Table d hôte. 2 e. Boer&Haven. Regioleren is van start. Lekker eten bij de boer. uitgave! Cursus & Contract Magazine

uitgave!

Cursus & Contract Magazine

‘Table d’ hôte’ Lekker eten bij de boer

Boer&Haven® langs Friese vaarroutes

Regioleren is van start Vrouw & Bedrijf

Cursussen voor n agrarische vrouwe

Re-integratie

J a n u a ri 2 0 1 4

CC &

2e

2

VMBO-groen MBO Cursus & Contract Wij inspireren en leren mensen om met passie en vakmanschap te werken aan een duurzame, mooie wereld. Leeuwarden - Buitenpost - Heerenveen - Sneek

Cursus & Contract Magazine 3

Voorwoord

De afdeling Cursus & Contract brengt de driehoek bedrijfs

Leren van en met de regio

leven, overheid en onderwijs bij elkaar om samen te leren, te ontwikkelen en te innoveren. Cursus & Contract is onderdeel van Nordwin College. Nordwin College is tevens een

W

at een positieve reacties hebben we gehad op ons eerste Magazine. Veel lezers gaven aan geen idee te hebben dat Nordwin College met haar afdeling Cursus & Contract zo

actief is in de markt met zo veel verschillende activiteiten: EVC, stadslandbouw, de teelt van Stevia, tientallen cursussen in de groenvoorziening, tal van opleidingen in de voedingsmid-

opleidingscentrum voor

delenindustrie, onderwijs in Saoedi Arabië, Bedrijfshulpverlening, een kenniswerkplaats in

VMBO-groen & MBO onderwijs.

NO-Fryslân, enz.

Cursus & Contract voert pro-

Al die reacties leiden er toe dat wij graag een tweede Magazine uitgeven. Ook deze keer staat

jecten uit, geeft trainingen en

het magazine weer bol van inspirerende projecten, cursussen en opleidingen.

cursussen, organiseert evene-

Nog nadrukkelijker als in het verleden willen we graag met en van de regio of sector leren.

menten, geeft adviezen op

Dus we zijn niet uitsluitend aanbieder maar ook zeker vrager als het gaat om kennisvragen

maat enz.

vanuit de regio of vanuit een sector. We zetten dit jaar sterk in op regioleren. In regioleren werken studenten met docenten, ondernemers, overheden en maatschappelijke organisaties aan een betere toekomst voor de regio. Ik nodig u graag uit om snel verder te bladeren!

Pieter van der Werff Directeur Cursus & Contract


Inhoudsopgave

Inhoud

12

Cursusaanbod

8

Lekker!

Eten bij de Boer

06 Regioleren

Een nieuwe term

13

07 Better Wetter

Project van Kenniswerkplaats Noord-Oost Fryslân

Kenniscarrousel

08 Eten bij de boer

Lekker eten en meteen zien waar het vandaan komt

11 Interview Kevin Bosma volgde het maatwerktraject ‘Meewerkend voorman’

12 Cursusaanbod

Subsidies voor scholing

13 kenniscarrousel

Cursussen voor agrarische vrouwen

gtafel

verle Rond de o

Het m a e t i r g A

16

14 Prikbord

Korte nieuwberichten

16 Het Agriteam

Rond de overlegtafel

18 CIV & Agri Food

Talentencentrum

14

Prikbord

Inhoudsopgave


Centrum voor Innovatief Vakmanschap water

23

19 Dairy Campus Internationaal kennisinstituut voor de melkveehouderij

20 Internationalisering

Dairy Development Programme

21 Profiel

@LinkedIn van Rinze Fokkema

Dairy Campu

s

23 CIV Water

Centrum voor Innovatief Vakmanschap water

24 Re-integratie

Maak werk van je toekomst

27 Boer&Haven® Ondernemers en studenten werken samen aan nieuw concept voor boerengastvrijheid

29 Duurzaam werken De metamorfose van het kantoor Centrale Diensten en Cursus & Contract

30 Inspiratie 31 Info

Contactgegevens & Colofon

24 Re-integratie: Maak werk van je toekomst!

19


Regioleren

Regioleren is van start Net voor de zomervakantie werd bekend dat Nordwin College zich actief gaat bezighouden met regioleren. Een nieuwe term om aan te geven dat er, nog meer dan in het verleden, opdrachten worden uitgevoerd midden in de maatschappij. Je kunt regioleren zien als een onderwijsproject. Het raakt altijd aan wat er echt gebeurt en motiveert daarom het leerproces. Vanaf augustus zijn Frank Berends en Dirk Osinga op zoek gegaan naar zaken die in de regio spelen en waaruit onze studenten opdrachten kunnen halen. De eerste ervaringen zijn erg positief. Na een paar weken zijn er diverse vragen gesteld. In Noordoost Friesland, vanuit de kenniswerkplaats in Burgum, wordt er gewerkt aan diverse kennisvragen.

Landhekken Studenten van Nordwin College zijn o.a. gevraagd om mee te werken aan het maken van landhekken die worden geplaatst langs die nieuwe weg (Centrale As). Bomen die zijn gekapt vanwege de aanleg komen op deze manier weer terug in het landschap. Op verschillende niveaus kunnen studenten hier een prestatie leveren. Van belang is dat bij een dergelijk opdracht deze wordt verbonden met competenties: samenwerken, overleggen, presenteren, met tegenslagen omgaan, kwaliteit leveren, plannen, organiseren, enz. In het kwalificatiedossier valt zoiets onder ‘technisch werken’ bij onderhouden. Op deze manier wel iets anders dan een keer een houtverbinding maken.

Uitbreiding begraafplaats

Een hotel voor insecten? Vanuit de gemeente Leeuwarden kwam de

In Garijp is de vraag gesteld om mee te denken aan de uitbreiding van de begraafplaats. Door

vraag om mee te werken aan hun bijen-

de aanleg van de Centrale As komt er een extra stuk grond vrij. Een mooie opdracht omdat

inventarisatie. Dit heeft geresulteerd in het

er nog geen tijdsdruk bestaat. De watermanagers van Life Sciences worden ingeschakeld om

daadwerkelijk gaan maken van insecten

peilbuizen te plaatsen. De uitslagen worden gebruikt om na te gaan of het terrein moet worden

hotels. Voor de zomer zullen we 100-150

opgehoogd en hoeveel. Pas daarna komt het ontwerpen en de verdere realisatie.

insectenhotels maken met studenten van

Andere projecten waar we in de toekomst nog opdracht van verwachten is Better Wetter bij

de opleidingen Natural Design en SpoReTo.

Veenwouden en Holwerd aan Zee.

De insectenhotels worden opgehangen in Leeuwarden. Vervolgens kan men inventari-

Via regioleren kunnen de studenten dus in aanraking komen met de soms tegenstrijdige

seren welk type insect zich waar bevindt. Dit

belangen van recreatie, natuur en agrarische ondernemers. Studenten werken samen aan

project sluit aan bij ‘Leeuwarden doet Groen’

de uitvoering. Liefst met studenten van andere opleidingen en andere scholen. Soms zijn

en ‘Eetbare Stad’.

er ook kleinere opdrachten, zoals die van het groepje studenten dat in opdracht van Talant activiteiten gaat doen die ouderen stimuleren meer te bewegen. Een kenmerk van regioleren is ook dat we meer overlaten aan de student en minder aan de docent. Die krijgt veel meer de rol van coach. Niet meer alles op voorhand proberen te regelen, maar meer in de zin van procesbegeleiders. Eigenlijk is dat het meest spannende onderdeel van dit concept. Hoeveel vrijheid durven we onze studenten te geven. Zien we in het onderwijs dat er steeds meer strak geregeld wordt, hier blijkt dat we wat meer vrijheid krijgen. Dat is maar beperkt natuurlijk want de vreemde ogen van externe opdrachtgevers kunnen ook dwingend zijn. De tijd die wordt besteed aan regioleren moet worden geregistreerd, alleen op die manier past dat binnen de opleidingsprogramma’s. Suggesties voor nieuwe opdrachten zijn trouwens nog steeds welkom. In overleg kan dan worden bekeken hoe we studenten hier bij kunnen betrekken. Onderwijsconcept voor MBO 3&4: Regioleren Wij werken op school volgens een bijzonder concept: regioleren. Regioleren is praktijkonderwijs, gestuurd door opdrachten van klanten uit de omgeving van de school. Dit betekent dat de student werkt aan échte opdrachten van het bedrijfsleven of de overheid uit de regio.

