‘Thuis in de Stad’-prijs 2013 Inschrijvingsformulier Digitaal opsturen naar
[email protected] U krijgt een ontvangstmelding. Waarvoor dient dit formulier? Met dit formulier dingt u mee naar de ‘Thuis in de Stad’-prijs 2013, U kunt per stad één, twee of drie projecten indienen. Gebruik voor ieder ingediend stadsproject een nieuw formulier. Aan wie bezorgt u dit formulier? Verstuur dit formulier ten laatste op 10 september 2013 om 17.00 uur online naar
[email protected] Waar vindt u meer informatie? U vindt meer informatie op onze website thuisindestad.be. Gegevens van de stad die het project indient 1 Vul hieronder de naam in van de stad die het project indient en het bankrekeningnummer Stad Gent BE34091000277790
Gegevens van de contactpersoon van het project 2 Vul hieronder de gegevens in van de contactpersoon van het project. voornaam en achternaam Bieke Mangeleer functie projectleider straat en nummer Botermarkt 1 postnummer en gemeente 9000 Gent telefoon 09 266 77 76 faxnummer 09 266 77 99 e-mailadres
[email protected] Gegevens van het project 3 Vul hieronder de gegevens in van het project. naam Heraanleg Emile Braunplein en omgeving startdatum
dag
einddatum
dag 1
maand 9
maand 1
2
jaar 2
0
0
0
jaar 2
0
1
2
naam van de partners Stad Gent VVM De Lijn Watermaatschappij TMVW T.V. Robbrecht-Daem Architecten, M.-José Van Hee, Wirtz International, BAS-Dirk Jaspaert, Dirk Boydens, Marianne France en het studiebureau Technum n.v.
naam van de coördinator Bieke Mangeleer budget 12.000.000
euro
‘Thuis in de Stad’-prijs 2013 - Pagina 2 van 5
4 Geef hieronder een korte beschrijving van het project. Het project moet al gerealiseerd zijn of moet zo ver gevorderd zijn dat het op zijn waarde en effectiviteit beoordeeld kan worden Het mag op 10 september 2013 niet meer dan twee jaar geleden gerealiseerd zijn. De heraanleg van het Emile Braunplein omvat de heraanleg van het Emile Braunplein, het Goudenleeuwplein, de Poeljemarkt, de Botermarkt, Klein Turkije en omgeving, de aanleg van een stadsparkje en de bouw van een stadshal, een grand café, een fietspunt, artiestenloges en publiek sanitair. Dankzij dit project is het Emile Braunplein getransformeerd van een kale doorgangsplek naar een attractieve en dynamische plek midden in het centrum waar mensen onder andere elkaar kunnen ontmoeten, kunnen luieren in het parkje en kunnen deelnemen aan evenementen onder de stadshal. Masterplan voor de centrumpleinen De heraanleg van het Emile Braunplein kadert in de vernieuwing van het historische stadscentrum conform het mobiliteitsplan voor de binnenstad van 1997. Toen het voetgangersgebied werd ingevoerd, vereiste dit een aanpassing van de publieke ruimte. De heraanleg van het Emile Braunplein en omgeving is een sluitstuk in die operatie. Het eerste idee om er een ondergrondse parkeergarage te realiseren, werd verworpen in een volksraadpleging. Een nieuwe prijsvraag bevatte als bijkomende vereiste dat het Emile Braunplein plaats moest bieden aan evenementen en gebruiksgroen. In 2007 liet de Stad Gent het Masterplan Torenrij Gent opmaken, dat een visie bevat over het samengaan van monumentale, toeristische, economische en mobiliteitsaspecten in de omgeving van de drie torens van Gent, en in het ruimere gebied tussen de Leie en de Nederschelde. Onder de noemer KoBra werden de KOrenmarkt, het Emile BRAunplein en omliggende pleinen en straten van 2009 tot 2012 heringericht. In oktober 2010 startte de heraanleg van het Emile Braunplein. Op 1 september 2012 werden de stadshal en de omliggende pleinen feestelijk ingehuldigd. Het ontwerp Centraal op het Emile Braunplein staat de stadshal. Het gebouw bestaat uit vier betonnen pijlers, een stalen dakgebinte en een houten dak. In het dak zitten ongeveer 1400 verticale vensters, het dak zelf is bedekt met ruim 3000 glazen dakpannen. De vensters geven een spel van schaduw en licht onder de stadshal, de dakpannen zorgen op hun beurt voor een gevarieerde weerkaatsing van zon en wolken. Overigens ‘spiegelen’ de twee dakpunten van de stadshal in zowel hoogte als volume de puntgevels van het stadhuis ernaast. Onder de stadshal creëerden de architecten een bouwlaag die een café-restaurant huisvest, met een terras dat uitgeeft op het stadsparkje. Op dit niveau bevinden zich ook artiestenloges, publiek sanitair, een fietsenparking, en een fietspunt voor herstelling, registratie en verhuur. Naast de stadshal ligt een stadsparkje met zacht hellende paden, graszones en bomen. De beeldengroep ‘Fontein der Geknielden’ van George Minne kreeg een ereplaats in het centrale grasperk. De Triomfante – in de volksmond ‘Klokke Roeland’ – hangt in een nieuwe klokkenstoel achter de Sint-Niklaaskerk. Beide populaire monumenten werden gerestaureerd vooraleer zij naar hun vertrouwde Emile Braunplein terugkeerden. 5.
