. een strategie en actieplan om de reductiedoelstellingen te bereiken 3. een financiële analyse van de maatregelen van het actieplan. Dit Klimaatverbond krijgt vorm via diverse participatie-vormen: via transitiearena’s, de eigen voorbeeldfunctie, campagnes naar de Gentenaars, gezamenlijke initiatieven met middenveldorganisaties, … . Sinds mei 2011 werden vijf transitie-arena’s georganiseerd. De Gentse transitie-arena verenigt een groep Gentse voortrekkers die samenkomen om na te denken over wat maakt Gent nu Gent en wat zijn belangrijke actoren (systeemanalyse), wat zijn de Gentse principes voor klimaatneutraliteit en hoe kan een klimaatneutraal Gent in 2050 er uit zien (visie vormen – zie ook bijlage 2), wat zijn de mogelijke transitiepaden om deze visie te realiseren (paden uitstippelen), welke acties lopen er nu al die passen binnen deze transitiepaden en voor welke acties kunnen we experimenten of nieuwe samenwerkingsvormen opzetten (zie ook het transitietraject op bijlage 1). De transitie-arena bestaat uit een mix van mensen uit het bedrijfsleven, kennisinstellingen en het maatschappelijke middenveld, allen actief in Gent. Vanaf de vijfde arena (oktober 2011) wordt gevraagd dat elke arena-lid één iemand extra uitnodigt die kan bijdragen aan het realiseren van de Gentse klimaat-transitie. Op deze manier start de eerste verbeding van de arena. Bedoeling is de arena te laten evolueren naar klimaatwerkgroepen die zullen instaan voor het realiseren van acties/projecten binnen deze transitie-paden. Een Klimaatforum overkoepelt deze verschillende werkgroepen. Ondertussen werkt de Stad verder, o.a. via een intern REG-beleid, aan het terugdringen van het totale energieverbruik van haar gebouwen en de openbare verlichting. Het Klimaatplan 2008-2020 en het Energiebeleidsplan 2008-2013 voorziet dat de Stad tegen 2020 zelf 20% minder energie verbruikt en 60% minder CO2 uitstoot, tegen dan moet ook het aandeel hernieuwbare energie opgedreven worden naar 50% ten opzichte van 2003. De laagenergienota van de Stad Gent (2e versie – goedgekeurd in juni 2011) stelt passiefbouw als doel voor al haar eigen nieuwbouwprojecten en voor alle projecten die de Stad door derden laat realiseren en waarbij de Stad de grootste financierder is. Bij al haar eigen renovatieprojecten streeft de Stad naar een optimalisatie van de energieprestatie, waarbij systematisch in een haalbaarheidsstudie het evenwicht gezocht wordt tussen een zo goed mogelijk energieprestatieniveau, realistische investeringskosten en de veranderende exploitatiekosten.Tegen 2019 moeten nieuwbouwprojecten CO2-neutraal zijn volgens de Europese richtlijn. Dit betekent dat noch tijdens de bouwwerken, noch tijdens de exploitatie van het gebouw CO2 wordt uitgestoten. Tot slot moet de Stad tegen 2020 zelfvoorzienend zijn op het vlak van elektriciteit. Ook informeert en sensibiliseert de Stad Gent de bevolking en diverse doelgroepen over klimaat, rationeel energiegebruik (incl. hernieuwbare energie) en duurzaam bouwen en zet de Stad aan tot gedragsverandering door campagnes en het verlenen van premies: 3u gratis bouwadvies, groepsaankopen van dakisolatie, een premie voor winddicht onderdak en/of dakisolatie, projectsubsidies, energiescans via REGent, het ontsluiten van de resultaten van de thermografische opname van de Gentse daken via de website www.gentsklimaatverbond.be om Gentenaars te informeren over de isolatiegraad van hun dak, de campagne Donderdag Veggiedag die mensen stimuleert om 1 dag per week geen vlees te eten, enz. 5.