Better Wetter


Better Wetter

De Kenniswerkplaats Noordoost Fryslân

Al meer dan 100 jaar houden we in ons land droge voeten in het winterhalfjaar terwijl

is een plaats waar Ondernemers, Over-

in het zomerhalfjaar water wordt aangevoerd om verdroging te voorkomen.

heid, Onderwijs, Onderzoeksinstellingen

Voor de toekomst hebben we een toekomstbestendig waterbeheer nodig. Daar willen

en Organisaties in de regio samenkomen

we vanuit Better Wetter aan werken; letterlijk via een innovatief praktijkcentrum in

om gezamenlijk te werken aan een vitaal

het Bûtenfjild.

Noordoost Fryslân. Als aanloop naar het voorliggende pro-

Initiatiefnemers van dit programma zijn advies- en onderzoeksbureau Altenburg &

gramma hebben verschillende groepen

Wymenga bv en de Kenniswerkplaats Noordoost Fryslân. In dit programma hopen zij samen

studenten vraagstukken rond Better

met ondernemers, onderwijs en omgeving nieuwe ecologische en economische dragers te

Wetter onder de loep genomen. Het ging

ontwikkelen voor een waterrijke omgeving. Dit is ondermeer nodig vanwege knelpunten in

de afgelopen twee jaar om 24 projecten

de Friese boezem en de grenzen van ons huidig waterbeheer die op sommige plaatsen in

waarin studenten van 7 nationaliteiten

zicht komen. Denk aan bodemdaling in de veenweidengebieden, de behoefte aan water

hebben gewerkt.

berging bij zware neerslag en droogteperioden in voorjaar en zomer.

Voorbeelden:

Eén van de doelen van Better Wetter

• werken aan energielandschappen

is om in het Bûtefjild, ten noorden

• effecten van inundatie op de kwaliteit

van Feanwâlden, een kenniscen-

en de opbrengst van grasland • ontwikkeling van Kenniscentrum Water in de praktijk • betrekken agrariërs bij Wetterwâlden Bûtenfjild

trum voor praktisch waterbeheer te ontwikkelen, waar concreet aan vraagstukken rondom waterbeheer gewerkt kan worden. Denk aan proeven met nieuwe teelten

• mogelijke toepassingen van Lisdodde

zoals Lisdodde of Azolla waaruit

• ontwikkeling overtoom voor kanoroutes

waardevolle stoffen voor bedrijven,

in het Bûtenfjild

voeding of energie kunnen worden gehaald. Ook is het doel te kijken naar de bredere mogelijkheden voor zoetwatervisserij en te werken aan een ecologisch vitale Friese boezem. Kern van de aanpak is dat rond elk thema ondernemers, onderzoekers en mensen uit de streek samen aan de slag gaan. In de veldwerkplaats wordt dat in praktijk mogelijk. Op dit moment voeren studenten van MBO,

Meer weten: www.kenniswerkplaatsnoordoostfryslan.nl

HBO en WO al diverse projecten uit binnen deze thema’s.


Eten bij de boer

lekker eten bij de boer Lekker eten en meteen zien waar het eten vandaan komt? Vanuit het onderwijs ondersteunen we boeren bij het opzetten van ‘Eten bij de Boer’ als neventak op hun bedrijf. Het idee is ontstaan naar Frans voorbeeld: In Frankrijk is het aanschuiven bij de boer onder de noemer ‘Table d’ hôte’ een begrip. In Nederland is dit nog een nieuwe ontwikkeling, maar dat betekent dat hier - voor ondernemers die op zoek zijn naar iets onderscheidends - nog kansen open liggen. Eten bij de Boer als toeristische activiteit Een regelmatig terugkerend diner kan een middel zijn om klanten (van webwinkel, boerderijwinkel of –camping, educatie- of excursieboerderij) te binden door een extraatje aan te bieden. Het kan ook een nevenactiviteit worden die aansluit bij toeristische activiteiten op of rondom het erf. Welke mogelijkheden er zijn en wat wel of niet zou kunnen werken is natuurlijk onderwerp van voorstudie en praktijkonderzoek. Daarbij kan ons onderwijsproject hulp bieden. Studenten uit Fryslân en Brabant verzorgen diners om burgers (weer) kennis te laten maken met alles wat leeft en groeit op de boerderij. Studenten van verschillende opleidingen (Design, Veehouderij, Horeca) werken samen aan de organisatie van het diner, de aankleding en de uitvoering van het diner zelf.

Nordwin College Opleiding MBO Design - Leeuwarden Studenten van Nordwin College, opleiding MBO Design, hebben in opdracht van boeren een interieurontwerp gemaakt van hun ontvangstruimtes.

Studenten MBO Design winnen 2e prijs Nordwin Award met project ‘Eten bij de Boer’!

Middelbare Hotelschool Friesland College - Leeuwarden Ondernemers die mee willen doen krijgen advies op maat van Horeca studenten. Dit kan advies zijn op het gebied van menu-samenstelling, gastheerschap, kostprijsberekening etc. De studenten maken een plan van aanpak voor het opzetten van ‘Eten bij de Boer’ voor de ondernemer. Studenten Leidinggevende kok en Leidinggevende Bediening organiseren in het voorjaar een diner bij een van de boerderijen die het concept willen uitproberen.

Eten bij de Boer diners In januari en februari 2014 organiseren studenten Veehouderij samen met studenten Horeca van het Friesland College diners. In het voorjaar van 2014 wordt een groot diner georganiseerd op een van de deelnemende boerderijen.

www.bijdeboereten.nl

Eten bij de boer


Etiquetteles Ellebogen van tafel, eten met mes en vork, bestek van buiten naar binnen gebruiken, servet op schoot, netjes zitten en wijn slurpen. Zomaar een aantal zaken die Veehouderijstudenten hebben geleerd tijdens de etiquette- en gastronomieles. Bij iedere gang werden twee wijntjes geserveerd: een zoete en een drogere variant. Wat past nu het best bij welk gerecht? En hoe proef je eigenlijk wijn? Op maandag 26 november 2012 hebben 4 leerlingen van de Middelbare Hotelschool Friesland College het informatiediner voor geïnteresseerde ondernemers verzorgd.

In het driegangen diner zaten verschillende gerechten die toch wel erg nieuw waren, maar alles werd geproefd. En of alles even lekker was? Ook voor de studenten van de

Hogeschool Van Hall Larenstein - Leeuwarden

Middelbare Hotelschool was het spannend.

Studenten van Hall Larenstein (HBO) hebben onderzocht wat de Kritische Succesfactoren

Voor de eerstejaars studenten niveau 2 en

zijn voor een goed lopende ‘Eten bij de Boer’ tak op het boerenbedrijf. Hun rapport is te

4 was het hun eerste diner; het ontvangen

downloaden op onze website.

van gasten, het serveren van de wijnen en gangen, dus gastheer/vrouw zijn en in de keuken mochten ze zelf bedenken wat er op het menu kwam en dus bereid ging worden.

Groene Campus - Helmond

Een heerlijke,

De Groene Campus studenten uit Helmond

leerzame ervaring!

hebben het ‘Eten bij de Boer’ in Brabant gelanceerd. Ze organiseerden bij drie verschillende ondernemers een recreatieve activiteit + een diner. Hiervoor kregen ze vooraf een kookworkshop. Ook dit schooljaar vinden er nog diners plaats.

Meer info voor ondernemers Studenten helpen bij de test - het kan nog! Wij zijn in de tweede helft van dit project nog op zoek naar enkele ondernemers die graag iets willen met (uit) eten op de eigen boerderij. Als u interesse heeft komen we bij u langs voor een bedrijfsbezoek. Wat wij kunnen bieden Nordwin College kan adviseren bij de organisatie van een eerste diner en het benaderen van doelgroepen. Studenten van de Middelbare Hotelschool van Friesland College krijgen de opdracht o.a. over menusamenstelling, gastheerschap, inkoop en samenwerking met horecabedrijven te adviseren. We organiseren een gratis workshop social media, koken voor grote groepen en gastheerschap. Tenslotte hebben een boekingswebsite waarop we uw bedrijf en activiteiten vooralsnog kosteloos kunnen vermelden. Wilt u meedoen? Stuur dan een mail of bel ons op. Miriam Velter: [email protected] Jenneke van der Heide: [email protected], 058 - 253 40 00.