Beschrijf de rol van de stad in de realisatie van het ingediende project? De Stad Gent was naast bouwheer ook de trekker (projectleider) van het project. De Stad Gent verzorgde dus de coördinatie en afstemming tussen de andere bouwheren – VVM De Lijn en TMVW - en tussen de verschillende beleidsdomeinen en -niveaus. De organisatiestructuur bestond in grote lijnen uit een stuurgroep, een begeleidingsgroep en verschillende werkgroepen. In die verschillende organen waren de drie bouwheren vertegenwoordigd. Deelaspecten werden voorbereid door verschillende werkgroepen. Daarna werden de deelaspecten besproken op de begeleidingsgroep waarin verschillende stadsdiensten (alle sectoren: stedenbouw, economie, cultuur, groen, overlastpreventie, enz.) zitting hadden. De stuurgroep werd bijeengeroepen wanneer bepaalde beslissingen moesten worden genomen. Beslissingen van de stuurgroep werden daarna formeel ter goedkeuring voorgelegd aan het college van burgemeester en schepenen en/of de gemeenteraad en de bestuursorganen van De Lijn en TMVW. De Stad coördineerde ook de projectcommunicatie en het participatietraject.
6 Kruis hieronder de twee hoofdaspecten aan waarop het project betrekking heeft. de huisvesting in de stad de stedelijke ruimte de mobiliteit in de stad het leefmilieu in de stad de plaatselijke economie de sociale cohesie in de stad
‘Thuis in de Stad’-prijs 2013 - Pagina 3 van 5 de cultuurbeleving in de stad het democratisch besturen van de stad andere, namelijk:
sociale dynamiek in de stad
7 Geef kort de karakteristieken weer, indien het project zich uitdrukkelijk richt tot een bepaalde buurt of doelgroep. Het Emile Braunplein situeert zich in het hart van de historische binnenstad, in de schaduw van de Gentse torenrij. Die plek is een topattractie voor toeristen, een wezenlijk onderdeel van de stedelijke trots en identiteit (met populaire monumenten en kunstwerken in de publieke ruimte), een belangrijk knooppunt van openbaar vervoer, en het ligt in het hart van het handelscentrum. Daarnaast zijn de centrumpleinen ook het decor voor de jaarlijkse Gentse Feesten. Dat maakt dat de pleinen de noden vervullen van heel wat gebruikers: bewoners, toeristen, handelaars, horeca-uitbaters, Gentenaars in het algemeen, leveranciers, taxi’s, mensen die in het centrum werken, gebruikers van het openbaar vervoer, fietsers, enz. Op zo een unieke plek een project als dit realiseren is dan ook een huzarenstukje.
8 Wat zijn de beoogde effecten van het project? Met de heraanleg van de centrumpleinen wilde de Stad Gent het samen functioneren van monumentale, toeristische, economische en mobiliteitsaspecten in de omgeving van de drie torens tussen de Leie en de Nederschelde optimaliseren. Het Emile Braunplein werd een modern plein met een culturele dimensie. Het ontwerp houdt rekening met zowel het dagdagelijkse gebruik als het functioneren als evenementenplein, met zowel de geschiedenis als de toekomst, met zowel monumentale als hedendaagse kenmerken, en met zowel culturele als technische aspecten. Het project gaf de leefbaarheid van de stad een impuls door naast bestaande functies te optimaliseren ook nieuwe ruimte te scheppen voor co-creatie. Mensen kunnen er spontane en geplande evenementen beleven.