Beschrijf de rol van de stad in de realisatie van het ingediende project? Het bestuur van de stad heeft zich geëngageerd om een actieve rol te spelen in de strijd tegen de klimaatopwarming en haar gevolgen, o.a. door het ondertekenen van de Burgemeestersconvenant (januari 2009). De Stad Gent was ook de eerste stad in Vlaanderen met een lokaal klimaatplan. Door de ondertekening van de Klimaatverklaring van Eurocities engageerde de Stad zich om verder te gaan dan de Europese doelstellingen tegen 2020 en met de ondertekening van de Verklaring van Hamburg erkent ze ook haar rol als stad. Steden zijn door hun bestaan immers verantwoordelijk voor
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 4 van 10
80% van de CO2-uitstoot. De stad heeft dus een anticiperende rol, m.n. het wapenen van haar burgers en haar economie: de stad wil haar burgers, bedrijven en de gebruikers van de stad informeren, sensibiliseren en aanzetten tot actie om te komen tot een grotere energieonafhankelijkheid. De stad neemt daarin de rol van regisseur, coördinator en waar nodig facilitator op. Het is niet enkel het stadsbestuur maar het partnerschap of Klimaatverbond van de hele stedelijke gemeenschap dat instaat voor de realisatie van klimaatneutraliteit. De rol van de stad varieert en wordt afgestemd op de graad van autonomie zoals gewenst door de partners (bvb. in de klimaatwerkgroepen). Het streven en maximaal bewaken van de acties, evenals de monitoring van de resultaten (cfr. CO2-meting, duurzaamheidsmeter, …) is uiteraard wel een rol voor de Stad.
6 Kruis hieronder de twee hoofdaspecten aan waarop het project betrekking heeft. de huisvesting in de stad de stedelijke ruimte de mobiliteit in de stad x
het leefmilieu in de stad de plaatselijke economie
x
de sociale cohesie in de stad de cultuurbeleving in de stad
x
het democratisch besturen van de stad andere, namelijk:
7 Geef kort de karakteristieken weer, indien het project zich uitdrukkelijk richt tot een bepaalde buurt of doelgroep. NVT
8 Wat zijn de beoogde effecten van het project? Een lokale overheid heeft niet alle hefbomen in handen om klimaatneutraliteit te realiseren. In een stad is bovendien heel veel creativiteit en kapitaal aanwezig (kennisinstellingen, bedrijven, …). Om een klimaatneutraal Gent te realiseren zou het onverstandig zijn dit niet te benutten en/of te activeren. Door samen te werken met alle sectoren (incl. alle bestuursniveaus - de hogere overheden hebben immers veel hefbomen in handen) wil de Stad Gent een groter maatschappelijk draagvlak creëren, samen objectieven formuleren en door samenwerking sectoren ertoe aanzetten zicht te engageren voor bepaald doelstellingen. Door samenwerking er in slagen in 2050 klimaatneutraal te worden, dit is de betekenis van het Gentse Klimaatverbond. Hierbij wordt gezocht naar een win-win situatie tussen bewoners, bedrijven, instellingen, overheden, … . Het ontwikkelen van instrumenten om deze aan de partners te kunnen aanbieden in functie van het nemen van de ‘juiste’ beslissingen om klimaatneutraliteit te realiseren.
9 In welke mate zijn de beoogde effecten van het project gerealiseerd? Een lokale overheid heeft niet alle hefbomen in handen om klimaatneutraliteit te realiseren. In een stad is bovendien heel veel creativiteit en kapitaal aanwezig (kennisinstellingen, bedrijven, …). Om een klimaatneutraal Gent te realiseren zou het onverstandig zijn dit niet te benutten en/of te activeren. Door samen te werken met alle sectoren (incl. alle bestuursniveaus - de hogere overheden hebben immers veel hefbomen in handen) wil de Stad Gent een groter maatschappelijk draagvlak creëren, samen objectieven formuleren en door samenwerking sectoren ertoe aanzetten zicht te engageren voor bepaald doelstellingen. Door samenwerking er in slagen in 2050 klimaatneutraal te worden, dit is de betekenis van het Gentse Klimaatverbond. Hierbij wordt gezocht naar een win-win situatie tussen bewoners, bedrijven, instellingen, overheden, … . Het Klimaatverbond werd eind 2009 opgericht. Ondertussen engageerden verschillende organisaties (waaronder ACV, de Confederatie Bouw, Febiac, Stora Enso, Unizo,…) en burgers zich via een intentieverklaring waarin ze duidelijke engagementen opnemen i.f.v. het Klimaatverbond. De partners die zich tot nog toe engageerden, evenals de specifieke engagementen, zijn terug te vinden op de website van het Gents Klimaatverbond. In het kader van het Europese Interreg project MUSIC (Mitigation in Urban Areas and the creation of Solutions for
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 5 van 10
Innovative Cities) past de Stad Gent samen met de steden Rotterdam, Montreuil, Ludwigsburg en Aberdeen de methodiek van transitiemanagement toe op stadsniveau i.f.v. het realiseren van een klimaatneutrale stad in 2050. Een eerste stap bestond uit een systeem- en actoranalyse: wat maakt Gent tot Gent? Diverse Gentse stakeholders werden geïnterviewd en op 9 mei 2011 werd een eerste keer een groep voortrekkers bijeengebracht in een transitie-arena. De transitie-arena legt een traject af gaande van inzicht verwerven in het functioneren van Gent, na te denken over de onderliggende principes voor klimaatneutraliteit in Gent, creëren van een visie over een klimaatneutraal Gent in 2050 (zie bijlage 2) en de mogelijke transitiepaden om deze visie te realiseren. Bedoeling is dat het werk van de transitiearena zich nadien stelselmatig uitbreidt in de netwerken van de leden van de arena (zoals een steeds uitdijende kring wanneer een steen in het water geworpen wordt – zie onderstaande figuur).