Na het succesvol volgen van de opleiding heb je:

• het landelijk erkend certificaat ondernemerschap • een eigen ondernemingsplan • je zakelijk netwerk geactiveerd • versneld toegang tot starterskrediet Qredits •h et regelen van het financiële gedeelte voor het opstarten van een onderneming • een plus op je cv

Groen Professioneel

www.nordwincollege.nl

Bij ons kunt u terecht voor verschillende cursussen op het gebied van:

3 3 3 3 3 3

Veiligheid & gezondheid Tuintekenen Ontwikkelingen binnen de organisatie Plantenkennis Natuurlijk beheer groene ruimte Snoeien

3 Boomverzorging 3 Hoogwerker 3 Werken met de motorzaag 3 Werken met de bosmaaier 3 Gewasbescherming 3 Mollen- & woelrattenbestrijding

Maatwerk

Elk bedrijf en organisatie is anders. Daarom bieden wij u de mogelijkheid om samen met ons een opleidingsplan op te stellen. Welke vaardigheden bezitten uw werknemers al en waarin kunnen zij geschoold worden? Wij zijn hierin graag uw partner.

Richt Turkstra | T 058 284 65 00 | [email protected]

Interview


Interview Kevin Bosma volgde maatwerktraject ‘Meewerkend Voorman’

“Ik peil altijd wel naar kansen”

Kevin Bosma volgde vorig jaar met 14 collega’s uit de groenvoorzieningen de cursus Meewerkend Voorman, die Nordwin College verzorgde voor de gemeente Leeuwarden. Hij gold tijdens het traject nog als ‘potential’ maar geeft inmiddels leiding aan zijn eigen ploeg. “Ik was altijd al van het groen. Vroeger wilde ik schaapherder worden en ik groeide op met bomen. Letterlijk, want het bosperceel dat mijn ouders bij ons huis hebben geplant en dat ik inmiddels voor hen mag onderhouden, is net zo oud als ikzelf: 30 jaar. Als echt buitenkind ging ik naar het VMBO-groen in Leeuwarden en vond vooral de ‘levende’ vakken leuk. Daarna deed ik in Velp de MBO-4 Westerse Bosbouw en in Amsterdam nog de 2 basisjaren uit de MBO-4 opleiding Meubelmakerij. Ik hou gewoon van ambachtelijk werken. Met hout, maar ook met eten, in de tuin en de keuken. Ik bak het liefst mijn eigen brood. Na Amsterdam werkte ik - steeds tijdelijk - bij verschillende boomverzorgingsbedrijven in het land. Via een vacature bij Pius Floris kwam ik weer in Friesland. Twee en een half jaar later hoorde ik van een vacature bij de gemeente Leeuwarden. Zo kwam ik in vaste dienst bij het team Heemtuinen en Ecologisch Groenbeheer onder voorman van Gilberto Squizatto. Een gefocust vakman, die bijna elke plant kende. Twee jaar werkte ik onder zijn leiding en leerde veel. Maar ik peil altijd wel naar kansen en zo kwam deze cursus voorbij. We startten met een groep van voormannen en enkele zogenaamde ‘potentials’ waar ik bij hoorde. Op de locatie Túnmanswente - in het bos van Martenastate bij Cornjum - hadden we het goed, qua koffie met gebak en fijne bediening. Tijdens de cursus werkte je op de computer en je moest je eigen portfolio bijhouden. Sommigen vonden dat lastig, maar ik had er weinig moeite mee. Er werd stevige inzet van je verwacht en ja, je moest ook kritisch naar jezelf kijken, want het gaat om leidinggeven. Zelfreflectie is niet altijd makkelijk, maar ik vond het wel te doen.

De Gemeente Leeuwarden vroeg om een

Alle aspecten van leidinggeven zaten in de cursus, maar met de verdieping moet je zelf aan

maatwerktraject (MBO-3 instapniveau)

de slag. Na afloop werd voor de potentials een schema opgesteld, om bij verschillende teams

waarmee de Meewerkend Voorman extra

met ervaren voormannen mee te draaien. Ik zag weer een kans toen voor het Leeuwarder bos

kon investeren in zichzelf. Dit door kritisch

een beheerplan was gemaakt en moest worden uitgevoerd. Dat was een sprong in het diepe

te leren kijken naar eigen functioneren en

en er was soms tegenslag, maar het is wel gelukt.

hoe dit invloed heeft op collega’s en de

Als voorman moet je de regie in handen houden en goede communicatie is alles. Bij dat

organisatie.

bewustzijn heeft de cursus mij absoluut goed geholpen. Hoe geef je op de goede manier

Maatwerktrajecten bieden wij aan op alle

feedback? Daar zijn stappenplannen voor en die gebruik ik heel serieus. Net als mijn ‘externe

vakgebieden, waarbij we altijd beginnen

harde schijf’ trouwens. Mijn notitieboekje voor afspraken en belangrijke dingen.

met de vraag wat onze opdrachtgever wil

Sinds enkele maanden werk ik als voorman met mijn eigen team, in de wijk Nylân, Huizum-West en

bereiken.

industrieterrein-west. Die vacature werd ingevuld vanuit de potentials. Ik ben er super blij mee, want toen ik na school steeds in losse contracten viel maakte ik wel een planning in mijn hoofd: op mijn

Meer weten? Mail Rinze Fokkema:

30e wil ik een leidende functie hebben. Die stap is nu gelukt, op naar de volgende!”

[email protected] overheid erkend EVC-aanbieder

Nordwin College is een door de


Cursusaanbod

Cursusaanbod Cursus & Contract organiseert trainingen die zich onderscheiden door het praktijkgerichte karakter en de kennis van het werkveld. Daarnaast kunnen wij een goede kwaliteit bieden door de inzet van zeer ervaren trainers/docenten. De docenten die aan Nordwin College zijn verbonden hebben samen een heel breed spectrum aan kennis. Deze willen zij ook graag met professionals delen. Er is een vast aanbod aan cursussen zoals BHV, VCA, Spuitlicentie, Groen Professioneel, Veilig Werken maar ook trainingen op maat behoren tot de mogelijkheden.

Subsidies voor scholing In verschillende sectoren zijn subsidies

Voor de bedrijfstakken landen tuinbouw

website van Colland bezoeken.

ingesteld waardoor de kosten voor scholing

is dit het fonds van Colland Arbeidsmarkt.

www.colland.nl

van werknemers worden gereduceerd. Veel

In de cursusgroepenregeling is tot wel 75%

bedrijfstakken hebben een Onderwijs en

korting op de scholingskosten mogelijk.

Voor meer subsidieregelingen kijk op

Opleidingsfonds waarin dit geregeld is.

Voor de meest recente informatie kunt u de

www.cursusencontract.nl/algemeen/

EVC-trajecten Ervaring, kennis en vaardigheiden in beeld brengen


“Een droom is werkelijkheid geworden” aldus Sandra Oliehoek en Suzan Meerkerk tijdens de ontvangst van hun MBO diploma ‘Werkbegeleider Zorgbedrijf Dier niveau 3’ en ‘Ondernemer Zorgbedrijf Dier niveau 4’. Na het doorlopen van een EVC-traject bij Nordwin College, hebben zij het EVC-certificaat ter verzilvering aangeboden bij onze examencommissie. Het is de eerste keer dat wij EVC certificaten hebben verzilverd voor een diploma. Is uw ervaring een diploma waard? U bent al een aantal jaar werkzaam, maar beschikt niet over het juiste diploma. U heeft al veel kennis in huis, maar u wilt niet een volledige opleiding volgen? Wellicht is een EVC-traject iets voor u! Via een EVC-procedure kunt u ervaring, kennis en vaardigheden helder in beeld brengen. EVC, het ervarings-certificaat, erkent en waardeert wat u heeft geleerd op school, thuis of op het werk. Saskia Hein - Gonny Hendriks | T 058 253 40 00

Wij bieden: • individuele begeleiding • betrouwbare en valide beoordelingsprocedures • gecertificeerde assessoren • landelijk erkend ervaringscertificaat

Kenniscarousel


Kenniscarrousel Vrouw & Bedrijf

Cursussen voor agrarische vrouwen Afgelopen jaar zijn er in samenwerking

omgaan met de veenweidegebieden. Wordt

reageren op de berichten, zien wie deel

met verschillende specialisten uit het

er nog turf gewonnen, hoe gaat men om met

nemen aan een bepaalde cursus, de

bedrijfsleven cursussen geweest in de

de ontstane gebieden na de turfwinning, wat

berichten eenvoudig delen in hun

vorm van een kenniscarrousel. Een kennis

te doen met de waterproblematiek, nieuwe

kennissenkring. Dit alles verhoogde

carrousel is een reeks korte cursussen

mogelijkheden.

hun betrokkenheid.

van meestal 3 avonden met verschillende

In juni 2013 hebben Menno Stienstra en

onderwerpen.

