JAARVERSLAG
2009
Foto cover: Jonge vrouwen in een naaiatelier in de Phillipijnen banen zich een weg door bergen werk.
2
Internationaal Secretariaat Clean Clothes Campaign Postbus 11584 1001 GN Amsterdam
Schone Kleren Campagne Postbus 11584 1001 GN Amsterdam
Telefoon: (+31) (0) 20 41 22 785 Fax: (+31) (0) 20 41 22 786
[email protected] www.cleanclothes.org
Telefoon: (+31) (0) 20 41 22 785 Fax: (+31) (0) 20 41 22 786
[email protected] www.schonekleren.nl
Inhoudsopgave 4
Voorwoord
5
Activiteiten 2009
Wij gaan voor goed goed!
De Schone Kleren Campagne bestaat 20 jaar!
Een leefbaar loon
Urgent Appeals
Fair Fashion
Play Fair
Migranten Gender
22
CCC/SKC in de media
Netwerk: CCC Polen
Op naar het volgende jubileum
Organisatie
Geschiedenis en doelstelling
Organisatieprofiel
29
Het Internationale Secretariaat
Het Nederlandse Secretariaat
Het Bureau
Het Bestuur
Financiën
Balans
Staat van baten en lasten
Toelichting jaarcijfers
3
Voorwoord Een groot deel van 2009 stond in het teken van een van de belangrijkste kerneisen van CCC/SKC: een leefbaar loon. In de meeste landen waar kleding wordt geproduceerd, bestaat weliswaar een wettelijk minimumloon, maar zelfs áls bedrijven zich hier al aan houden, ligt dit wettelijk minimumloon vaak ruim onder wat CCC/SKC een leefbaar loon noemt: voldoende geld om in de basisbehoeften van een familie te voorzien. De SKC/CCC publiceerde in 2009 twee belangwekkende onderzoeksrapporten over het leefbaar loon. Het rapport ‘Cashing In’ onderzoekt de relatie tussen het business model van giant retailers als Aldi en Lidl en de arbeidsomstandigheden van de werknemers in de fabrieken in Azie die de kleding maken die de giant retailers voor bodemprijzen verkopen. Het zal niet verbazen dat de resultaten van het onderzoek niet optimistisch stemmen. Wat wel optimistisch stemt is het tweede onderzoek: ‘Stitching a decent wage across borders’. Hierin stelt een internationale alliantie van meer dan 70 vakbonden, NGOs, mensenrechtenorganisaties en academici een nieuwe manier voor om een basisloon te berekenen dat zou kunnen voorkomen dat bedrijven hun productie van land naar land veplaatsen om de looneisen van sterke lokale vakbonden te omzeilen. Zowel in Nederland als internationaal werden deze twee onderzoeken gebruikt als aanleiding voor een veelvoud aan activiteiten en campagnes. Met dit jaarverslag wil SKC/CCC iedereen informeren die geinteresseerd is in onze activiteiten. Daarnaast geeft het jaarverslag inzicht in de organisatiedoelstelling en de organisatiestructuur. Tot slot worden de jaarcijfers toegelicht. Evert de Boer Voorzitter bestuur
4
Activiteiten 2009 Wij gaan voor goed goed! De Schone Kleren Kampagne is niet meer. Althans, dat was de kop van het persbericht waarmee de Schone Kleren Campagne dit jaar haar naamsverandering bekendmaakte en de ‘Schone Kleren Campagne nieuwe stijl’ inluidde. Ons doel is uiteraard nog steeds hetzelfde: een wereldwijde kledingindustrie waarin de arbeidsomstandigheden voldoen aan de normen van de ILO en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De idealen van solidariteit, (vrouwen) gelijkheid en gerechtigheid staan daarbij nog steeds centraal, maar worden vanaf nu uitgevent in een geheel nieuw jasje. Een nieuwe huisstijl, een nieuwe website, een nieuw logo en een nieuwe slogan: De Schone Kleren Campagne gaat voor goed goed! De nieuwe stijl is echter niet slechts een cosmetische operatie. Ook de positiefkritische manier waarop mensen worden benaderd is veranderd. Dus een geheel vernieuwde website met meer beeld en geluid, veel achtergrondinformatie en de mogelijkheid mee te doen via sms. Daarnaast heeft de SKC haar online aanwezigheid uitgebreid met een blog, Facebook en Hyves pagina’s en wordt er druk getwitterd - inmiddels volgen meer dan 1000 mensen onze social networksites, en zijn dik 4000 mensen lid van onze e-nieuwsbrief. Via de sociale netwerksites kunnen we direct met onze achterban in contact treden en ook meer naar buiten treden, door bijvoorbeeld volgers te informeren over media-aandacht, acties, en successen. Zij kunnen op hun beurt reageren op wat we doen en informatie delen binnen en tussen sociale netwerken. De voorpagina van onze website toont onze tweets en geeft daarmee een snel overzicht van onze activiteiten. Een webwinkel met T-shirts, tassen en publicaties, een bijzonder filmpje met musicalster en SKC-ambassadeur Robin van den Akker (dik 4000 keer bekeken) en een nieuw blad met de toepasselijke naam ‘Goed Goed nieuws’ completeren vooralsnog het geheel. Eind 2009 had onze website zo’n 92.000 bezoekers geregistreerd, waarvan zo’n 60.000 unieke bezoekers. Gemiddeld komt 35% van de nieuwe bezoekers terug. Deze nieuwe benadering zal de komende jaren steeds worden uitgebreid. Zowel het aantal bezoekers als het aantal mensen dat actie onderneemt groeide significant in 2009. In 2010 willen we met name die laatste groep nog groter maken. Ook gaan we ons repertoire aan handelingsperspectief uitbreiden, door drie nieuwe mogelijkheden aan te bieden om iets te doen voor schone kleren. In 2009 waren we onderdeel van Treemagotchi, de on-line gadget waar 15.000 mensen een boompje plantten en opdrachten deden voor een betere wereld. Ook in 2010 zullen we weer van de partij zijn! Overigens heeft ook het internationale secretariaat van de CCC zichzelf een nieuw jasje aangetrokken met een nieuw logo en een nieuw vormgegeven website.
De Schone Kleren Campagne bestaat 20 jaar! Nu, 20 jaar na de eerste solidariteitsactie op de stoep van de C&A, is de SKC/CCC uitgegroeid tot een wereldwijd netwerk van meer dan 300 organisaties dat samen vecht voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden in de wereldwijde kledingindustrie. Er moet nog veel gebeuren, maar er is de afgelopen 20 jaar ook al veel bereikt. Op 18 november organiseerde de Schone Kleren Campagne daarom een groots event in De Balie in Amsterdam om het jubileum te vieren. Met zo’n 200 mensen van diverse platforms, ministeries, Europese zuster- en partnerorganisaties en pers en publiek werden herinneringen opgehaald, bestaande banden aangehaald
5
en ideeën voor de toekomst uitgewisseld. De avond werd gepresenteerd door musicalster Robin van den Akker en SKC’s Marieke Eyskoot. Het verhaal van de SKC werd verteld door storyteller Sahand Sahebdivani, en een nieuw filmpje over de successen van 20 jaar SKC werd voor het eerst vertoond. So You Think You Can Dance-finaliste Marielle Constancia maakte speciaal voor de SKC een choreografie over leven als kledingarbeider, en er was theater van SalonPhysique. Al deze optredens zijn nu als korte films te zien via ons Youtube-kanaal. Cabaretier Vincent Bijlo, FNV vice-voorzitter Peter Gortzak, vrouwenrechtenexpert Amrita Chhachhi en SP Tweede Kamerlid Ewout Irrgang spraken de aanwezigen toe. Allen blikten terug op hun langdurige relatie met de SKC en de onvermoeibare inzet van de SKC. Een gezamenlijke actie kon natuurlijk niet ontbreken: de nieuw ontwikkelde sms-tool werd ingezet om een hoger loon voor kledingarbeiders te vragen. Vanuit India moedigde onderzoekster Anannya Bhattacharjee de zaal aan en alle genodigden stuurden tegelijkertijd via hun mobiele telefoon een sms om vijf Nederlandse kledingmerken een leefbaar loon te vragen voor de mensen die hun kleren maken.
Vincent Bijlo tijdens het 20 jaar SKC event
6
Tot slot werd op deze avond het boek “Clean Clothes, A global movement to end sweatshops” van onderzoeksjournaliste Liesbeth Sluiter gelanceerd. Voor dit boek volgde zij gedurende twee jaar de activiteiten van de SKC/CCC op de voet, was zij
aanwezig op conferenties en bijeenkomsten en interviewde zij honderden betrokkenen uit het uitgebreide CCC netwerk over de hele wereld. Het boek omvat de complete geschiedenis van de Clean Clothes Campaign, van de acties uit de begin jaren tot de campagnes van nu, 20 jaar later. Het is te koop in onze nieuwe webshop: http://www.schonekleren.nl/shop.