De betrokkenheid van de bewoners wordt, naast de mogelijkheid om partner te worden via het ondertekenen van een charter op de website www.gentskilmaatverbond.be, ook op andere manieren tot stand gebracht. De Stad Gent voorziet voor bewoners, verenigingen en scholen subsidies voor duurzame klimaatprojecten (1.500 euro per project), infoavonden (bvb. het Klimaatpodium) waarbij burgers elkaar inspireren en workshops (vb.“oktober, energiemaand”), acties rond duurzaam energieverbruik (vb. de wedstrijd Energiewijken: een wedstrijd tussen de Stad en haar inwoners om in de winter 7% minder energie te verbruiken), geleide wandelingen in passieve bouwprojecten, de campagne ‘Donderdag Veggiedag’, … Een ander concreet voorbeeld is de warmtefoto van Gent. Tijdens 2 nachten in februari 2011 vloog een klein vliegtuigje over de Gentse daken. Met een speciale infraroodcamera registreerde het alle warmteverlies dat door de daken de lucht inging. Om deze foto te maken moest het voldoende koud zijn (onder 5°C), droog en windstil. Om de kleuren op de foto en de temperaturen beter te kunnen interpreteren, hebben een 650-tal enthousiaste vrijwilligers in heel Gent meegeholpen. Zij hebben op het moment van de vlucht de temperatuur onder hun dak gemeten. Hiervoor konden ze gratis kamerthermometers afhalen bij de Stad Gent. Deze metingen werden gebruikt om de kleuren te koppelen aan de juiste temperatuur op de foto. De foto werd nadien voorzien van een bouwlaag en adresvelden via digitale geografische software. De warmtefoto is voor iedereen toegankelijk op de website www.gentsklimaatverbond.be en laat bewoners/bedrijven/… toe de warmte-isolatie van het dak van hun huizen/gebouwen te beoordelen. Na twee weken werd deze specifieke webpagina 35.000 keren bezocht. Wie graag hulp heeft bij de interpretatie van de foto kan terecht bij het fotoloket van de Milieudienst. In september en oktober krijg je hier op werkdagen gratis advies en begeleiding. Dit najaar organiseert de Milieudienst ook een groepsaankoop voor dakisolatie. Tijdens 4 wijknamiddagen wordt het verloop van de groepsaankoop uit de doeken gedaan. Mensen kunnen dan ook persoonlijk advies over de warmtefoto van hun dak krijgen. Het Klimaatverbond laat toe dat bewoners en gebruikers van de stad elkaar leren erkennen als samenwerkingspartner, elkaar inspireren en motiveren. Als partners bepalen ze zelf ook klimaatdoelstellingen (co-creatie). Het verbond laat ook toe voornemens, acties en resultaten in beeld te brengen en de door de Stad Gent ontwikkelde instrumenten laten een monitoring toe.