9 In welke mate zijn de beoogde effecten van het project gerealiseerd? Waar tot enkele jaren geleden een banale bovengrondse parking lag, kregen het monumentale erfgoed en de historische gevels (SintNiklaaskerk, Lakenhalle, belfort en stadhuis) met de stadshal een evenwichtige tegenhanger, die door zijn uitgekiende plaatsing de oorspronkelijke pleinen Goudenleeuwplein, Poeljemarkt, Emile Braunplein en Botermarkt in ere herstelt als aparte zones met een eigen identiteit en sfeer. De stadshal voegt voorts een paar interessante zichtlijnen toe voor wie via de verschillende toegangsstraten en -stegen naar het Emile Braunplein stapt. Ondertussen is de stadshal een permanente, overdekte ontmoetingsplaats voor Gentenaars, studenten en toeristen geworden. ’s Avonds wordt het onderdak uitgelicht, zodat het een nieuw hoogtepunt vormt van het lichtplan in de Gentse binnenstad. De hal leent zich het hele jaar door als bijzondere evenementenlocatie. Het stadsparkje is eveneens een plek voor ontspanning en ontmoeting. Het werd door het publiek spontaan als zonneweide in gebruik genomen. In plaats van aparte bankjes of ander stadsmeubilair biedt de plek overal zitboorden. Het ontwerp voor het Emile Braunplein brengt niet alleen meer leven in de binnenstad. Er is ook werkgelegenheid gecreëerd. In de halfondergrondse verdieping onder de stadshal is een restaurant gevestigd met een terras dat uitkijkt op het stadsparkje. In het restaurant werken er een 20-tal personeelsleden. In die bouwlaag bevinden zich ook een fietsenparking met een fietsherstel-, registratie- en verhuurpunt, waar drie mensen werken als fietshersteller of toezichter. Het fietspunt wordt uitgebaat door het sociale-economieproject Max Mobiel.
10 Op welke manier werden diverse beleidsdomeinen in het project geïntegreerd? Door de vele functies van de centrumpleinen en het historische kader worden tal van beleidsdomeinen en -niveaus betrokken bij het project. Verzuchtingen vanuit Stedenbouw en Monumentenzorg worden verzoend met de vlotte doorstroming van openbaar vervoer en de belangen van de plaatselijke handel en economie, en met de culturele functie van de site.
11 In welke mate is het project innoverend en draagt het bij tot stedelijkheid? Het ontwerp voor het Emile Braunplein houdt niet enkel rekening met wat er is en was op het plein. De keuze om een stadshal te bouwen in hedendaagse architectuur midden in het historische centrum is een hedendaags antwoord op de geschiedenis en maakt het plein klaar voor de 21ste eeuw. De heraanleg heeft voor een enorme kwaliteitsverbetering van de publieke ruimte gezorgd. Het plein transformeerde van een doorgangszone naar een echte verblijfsplek waar mensen van alles kunnen beleven. Het is een plek voor co-creatie. Er is plaats voor spontane ontmoeting en ontspanning (straatmuzikanten, 123 piano, speakers corner) én voor georganiseerde programmatie (Gentse Feesten - Radio Modern, Vertelfestival). De aanvragen van organisatoren lopen binnen. De Stad vraagt telkens aan organisatoren om een scenograaf aan te stellen die voor een ‘look and feel’ en een globaal concept voor de programmatie moet zorgen. Bij de heraanleg werden innoverende technieken gebruikt als antwoord op de hoge technische kwaliteitseisen. Er werd onder andere gewerkt met prefabspoorpanelen voor de trams, rubberen matten die het geluid van de tram dempen, nieuwe combinaties van sporen en uitgewassen beton en nieuwe signaletica. De ingrepen ten behoeve van de integrale toegankelijkheid maken het stadscentrum voor haast alle categorieën van gebruikers duurzamer bereikbaar. Doorheen het projectgebied werd in de bestrating een muntenroute aangelegd, als verwijzing aan de middeleeuwse handelsroute die van Brugge naar Keulen liep over Gent (onder meer langs Goudenleeuwplein en Donkersteeg). Die munten liggen in verschillende clusters en vertellen elk een stukje stedelijke geschiedenis. Elke muntencluster bevat een QR-code, waarmee smartphonegebruikers extra informatie kunnen opvragen op de mobiele website van de Stad Gent.
‘Thuis in de Stad’-prijs 2013 - Pagina 4 van 5 Het ontwerp stimuleert duurzame mobiliteit door de aandacht voor openbaar vervoer en de bouw van een fietspunt in het centrum. Dat fietspunt werd slim gehuisvest in de extra bouwlaag onder de stadshal. Fietsen worden daardoor niet in de publieke ruimte gestald.
12 Beschrijf waarom en op welke wijze dit project inspirerend kan zijn voor andere projecten? -
De heraanleg van het Emile Braunplein brengt nieuwe elementen en nieuwe hedendaagse architectuur in het historische centrum van de stad, zoals de stadshal en de ondergrondse constructies (grand café, fietsenparking en hersteldienst, publiek sanitair, enz.)