Voorkant Clean Clothes
7
Het evenement, het boek en het 20-jarig jubileum trokken veel media-aandacht. Het Parool wijdde twee pagina’s aan een interview met SKC op de voorpagina van het Stijl-supplement en 10 regionale kranten besteedden aandacht aan het verhaal via de Geassocieerde Persdiensten. Het evenement bleek een enorm succes voor de SKC. Enerzijds bracht het ons onder de aandacht van andere organisaties en de pers, anderzijds gaf het ons de gelegenheid om de Schone Kleren Campagne en haar successen, haar potentieel en stijl in de schijnwerpers te zetten. We krijgen nog steeds veel positieve feedback op het evenement en het heeft ontegenzeggelijk ons profiel versterkt.
Een leefbaar loon Een groot deel van 2009 stond in het teken van een van de belangrijkste kerneisen van CCC/SKC: een leefbaar loon. In de meeste landen waar kleding wordt geproduceerd, bestaat weliswaar een wettelijk minimumloon, maar zelfs áls bedrijven zich hier al aan houden, ligt dit wettelijk minimumloon vaak ruim onder wat CCC/SKC een leefbaar loon noemt: voldoende geld om in de basisbehoeften van een familie te voorzien.
Banner Better Bargain
Het rapport Cashing In en de Better Bargain campagne
8
Wanneer fabrieken produceren voor stuntsupers zoals Aldi en Lidl ligt het loon dat fabrieken hun werknemers betalen zelfs nog veel lager. Dit is een van de conclusies uit het rapport ‘Cashing In’ dat op 10 februari 2009 werd gepresenteerd. Zo vonden onderzoekers dat bij een leverancier van Aldi in Bangladesh werknemers maar €13,50 per maand kregen betaald: nog geen derde van een leefbaar loon! In het rapport werden specifiek de zogenaamde giant retailers onderzocht, zoals het Amerikaanse Walmart, het Franse Carrefour en bovengenoemde Duitse stuntsupers. Daarbij werd speciaal gekeken naar de relatie tussen hun business model en de arbeidsomstandigheden van de mensen die de kleding maken die in de filialen van de giant retailers worden verkocht. Door hun business model zijn zij grote spelers geworden in de internationale kledingindustrie, hetgeen een enorm negatief effect heeft op de lonen en arbeidsomstandigheden van de mensen die werken in de fabrieken waar de giant retailers hun orders plaatsen. Door de enorme volumes kunnen de giants enorme kortingen bedingen. Het zijn vervolgens de arbeiders van deze fabrieken – waarvan 80 procent vrouw is - die de prijs betalen voor de winsten van de stuntsupers. Onderzoekers van CCC spraken met 440 kledingarbeiders in Sri Lanka, India, Bangladesh en Thailand die zonder uitzondering verhaalden over 10 tot 12-urige werkdagen, 7 dagen per week zonder uitbetaling van (verplicht!) overwerk. Daarbij maken fabrieken ook systematisch gebruik van werknemers met tijdelijke contracten, die nog minder verdienen dan de vaste werknemers. Het is vrijwel onmogelijk voor werknemers
om iets aan de situatie te verbeteren omdat er door middel van druk en intimidatie voor wordt gezorgd dat werknemers er zelfs niet over durven denken om een vakbond op te richten.
Actie voor een Lidl winkel in Wenen
Het rapport kreeg in Nederland en internationaal veel aandacht in de pers. Een week na de verschijning van het rapport stelden de Socialistische Partij en de Christen Unie een serie kritische Kamervragen aan de ministers van Economische en Buitenlandse Zaken. Pas in juli werden de vragen beantwoord. Zowel de timing als de inhoud van de antwoorden deden de ChristenUnie concluderen dat er in het Kabinet kennelijk geen wil bestaat om werk te maken van de verantwoordelijkheid die de overheid heeft om arbeidsrechten te waarborgen in fabrieken waar wordt geproduceerd voor de Nederlandse markt. Het Human Rights and Business Resource Centre zette een internationale website op speciaal om het ‘Cashing In’ rapport te hosten en nodigden de bedrijven uit te reageren. Pas hierna reageerden de vijf bedrijven. Hun reacties zijn gepubliceerd op de website http://www.business-humanrights.org/Documents/CashingIn. Het rapport vormde het startschot voor de internationale Better Bargain campagne, met verschillende acties in België, Spanje, Oostenrijk en Duitsland. De CCC in Vlaanderen lanceerde het ‘Cashing In’ rapport door een reuzenboodschappenlijst aan Aldi aan te bieden. Aldi-afgevaardigden in Brugge wilden het rapport wel aannemen, maar weigerden met de CCC of met de pers te praten. Als onderdeel van hun campagne Meilleur Marche verspreidde de CCC Belgie-Zuid ad-busting flyers in winkels van Aldi, Lidl en Carrefour. In Duitsland werden flash mobs georganiseerd in Aldi-filialen en in september verzamelden CCC-activisten zich voor het kantoor van Bondskanselier Merkel om haar meer dan 1.000 protestkaarten aan te bieden. De kaarten eisten actie om de rechten van de kledingarbeiders die produceren voor de Duitse bedrijven Lidl, Aldi en KiK veilig te stellen.
9
Kleren Schoon? Leefbaar Loon!
Het tweede onderzoek dat in Nederland veel stof deed opwaaien was een onderzoek dat de Nederlandse Schone Kleren Campagne liet uitvoeren in het voorjaar van 2009. In dit onderzoek werden 17 fabrieken in Bangladesh en India onderzocht, waar kleding wordt gemaakt voor de Nederlandse kledingmerken Prénatal, Miss Etam, J.C. Rags, M&S Mode, C&A en WE. De resultaten waren helaas niet verrassend. Hetzelfde patroon van heel veel verplicht, onbetaald overwerk en een salaris ruim onder de leefbaar loon-grens werd keer op keer geconstateerd. Dit onderzoek was het startschot voor de nationale campagne Kleren Schoon? Leefbaar Loon! die opnieuw veel media aandacht trok. Het regionale persagentschap GPD interviewde een van de Bengaalse onderzoekers die speciaal hiervoor naar Nederland was gereisd. Zo’n 20 regionale kranten printten de primeur op de eerste dag van de campagne – sommigen zelfs op de voorpagina. Landelijke media als de Telegraaf, NOS (radio en website) en vele andere radiostations en websites besteedden ook aandacht aan het onderwerp. Voordat de publieke campagne voor Leefbare Loon van start ging stuurde SKC het rapport naar de verschillende merken om hen te informeren over de bevindingen en hen de gelegenheid te bieden de feiten te controleren en te reageren. J.C. Rags maakte hier onmiddellijk gebruik van en vroeg om een ontmoeting met SKC. Er vonden twee ontmoetingen plaats, waarbij ook MODINT (waarmee we samenwerken binnen de Fair Wair Foundation) en de onderzoeker uit Bangladesh aanwezig waren. J.C. Rags heeft in deze gesprekken aangegeven zich bij de Fair Wear Foundation te willen aansluiten (wat in 2010 ook is gebeurd) – een succes van de SKC. Ook met de andere kledingmerken voerde de SKC gesprekken over de resultaten van het onderzoek en de mogelijkheden om de arbeidsomstandigheden in hun productieketens te verbeteren. WE vroeg ook snel om een ontmoeting. Deze snelle reactie was er echter niet op gericht om de werkomstandigheden voor kledingarbeiders structureel te verbeteren. Het bedrijf lichtte slechts zijn huidige MVO-beleid toe voor een groter publiek. Recente ontwikkelingen zijn wat positiever. Vertegenwoordigers van WE in India hebben een ontmoeting gehad met vertegenwoordigers van de plaatselijke onderzoeksorganisatie om te verkennen hoe ze een grotere betrokkenheid van lokale belanghebbenden kunnen organiseren. Een ontmoeting tussen C&A, de Belgische CCC’s en bonden leidde daar tot een dialoog tussen C&A’s Hoofd Duurzame Ontwikkeling en de onderzoeksorganisatie in Bangladesh. Ontmoetingen met M&S Mode en Prénatal mondden niet uit in stappen, hoe klein ook, om de arbeidsomstandigheden structureel te verbeteren. Komend jaar zullen wij de stappen van deze bedrijven blijven volgen. Wij hopen dat meer bedrijven aan de slag zullen gaan met het duurzaam verbeteren van de arbeidsomstandigheden in hun toeleveringsketen. Zo zal toekomstig onderzoek een rooskleuriger beeld kunnen geven van de omstandigheden waaronder de kleding die wij hier in de winkels kopen wordt gemaakt.
Rumana’s sweatsoap
10
Parallel aan de publicatie van het leefbaar-loononderzoek lanceerde de SKC een nieuw project: Rumana’s Sweatsoap. Rumana’s Sweatsoap was een unieke manier om het publiek bewust te maken van de gevolgen van de kledingindustrie op het leven van echte vrouwen die dag-in, dag-uit onder erbarmelijke omstandigheden onze kleding maken. Consumenten konden Rumana’s leven volgen op een blog en via Hyves, Facebook en Twitter. Ze werd geïnterviewd door een onderzoeker die haar updates aan ons doorstuurde. Wij vertaalden de up-dates en plaatsten ze thematisch gerangschikt op haar weblog http://sweatsoap.nl. Regelmatig waren
er korte stukjes over haar leven, haar woonomstandigheden, haar werk en haar angsten en hoop voor de toekomst te lezen. Mensen konden haar via de site ook vragen stellen die zij trouw via onze contactpersoon in Bangladesh beantwoordde. Het weblog trok 2342 unieke bezoekers tot januari 2010 en zorgde voor discussies op forums zoals als Viva en Elle girl. Rumana kreeg op Facebook meer dan 380 vrienden, 294 op Hyves, en ongeveer 150 Twitter-volgers. Dit project was onderdeel van de nieuwe strategie van de SKC om zich via de nieuwe media te richten op het vergroten van het consumentenbewustzijn en hen vooral een ‘handelingsperspectief’ te bieden. Dat wil zeggen een manier om zelf een bijdrage te kunnen leveren aan het verbeteren van de arbeidsomstandigheden. In dit geval konden mensen onder meer via Rumana’s website een email sturen aan de kledingmerken die uit het onderzoek naar voren waren gekomen en Rumana zelf een ansichtkaart sturen – wat 50 mensen deden.