Pieter v.d. Werff samen met 2 studenten van

Een succes

SpoReTo Litouwen bezocht.

De formule is een succes gebleken. De

Voor de kenniscarrousel voor agrarische

cursussen in de kenniscarrousel zijn goed

vrouwen hebben we samengewerkt met

Facebook

bezocht en gewaardeerd. In het najaar van

specialisten van de volgende bedrijven:

Nieuw voor dit traject is dat we de kennis-

2014 zullen we een tweede kenniscarrousel

CRV (Melkproductieregistratie), Rabobank

carrousel onder andere gepromoot heb-

organiseren. Wilt u op de hoogte gehouden

(strategisch ondernemen),

ben via Facebook. Via dit medium kunnen

worden, like dan onze Facebookpagina

De Weidse Blik (jongveeopfok), Flynth

agrarische vrouwen op de hoogte blijven

of stuur een mail met uw gegevens naar:

accountants (creatief boekhouden) en

van de laatste ontwikkelingen rondom de

[email protected]

De Boer cs organisatieadviseurs (leren

cursussen, ze kunnen de pagina leuk vinden,

met gevoel). Elke specialist verzorgde een cursus binnen de kenniscarrousel.

Peat Valley

www.facebook.com/kenniscarrouselvrouwenbedrijf

Nordwin College neemt deel aan een internationaal project waarin wordt gekeken

Cursus & Contract biedt ook cursussen op het gebied van Social Media aan. Kijkt u gerust eens

hoe de verschillende deelnemende landen

op onze site voor de mogelijkheden www.cursusencontract.nl/Cursussen/ict/social-media.html


Prikbord

BEZINN

kans Allergie alapsrilNweicrdhe het Allergie Festijn

Op donderdag 7 februari werd in same nwerking met BEZINN (stichting Boer en Zorg in Noord Nederland) een netwerkda g georganiseerd. Een goede opkomst van zo’n 150 mensen. Een vervolgtraject is dat we in samenwerking met BEZINN een nieuwe opleiding in de mark t hebben gezet: Assistent dierverzorger – niveau 1 met uitstroomrichtingen dier en groen. In februari 2014 start een nieuw traject.

Op maandag 22 uwarder n van basisschool Lee gehouden. Leerlinge ten glu nden smullen van Schoolvereniging ko llen ba ter bit en ijs rijmelkv vrije cupcakes, pizza, zonder allergenen. n met op basisschoolkindere Het project richt zit . gie ler lal dse n van voe verschillende vorme enwerkingsproject van Dit is een KIGO-sam geschool esland College en Ho Nordwin College, Fri Van Hall Larenstein.

Appeltjesdagboomfeestdag dit voorjaar hebTijdens de nationale uwarden een appelboom ben 20 basisscholen in Lee om de schoolpleinen ege Coll gekregen van Nordwin wat groener te maken. op 18 oktober tijdens de In aansluiting hierop zijn uwarden 3 basisscholen jaarmarkt VMBO-groen Lee op bezoek geweest.

leerlingen van het Op 26 en 28 november zijn geweest bij een drietal oek bez op GL 3 n VMBO-groe een “Appelworkom n rde basisscholen in Leeuwa op bestond uit een quiz shop” te geven. De worksh erij maken en het maken hild elsc over appels, een app everij van appelmoes. De van appelthee en een pro kshop zelf samengesteld wor leerlingen hebben de en gegeven. pening deelden ze een Als afsluiting van de hap r in een verrassing. daa Nordwin-tasje uit, met ntaan: “Ja, maken jullie Een leerling doceerde spo r n, dan kan je zien wat daa ope n dat doosje maar eve t wan , rgie ene neop zon in zit. Dat is een zaklampje het Nordwin vinden dat is duurzaam. En wij van ijk.” duurzaamheid heel belangr


Prikbord

Smakelijk nieuws Held van de Fryske Smaak - Henk Spijkerman jr. is op 6 juli tijdens het culinaire evenement Lekker Sneek uitgeroepen tot Held van de Fryske Smaak 2013, thema Worst. De publieksprijs werd gewonnen door de Gerk Biesma, Opeinde. Biesma is onder andere bekend van de worstjes genaamd wâldfeintsjes waarin wâldbeantsjes (woudbonen) zijn verwerkt.

Beurs Huis &

Thema Week van de Smaak 2014 is ‘BONEN’ (27 september t/m 5 oktober). Cursus & Contract is regiocoördinator van de Week van de Fryske Smaak.

n de Smaakn de Smaak Hoofdstadinva va 2015 Hoofdstad

Leeuwarden is lân honderden n er in heel Frys - In 2015 vinde tto ‘Trots op de mo t he ts onder activiteiten plaa zal bestaan od lân’! Het aanb Smaken van Frys e en kleinlig ha tsc oo atie van gr uit een combin ementen. en ev en bestaande eding schalige, nieuwe vo jke rli ee en gezonde n breed Het doel is om ee n va ht te brengen telijke, onder de aandac ch ba am op t lig daarbij e kg publiek. Nadruk ee str n, duurzame en seizoensgebonde j het ver bi er hi is k’ aa ten. ‘Sm bonden produc alle geledingen nt. Mensen uit me ele de en nd bi n positieve ing komen op ee van de samenlev lekker voedsel. en t met gezond ac nt co in er ni ma zame ontwik n aan een duur Dit kan bijdrage e levensstijl. keling en gezond t geweest bij de to ct is betrokken Cursus & Contra n het bidboek. standkoming va

Tuin

In maart heef t Cursus & Co ntract zich ge beurs Huis & profileerd op Tuin in de stan de d van Nordwi ben ook de pu n College. W blieksprijs on e hebtv angen voor de Met name bij de doe-tafels mooiste stan d. was het een drukte van be lang. Coördinatie va n studenten, docenten en bij Cursus & Co inrichting stan ntract ism af d lag deling Marke ting & Comm unicatie.

De Ideale Koe

d de expositie ‘De Op donderdag 16 mei wer manswente. In Tún in d pen Ideale Koe’ geo ngen door de eni 1972/1973 werden de tek senaar-Boelstra, Was w rou mev erfgenaam van toenmalige het de heer P. Sinnema, aan en tuinbouw en dlan r voo rum onderwijscent chonken (nu ges e levensmiddelentechnologi ). ege Nordwin Coll er organiseerde Op donderdag 21 novemb ium ‘Elke boer pos Nordwin College het sym stra Stadion te Len Abe in ij’ ker zijn eigen fok emende boeren ern Heerenveen. Ruim 325 ond over de ren rme info dag e lieten zich dez workshops s, ker spre ontwikkelingen middels of excursies.

iegt uit Veldleeuwerikemvl ers onder de vlag van

Eerste groep deeln onder maart 2013 gestart Veldleeuwerik is in . rdwin College coördinatie van No an n duurzaamheidspl Iedere teler gaat ee n ee or do n lpe geho schrijven. Meestal edt aamheidsplan beste adviseur. Het duurz n nte aandacht aan 10 pu lijk ter, bodem, mense (energiegebruik, wa ert Alb als ers em te afn kapitaal, enz.) Gro aan iker Unie doen mee Heijn, Unilever, Su enlijk Eig . ge dra bij n ee en dit project en betal van en ter be steed aan ver wordt aandacht be ct. du pro t he van het proces in plaats acn aantal punten ge Ieder jaar worden ee n nte pu e all r moeten tualiseerd. In vier jaa n zij en nn pla De n. zij een keer verbeterd -12 epen bestaan uit 10 individueel, de gro elkaar bij r jaa r pe r kee t ondernemers die ach komen. l

www.veldleeuwerik.n


De visie van

Het Agriteam Deze keer om de overlegtafel: de collega’s die zich bij Cursus & Contract inzetten op het werkterrein Veehouderij, Akkerbouw en Tuinbouw. Allemaal vakmensen/docenten met rechtstreekse binding en deskundigheid in één van de werkvelden die vanouds onze core-business vormen.