Het ontwikkelen van instrumenten om deze aan de partners te kunnen aanbieden i.f.v. het nemen van de ‘juiste’ strategische beslissingen om klimaatneutraliteit te realiseren. In 2009 werd een CO2-nulmeting uitgevoerd voor elke sector in Gent die CO2 uitstoot. De sectoren die in de studie werden opgenomen zijn: Woningen, Tertiair (handel/kantoren/scholen/zorg/…), Bedrijven (industrie en KMO), Landbouw (Serres), Verkeer en Vervoer (wegverkeer, railverkeer, openbaar vervoer, havengebonden machines, scheepvaart), Gemeentelijke organisatie (woon-werkverkeer, wagenpark, gebouwen, openbare verlichting en huisvuilophaling). Vervolgens werd de CO2-uitstoot van 1990 berekend om zo de evolutie in kaart te kunnen brengen en de stad Gent te kunnen benchmarken met ander steden die 1990 als nulmeting gebruiken. Daarnaast werd ook een schatting gemaakt van de emissies in 2050 om zo een accuraat zicht te krijgen op de reële uitdaging om in 2050 klimaatneutraal te worden. De meting wordt tweejaarlijks herhaald. Eind 2011 wordt de update gestart.
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 6 van 10
De Milieudienst gunde eind 2010 de uitvoering van het bestek voor de opmaak van een hernieuwbare energiescan voor Gent. De handleiding van ODE Vlaanderen wordt aangeboden als tool om de bestaande situatie en het potentieel aan hernieuwbare energie in kaart te brengen om zo de beleidskeuzes van een lokale overheid te onderbouwen en te stimuleren. Ook de duurzaamheidsmeters werden ontwikkeld (zie hoger) om concrete duurzaamheidsmaatregelen in elke fase van een stadsontwikkelingsproject te implementeren. Daarnaast werd een haalbaarheidsstudie voor de opmaak van een Gentse Greenhouse Gas Abatement Cost Curve uitgevoerd. Op basis van de conclusies van dit haalbaarheidsonderzoek werd in september 2011 een bestek gelanceerd voor de opmaak van een ACC light voor Gent. De transitie-paden zoals uitgestippeld door de transitie-arena zullen hier ook als input gebruikt worden. Vaak is geweten wat moet gebeuren maar ontbreken de nodige financiële middelen. De Milieudienst doet daarom samen met AG SOB en de Juridische Dienst van de Stad Gent onderzoek naar financiële hefbomen om meer ambitieuze doelstellingen te kunnen realiseren voor ontwikkelingsprojecten. Die hefbomen kunnen divers zijn: - subsidies - fonds - financieel vehikel voor investeringen - uitwerken business cases - ... Ook de thermografische opname van de stad kadert in het ontwikkelen van een instrumentarium om de juiste strategische keuzes te maken. Via het in 2011 gestarte transitietraject werd met de leden van de transitie-arena nagedacht over wat Gent tot Gent maakt, werd een visie en toekomstbeeld opgesteld voor 2050 (zie bijlage 2), werden transitiepaden uitgetekend en zullen ook de eerste acties en experimenten worden opgezet. Deze bouwstenen zullen input geven aan het Klimaatplan 2013-2050, dat in 2012 wordt voorbereid.
10 Op welke manier werden diverse beleidsdomeinen in het project geïntegreerd? De missie1 van de stad Gent ‘Gent, scheppende stad’ wordt vertaald in vijf strategische doelstellingen rond kennis, innovatie en creativiteit; sociale duurzaamheid; economische duurzaamheid; ecologische duurzaamheid; communicatie en inspraak. Alle beleidsdomeinen dienen een bijdrage te leveren aan de realisatie hiervan. Met de uitbouw van een Klimaatverbond en de doelstelling om Gent klimaatneutraal te maken in 2050 wordt concreet mee gestalte gegeven aan deze 5 doelstellingen. Het opzet van Het Klimaatverbond is net om de eco-doelstellingen en maatregelen samen te definiëren (co-creatie) over alle betrokken sectoren heen als noodzakelijk voorwaarde om te komen tot concrete engagementen en realisaties (co-uitvoering). Het aangaan van een verbond met bewoners, verenigingen, bedrijven en sectoren sluit aan bij de strategische doelstelling rond inspraak