Dit was onze eerste grote online-campagne, die we in 2010 zullen evalueren als het weblog is afgesloten. We kunnen nu echter al een paar voorlopige conclusies trekken: dankzij Rumana’s weblog weten we dat een persoonlijker verhaal absoluut kan werken. Mensen zijn erg geïnteresseerd en willen vragen stellen. De aanpak zorgde voor aandacht in bladen zoals de Viva, waarvan de lezers een belangrijk deel van ons doelpubliek vormen. Een belangrijke les die we hieruit kunnen trekken is dat deze bladen ons graag ruimte schenken, als we ons niet specifiek op een merk richten. We hebben echter het idee dat Rumana’s blog nog niet het onderste uit de kan heeft gehaald. Waarschijnlijk hadden we nog meer mensen kunnen bereiken. Het Viva-artikel heeft niet voor zoveel extra volgers gezorgd als we dachten, omdat de kruisbestuiving tussen off-line en on-line media vrij klein bleek. Bovendien bleek het aantal organisaties van ons platform dat de blog actief promootte onder hun netwerken en aanhangers lager dan we hadden gehoopt. Alles bij elkaar zijn consumenten en bedrijven zich wel meer bewust van het Leefbaar Loon-concept. Onze website trok tijdens de campagne significant meer bezoekers (meer dan 13.000 in september alleen al). In combinatie met Rumana’s verhaal en de uitgebreide media-aandacht betekent dit dat veel mensen onze boodschap in 2009 op de één of andere manier hebben meegekregen. Alleen al de totale oplage van de regionale kranten die de GPD-reportages afdrukten ligt tussen de één en anderhalf miljoen.
Asia Floor Wage
Rond dezelfde tijd dat de Kleren Schoon? Leefbaar Loon! campagne werd gelanceerd kwam in Azië een initiatief van de grond dat deze campagne verder kon ondersteunen: de Asia Floor Wage (AFW). In het rapport ‘Stitching a decent wage across borders’ werd deze nieuwe manier om een leefbaar basisloon te berekenen voor werknemers in de Aziatische kledingindustrie gepresenteerd. Het idee voor een Aziatische basisloon-campagne komt voor uit een bijeenkomst rond the World Social Forum in Bombay (India) dat plaatsvond in 2004. Vakbonden, activisten en NGOs kwamen hier tot de conclusie dat de macht van
11
de kledingmerken de mogelijkheden voor werknemers enorm beperkt om lokaal (of nationaal) hun arbeidsomstandigheden en lonen te verbeteren. Zo kunnen kledingmerken eenvoudig de productie verplaatsen door van het ene land naar het andere te verhuizen. Op die manier omzeilen kledingmerken de looneisen van werknemers en blijven de lonen (onleefbaar) laag. De AFW campagne is een poging hier een antwoord op te vinden. Het Aziatische basisloon is verschillend voor ieder land, maar geeft werknemers dezelfde koopkracht. AFW biedt werkgevers en werknemers in Azië een eenduidige rekeneenheid waarmee men het loon kan berekenen. Die eenduidige rekeneenheid heet Purchasing Power Parity [PPP] en indien toegepast, geeft hij werknemers in zeer diverse landen dezelfde koopkracht. Wat begonnen is als een Aziatische campagne is nu uitgegroeid tot een internationale alliantie van meer dan 70 vakbonden, NGO’s, mensenrechtenorganisaties en academici in 17 landen in Azië, Europa en Noord Amerika.
CCC maakt onderdeel uit van de stuurgroep van de AFW en zal in de komende jaren op verschillende manieren dit initiatief blijven ondersteunen. Met steun van CCC heeft de AFW campagne tientallen Europese kledingbedrijven aangeschreven. Intussen is met een flink aantal van hen overleg geweest, deels in Europa en deels in Azië. In Groot-Brittannië is een bijeenkomst geweest met 17 kledingbedrijven in het kader van het Ethical Trading Initiative dat toegezegd heeft serieus te gaan onderzoeken of het voorstel te implementeren is. Verschillende bedrijven hebben aangegeven het een interessant concept te vinden, en de AFW criteria als referentie punt te nemen in het monitoren van lonen in de fabrieken waar zij hun kleding laten maken. Het Asia Floor Wage rapport vormde het startschot voor de internationale Living Wage Action Week met tientallen evenementen wereldwijd. Actievoerders van de CCC gingen in oktober in heel Europa de straat op om de eis van kledingarbeiders voor een leefbaar loon te steunen. Tijdens de actieweek werden verschillende activiteiten georganiseerd die zich allemaal richtten op de noodzaak van een loonsverhoging voor kledingarbeiders: van publieke debatten, straatacties en filmvertoningen tot bezoeken aan hoofdkantoren van kledingbedrijven. De boodschap was eenvoudig: een leefbaar loon is een mensenrecht. Hoe mooi en schoon een fabriek er ook uit ziet, als het salaris van de arbeiders hen blijvend veroordeelt tot armoede, is er nog steeds sprake van uitbuiting.
12
In Noorwegen genereerden spreekbeurten van Indiase vakbondsvertegenwoordigers extra aandacht voor een nieuw rapport over leefbaar loon voor werkne-
mers in de productieketens van 29 kledingmerken die in Scandinavië worden verkocht. Vertegenwoordigers van het Noorse Ministerie van Buitenlandse zaken en de Noorse Ondernemersvereniging reageerden op het rapport. De Zweedse CCC werkte samen met Noorwegen om het rapport onder de aandacht van de pers te brengen en om het publiek tot online-actie aan te zetten. Ook de Deense CCC bracht een rapport uit, ‘The Wage Must Be Enough to Live On!’, over de noodzaak van een leefbaar loon bij bedrijven in de Deense kledingbranche. In Groot-Britannië en Nederland zorgden de nieuwe CCC-rapporten ervoor dat toonaangevende merken en winkels te kampen kregen met overweldigende aandacht van de media. Het rapport Let’s Clean Up Fashion’ van de Britse CCC onderzocht in hoeverre merken en ketens zich laten leiden door de norm van een leefbaar loon voor werknemers in hun toeleveringsketen. Het blijkt dat geen van de bedrijven een leefbaar loon betaalt noch een samenhangend beleid heeft dat lonen in de nabije toekomst op een acceptabel niveau zou kunnen brengen. De Belgische CCC presenteerde een documentaire over kledingarbeiders in Indonesië. 10 van de 12 regionale TV-zenders in het zuiden van België toonden een clip, die daarmee ongeveer 375.000 mensen bereikte. De documentaire werd ook vertoond en besproken in 10 bioscopen. Belgische actievoerders van CCC gebruikten de slogan Workers are not Tools: vrijwilligers verkleed als spijkers verspreidden informatie over de AFW. In Brussel gaven actievoerders een “hamer- en spijkerconcert”, en aan het einde van de actieweek voerde de CCC actie op straat met een “Fair Hammer” Kop van Jut.
Straatactie in België met Kop van Jut
De Living Wage Action Week van CCC werd in Azië aangevuld door evenementen die de aandacht vestigden op de aftrap van de Asia Floor Wage Campaign. CCC supporters in heel Europa stuurden duizenden e-mails aan bedrijven om hen te vragen zich te committeren aan een leefbaar loon gebaseerd op de Asia Floor wage. H&M reageerde op de week door zijn steun voor hogere lonen in Bangladesh uit te spreken, maar ging niet zover dat het ook de salarisniveaus steunde die de AFW Alliance had berekend. Andere merken gaven soortgelijke reacties.
13
Ondanks het succes laat onze evaluatie zien dat er ook ruimte is voor verbetering. De impact aan van de media-aandacht en de druk die op bedrijven werd uitgeoefend had groter kunnen zijn met meer menskracht en daarmee betere aansturing. Een andere belangrijke les is dat het beter werkt om de nationale CCCs hun eigen doelen te laten kiezen, dan wanneer doelen centraal gecoördineerd worden. Over het geheel genomen laat de evaluatie zien dat we tevreden kunnen zijn met de resultaten van de campagne. De volgende keer zullen we de geleerde lessen zeker in de praktijk brengen voor een nog beter resultaat.