Hoewel we tegenwoordig mensen opleiden binnen een ruimer vakgebied, willen we uiteraard ook op de werkvelden van onze oorsprong toonaangevend zijn en blijven. Onze Agri-collega’s realiseren steeds weer nieuwe projectenverbindingen tussen beroepspraktijk en school. Daarbij gaan ze tegenwoordig per definitie ook over de grens van hun eigen terrein. Graag zelfs!

Rinze Fokkema

“Bij Veehouderij denk je al gauw aan koeien. Dat is natuurlijk wat teamleden uit ons Agriteam makkelijk verbindt. Geboren tussen de koeien, gewerkt met koeien of thuis een bedrijf met koeien naast de baan bij Nordwin College. Dat garandeert betrokkenheid en ruime kennis rond het rundveehouderijbedrijf, niet alleen van het dier zelf maar ook van de bedrijfsvoering. Maar bij mij gaat de belangstelling tegelijkertijd ook juist naar de mens achter de manager. Het verzorgen van trainingen die de manager helpt bij zijn persoonlijke ontwikkeling, is ook mijn passie geworden. Door met het management aan de slag te gaan, gaat de koe optimaal presteren. Ik ga daarvoor graag en regelmatig op missies naar het buitenland. In Vietnam of in Fryslân; als de manager de goede richting bepaalt volgen de koeien vanzelf.”

Dirk Osinga

“Mijn roots liggen in de plantenteelt. Al meer dan tien jaar werk ik mee aan projecten op het gebied van technologische precisielandbouw waar Nordwin College bij betrokken is. Dit jaar is het laatste jaar van de samenwerkende Noordelijke Precisielandbouwgroepen (NPLG). Drie jaar lang trokken de precisielandbouw groepen De Wadden, Spinof en Het Hogeland samen op. Voor de akkerbouwers is wel duidelijk dat we nog maar aan het begin staan van vele mogelijkheden. Het bedieningsgemak is vaak nog lastig. Veel akkerbouwers hebben geen zin om uren achter een computer te moeten doorbrengen voor het bewerken van de gegevens. Met een agronoom die ook bij de NPLG’s betrokken was, zie ik dat aspect als grote uitdaging voor een nieuw project. Wellicht kunnen we dan ook de Veehouderij er mee bedienen, want bij Nordwin College zien we daar ook toepassingsmogelijkheden. Wellicht is er via het weidevogelproject Kening fan ‘e Greide iets te doen met gps-techniek? Ik denk van wel! Daarnaast ben ik betrokken bij het maatschappelijk geaccepteerd bloembollen telen. Een uitdaging die door de Stichting Regionaal Onderzoek Lelieteelt (ROL) wordt ingevuld door praktijkproeven gericht op verduurzaming aan te leggen in Drenthe.”

De visie van


Afke Zandvliet “Als boerendochter die bovendien is getrouwd met een veehouder heb ik mijn verleden, heden en toekomst in de agrarische sector. Ik werk sinds 1995 bij Nordwin College, waar ik begon als docent agrarische economie. Sinds 1999 werk ik bij Cursus & Contract. Hier ben ik vooral bezig met alles rondom Landbouw & Zorg (zorgboer

Frans Bos

derijen), cursussen voor agrarische vrouwen en EVC-trajecten. Ik ben nog bij ons MBO betrokken via de rol van assessor bij Proeven van Bekwaamheid door mbo-leerlingen, en als auditor. In teamverband denk

“Van ‘spuitcursus’ naar geïntegreerde gewasbescherming: in de afgelopen 20 jaar is er veel veranderd in onze cursussen Gewasbe-

ik met collega’s mee over nieuwe projectkansen bij actuele

scherming. Dit is een heel dynamisch vakgebied want elk jaar zijn er

ontwikkelingen en over welke nieuwe kennis- en

weer nieuwe ziekten en plagen die de kop opsteken, nieuwe inzich-

opleidingsvragen we signaleren bij onze

ten en bestrijdingsmethoden, nieuwe technieken, nieuwe middelen

achterban.”

of nieuwe milieueisen. Het is en blijft een uitdaging om dat weer op een goede en duurzame manier te vertalen naar akkerbouwers en veehouders op de cursussen en de bijeenkomsten om de licentie gewasbescherming te verlengen. Jaarlijks komen we zo 500-600 cursisten uit de praktijk tegen.”

Douwe Koopmans

“Naast 4 dagen lesgeven op het MBO ben ik 1 dag in de week werkzaam bij Cursus & Contract en houdt mij samen met Frans bezig cursussen gewasbescherming. Een nieuwe uitdaging wordt de bestrijding van knaagdieren. In 2015 verandert de regelgeving en moeten akkerbouwers en veehouders ook geschoold worden om dit te mogen doen op het eigen bedrijf. Via de constructie van Spuitlicenties en verlengingsbijeenkomsten is veel gedaan aan het verspreiden van kennis en het vergroten van bewustwording in de omgang met bestrijdingsmiddelen. De overheid herkent dit en wil daarom de knaagdierenbestrijding ook in dieze constructie onderbrengen. Zo kan het gebeuren dat een bericht van de staatssecretaris in de Staatscourant er plotsklaps voor zorgt dat er een geheel nieuw traject van cursussen en (verlengings) bijeenkomsten ontstaat.”

Haaije Pieter van der Wal

“Na 3 jaar projectondersteuning te hebben gedaan voor de opleiding landbouw aan het Van Hall Instituut, waar ik ook mijn studie Veehouderij heb gevolgd, vond ik de perfecte volgende stap. Zelf project ideeën uitwerken en bruggen bouwen tussen het (veehouderij)onderwijs en de praktijk is waar ik mij het liefst mee bezig houd. Dit kwam goed tot uiting in de samenwerking tussen de MBO opleiding Veehouderij en AB Vakwerk. Het doel was om in 3 jaar tijd gezamenlijk een opleiding in de praktijk te creëren die voldeed aan de stijgende vraag naar goed opgeleid personeel voor de bedrijfsverzorging. Nu werk ik samen met het onderwijs aan de totstandkoming van de praktijkleerfaciliteiten op de Dairy Campus. Hier krijgt ook het meetingpoint veehouderij vorm, waar de inzet om dit naar het Noorden te krijgen is beloond. Daarnaast coördineer ik diverse KIGO-projecten en de verantwoording hiervan naar collega-instellingen vul ik in vanuit mijn rol als liaisson voor de GKC (Groene Kennis Coöperatie). Hieraan ben ik ook verbonden als deelnemer aan het Programma-Dier, dat opleidingen en docenten wil verbinden en kennis delen om kwaliteit te verhogen. Onderwijs en bedrijfsleven samen brengen speelt een essentiële rol in het voortbestaan en de kwaliteit van ons onderwijs. De kansen hierin kunnen we niet laten liggen.”