en communicatie die de Stad Gent voor zichzelf heeft gedefinieerd. De Stad Gent vervult al enige jaren een voortrekkersrol en heeft een voorbeeldfunctie ten aanzien van alle gebruikers van de stad en dit om te komen tot een (economisch) slimme, (sociaal) inclusieve, (bestuurlijk) integrale en (ecologisch) leefbare stad. Om maar één voorbeeld te geven: de Stad Gent besliste begin 2009 om de campagne 'Donderdag Veggiedag' van EVA vzw actief te ondersteunen en mensen aan te zetten om minder vlees te consumeren, omwille van het klimaat, het milieu en de eigen gezondheid. De campagne werd officieel gelanceerd op 13 mei 2009 met een grote Veggie hap-pening op de Groentenmarkt. Gent werd daarmee de eerste stad ter wereld met een officiële vegetarische dag – nieuws dat te zien en te lezen was van Canada tot in Japan. Omdat alle relevante sectoren bij het Klimaatverbond betrokken worden (Industrie, KMO’s, Haven, tertiaire sector, bevolking, mobiliteit, …), wordt het project bijgevolg dienst-, departement- en organisatieoverschrijdend opgevolgd. De uitbouw van een goede werkingsstructuur is cruciaal. Het project in zijn geheel wordt getrokken door ‘een Klimaatteam’. Dit is een team binnen de Milieudienst van de Stad Gent dat optreedt als trekker, regisseur, facilitator, communicator en coördinator van alle acties. Een interne ‘Projectgroep Klimaat’, getrokken door de Milieudienst, maar waarbij alle stedelijke beleidsvelden met een impact op klimaat vertegenwoordigd zijn (milieu, mobiliteit, economie, onderwijs, stedenbouw, groen en natuur, jeugd, sociale zaken,…) zorgt voor een bundeling en afstemming van de krachten. De nog op te richten ‘Klimaatraad’ zal het platform vormen dat het proces van het Klimaatverbond opvolgt en erop toeziet dat de juiste strategische keuzes worden gemaakt. De Klimaatstuurgroep is het beslissingsplatform. Het bestaat uit leden van het stadsbestuur, in de toekomst ook aangevuld met vertegenwoordigers vanuit de diverse maatschappelijke actoren.
1
‘Gent, een scheppende stad, die door een doorgedreven bundeling van alle creatieve krachten een voortrekkersrol speelt bij de ontwikkeling van een duurzame, solidaire en open samenleving.’
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 7 van 10
Het ‘Klimaatforum’ tot slot, zal de koepel vormen van de verschillende klimaatwerkgroepen, waarbinnen de participatietrajecten per sector worden opgezet en waar intensief overleg plaatsvindt. (zie ook bijlage 3).
11 In welke mate is het project innoverend en draagt het bij tot stedelijkheid? Innovatief karakter Het Gentse Klimaatverbond onderscheidt zich van courante inspraakprojecten omwille van de transitie-idee van waaruit het project vertrekt. Sectoren, bewoners, middenveld, … worden niet enkel gevraagd om mee te denken. Er wordt een concreet engagement gevraagd. Essentieel bij het Klimaatverbond is dat de Stad de doelstelling van klimaatneutraliteit niet op zichzelf kan verwezenlijken. Dit moet in co-eigenaarschap gebeuren met alle bewoners en gebruikers van de stad. Het aangaan van een verbond, waarbij niet alleen wordt gesensibiliseerd maar waarbij concrete engagementen en acties van alle actoren en sectoren worden verwacht, veronderstelt en benadrukt net dit co-eigenaarschap. De Stad werkt samen met mensen uit diverse sectoren in Klimaatwerkgroepen aan de realisatie van acties die transitiepaden moeten triggeren. De rol van de stad varieert en wordt afgestemd op de graad van autonomie zoals gewenst door de partners (bvb. in de klimaatwerkgroepen). Deze rol kan gaan van regisseur, coördinator tot facilitator. Bijdrage tot stedelijkheid De Stad streeft naar klimaatneutraliteit omdat de aarde opwarmt door een broeikaseffect, dat versterkt en versneld wordt door de massale uitstoot van broeikasgassen (vooral CO2) door mensen. Deze wereldwijde opwarming heeft allerlei nefaste