Start Asia Floor Wage campagne in India
Urgent Appeals In 2009 werkte de CCC aan 21 nieuwe en 11 reeds lopende urgent appeals. De zaken vonden hun oorsprong in Argentinië, Bangladesh, Cambodja, China, de Dominicaanse Republiek, Honduras, India, Indonesië, Pakistan, de Filippijnen, Sri Lanka, Thailand en Turkije. Het merendeel van de zaken betrof het recht op vrijheid van vereniging, ontslagen vakbondsleiders, geweld en dreigementen tegen vakbondsleden, onrechtmatige sluiting van fabrieken, willekeurige arrestaties van vakbondsleiders, en niet uitbetaald loon. In 12 gevallen werd aan de eisen van de arbeiders (deels) tegemoetgekomen nadat CCC contact opnam met de internationale merken en kledingretailers. Hieronder een overzicht van de meer succesvolle gevallen:
14
Het Midden-Amerikaanse Jerzees de Honduras is een directe dochter van het Noord-Amerikaanse Russel Athletics. De Amerikaanse eigenaar dreigde de fabriek te sluiten omdat de vakbonden goed georganiseerd waren. CCC riep de hulp in van Amerikaanse bondgenoten zoals de Workers-Rights Consortium, het Maquila Solidarity Network en United Students Against Sweatshops. Als gevolg van de gecombineerde druk besloot Russel de fabriek van Jerzees niet te sluiten en de verhoudingen met de vakbonden te formaliseren.
Remigio Saladero, een uitstekende Filippijnse arbeidsrechtenactivist en jurist, was aangeklaagd wegens moord - net als tientallen anderen activisten. Uit de aard en de details van de beschuldigingen bleek duidelijk dat deze vals waren, en waarschijnlijk verzonnen om de activisten te intimideren en van hun werk te houden. CCC nam contact op met diplomatieke missies in Manila en met de rechter die de zaak in behandeling had. Wellicht was het aan de internationale aandacht te danken dat de zaken werden geseponeerd wegens het ontbreken van ‘redelijke verdenking’. De vakbond van de Turkse DESA-lederwarenfabriek was op klassieke wijze opgerold: alle medewerkers waarvan men wist dat ze vakbondslid waren, werden ontslagen. Het lukte CCC om de internationale klanten van DESA te mobiliseren zodat die druk zetten op het management om de vakbond te erkennen en het merendeel van de ontslagen vakbondsmedewerkers weer in dienst te nemen. De zaak is echter nog niet gesloten, omdat DESA momenteel de beloftes uit de ondertekende overeenkomst niet nakomt.
Protest voor DESA fabriek in Turkije
Alle medewerkers van de Life Garments-fabriek in Bangladesh waren begin 2009 ontslagen zonder uitbetaling van salarissen of ontslagvergoeding. Bovendien was de sluiting verdacht omdat dezelfde eigenaren alle machines naar een andere stad verhuisden om daar een nieuwe fabriek (Life Textiles) te beginnen. Dit was vermoedelijk een truc om van de vakbonden in de oorspronkelijke fabriek af te komen. De CCC oefende druk uit op internationale inkopers totdat het management de arbeiders de verschuldigde vergoedingen uiteindelijk betaalde. In het voorjaar van 2008 maakte de CCC samen met haar partner Oxfam Australië een gedetailleerde analyse van de neergaande trend in arbeidsomstandigheden in Indonesië getiteld ‘Sector-Wide Solutions in Indonesia’. Het rapport bevatte een aantal specifieke aanbevelingen voor inkopers in Indonesië, gebaseerd op jaren van overleg met partners en ervaring met diverse zaken. In 2009 volgde de CCC deze Strategic Appeal op, in een werkgroep waar ook Oxfam, internationale
15
vakbonden en sportkledingfabrikanten aan deelnemen. Zes marktleiders op het gebied van sportkleding stemden erin toe om een aantal van de aanbevelingen van CCC en Oxfam te implementeren. Tijdens een vergadering in Indonesië in november kwamen de zes fabrikanten, Indonesische vakbondsfederaties en enkele Indonesische leveranciers overeen om te onderhandelen over een protocol over vrijheid van vereniging bij alle leveranciers in Indonesië. In december ging een delegatie van urgent appeals-coördinatoren van CCC’s uit Italië, Groot-Britannië, België-Zuid, Duitsland en het internationale secretariaat naar Turkije om structurele belemmeringen voor de rechten van kledingarbeiders te bespreken met belangrijke partnerorganisaties en kledingarbeiders. Afgevaardigden van vakbonden, vrouwenorganisaties, thuiswerkorganisaties en CCC kwamen voor een workshop bij elkaar. Het blijkt dat arbeiders in de informele economie van Turkije (80% van de kledingarbeiders werkt zwart) geen recht hebben om lid te worden van een vakbond en geen recht hebben op sociale uitkeringen. Daarbij wordt het recht op het vormen van een vakbond sterk gehinderd door bepalingen in het Turkse recht, en worden werkgevers vrijwel nooit gestraft voor het schenden van de rechten van vakbonden. De CCC ontmoette ook het Solidarity Committee of Sandblasting Laborers, die campagne voeren voor een ban op gezandstraalde jeansproducten. Het proces van zandstralen heeft al aan vele gastarbeiders in de Turkse denimindustrie het leven gekost. Gevreesd wordt dat in 2010 in totaal 5000 arbeiders zullen overlijden aan de gevolgen van de ongeneeslijke beroepsziekte silicose. De CCC zal de campagne van het Solidarity Committee in 2010 steunen. Voor het wereldwijde CCC-netwerk is een handleiding ontwikkeld om onderzoeken naar de toeleveringsketens van retailers en grote merken te vergemakkelijken. De handleiding beschijft verschillende tools op internet die kunnen worden gebruikt om zakelijke relaties vast te stellen of doelen in urgent appeal-zaken te vinden. Het geeft voorbeelden van complexe toeleveringsketens, een lijst met veelgebruikt jargon uit de branche, en een gedetailleerde bespreking van acht cases.
Fair Fashion Fair Fashion is het project van de Schone Kleren Campagne speciaal voor studenten en docenten in het modeonderwijs. Het doel is om hen bewust te maken van de oorzaken van slechte arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie en gezamenlijk oplossingen te bedenken om deze te verbeteren, gebaseerd op al bestaande initiatieven binnen en buiten de industrie. De studenten van nu staan voor een grote uitdaging. Zij zijn de beslissers van de toekomst. De studenten zullen na het behalen van hun diploma veelal gaan werken voor retailers en merken die hun productie hebben uitbesteed naar landen waar er nog veel schort aan die arbeidsomstandigheden. Zij zijn dus een belangrijke doelgroep die mogelijk structurele veranderingen op de lange termijn zou kunnen bewerkstelligen. Alle keuzes die fashion professionals later gaan maken hebben invloed op de levens van kledingarbeiders. Fair Fashion probeert deze impact voor hen zichtbaar te maken. Hierdoor kunnen de aankomende ontwerpers, managers en inkopers positieve stappen zetten naar een eerlijke kledingindustrie.
16
In april organiseerde het Fair Fashion team een speaker tour voor Kalpona Akter. Ooit begonnen als naaister in een kledingfabriek in Bangladesh heeft Kalpona Akter zich opgewerkt binnen de vakbond tot directeur van het Bangladesh Center for Workers Solidarity. Ze heeft veel contacten met arbeiders, vakbonden, fabriekseigenaren en kledingmerken en heeft daardoor niet alleen zelf veel ervaring
maar ook een brede kijk op de situatie in de kledingindustrie. In al haar werk probeert Kalpona vrouwelijke kledingarbeiders te stimuleren en de mogelijkheid te geven om voor zichzelf op te komen. In Bangladesh maken zo’n 2 miljoen vrouwen onder vaak zeer slechte omstandigheden kleding die ook voor Nederlandse merken in Nederlandse winkels wordt verkocht. Fair Fashion en Kalpona Akter bezochten hogescholen in Enschede, Deventer en Amsterdam en waren aanwezig bij een bijeenkomst van Clean & Unique: een platform van jonge ontwerpers en starters die op een eerlijke en groene manier zaken willen doen. Kalpona gaf een levendige en energieke presentatie over het heden en verleden van de Bengaalse kledingindustrie. Op 28 juni werd in de Eusebiuskerk te Arnhem een modeshow gehouden waarbij pret-a-porter, arty design en couture – alle gemaakt met respect voor mens en milieu – werd geshowd op de catwalk. Verschillende labels en ontwerpers toonden hun verrassende collectie aan de hand van de thema’s people - environment - innovation. De op de modeshow aansluitende catwalk talkshow werd geleid door niemand minder dan Jort Kelder. Tijdens deze show gingen sleutelfiguren uit de duurzame kledingindustrie, waaronder de coordinator van het Fair Fashion project, in dialoog met kledingretailers, fair fashiondeskundigen, politici en andere beleidsmakers over de thema’s people environment - innovation in de mode. Daarnaast was van 29 juni t/m 5 juli de Awearness Fair Guerrillastore geopend aan de Turfstraat in Arnhem. De tijdelijke winkel bood onderdak aan hippe eerlijke mode, unieke tassen en andere accessoires van gerecyclede materialen. Jonge ontwerpers creërden ter plekke originele stukken van gedragen kleding. Fair Fashion was aanwezig om informatie over het
Fair Fashion modeshow
project te verspreiden. Om fashion studenten te stimuleren een eigen visie te formuleren op sustainability organiseert een aantal onderwijsinstellingen jaarlijks het internationale Beyond Green symposium. Fair Fashion organiseerde twee workshops tijdens de Beyond Green week op het Amsterdam Fashion Institute. De eerste workshop had als thema A decent factory. Tijdens deze workshop ontwierpen de deelnemers de perfecte kledingfabriek. Deze opdracht stond in relatie tot de tweede workshop: Sweatshop. Tijdens deze workshop beleefde een groep van 44 studenten hoe het is om in een sweatshop te werken: 24 uur lang werkten er twee ploegen studenten achter de naaimachine aan 500 tasjes. Hun harde werk kon online worden gevolgd via een webstream en werd ook live uitgezonden door de Amsterdamse zender Salto 1. Samen met een aantal docenten zwaaide de coördinator van het project de scepter over de fabrieksvloer. De Sweatshop zorgde voor flink wat aandacht in de media: NOS Headlines maakte een item, er verscheen een reportage in het blad van de Hogeschool van Amsterdam, Havana, NRC Next plaatste een kort bericht en ook het Amsterdams Stadsblad schreef een artikel.