CIV Agi & Food

CIV Agri & Food Uit de Agri & Food Special van de Leeuwarder Courant

Werken aan excellent talent Tekst: Fred Ootjers

De groeispurt die vooral de Friese melkveehouderij en de zuivelverwerkende industrie op dit moment doormaakt en die een voorbode is van een verdere expansie, gaat gepaard met een nijpend tekort aan vakbekwaam en geschoold personeel, vooral op MBO niveau. Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap (CIV) voor de sector Agri & Food moet voor de korte en lange termijn de structurele oplossing bieden voor dit probleem. Aad van der Burg en Peet Ferwerda

Het CIV Agri & Food is talentencentrum waar bedrijven en scholen samenwerken om een

groot aantal CIV’s gekoppeld, verspreid over

tijk voortdurend inspanningen. De CIV’s -en

voldoende aantal studenten en werkenden

Nederland. “Dat zijn regionale en sectorale

daarmee de Meeting Points- hebben directe

door te laten groeien tot innovatieve vaklui.

consortia van bedrijven en scholen. Samen

lijnen met onder de Dairy Chain en de Dairy

Talent dat openstaat voor nieuwe ontwikke-

zorgen ze voor krachtige en uitdagende

Campus, kennis- en praktijkleercentra waarin

lingen, deze ontdekt en binnen de topsector

leeromgevingen die het beste in de deelne-

het bedrijfsleven een prominente rol speelt.”

Agri & Food in de praktijk brengt. Het CIV

mers naar voren halen. Het CIV Agri & Food

richt zich met name op mbo 3- en 4-niveau

is onderverdeeld in acht Meetingpoints. Die

Excellent niveau

en op levenlang leren.

van de Melkveehouderij en Zuivel zijn geves-

“Waar in het verleden vooral de opleidings-

tigd in Leeuwarden, binnen Nordwin College

instituten bepaalden welke onderwijsin-

Topsectoren

en mbo Life Sciences, een samenwerking

houden nodig zijn, is de rol nu omgedraaid

“De CIV’s zijn een direct uitvloeisel van het

tussen Friesland College en Nordwin

en wordt ze afgestemd op de vraag uit het

topsectorenbeleid van de overheid, zoals

College. Let wel: het gaat hier dus niet om

bedrijfsleven. Die vraag staat centraal en

dat twee jaar geleden is geïnitieerd”, aldus

een exclusief Fries gebeuren, maar we heb-

het is aan ons als CIV om daar onderwijs

Peet Ferwerda, directeur mbo Life Sciences

ben met de Meetingpoints een voortrekkers-

van te maken.

van Nordwin College in Leeuwarden. “Het

rol voor heel Nederland. De leermodules die

topsectorenbeleid richt zich op de sectoren

we hier ontwikkelen -in nauwe samenwer-

De verantwoordelijkheid voor het opleiden

die belangrijk zijn voor de concurrentiepo-

king met gelijksoortige opleidingsinstituten

van vaklieden ligt niet langer alleen bij het

sitie van Nederland. Dat zijn bijvoorbeeld

in Nederland- worden uiteindelijk landelijk

onderwijs, maar bij onderwijs, werkgevers

sectoren met een hoge kennisintensiteit en

uitgerold.”

en overheid gezamenlijk. Werkgevers zorgen voor aantrekkelijke startbanen met per-

exportoriëntatie. Het toenmalige kabinet heeft negen topsectoren aangewezen, waar-

Participatie bedrijfsleven

spectieven, het onderwijs biedt opleidingen

onder Agri & Food. Agri & Food omvat alles

Cruciaal binnen de CIV’s is de participatie

aan met voldoende kwaliteit en relevante

rond voedsel, zowel de primaire productie

van het bedrijfsleven. Aad van der Burg,

inhoud, en de overheid ruimt belemmerende

als het bewerken, verwerken, vermarkten en

directeur MBO 3&4/BBL van Nordwin College

regelgeving uit de weg. Met als uiteindelijk

de distributie ervan.”

in Leeuwarden “De ervaring leert dat je moet

doel het leveren van vakspecialisten op

blijven investeren in de afstemming tussen

excellent niveau!”

Meeting Points

het agrarisch onderwijs en de beroepsprak-

Om uitvoering te geven aan het overheids-

tijk. Dat is gemakkelijk gezegd, maar vraagt

beleid zijn aan de negen topsectoren een

van zowel het onderwijs als de beroepsprak-

www.civ-agri-food.nl

Dairy Campus


Dairy Campus Onder de rook van Leeuwarden, nabij Goutum is in 2011 Dairy Campus van start gegaan. Dairy Campus is een internationaal kennisinstituut voor de melkveehouderij, en is gesitueerd op het voormalige proefbedrijf van Wageningen UR Livestock Research Nij Bosma Zathe.

Wageningen UR, Gemeente Leeuwarden,

ring, voederwinning, en duurzaam onder-

rijker, de afgestudeerde moeten de juiste

Friesland Campina, Provinsje Fryslân,

nemen. Dairy Campus wordt gericht op

kennis hebben van recente ontwikkelingen

Dairy Trainings Centre, LTO Nederland,

onderzoeksmogelijkheden en praktijklessen.

in het bedrijfsleven.

Nordwin College en Hogelschool Van Hall

Op dit moment wordt door de verschillende

Door de korte lijnen tussen onderwijs,

Larenstein werken samen aan de ambitie

samenwerkingspartijen gewerkt aan een

onderzoek en bedrijfsleven op Dairy Campus

om een internationaal erkend kenniscen-

plan voor de faciliteiten die nodig zijn op

kunnen we actueel en kwalitatief onderwijs

trum voor de melkveehouderijsector neer

het terrein.

bieden.”

de campus ‘dé ontmoetingsplek tussen

Haaije Pieter van der Wal (lid werkgroep

www.dairycampus.nl

wetenschap en praktijk’ worden. Een plek

praktijkleren namens Nordwin College):

waarbij onderzoekers, studenten, docen-

“Dat Nordwin College het praktijkleren vorm

ten en veehouders met (inter)nationale

gaat geven op een bedrijf waar de praktijk

stakeholders gezamenlijk werken aan een

van de toekomst in ontwikkeling is, is geen

duurzame zuivelsector.

toeval, maar een onderdeel van onze bij-

te zetten. Naast onderzoekscentrum moet

drage aan een duurzame melkveehouderij Praktijkleren

sector. De uitdaging voor de onderwijspartij-

Studenten van Nordwin College en Van Hall

en is hierbij de faciliteiten op Dairy Campus

Larenstein maken gebruik van Dairy Campus

zo neer te zetten dat ze toekomstbestendig

voor het competentiegericht praktijkleren.

zijn betreffende de ontwikkelingen in het

Studenten voeren opdrachten uit omtrent

onderwijs. De afstemming tussen bedrijfs

diergezondheid, voeding, bodemverbete-

leven en onderwijs wordt steeds belang-


C&C Internationaal

Dairy Development Programme Een van de internationale projecten waar C&C aan deelneemt is het Dairy Development Programme. Dit is een initiatief van Friesland Campina en maakt onderdeel uit van het programma voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Het programma heeft als doelstelling het bijdragen aan de ontwikkeling van lokale melkveehouderijen en het versterken van plattelands- gemeenschappen waarbinnen melkveehouders werkzaam zijn. Friesland Campina heeft 15 leden melkveehou-

Collega Rinze Fokkema reist met de

ders geselecteerd die hun collega’s in Vietnam,

Nederlandse boeren mee en coacht hen

Indonesië, Maleisië en Thailand adviseren en

in advisering en het opzetten van een

trainen op het gebied van de melkhygiëne,

training richting de lokale boeren. Rinze

productiviteit en bedrijfsvoering. Teams van

zet zijn kennis van coaching, didactiek en

elk drie of vier melkveehouderijdeskundigen

internationale ervaring in om een meer-

worden voor een periode van zo’n drie weken

waarde aan het project te geven.

uitgezonden naar één van bovenstaande lan-

Daarnaast is hij ook niet bang om zelf zijn

den om daar lokale boerengroepen te trainen

handen uit de mouwen te steken!

a geeft inze Fokkem

R

appen

r klauwbek

advies ove

en te adviseren op verschillende aspecten van de melkveehouderij zoals voeding, kalver-

“Het mooie aan deze uitzending vond ik

opfok, fokkerij, vruchtbaarheid, huisvesting,

de snelheid waarmee ook de Nederlandse

melkhygiëne. Agriterra, de Nederlandse orga-

boeren leerden. ‘s Avonds evalueerden

nisatie voor internationale agrarische samen-

we de dag. Ik vroeg dan of ze hun eigen

werking van-boer-tot-boer, voert de selectie

doelstelling voor de dag hadden behaald.

en uitzending van boerendeskundigen uit.