gevolgen, ook voor Gent. Opwarming heeft o.a. negatieve gevolgen voor het weer (ondraaglijk warm in de zomer met het in steden optreden van het hitte-eiland effect, meer regen in de winter met hoge waterstanden in risicogebied, hevige buien met kans op overstromingen in dichtbevolkte wijken), de fauna en flora in de stad (daling grondwaterspiegel door lange droogte in de zomer, verdwijnen van planten- en diersoorten die zich niet kunnen aanpassen aan snel veranderende omgeving, de introductie van uitheemse soorten die inheemse soorten kunnen verdringen, …). Klimaatneutraliteit is ook nodig omdat we zo tegelijk onze energieonafhankelijkheid verhogen. Gent wil haar inwoners, bedrijven en instellingen wapenen tegen onbetaalbare energiefacturen en energiearmoede. Als we met zijn allen meewerken om Gent klimaatneutraal te maken, zal de stad er in 2050 niet alleen heel anders uitzien, hij zal ook veel leefbaarder zijn: de lucht is veel schoner omdat er geen uitlaatgassen meer zijn, de energiefactuur is een stuk lager omdat alle Gentse woningen goed geïsoleerd zijn, fietsen in de stad is veiliger, mensen eten veel minder vlees en zijn daardoor meteen een stuk gezonder, er zijn meer bomen, groen en water in de stad als buffer tegen de hogere temperaturen in de zomer, …
12 Beschrijf waarom en op welke wijze dit project inspirerend kan zijn voor andere projecten? Geen enkele stad in Vlaanderen, België of Europa wordt niet of zal in de toekomst niet met de gevolgen van klimaatopwarming geconfronteerd. Dit is verontrustend, temeer omdat drie vierde van alle Europeanen in verstedelijkt gebied leven. Steden worden niet alleen geconfronteerd met de gevolgen van klimaatopwarming, ze maken ook mee deel uit van de bron van deze opwarming. Hoewel veel steden kwetsbaar zijn voor de mogelijke gevolgen van klimaatveranderingen, biedt een stedelijke omgeving tegelijk ook de meeste kansen om ‘klimaatarm’ te leven, door bijvoorbeeld een dichtere bebouwing en minder autoverplaatsingen. Bovendien kunnen steden veel van elkaar leren. Dit betekent dat steden hun verantwoordelijkheid moeten opnemen en het voortouw moeten nemen. Ze moeten burgers, verenigingen, bedrijven,… maar ook andere steden inspireren en aanmoedigen om op hun beurt verantwoordelijkheid op te nemen. Het is noodzakelijk om snel te handelen. Een rapport van de Britse econoom Nicholas Stern stelt dat als men nu 1 procent van het BNP inzet in de strijd tegen klimaatverandering, men zo een schade kan voorkomen die kan oplopen tot 20 procent van het BNP. De taak wordt alleen maar zwaarder bij uitstel omdat de olie- en gasvoorraden op raken. Hoe langer men wacht, hoe minder tijd rest om maatregelen te nemen. Hoge olieprijzen zijn nefast voor de stad, haar bedrijven en haar burgers. Men moet dus onafhankelijker worden van fossiele energiebronnen. De stedelijke overheid moet een trekker zijn in de strijd tegen klimaatopwarming maar kan de uitdaging niet alleen aan. Daarom moet de stad zijn bewoners en gebruikers bewust maken van de uitdagingen die op hun stad afkomen, hen sensibiliseren over wat het betekent om duurzaam te leven en hun duidelijk maken dat zij ook een rol hebben in de strijd voor klimaatneutraliteit. De manier waarop de Stad Gent hiervoor een participatietraject opzet, waarbij het de bedoeling is om een omslag te bewerkstelligen niet alleen in het denken (cultuur) maar ook in het organiseren (structuur) en het handelen (werkwijzen), is vernieuwend en kan inspirerend zijn voor andere Vlaamse en Europese steden. Voor zo’n ambitieuze doelstelling is het dus noodzakelijk dat zoveel mogelijk partners samen met de Stad hun schouders onder het project zetten. Iedereen kan in de toekomst meedoen met het Gents ‘klimaatverbond’. Gent is de
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 8 van 10
eerste stad in België met zo een verbond.