17
2010 is het derde en laatste projectjaar van Fair Fashion. Omdat de reacties van betrokkenen op het project tot op heden zo goed zijn, zal er worden gezocht naar de meest effectieve manier om een bijdrage te blijven leveren aan de bewustwording van docenten en studenten en impact te blijven houden op het modeonderwijs.
Play Fair In 2009 vonden geen grote sportevenementen plaats. De focus van CCC lag dan ook op de follow-up van de Play Fair campagne uit 2008 en op de voorbereiding voor de Olympische Winterspelen in Vancouver en het WK voetbal in Zuid-Afrika.
Website Clearing the Hurdles
In de campagne van 2008 rondom de Spelen in China daagde de CCC sportmerken uit om actie te ondernemen om de vier belangrijkste hindernissen weg te nemen die eerlijke rechten voor kledingarbeiders in de sportkledingindustrie in de weg staan: 1. Ontwikkel een klimaat waarin vrijheid van vereniging en collectieve onderhandelingen positief benaderd worden. 2. Bied meer werkzekerheid aan arbeiders in de toeleveringsketens van sportkleding. 3. Verminder het aantal fabriekssluitingen en de negatieve gevolgen ervan. 4. Neem stappen om het inkomen van arbeiders te verbeteren, met als einddoel een leefbaar loon voor alle arbeiders. In 2009 benaderde de CCC de grote sportmerken en vroeg hen om gedetailleerd toe te lichten in hoeverre ze 36 specifieke doelstellingen om de vier hindernissen voor kledingarbeiders te nemen onderschreven. Het gaat hierbij om de volgende merken: Nike, Adidas, Pentland, Puma, Lotto, New Balance, Asics and Mizuno. Op www.clearingthehurdles.org is deze informatie vervolgens begin 2010 gepubliceerd als onderdeel van de campagne rond de Olympische Winterspelen in Vancouver.
Migranten
18
De kledingindustrieën van Maleisië, Thailand en Taiwan zijn lang afhankelijk geweest van gastarbeiders uit buurlanden als Indonesië, Burma en de Filippijnen. Recentelijk werken nieuwe kledingfabrieken in het Midden-Oosten, met name in Jordanië en Egypte, veel met arbeiders uit China, Bangladesh, India, Sri Lanka en andere landen. Veel van deze migranten hebben wanhopig een beter loon nodig omdat ze zichzelf nauwelijks kunnen onderhouden. Vaak moeten ze schulden afbetalen aan familie, wervingsbureaus, arbeidsmakelaars of mensensmokkelaars. Voor hen zijn de drempels om zich uit te spreken of zich te organiseren nog hoger. Velen van hen kunnen niet legaal werken door strikt asiel- of immigratiebeleid. Degenen die legaal het land binnengekomen zijn, riskeren hun verblijfsvergunning verliezen als ze ontslagen worden. Gastarbeiders leven constant in angst voor arrestatie of deportatie. Veel van hen durven hun slaapzaal of fabriek niet te verlaten. De CCC onderzocht samen met de Nederlandse onderzoeksorganisatie SOMO hoe ze met de specifieke problematiek van gastarbeiders om kan gaan. Eind maart 2009 organiseerden ze een consultatieseminar in Maleisië met afgevaardigden van vakbonden, NGO’s en migrantensteungroepen uit 10 Zuidoost-Aziatische landen. Uit de ontmoeting kwam de noodzaak naar voren om sterkere netwerken
en betere samenwerking te vormen tussen organisaties die gastarbeiders ondersteunen, zowel in het thuisland als in het werkland. Vakbonden moeten meer energie steken in het opnemen van gastarbeiders in organisatiestrategien en om de kunstmatige scheiding tussen gastarbeiders en lokale arbeiders ter discussie te stellen. Bedrijven moeten een meer strategische benadering ontwikkelen voor het monitoren en aanpakken van de problemen waar gastarbeiders mee te maken hebben. Tot slot moeten overheden zich richten op de bescherming van de rechten van gastarbeiders in plaats van het uitvoeren van immigratiebeleid dat bijdraagt aan de uitsluiting en uitbuiting van gastarbeiders. Voor CCC ligt er een duidelijke taak: binnen deze netwerken, en met deze netwerken aan het werk gaan om de bekendheid van de problematiek bij consumenten, merken en retailers in Europa te vergroten. Vanaf begin 2010 is er een discussienota beschikbaar met een overzicht van de kernproblemen voor gastarbeiders, een overzicht van de verschillende belanghebbenden en hun activiteiten, en een overzicht van mogelijke strategieën om hen te ondersteunen.
Gender 85% van de werknemers in de kledingindustrie is vrouw. De ondergeschikte positie van vrouwen in de landen waar kleding wordt gemaakt, werkt direct door op de werkvloer. Vrouwen hebben de laagste functies en nauwelijks invloed in de fabrieken. Het is voor vrouwen lastiger om zich aan te sluiten bij een vakbond en zo gezamenlijk voor hun rechten op te komen. De ongelijke machtsverhoudingen tussen vrouwelijke kledingarbeidsters en hun mannelijke collega’s en werkgevers is een van de belangrijkste oorzaken van de moeilijke omstandigheden waarin zij leven en werken. Om deze omstandigheden daadwerkelijk en structureel te verbeteren is het essentieel de rechten en behoeftes van vrouwelijke arbeiders centraal te stellen. Daarom is ‘gender’ een speerpunt van CCC. In 2009 heeft CCC zich volop beziggehouden met de vraag hoe zij gender nog beter kan integreren in haar diverse werkgebieden. Er is een internationale CCC genderwerkgroep opgericht, waarin coördinatoren van de verschillende nationale CCC-coalities en diverse zuidelijke partners deelnemen. Deze werkgroep heeft een concept gender policy statement en discussion paper over de CCC genderstrategie opgesteld. Vervolgens is in november een bijeenkomst georganiseerd met vertegenwoordigers van alle Europese CCC’s en sleutelfiguren uit het internationale netwerk. In inspirerende sessies en workshops is het gender policy statement en discussion paper uitvoerig besproken, wat resulteerde in concrete aanbevelingen voor CCC campagne -en lobbystrategieën. Het definitieve gender policy statement is inmiddels te vinden op de CCC/SKC websites. In 2010 zal de CCC natuurlijk doorgaan met de ontwikkeling en implementatie van haar genderstrategie. Het uitgangspunt daarbij is klip en klaar: We will be bold, daring and ambitious in our pursuit of social and economic justice for women garment workers.
CCC/SKC in de media De Nederlandse dagbladen hebben dit jaar weer de nodige aandacht besteed aan de activiteiten van de Schone Kleren Campagne. We haalden in 2009 net als in 2008 bijna honderd keer de krant. De grote landelijke dagbladen - vooral de Telegraaf - namen hiervan zo’n 20 procent voor hun rekening. De meeste publiciteit volgde op de start van de Leefbaar Loon campagne Kleren Schoon? Leefbaar Loon! op 1 september. In de daarop volgende dagen besteedden meer dan dertig kranten uitvoerig aandacht aan de resultaten van het onderzoek dat in het kader van die campagne was verricht. Het aantal vermeldingen in tijdschriften en opinie-
19
bladen bedroeg in 2009 ongeveer 20. Daarnaast was de SKC zeven keer onderwerp van gesprek op de radio en drie keer op (internet)TV. De SKC was ook vaak onderwerp van de berichtgeving op het internet. Een groot deel van de belangstelling kwam van nieuwssites verbonden aan de modebranch zoals Fashion United, Elsevier Retail, Textilia en Retail News, maar er was ook belangstelling uit geheel andere hoeken zoals die van de Christen Unie, Musical World, VARA Kassa Online, De Betere Wereld en de EO. Hoeveel aandacht de internationale dagbladen en tijdschriften in 2009 hadden voor de activiteiten van de verschillende Europese CCCs is vanuit Nederland moeilijker te bepalen. Volgens de database van LexisNexis academic NL waren er vorig jaar bijna 160 meldingen in de buitenlandse pers. Daarvan waren de meeste berichten in het Duits (66) en het Engels (55). De overige berichten waren voornamelijk in het Frans, Spaans en Italiaans. Op basis van informatie die we kregen van de andere Europese CCCs was er ook veel aandacht voor de verschillende Urgent Appeals. Er waren in 2009 maar liefst 124 berichten gewijd aan de vier Urgent Appeals m.b.t. DESA en Menderes Tekstil (Turkije), Spotec (Bangladesh) en Triumph (Thailand en Filippijnen). De meeste berichten waren Duitstalig (94). De overige berichten waren in het Spaans, Frans, Italiaans, Deens, Indonesisch en Engels.