-
Daarnaast verhoogt het aanbod en de kwaliteit van de publieke ruimte. Er is nieuwe ruimte gecreëerd voor beleving. Mensen kunnen er genieten van evenementen onder de stadshal, uitrusten in het stadparkje etc.
-
Ook technisch is het project innoverend. Voor de tramsporen is gekozen voor een combinatie van uitgewassen beton en sporen (prefabmodules). Dakpannen en vensters werden speciaal voor dit project ontwikkeld. En het regenwater wordt opgevangen en gebruikt in het sanitair.
-
Ook in de projectcommunicatie zijn er een aantal inspirerende acties opgezet: o
In samenwerking met de architectuurafdeling van Hogeschool Sint-Lucas werden tactiele maquettes ontwikkeld om mensen met een visuele beperking het nieuwe ontwerp te leren kennen. Teams van studenten uit binnenland en buitenland ontwikkelden tactiele maquettes en prototypes van trajectkaarten, die daarna werden tentoongesteld voor het grote publiek.
o
Om de nieuwe indeling van de centrumpleinen te verduidelijken, werden allerlei visuele middelen ingezet zoals maquettes van het projectgebied, de stadshal, en 3D-simulaties (zowel bewegende als stilstaande beelden).
13 Op welke wijze werd de bevolking betrokken bij de voorbereiding en de realisatie van het project? De participatie in dit project begon tijdens de architecturale ontwerpwedstrijd voor het Emile Braunplein begin jaren 2000. (Dit was al de tweede ontwerpwedstrijd. In de jaren 1990 had een eerste wedstrijd plaats, maar de Gentenaars stemden toen in een volksraadpleging tegen het ontwerp met een ondergrondse parking.) Toen de laureaten van de ontwerpwedstrijd werden bekendgemaakt, werden de maquettes voorgesteld in het winkelcentrum Bourdon Arcade, gelegen nabij het Emile Braunplein. Het publiek kon suggesties en opmerkingen formuleren. Bij de opmaak van het masterplan en het voorontwerp werd een klankbordgroep opgericht van bewoners, handelaars, dekenijen, Unizo en de Bond van Trein-, Tram- en Busgebruikers, om advies te geven over het masterplan en het voorontwerp. Dankzij de wijkregisseur, de horecacoach en bij elke stap in de projectcommunicatie hield de Stad Gent de vinger aan de pols met de buurtbewoners, handelaars en andere betrokkenen. Er hadden enkele infovergaderingen plaats voor omwonenden en handelaars in het ruime projectgebied, waarop beleidsmensen, ontwerpers en technici uitleg hebben gegeven en vragen hebben beantwoord. De hele looptijd van het project stond in de inkomhal van het stadhuis een permanente tentoonstelling met een maquette en verhelderende filmpjes (gedraaid door de stadscineast van Stad Gent). Tijdens de werken was er nauw contact tussen de plaatselijke handel en horeca en de projectpartners. Vertegenwoordigers van de buurt volgden de wekelijkse werfvergadering en konden zo rechtstreeks met de projectleiding en de aannemers afspraken maken.
14 Wie waren de betrokken partners en wat was hun rol en aandeel in het project? Geef aan of het om een horizontaal ( publiek – publiek; publiek – privé) of verticaal (federale, regionale, lokale overheden) partnerschap gaat. Publiek-lokaal Project KoBra is een intensieve samenwerking tussen drie bouwheren: de Stad Gent, VVM De Lijn en TMVW. De bouwheren maakten een geïntegreerd programma van eisen op en hebben bij elke stap in het proces hun goedkeuring gegeven. De andere partners werden meestal via werkgroepen betrokken bij het proces en gaven telkens en voortdurend input voor hun deelaspect. Naargelang van de fase waarin zich het project bevond, werden er verschillende andere partners betrokken, zoals alle adviesverlenende overheidsdiensten (intern en extern, bv. Onroerend Erfgoed), de klankbordgroep (bewoners, handelaars, Unizo, handelsdekenijen, de Bond van Trein-, Tram en Busgebruikers), de afvalintercommunale Ivago, de taxisector en de nutsmaatschappijen. Publiek-bovenlokaal De Stad Gent verkreeg een subsidie in het kader van het Europese samenwerkingsproject Portico (met partnersteden Utrecht, Chester en Keulen). Portico onderzoekt en stimuleert de wijze waarop erfgoed in stadsvernieuwing kan werken als een economische hefboom. Stad Gent besteedde de subsidie aan de aanleg van de muntenroute binnen KoBra (400 unieke stuks ingewerkt in de bestrating). De Stad Gent verkreeg voor de vernieuwing van het Emile Braunplein én de aanpalende Korenmarkt een co-financiering vanwege EFRO en de Vlaamse overheid. Publiek-privaat Daarnaast ontstonden er na de realisatie van het project ook nieuwe partnerrelaties. Een deel van de halfondergrondse ruimte werd verkocht aan Eandis, om er een geïntegreerde gas- en elektriciteitscabine in te bouwen. In de halfondergrondse constructie bevindt zich een café-restaurant, waarvoor de Stad Gent een erfpachtovereenkomst met een private partner afgesloten heeft. De vzw Max Mobiel, een partner in het stedelijke mobiliteitsbeleid, beheert het fietspunt.