13 Op welke wijze werd de bevolking betrokken bij de voorbereiding en de realisatie van het project? Vermits een klimaatverbond en -plan de ganse stad omvat, is het belangrijk dat het ook gedragen wordt door alle betrokken sectoren, ook de bewoners van de stad. Gedragenheid wordt gecreëerd door hen zelf een belangrijke rol te geven en dit gebeurt via verschillende kanalen. Diverse acties kwamen al hoger aan bod. Ze worden hier niet allen herhaald. -
Via informatie
Burgers worden geïnformeerd via de website www.Gentsklimaatverbond.be, digitale nieuwsbrief, via artikels in het (gratis) Stadsmagazine, via info-momenten, , … Op woensdagavond 22 juni 2011 gaf de Stad Gent bvb. een stand van zaken over het Gents Klimaatverbond. Wat is er al gebeurd sinds de oprichting en wat staat er binnenkort gepland? Bostoen, Ibis Hotels en Taminco NV stelden hun acties en hun beleid voor waarmee ze bijdragen aan een beter klimaat. Landbouw- en milieueconoom Eric Matthijs kwam getuigen over transitie in de praktijk. Het Klimaatverbond is bij diverse middenveldorganisaties en bedrijfsverenigingen ook persoonlijk toegelicht bvb. Voka, Unizo, GMF, … . Stadsmedewerkers worden o.a. geïnformeerd via ‘lunchgesprekken’ en het personeelsmagazine ‘Moment’. -
Via sensibilisatie
Hoger verwezen we al naar de thermografische foto die in februari 2011 werd genomen. Burgers, instellingen, bedrijven werden opgeroepen de kamertemperatuur te meten op de avond waarop de foto werd genomen om zo de kleuren op de warmtefoto correct te kunnen interpreteren. De foto wordt aan de bevolking ter beschikking gesteld via de website van het Klimaatverbond. De Stad Gent steunde als eerste de actie van EVA vzw en zo werd donderdag een veggiedag in Gent. Ook hierrond worden verschillende sensibilisatiecampagnes naar diverse doelgroepen (onderwijs, horeca, eigen personeelsrestaurants, …) gevoerd. Er worden info-avonden georganiseerd rond dakisolatie en in oktober 2011 vindt een tweede groepsaankoop van dakisolatie plaats. -
Via participatie
De website van het Klimaatverbond bevat een dropbox voor suggesties, burgers kunnen er zelf een intentieverklaring ondertekenen, er worden klimaatpodia georganiseerd waarop burgers hun acties/levenstijl kunnen komen toelichten. Via het transitie-arena worden Gentse voortrekkers betrokken in het samen vorm geven van de visie op een klimaatneutraal Gent en het uitstippelen van transitiepaden. Al deze acties vormen een aanzet tot klimaatwerkgroepen die in een volgende fase van het participatietraject zal worden opgericht.
14 Wie waren de betrokken partners en wat was hun rol en aandeel in het project? Geef aan of het om een horizontaal ( publiek – publiek; publiek – privé) of verticaal (federale, regionale, lokale overheden) partnerschap gaat.
Huidige partnerschappen situeren zich in de eerste plaats op horizontaal niveau. -
er is een partnerschap tussen de Stad Gent en alle privé-partners (bedrijven, organisaties en burgers) die op dit ogenblik engagementen zijn aangegaan in het kader van het klimaatverbond
-
een tweede partnerschap situeert zich tussen de Stad Gent en de voortrekkers die zich verenigd hebben in de transitie-arena’s
-
een partnerschap tussen de Stad Gent en VITO en DRIFT (het Nederlandse expertisecentrum inzake transitie) voor het transitietraject
-
internationale partnerschappen met andere Europese steden in het kader van Europese projecten (vnl. Interreg) en Eurocities (Covenant of Mayors)