Netwerk: CCC Polen
20
In 2009 is het Europese CCC netwerk uitgebreid richting Oost-Europa met de oprichting van de CCP, de Clean Clothes Polska. Polen is nu het 13e land waar een Clean Clothes Campaign actief is. Voorafgaand aan de oprichting namen de Polen al wel deel aan de Europese netwerkvergaderingen van CCC, maar op 10 december was de officiële lancering tijdens een MVO conferentie in de Copernicus Universiteit in Torun. Honderden studenten, universitaire hoogwaardigheidsbekleders en journalisten en natuurlijk iemand van het Internationale CCC secretariaat waren bij de lancering aanwezig. Zoals alle CCC’s bestaat ook de CCPolska uit een coalitie van maatschappelijke organisaties. Het secretariaat zal gevestigd worden in het pand van Karat, een netwerk voor genderrechten. Verder bestaat de coalitie nog uit de Polish Humanitarian Organisation, de Gruppa eFTe, en het Poolse Groene Netwerk dat zich richt op bewustmaking op het gebied van milieukwesties. Met het toetreden van de CCPolska bestaat het Europese CCC netwerk nu uit 14 CCC’s in 13 landen. En het netwerk groeit nog steeds: in 2010 zal CCC Finland worden gestart, in Ierland en Griekenland zijn de voorbereidingen in een vergevorderd stadium.
Op naar het volgende jubileum Wie dacht dat de SKC/CCC het na 20 jaar wel eens rustig aan zou willen doen heeft het natuurlijk mis. In 2010 zal CCC haar grootste evenement ooit organiseren. Op het Internationale CCC Forum in Turkije zullen 250 deelnemers uit heel de wereld vier dagen lang bijeenkomen om hun banden te versterken, hun kennis en vaardigheden met elkaar te delen en om gezamelijk de belangrijkste speerpunten voor de komende jaren vast te stellen.
Kledingarbeidsters met hun kinderen in Dhaka, Bangladesh
21
Organisatie Geschiedenis en doelstelling Schone Kleren Campagne (SKC) ontstond in 1989 toen Nederlandse en Britse vrouwen en solidariteitsgroepen protesteerden tegen het ontslag van stakende arbeiders in een kledingfabriek in de Filippijnen. De vrouwen bij deze toeleverancier van William Biard (GB) en C&A (NL) werden ontslagen nadat ze om uitbetaling van het wettelijk minimumloon hadden gevraagd. Dat jaar organiseerden de arbeiders picketlines terwijl er in Nederland en Groot-Brittannië een solidariteitscampagne werd gevoerd. Hiermee begon de campagne voor ‘schone kleding’, waarbij de eisen van zuidelijke vrouwen- en arbeidersorganisaties werden uitgedragen. SKC is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een Europees netwerk, internationaal bekend onder de naam Clean Clothes Campaign (CCC). Dit Europees netwerk is op haar beurt onderdeel van een internationaal netwerk van vakbonden en arbeidsgerelateerde maatschappelijke organisaties, zowel uit de producerende als de consumerende landen. SKC/CCC heeft als doel het verbeteren van de arbeidsomstandigheden en de positie van arbeiders in de wereldwijde kledingindustrie. Het uiteindelijke doel is een eind te maken aan onderdrukking, exploitatie en misbruik van de -vooral vrouwelijke- arbeiders in deze sector. SKC/CCC probeert deze doelstellingen te bereiken door: • Druk uit te oefenen op bedrijven zodat deze hun verantwoordelijkheid nemen en kleding onder goede arbeidsomstandigheden laten produceren. • Arbeiders, vakbonden en maatschappelijke organisaties in productielanden te ondersteunen. • Burgers aan te sporen om gebruik te maken van hun macht als consument. Dit doen we door het bewustzijn onder consumenten te vergroten via het verstrekken van accurate informatie over de arbeidsomstandigheden in de (sport)kledingindustrie. • Het benutten van de bestaande wettelijke mogelijkheden om de arbeidsomstandigheden te verbeteren en te lobbyen voor aanvullende wetgeving die bijdraagt aan goede arbeidsomstandigheden. De overheid wordt zowel aangesproken in haar rol als wetgever als in haar rol als consument. SKC/CCC maakt zich daarom ook sterk voor een ethisch inkoopbeleid bij de overheid. Op het terrein van bewustwording is inmiddels al veel bereikt; consumenten weten tegenwoordig dat hun kleding doorgaans is gemaakt in een lagelonenland, en dat er een goede kans bestaat dat hierbij mensenrechten zijn geschonden. Het gaat dan om het recht op vrijheid van organisatie, een leefbaar loon en een veilige en gezonde werkplek, of om schendingen van het verbod op kinderarbeid, dwangarbeid en discriminatie. Ook worden lokale mensenrechtenactivisten regelmatig onterecht vervolgd, fysiek mishandeld of hun recht op vrijheid van meningsuiting ingeperkt. Samen met haar partners brengt SKC/CCC deze schendingen in kaart en vervolgens onder de aandacht van het bedrijfsleven, de overheid en het brede publiek. Wij bieden hierbij altijd een handelingsperspectief: iedereen die kleren (in)koopt kan een bijdrage leveren aan een meer rechtvaardige wereld.
22
Het is inmiddels algemeen erkend dat consumenten niet alleen recht hebben op kwalitatief goede kleren voor een redelijke prijs, maar ook op sociaal verantwoord
geproduceerde kleren. Ook bij het bedrijfsleven is met succes een bewustwording op het vlak van maatschappelijke verantwoord ondernemen gerealiseerd. Een significant deel van de bedrijven in de kledingsector heeft inmiddels beleid ontwikkeld wat betreft de arbeidssituatie in hun productieketen. Middels gedragscodes en speciaal opgerichte organisaties die de naleving hiervan moeten controleren, wordt gepoogd de mensenrechten en kwaliteit van leven van de circa 30 miljoen mensen, grotendeels vrouwen, wereldwijd die onze kleding in elkaar zetten te verbeteren. De laatste paar jaar is er zelfs sprake van een trend waarin ethische kleding een eigen marktsegment aan het opbouwen is, en SKC/CCC is er trots op dit maatschappelijk draagvlak mede gecreëerd te hebben. Helaas schort het vaak nog aan echt resultaat, dat wil zeggen aan structurele verbeteringen op de werkvloer. SKC/CCC zal hier de komende jaren verder aan werken door het rapporteren, samen met onze partners in productielanden, van schendingen van arbeids- en mensenrechten en door gerichte campagnes die bedrijven op hun verantwoordelijkheden wijzen en duidelijke alternatieven bieden. Middels publiekscampagnes en acties worden consumenten opgeroepen ons te helpen de levens van de vrouwen die hun kleding in elkaar zetten te verbeteren. Hierbij worden ook bedrijven en overheden aangesproken. Onze inzet hierbij is niet alleen het oplossen van de zaak in kwestie, maar ook het verbeteren van beleid en naleving, en daarmee het voorkomen van problemen in de toekomst. De uitgangspunten van SKC/CCC zijn vastgelegd in het ‘Principles of the Clean Clothes Campaign’ document. De druk op de organisatie om verder te groeien en de veranderende context waarin SKC/CCC haar werk doet, hebben geleid tot een continu proces van reflectie op de toekomstige structuur en doelen van de organisatie.
Organisatieprofiel SKC/CCC is een netwerkorganisatie dat bestaat uit Europese CCC coalities en een sterk internationaal partnernetwerk. In 2009 is in Polen een nieuwe CCC coalitie van start gegaan. In totaal zijn er nu in dertien Europese landen CCC secretariaten. Dit zijn autonoom opererende coalities bestaande uit vakbonden en maatschappelijke organisaties (vrouwenorganisaties, consumentenorganisaties, onderzoeksinstellingen, organisaties voor eerlijke handel, solidariteitsgroepen, jongerenorganisaties, kerken etc.). Het internationaal partnernetwerk bestaat uit maatschappelijke organisaties, vakbonden, individuen en instituten in de meeste landen waar kleding wordt geproduceerd. Daarnaast werkt SKC/CCC ook samen met zusterorganisaties in onder andere de Verenigde Staten en Canada. Voor dit netwerkmodel is bewust gekozen, al betekent dit soms dat de naam van de SKC/CCC minder prominent over het voetlicht komt. Samenwerking met organisaties met grote achterban betekent immers een groter bereik, en meer impact. In totaal participeren meer dan 250 verschillende organisaties in de campagne. Het SKC/CCC kantoor in Amsterdam bestaat uit drie zelfstandig opererende teams: het Internationale Secretariaat (CCC-IS), het Nederlandse Secretariaat (SKC) en de administratieve ondersteuning (het bureau).