De volgende dag brachten ze dan meteen weer enkele persoonlijke verbeterpunten in

Farm Compass

praktijk. Mijn bijdrage aan de uitzendingen

In samenwerking met Agriterra is een ‘Farm

is dat we door coaching doelgericht en

Compass’ ontwikkeld. Hiermee kan gestruc-

resultaatgericht werken. Hiermee willen

tureerd samen met de boer de bedrijfssitu-

we efficiënt werken en zo veel mogelijk

atie in kaart gebracht worden, zoals voeding

kennis uitwisselen.

en melkwinning. Mastitis (uierontsteking)

Daarnaast komt mijn internationale ervaring

is een algemeen probleem wat onder meer

goed van pas. Ik sta niet echt meer versteld

veroorzaakt wordt door de bijna altijd natte

van problemen die we tegenkomen. Ik heb

vloeren en matige ventilatie. Melkveehou-

in verschillende landen gewerkt en de pro-

ders zijn in de veronderstelling dat het was-

blemen zijn vaak afhankelijk van het klimaat

sen van koeien met veel water hygiënisch

en waar we ons ten opzichte van de evenaar

is. Zij zien niet dat koeien met natte uiers

bevinden, of dat nou in Afrika of Azië is. Je

melken het risico op een hoog kiemgetal en

kunt bijna dezelfde adviezen geven.”

het risico voor mastitis juist verhoogt.

vaanse

Ja geven hun eehouders kv el M se d k Nederlan elktechnie vies over m d a ’s a eg coll

met rord Sloot eenk, en B Sm en b er G ema, mma Rinze Fokk DDP progra s van het er em ln ee d Javaanse

Profiel


Profiel Rinze Fokkema Trainer en projectcoördinator bij Nordwin College Huidig:

Nordwin College

Opleiding:

Stoas Wageningen

Connecties: 229 Contact: [email protected]

Ervaring Projectleider

Nordwin College September 2005 - Huidig (7 jaren en 1 maand)

Nordwin College: Cursus & Contract is o.a. sterk in het organiseren, uitvoeren en begeleiden van evenementen & projecten & cursussen.

Trainer

PTC plus 1988 – 2005 (17 jaar) | Praktijkschool Oenkerk (PTC)

Trainer op het gebied van praktijk- en managementvaardigheden in de rundveehouderij zowel nationaal als internationaal. Training, farmmanagement en consultancy in diverse landen in Oost Europa en China. Op detacheringsbasis Farmmanager in Hongarije.

Medewerker 1984-1988

Voor diverse opdrachtgevers in verschillende functies werkzaam op veehouderijbedrijven variërend van 50 -10.000 melkkoeien

Projecten Curriculum Development Saoedi Arabië Gezamenlijk met AOC RAAD en CINOP Global

Mede ontwerpen van het curriculum en advisering op het gebied van de ontwikkeling van het beroepsonderwijs. www.cinopglobal.com

Implementatie assessoren beleid Intern project

Organiseren van expertisedagen en examinering met als doel de deskundigheid van assessoren te bevorderen

Coaching Farmer2Farmer In opdracht van Agriterra

Trainen en ter plaatse coachen van Nederlandse boeren die hun collega’s adviseren in Maleisië, Indonesië en Vietnam www.agriterra.org

Vaardigheden & deskundigheid Praktijk- en managementvaardigheden in de rundveehouderij Coaching

Management Development

Opleiding(en) Stoas Wagening Bachelor of Education, 2004 - 2006

Middenkader Rundveehouderij 1982-1983

Assessoren training

Curriculum Development

Gecertificeerd assessor (EVC)

E-learning

BBL staat voor Beroeps Begeleidende Leerweg. Dat houdt in dat de cursist 20% van de tijd naar school gaat en de rest van de tijd werkt. De cursist dient 960 uur per jaar een baan te hebben in de betreffende sector bij een erkend leerbedrijf.

MBO BBL Nordwin College biedt de volgende BBL-opleidingen aan:

MBO-tuin, park & landschap

2&3

MBO-tuinbouw

2, 3 & 4

MBO-akkerbouw

2, 3 & 4

MBO-melkveehouderij

2&3

MBO-groen, grond & infra

2

MBO-bloem & design

2&3

MBO-life sciences (voeding)

2, 3 & 4

MBO-entreeopleiding

1

Natuurlijk kunnen wij u ook een aanbod op maat doen. Neem voor meer informatie over de reguliere BBLopleidingen én de maatwerktrajecten contact op met Jans Helmers, T 058 253 40 00 of M 06 127 433 65

Op weg naar een uitdagend beroep!


De werelden van...

www.mbolifesciences.nl

Jansoniusstraat 2A 8934 BM Leeuwarden

CIV water


Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water Vanuit het programma toptechniek in bedrijf zijn er landelijk centra voor innovatief vakmanschap (CIV’s) ingesteld. Minimaal één per topsector. In deze centra werken onderwijsinstellingen en bedrijven nauw samen aan vernieuwing van het MBO. Binnen de topsector Water is het CIV gevestigd in Leeuwarden, verbonden aan mbo Life Sciences. Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap

gische en technische ontwikkelingen. Daar-

CIV Water de Watercampus Leeuwarden waar,

Water richt zich op MBO opleidingen voor

naast wordt aan talenten de ruimte geboden

in samenwerking met HBO Life sciences &

functies in de waterbranche. Vanzelfspre-

zich maximaal te ontwikkelen.

Technology, de doorlopende leerlijn MBO-

kend bij drinkwaterbedrijven, waterschappen

HBO-WO op het gebied van aan water gerela-

en laboratoria, maar ook in de toeleverende

Er wordt een community of knowledge and

industrie, zoals de maakindustrie en instal-

practice ingericht, met als doel een landelijk

latiebedrijven, en in de afnemende indus-

kennis- en ervaringsnetwerk te vormen voor

Bij mbo Life Sciences zijn opleidingen op

trie, zoals de bedrijven in de foodsector,

MBO opleiders en bedrijven in de water-

het gebied van water, food, laboratorium

tuinbouw, etc. Het gaat hierbij om de oplei-

branche en tevens een ontwikkelplaats voor

en onderzoek, milieu en leefomgeving en

dingen van technici, analisten, laboranten,

nieuw onderwijs en nieuwe onderwijsmid-

de bijbehorende procestechniek samen-

beheerders, operators en servicetechnici in

delen, zoals MBO-minoren watertechnologie

gebracht. Door de samenwerking van

de (proces)techniek, laboratoriumtechniek,

voor technische en groene opleidingen.

een ROC en een AOC, Friesland College

het watermanagement en waterbeheer, met

teerde opleidingen is gerealiseerd.

en Nordwin College, worden natuur

als doel zowel dagonderwijs als deeltijdon-

Samen met Technologisch Topinstituut

wetenschappen en technologie integraal

derwijs kwalitatief te verbeteren en optimaal

Wetsus, het Centre of Expertise Watertech-

verbonden met techniek. Een verbinding

aan te laten sluiten bij de laatste technolo-

nology CEW en de Wateraliance vormt het

die uitstekend past in de waterwereld.

Meer informatie is te vinden op de volgende websites: www.civ-water.nl www.mbolifesciences.nl www.cew-leeuwarden.nl www.watercampus.nl


Re-integratie

Maak werk van je toekomst In de driehoek van het bedrijfsleven, de overheid en onze onderwijsorganisatie brengen we mensen met elkaar in contact om samen te leren, te ontwikkelen en te innoveren. Zo dragen we bij aan een leuk en uitdagend onderwijs en aan de beschikbaarheid van competente medewerkers in het bedrijfsleven. Opleidingsprogramma’s, (re-integratie)projecten en EVC zetten wij in als instrument voor daadwerkelijk een leven lang leren. In dit artikel lichten we een tal van re-integratieprojecten uit die we inzetten voor jongeren van 17 tot 27 jaar met een WWB-uitkering die geen startkwalificatie hebben of een opleiding die op de huidige arbeidsmarkt kansrijk is.