15 Hoe werd het project bekendgemaakt?
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 9 van 10
Op 3 december 2009 organiseerde de Stad Gent een kick-off evenement van het Gents Klimaatverbond. Alle sectoren werden uitgenodigd om zich te engageren om een samenwerking met de Stad Gent aan te gaan en om samen te zoeken naar oplossingen en maatregelen die leiden tot klimaatneutraliteit in 2050. Tientallen afgevaardigden uit de bedrijfswereld, de milieubeweging, de zorgsector, de kennisinstellingen, de politiek enzovoort woonden op uitnodiging van het stadsbestuur de officiële start bij van het Gentse klimaatverbond. Onder de noemer ‘Gent duwt Kopenhagen’ maakt de Stad Gent haar ambitie bekend om tegen 2050 een klimaatneutrale stad te worden. In december 2010 vond immers in Kopenhagen de belangrijke globale klimaatconferentie plaats. Omdat niet elke individuele Gentenaar uitgenodigd kon worden op ‘Gent duwt Kopenhagen’ in eerste instantie enkele koepelorganisaties gevraagd om mee te werken. Deze koepels vertegenwoordigen op hun beurt een uitgebreide waaier aan verenigingen, bedrijven en burgers. Diverse koepelorganisaties en verenigingen (Unizo, BBL, Confederatie Bouw, Natuurpunt, ACV, Febiac, het Havenbedrijf, REGent, ORI,…) tekenden al meteen een charter (zie bijlage 4) waarbij ze verklaarden zich in te willen zetten en werk te maken van de uitbouw van een Gents Klimaatverbond. Op 17 december 2010 ging de nieuwe website www.gentsklimaatverbond.be online. Deze site is een belangrijk communicatiemiddel voor het Gents Klimaatverbond. De website bundelt alle informatie, kennis en ervaringen. Naast specifieke maatregelen en tips voor de doelgroepen bedrijven, burgers, verenigingen,… biedt de website tools om je eigen impact te berekenen, een charter te tekenen en partner te worden van het Gents Klimaatverbond. Inhoudelijk komen de thema's wonen/(ver)bouwen, mobiliteit en voeding aan bod. Een maandelijkse digitale nieuwsbrief wordt naar ongeveer 2.800 mensen verstuurd. Om de bewoners van de Stad Gent te sensibiliseren en bewust te maken van het Klimaatverbond worden op geregelde tijdstippen artikels in het Stadsmagazine geplaatst (zie als voorbeeld bijlage 5). Daarnaast worden ‘klimaatpodia’ georganiseerd. Iedereen die iets doet voor het klimaat krijgt de kans zijn/haar acties of levensstijl kort voor te stellen. Ook zoeken we een antwoord op prangende klimaatvragen als 'wat is nu beter: biowijn uit Chili of gewone wijn uit Frankrijk?'. Het programma wordt net zoals bij vrije podia de avond zelf samengesteld door inbreng van de aanwezigen. De communicatie rond het Klimaatverbond bevat eveneens een internationaal luik. Een voorbeeldfunctie opnemen is niet alleen goed voor het (inter)nationale imago van de stad maar vooral naar klimaatdoelstellingen is het belangrijk dat andere steden volgen, ook in het buitenland. Het effect van Gent als klimaatneutrale stad heeft in klimaattermen weinig mondiaal effect indien ze alleen staat. De Stad Gent is actief binnen Eurocities en andere Europese netwerken. Gent is daarnaast partner in verschillende Europese projecten. Op deze manier wordt het Klimaatverbond ook buiten de landsgrenzen bekend gemaakt. De belangrijkste Europese projecten zijn: Duurzame vraag? Duurzaam aanbod! (EFRO Doelstelling 2), Mitigation in urban areas (MUSIC): finding solutions for innovative cities (EFRO, Interreg IVB) en Answers to the Carbon Economy (ACE) (EFRO, Interreg 2 Zeeën). Daarnaast is Gent ook een testkandidaat voor het Belgische Transitiemodel van VITO.
16 Vermeld hieronder eventuele andere elementen die uw kandidatuur kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld een onafhankelijke evaluatie van het project.
17 Omschrijf hieronder waarvoor u de geldprijs eventueel zult gebruiken. Het prijzengeld zou gebruikt worden om in de stad een zichtbaar project te realiseren in samenwerking met andere actoren, waardoor burgers en bedrijven de vraag naar samenwerking duidelijk in beeld krijgen. De Stad Gent inspireert zich op Kopenhagen waar doorheen de stad diverse kleurige volumes in de vorm van een wagen staan. Deze ‘auto’s’ nemen 1 parkeerplaats in, en bieden plaats aan 4 bakfietsen (incl. regenhoezen en helmen). Ze herinneren er ons aan hoeveel ruimte onze huidige mobiliteit inneemt en hoe in een dichtbevolkte stad, met veel gesloten bebouwing er zowel aan een steeds groeiende behoefte voor gezinnen met kinderen wordt tegemoet gekomen en ook andere gezinnen kan aanzetten de wagen thuis te laten voor bepaalde verplaatsingen omdat ze dankzij deze bakfietsen een alternatief transportmiddel hebben.
‘Thuis in de Stad’-prijs 2011 - Pagina 10 van 10
o
Bijlagen 12345-
Transitiemanagement Transitie-arena 3 Structuur Klimaatverbond Katern Stadsmagazine Intentieverklaring