23
Schone Kleren Platform (SKP)
Partner netwerk Schone Kleren Overleg (SKO)
NEDERLANDS SECRETARIAAT (SKC) Voorlichting 0,7 fte Urgent Appeals 0,7 fte Campagne 0,7 fte Netwerk 0,3 fte
Europese CCC coalities
BUREAU
INTERNATIONAAL SECRETARIAAT (CCC-IS)
IT 0,8 fte Financiën 0,8 fte Organisatie coördinatie 0,8 fte Administratie 0,6 fte
Urgent Appeals 1,8 fte Campagne 2,5 fte Netwerk 0.8 fte
BESTUUR
= verleent diensten aan
Organogram SKC/CCC, fte’s per 31 december 2009
In 2009 heeft een aantal personele wijzigingen plaatsgevonden. Vanwege de operationele groei is besloten de functie financiën uit het takenpakket van de Organisatie coordinator te halen en een nieuwe functie te creeren: financieel coordinator. Vervolgens zijn voor beide functies (Organisatie coordinator en Financieel coordinator) vacatures uitgezet en nieuwe personeelsleden geworven. Deze zijn per 1 november 2009 in dienst getreden. De Organisatie Coördinator fungeert als intermediair tussen de teams, die als collectief beslissingen nemen in het teamoverleg. De teams zijn dienstbaar aan de behoeften van de partners. De staf beslist gezamenlijk over zaken die van algemeen belang zijn voor de organisatie; hierbij wordt zij ondersteund door het stichtingsbestuur. Strategische beslissingen waarin doelen en prioriteiten vastgesteld worden die het hele netwerk aangaan, worden zowel in de internationale als de Europese CCC-vergaderingen genomen. Zoals uit het organogram blijkt, heeft SKC/CCC geen directeur of management team. Ieder staflid is betrokken bij de collectieve besluitvorming, wat bijdraagt aan de productiviteit en efficiency aangezien ieder staflid volledig geïnformeerd en betrokken is. Bovendien zet ieder staflid zich volledig in voor de implementatie van de beslissingen, aangezien hij/zij zelf deel nam aan de besluitvorming.
24
Dit betekent ook dat SKC/CCC intern opereert in overeenstemming met de waarden die het naar buiten toe uitdraagt: basisdemocratie, participerend onderzoek,
evaluatie van de werkplek en de directe betrokkenheid van werknemers bij alle processen die bijdragen aan hun rechtspositie.
Het Internationale Secretariaat (CCC-IS) • Coördineert de internationale activiteiten en campagnes; • Faciliteert strategie- en beleidsontwikkeling; • Faciliteert de internationale campagnestructuren en communicatie; • Zorgt voor publicaties, maakt informatie toegankelijk voor een breed publiek en doet of geeft opdracht tot onderzoek; • Verzorgt trainingen voor het netwerk. Het Internationale Secretariaat vergadert drie maal per jaar met de Europese CCC coalities. Deze vergaderingen dienen voor het opzetten van nieuwe strategieën, het coördineren van terugkerende activiteiten en het verbeteren van de communicatiestructuur. De grote lijnen over specifieke thema’s en campagnes worden uitgewerkt in werkgroepen die tijdens deze vergaderingen geformeerd worden. Er vindt daarnaast op basis van concrete zaken regelmatig bilateraal overleg plaats met internationale partners (urgent appeals en gezamenlijke campagnes). Naast deze terugkerende werkzaamheden worden er ook thematische en regionale vergaderingen over meer strategische vraagstukken georganiseerd onder supervisie van het Internationale Secretariaat. Deze vergaderingen vormen het kader waarbinnen CCC haar lange termijn strategie ontwikkelt.
Het Nederlandse Secretariaat (SKC) SKC richt zich op het bewust maken en activeren van het Nederlandse publiek, onder andere door het geven van voorlichting en het voeren van campagnes. Daarnaast lobbyt SKC actief bij Nederlandse kledingbedrijven en draagt zij constructieve oplossingen aan voor de implementatie van maatschappelijk verantwoorde keuzes in de toeleveringsketen van deze bedrijven. Verder ondersteunt SKC de arbeiders en hun organisaties in urgent appeals waarbij Nederlandse bedrijven betrokken zijn. Tot slot vraagt SKC overheden goede wetgeving te implementeren en zelf verantwoord in te kopen. SKC vertegenwoordigt een uitgebreid netwerk van vakbonden en maatschappelijke organisaties, waaronder consumenten-, vrouwen- en mensenrechtengroepen. Deze organisaties geven input op het beleid van SKC, ondersteunen campagnes en nemen deel aan activiteiten. Er worden jaarlijks twee bijeenkomsten van dit Schone Kleren Platform georganiseerd, waarin uiteenlopende onderwerpen worden besproken en afgestemd. Het SKC platform bestaat uit: • • • • • • • • • • •
Amnesty International Burma Centrum Nederland Consumentenbond Cordaid COS Nederland CNV Internationaal CNV Jongeren Filippijnengroep Nederland FNV Mondiaal FNV Jong Goede Waar & Co
25
• • • • • • • • • • • •
Hivos Landelijke India werkgroep Landelijke Vereniging van Wereldwinkels Max Havelaar NJR Nederlandse Vrouwen Raad NVVH-Vrouwennetwerk Oxfam Novib Sari Fair Fashion Solidaridad SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) Veggie in pumps
Drie van deze organisaties zijn zeer nauw betrokken bij de strategie-en beleidsvorming van SKC. Deze kerngroep vergadert 6 maal per jaar in het Schone Kleren Overleg (SKO), en bestaat uit: • Filippijnengroep Nederland • Landelijke India Werkgroep • SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) De coördinatoren van SKC onderhouden daarnaast intensieve contacten met het internationale en Europese netwerk, en zijn vertegenwoordigd op de Europese vergaderingen van de Clean Clothes Campaign.
Het bureau Het bureau verleent diensten aan het Nederlandse en Internationale Secretariaat. Het is verantwoordelijk voor de financiën, de planning en planningsbewaking, de kwaliteitsbewaking, de administratieve taken, het personeelsbeleid, ICT, het onderhouden van de websites en het verzorgen van overige faciliteiten. Verder fungeert het bureau als het algemene aanspreekpunt van de organisatie.
Het bestuur De bestuursbeginselen waar SKC/CCC vanuit gaat zijn verwoord in de statuten en het nader reglement. Het stichtingbestuur bestaat uit vijf leden. De bestuursleden ontvangen geen honorarium, salaris of andere vorm van compensatie van de stichting. Bestuursleden hebben het recht om binnen redelijke grenzen de kosten die met hun functie verband houden te declareren. Het bestuur heeft de volgende taken:
26
• Toezicht houden op de financiële situatie en vaststellen van de jaarlijkse begroting en (financiële) rapportages; • Verantwoordelijkheid voor het personeelsbeleid; • Supervisie over het functioneren van het Internationale en het Nederlandse Secretariaat en toezien op de uitvoering van de jaarplanning; • Ondersteuning van het Internationale en Nederlandse secretariaat bij de uitvoering van de diverse campagnes.
Er hebben 4 bestuursvergaderingen plaatsgevonden in 2009. Op verzoek van het bestuur nemen de Organisatie Coördinator en een vertegenwoordiger van het Internationale en Nederlandse Secretariaat deel aan de vergaderingen. In 2009 heeft het bestuur 3 leden herbenoemd: Harry de Vries, Evert de Boer en Margreet Simons. Daarnaast is er een nieuw lid benoemd: Hester Klute. Naar aanleiding van deze benoemingen zijn ook de functies van sommige bestuursleden veranderd. De naamswijziging van Schone Kleren Kampagne naar Schone Kleren Campagne werd door het bestuur goedgekeurd. Voorts zijn de begroting en het activiteitenplan voor 2010 door het bestuur in de laatste vergadering van 2009 vastgesteld. Tot slot hebben staf en bestuur besloten in 2010 de organisatiestructuur en eventueel aanverwante kwesties door een extern adviseur te laten doorlichten. Samenstelling van het bestuur: • Evert de Boer Bestuurslid sinds 1995, einde huidige zittingstermijn: februari 2012. Functie: voorzitter en ondersteuning bij personeelsbeleid. Evert de Boer is sinds 1987 coördinator van Filippijnengroep Nederland. In de jaren tachtig was hij betrokken bij acties ter ondersteuning van kledingarbeiders in de Filippijnen, die zich verzetten tegen sluiting en verplaatsing van de fabrieken waar ze werkten. Een van die acties leidde tot het besluit om de Schone Kleren Kampagne in het leven te roepen. Hij was daarmee één van de grondleggers van de Schone Kleren Kampagne in 1989. Sinds de beginperiode neemt hij actief deel aan het Schone Kleren Overleg en het Schone Kleren Platform. Verder is hij vanaf 1995 nauw betrokken geweest bij het opzetten van de Fair Wear Foundation (FWF) en vertegenwoordigt hij de SKC/CCC in het bestuur van de FWF. • Margreet Simons Bestuurslid sinds 1995, einde huidige zittingstermijn: februari 2012. Functie: lid en adviseur campagnes. Sinds 1 april 2008 is Margreet Simons werkzaam als ESG-analist (Environmental, Social, Governance) bij SNS Asset Management. Het team waarin zij werkzaam is screent bedrijven op criteria met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wanneer bedrijven zich schuldig maken aan ernstige mensenrechtenschendingen of ernstige milieuvervuiling worden ze uitgesloten van belegging. Daarnaast worden bedrijven ook aangespoord om hun beleid te verbeteren. Daarvoor werkte ze 5 jaar bij de Consumentenbond, als onderzoeker maatschappelijk verantwoord ondernemen. Margreet Simons is een van de langstzittende bestuursleden en vindt SKC/CCC een inspirerende club mensen met veel lef en met een hart voor een betere, meer rechtvaardige wereld. • Harry de Vries Bestuurslid sinds 2004, einde huidige zittingstermijn: april 2010. Functie: penningmeester en adviseur campagnes. Na 7 jaar bij NOVIB te hebben gewerkt als lobbyist (o.a. op het gebied van keurmerken en eerlijke handel), is Harry de Vries in 2001 van werkkring veranderd. Internationale verhoudingen waren vanaf dat moment geen onderdeel meer van zijn dagelijkse werkzaamheden. Hij was daarom blij gevraagd te worden voor het bestuur van SKC/CCC. Rechtvaardigheid in de wereld is belangrijk, voor nu en voor de wereld die we nalaten aan onze kinderen. SKC/CCC is een goede manier om daaraan bij te dragen, aldus Harry de Vries. • Jupijn Haffmans Bestuurslid sinds september 2007, einde huidige zittingstermijn: september 2010. Functie: vervangend voorzitter, adviseur efficiency en doeltreffendheid.