15 Hoe werd het project bekendgemaakt? De Stad Gent heeft gewerkt aan een geïntegreerde communicatie waarbij de heraanleg van de KOrenmarkt, het Emile BRAunplein en de Belfortstraat als één masterplan naar buiten werd gebracht. Het volledige project kreeg de roepnaam KoBra mee. Enerzijds is dit een samentrekking van de eerste letters van de pleinen die heraangelegd worden. Anderzijds is het een knipoog naar de Cobra-beweging vanwege het vernieuwende karakter van het project. Er werd ook een huisstijl ontworpen voor de verschillende communicatieproducten
‘Thuis in de Stad’-prijs 2013 - Pagina 5 van 5 om de herkenbaarheid van het project te vergroten. Verschillende partners communiceerden onder dezelfde vlag, met hetzelfde projectlogo. Belangrijk in de communicatie was de doorgedreven doelgroepgerichte aanpak. Gezien de centrale ligging kent het project heel wat verschillende actoren en betrokkenen: bewoners, handelaars, horeca-uitbaters, leveranciers, dekenijen, tram- en busgebruikers, fietsers, passanten, toeristen, ontwerpers, aannemers, enz. Voor de doelgroepen werd een waaier aan communicatieproducten en -acties uitgewerkt: website, papieren en elektronische nieuwsbrieven, postkaarten, placemats en bierviltjes in de horecazaken, infoborden, artikels in het stadsmagazine, persmomenten en filmpjes. Aanvankelijk focuste Stad Gent de communicatie vooral op het architecturale ontwerp met behulp van maquettes en 3D-beelden. Tijdens evenementen in de binnenstad gaven medewerkers van de Stad Gent uitleg bij de infostand, maquettes en 3D-simulaties. Passanten werden ook enige tijd geïnformeerd door middel van doorkijkvenster met beelden uit het verleden, het heden én de toekomst. Op een gegeven moment toonden geschilderde lijnen op het Emile Braunplein de toekomstige contouren van de Stadshal op de begane grond. Tijdens de uitvoering van de werken lag de klemtoon vooral op minder-hindercommunicatie.
16 Vermeld hieronder eventuele andere elementen die uw kandidatuur kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld een onafhankelijke evaluatie van het project. Hoewel de stadshal tijdens de bouw voorstanders en tegenstander lijnrecht tegenover elkaar zette, werd ze na de inhuldiging op 1 september 2012 door een meerderheid van de Gentenaars aanvaard als een nieuwe attractie in de stedelijke context. Het publiek genoot er al van erg uiteenlopende evenementen. Organisatoren overstelpen de Stad Gent ondertussen met aanvragen. En zodra de zon verschijnt, wordt het stadsparkje spontaan en informeel in gebruik genomen. Het project kan op heel wat interesse rekenen. Getuige daarvan zijn het aantal binnen- en buitenlandse delegaties die bij een bezoek aan Gent steevast een rondleiding over het project vragen. In architectuurmilieus wordt de stadshal op handen gedragen. De hal schopte het tot één van de vijf finalisten in de prestigieuze EU-prijs voor hedendaagse architectuur ‘Mies Van der Rohe’. Gerenommeerde vakbladen en blogs wijden ondertussen lovende artikels en fotoreportages aan de stadshal.
17 Omschrijf hieronder waarvoor u de geldprijs eventueel zult gebruiken. De Stad Gent denkt er aan de geldprijs aan te wenden voor onder meer één van de volgende projecten: -
De aanstelling van een scenograaf voor de uitwerking van een ‘look and feel’ of een globaal concept voor de programmatie van de stadshal.
-
Het participatietraject voor de bouw van twee kunstwerken op de Korenmarkt, zoals voorzien in het masterplan;
-
De voltooiing van de muntenroute aansluitend op KoBra;
-