27
Jupijn Haffmans was in 2003 en 2004 werkzaam voor SKC/CCC. Het internationale karakter en de directe binding met consumenten via kleding spreken hem erg aan. Hij is ervan overtuigd dat SKC/CCC directe invloed kan uitoefenen op het verbeteren van de arbeids- en daarmee ook leefomstandigheden van de mensen waarmee we verbonden zijn via de kleding die we dragen. Na een roerige periode als gemeenteraadslid in Amsterdam werkte Jupijn Haffmans voor een initiatief op het gebied van duurzaam vrachtvervoer. Inmiddels is hij overgestapt naar het Milieucentrum Amsterdam, een lokale onafhankelijke organisatie voor een duurzame en leefbare stad. Hij vindt de combinatie van deze baan met het bestuur van een internationaal gerichte en zeer enthousiaste groep mensen erg inspirerend. • Hester Klute Bestuurslid sinds december 2009, einde huidige zittingstermijn: december 2012 Functie: secretaris en adviseur personeelszaken. Na 10 jaar publiciteit, marketing, communicatie, coördinatie en zakelijke leiding in de culturele sector, stapte Hester Klute in 1999 over naar Organisatiebureau Ideëel Organiseren. Daarna trad zij in dienst van de VARA, waar zij verantwoordelijk werd voor ledenwerving, ledenbehoud en de marketing communicatie voor RTVI programma’s op het gebied van natuur & milieu, drama & cultuur en informatie & debat. Zij coördineerde de financiën van de afdeling communicatie en marketing en organiseert een grootschalige debatwedstrijd voor middelbare scholieren ‘Op weg naar Het Lagerhuis’. Hoewel de VARA een zeer maatschappelijk betrokken omroep is, wil zij zich in de praktijk meer kunnen inzetten voor een rechtvaardige en duurzame samenleving.
28
Balans 31-12-2009 31-12-2008 ACTIVA
€
€
€
€
vaste activa materiële vaste activa benodigd voor de bedrijfsvoering apparatuur 3,825
4,040
vlottende activa vorderingen
debiteuren nog te vorderen subsidies overige vorderingen en overlopende activa
- 12,077 14,362
liquide middelen
Totaal activa
1,400 100,405 5,175
26,439
106,980
629,269
447,200
659,533
558,220
192,088
163,859
PASSIVA eigen vermogen
vrij besteedbaar vermogen
continuiteitsreserve
vastgelegd vermogen
fonds activa bedrijfsvoering fonds activa doelstelling
3,825 -
4,040 -
3,825
4,040
kortlopende schulden
loonheffing en premieheffing crediteuren nog te spenderen subsidies overige schulden en overlopende passiva
23,624 42,370 359,937 37,689
19,980 22,996 312,602 34,743
463,620
390,321
Totaal passiva
659,533
558,220
Staat van baten en lasten werkelijk begroot 2009 2009
baten uit eigen fondsenwerving:
€
donaties/giften
directe wervings- en uitvoeringskosten in % van baten uit eigen fondswerving beschikbaar uit eigen fondsenwerving
€
€
€
14,208 3,165
€
€
-
15,167
2,535
2,765
0%
18%
22% 11,043
werkelijk 2008
2,535-
inkomsten acties derden subsidies resultaat uit beleggingen
- - 1,015,221 1,124,247 3,726 -
totaal beschikbaar voor doelstelling
1,029,990
1,121,712
12,402 5,745 768,853 2,312
789,312
besteed aan doelstelling: pers en publieke beïnvloeding binnenland 108,609 buitenland 278,061 campagnes binnenland 79,918 buitenland 484,816 951,404
142,535 345,319
94,467 220,319
97,655 536,203
54,889 381,653
1,121,712
751,328
beheer en administratie
50,572
-
-
resultaat
28,014
-
28,229 -215 -
- 38,943 - -959 - -
37,984
-
37,984
resultaatverdeling
toevoeging aan algemene reserve mutatie fonds activa bedrijfsvoering mutatie fonds activa doelstelling
48,434
Toelichting jaarcijfers Op basis van eerdere succesvolle fondsenwerving heeft SKC/CCC in 2009 de bestedingen ten behoeve van haar programma’s en activiteiten voor 97 % kunnen verwezenlijken. Het bestuur concludeert naar tevredenheid dat de verschillen tussen de begroting en de realisatie in 2009 minimaal waren. Er hebben zich na de balansdatum geen gebeurtenissen voorgedaan die effect hebben op de balans van 2009. Inkomsten 2009
49.00%
Nederlandse Overheidsubsidies
20.00% EU-subsidies 29.00% Private Fondsen 2.00%
Bijdrages (in natura) van partners
Splitsing inkomsten naar bron
De inkomsten van SKK/CCC bestaan voor het grootste deel uit private en overheidssubsidies. De subsidies opgenomen de begroting voor 2009 zijn allen toegekend en gerealiseerd.
31
Uitgaven 2009
23.00%
Supporting Organising: Strengthening partners and network
8.00%
Corporate Accountability: Implementation codes of conduct and MSIs
34.00% Corporate Accountability: Urgent Appeals 2.00%
Global Public Campaigns: Play Fair
15.00%
Global Public Campaigns: Better Bargain
4.00%
Global Public Campaigns: Fashion College Project
14.00% Overhead
Splitsing uitgaven naar project
De directe uitgaven aan de doelstellingen bedroegen in 2009 86%.
32
Financieel is SKC/CCC een gezonde organisatie. Het jaar 2009 werd afgesloten met een positief resultaat van € 28.014. Dit resultaat is toegevoegd aan het aan het eigen vermogen, dat aan het einde van het boekjaar EUR 195.913 bedraagt. Het eigen vermogen dient als continuïteitsreserve, dat als doel heeft eventuele financiële tekorten tijdelijk te kunnen ondervangen. Het bestuur heeft de gewenste continuïteitsreserve vastgesteld op het bedrag dat nodig is om zonder inkomsten de stafkosten en kantoorkosten gedurende zes maanden te kunnen betalen; dit bedrag is in 2009 vastgesteld op EUR 254.974. Door het vaststellen van de gewenste hoogte is tevens een bovengrens aan de reserves gesteld.
SKC/CCC belegt haar middelen niet in aandelen, obligaties of andere risicodragende financiële instrumenten. SKC/CCC tracht met haar middelen op duurzame en verantwoordelijke wijze te bankieren. Gelden die niet onmiddellijk nodig zijn worden op een direct opvraagbare ASN spaarrekening gezet. Alle werknemers van SKC/CCC ontvangen hetzelfde salaris, ongeacht hun leeftijd, senioriteit of positie binnen de organisatie. Het bruto maandsalaris bedroeg voor alle werknemers in 2009 EUR 2.590,- bij een 36-urige werkweek (2008: EUR 2.543,-). In 2009 heeft het SKC/CCC haar activiteiten voor het urgent appeals werk kunnen intensiveren binnen de meerjarige consortiumsubsidie, waarvoor SKC/CCC penvoerder is. In 2008 heeft het Sigrid Rausing Trust Fund voor het eerst een subsidie verleend voor drie jaar. Door deze meerjarige subsidietoekenning wordt de stabiliteit van het project gewaarborgd. Bovenop deze toekenning heeft ook de Europese Commissie in 2008 een driejarige subsidie verleend voor het urgent appeals werk onder hun EuropeAid – Human Rights Defenders programma. Deze subsidie heeft een looptijd van 2009 tot en met 2011 en ook hiervoor is SKC/CCC penvoerder. SKC/CCC heeft haar financiën voor 2010 verzekerd en voor 2011/2012 lopen nog enkele meerjarensubsidies die reeds zijn toegekend. Door de jaren heen heeft SKC/CCC een redelijk stabiel fondsennetwerk opgebouwd. Het blijft echter zaak om de komende tijd met volle aandacht nieuwe bronnen te vinden zodat de financiering ook voor de komende jaren kan worden gewaarborgd. Voor de komende jaren zijn er diverse 2010 actiepunten opgesteld variërend van het versterken en uitbreiden van ons donateurbestand tot het benaderen van nieuwe fondsen en het indienen van nieuwe consortiumaanvragen met onze partnerorganisaties.
33