3voorWerk Het traject 3voorWerk is een

van maandag tot en met donderdag en van

kunnen een opleiding (BOL of BBL) of betaald

intensieve samenwerking tussen

9.00 uur tot 15.30 uur. Door het intensieve

werk zijn. Momenteel zijn de resultaten 72%

de gemeente Leeuwarden en

karakter van de dagen kunnen de jongeren

uitstroom naar werk of opleiding. Van de

MBO- instellingen. Zowel de gemeente als

ervaren hoe het is om de tijden van school

resterende 28% is er een duidelijk beeld van de

de MBO- instellingen leveren coaches die de

of werk (weer) te ervaren.

beperkingen en kan specifiekere begeleiding

jongeren intensief begeleiden naar de stap tot betaald werk.

plaatsvinden. De hoofdopdracht is het onderzoeken van de arbeidsmarkt. Daaruit kiezen ze minimaal

Succesfactoren

In 4 weken gaan de jongeren een aantal be-

twee beroepen die zij aantrekkelijk vinden

• In groepsverband

langrijke vragen voor zichzelf beantwoorden.

en die daarbij vooral ook kansrijk zijn.

• 4 weken x 4 dagen x 7 uren

De antwoorden moeten helderheid geven op

Vervolgens gaan zij onderzoeken wat zij

• zeer korte lijnen tussen het hele team, dus

de vraag waarom het niet zelfstandig lukt

nog moeten doen om dit doel te bereiken.

om uit de uitkeringssituatie te komen. Vaak

Daarna volgen er 2 stageweken in het geko-

• duidelijke doelen en opdrachten

is het een combinatie van problematiek,

zen beroep. Hierdoor kunnen zij ervaren of

• eerste fase vergelijkbaar met een werkset-

bijvoorbeeld psychische problemen, ge-

de door hun gekozen richtingen inderdaad

dragsproblematiek, verslavingen, schulden,

aansluiten bij hun wensen.

sociale problemen, crimineel verleden, jong

Einddoel is om de jongeren een goede kans-

ouderschap, verstandelijke beperkingen,

rijke keuze te laten maken waarbij zij de

culturele problemen. In deze periode krijgt

uitkering kunnen beëindigen. De resultaten

de jongere een aantal workshops en ondersteuning aangeboden. De jongere wordt als een volwassene aangesproken en behandeld. De 4 weken zijn gevuld met een programma

van MBO- instellingen en gemeente

ting of school • de toon naar de jongere is hen te behandelen als een volwassene • een directe en zelfs confronterende benadering


Re-integratie

Schakeltraject Back2School Het programma is tweeledig: Persoonlijke succesfactoren We richten ons vooral op de persoonlijke situatie van de jongere. Waar liggen je talenten? Wat heb je al gedaan? Waar liggen je ambities? Het is dus werken aan persoonlijke succesfactoren die helpen bij de keuzes en beslissingen die jongeren moeten maken. Stapsgewijs helpen de trainers jongeren hun zelfbeeld te verbeteren, netwerken op te bouwen, werkdruk Het schakeltraject Back2School is een voor-

te weerstaan en vastgestelde doelen te bereiken. We werken met de studievaardigheden vol-

schakelprogramma om jongeren weer naar

gens S. Covey (7 eigenschappen; S. Covey). Extra aandacht wordt geschonken aan werkhouding,

school te laten gaan. Stichting Het Buro

gedrag, werknemersvaardigheden, etc.

werkt samen met het S(chooltalent)-team van Nordwin College om de jongeren te be-

Oriëntatie beroepen en opleidingen

geleiden in het programma en waar mogelijk

Anderzijds richten we ons op de oriëntatie van opleidingen en beroepen. Door de jongeren

nazorg bieden. Het doel is om de jongeren

te informeren over het landschap van arbeids- en scholingsmogelijkheden is bij een juiste

te laten oriënteren binnen de geboden

keuze de kans groter om ook een diploma te behalen. We bereiken dit in het traject door elke

opleidingen van de ROC’s en AOC; te werken

jongere een persoonlijk portfolio te laten opbouwen en om te gaan werken aan eigen relaties

aan hun persoonlijke talenten; niveau van

en netwerken. Daarnaast gaan we actief begeleiden in beroepskeuzeprogramma en oriëntatie

taal en rekenen vast te stellen; werken aan

van opleidingen. De jongeren krijgen informatie rondom aanvraag studiefinanciering (DUO)

hun portfolio en uiteindelijk in te laten

en we helpen bij het inschrijving op een opleiding.

schrijven per 1 september in een opleiding. Het doel is dat er elke drie maanden een

Door het inzetten van het schakeltraject is het mogelijk om de instroom in de opleidingen

kickoff is om minimaal 50 jongeren weer toe

te vergroten en daarmee in de toekomst voldoende gekwalificeerde medewerkers te kunnen

te leiden naar school.

leveren voor alle sectoren in de regio.

Kies Kleur in Groen - Back2Groen Het traject

“Onze ervaring is wel dat de stagedagen

doelgroep die anders niet had nagedacht om

Back2Groen in

niet direct aan het begin van het traject

een opleiding te volgen bij Nordwin

het kader van Kies

inzetbaar waren. Dit had vooral te maken

College en een baan te ambiëren binnen de

Kleur in Groen is

met de jongeren zelf, welke toch enigszins

groene sector.

2013 van start ge-

de werknemersvaardigheden eerst moeten

gaan. Het werken

aanleren voordat ze naar de bedrijven kun-

in de ‘groene’ topsectoren is vaak onbekend.

nen. We hebben dan ook besloten om de

Middels dit traject verkleinen we de afstand

stageperiode te verlengen.

om weer naar school te gaan en de jongeren

De ervaring met deze groep jongeren en

kennis te laten maken met het werken bin-

de toename van banen in de voedingsmid-

nen de topsectoren voeding en tuinbouw.

delenindustrie binnen Fryslân is dat er veel

In deze trajecten werken

belangstelling is voor BBL-opleidingen

we met de methode van

In samenwerking met de gemeenten in

voeding. We zien vooral de laatste weken

Sean Covey:

Fryslân zijn 15 jongeren uit de doelgroep

dat er 8 jongeren actief gaan solliciteren

geselecteerd en gaan nu wekelijks 2 dagen

naar een leerwerkplek en een opleiding

Eigenschap 1: Wees proactief!

naar school en volgen 2 dagen werkervaring

willen starten in de voedingsindustrie. Eén

Eigenschap 2: B egin met je einddoel in

bij bedrijven. Tijdens de schooldagen krijgen

deelnemer heeft werk gevonden binnen de

gedachten

ze een intensief programma rondom sociale

groenvoorziening en is inmiddels al begon-

Eigenschap 3: Belangrijke zaken eerst;

vaardigheden, begeleiden in persoonlijke

nen met een BBL-opleiding niveau 2”, aldus

Eigenschap 4: Denk in win-win.

omstandigheden en een brede oriëntatie

Jans Helmers, opleidingsadviseur.

Eigenschap 5: E erst begrijpen, dan begrepen

binnen de voedingsindustrie en tuinbouw.

worden.

Dit laatste bestaat uit zowel excursies naar

Het schakeltraject Back2Groen is voor ons al

Eigenschap 6: Synergie

de bedrijven als uit praktijklessen om het

tijdens het traject succesvol omdat het zeker

Eigenschap 7: Houd de zaag scherp

zelf ook te ervaren wat werken in deze

instroom geeft in onze opleidingen met een

sectoren is.

Meer weten? Neem gerust contact met ons op!

Veilig werken www.nordwincollege.nl Een veilige werkplek werkt voor iedereen. Voor degene die aan het werk is, maar ook voor de personen die zich in en rondom de werkplek bevinden. De overheid heeft onder meer certificaten en/of licenties omtrent veiligheid verplicht gesteld op verschillende werkterreinen. Nordwin College biedt een uitgebreid aanbod aan trainingen om deze licenties en/of certificaten te behalen. Naast de trainingen die voortvloeien uit de verplichtingen zijn er nog de trainingen die meer gericht zijn op professioneel, efficiënt en gezond werken.

Het aanbod van veiligheidsopleidingen en trainingen omvat:

1. Basisveiligheid (BVCA) 2. Veiligheid voor Leidinggevenden (VOL-VCA) 3. Z elfstudie basisveiligheid (BVCA) en Veiligheid voor Leidinggevenden (VOL-VCA) 4. Bedrijfshulpverlening (BHV) 5. BHV Herhaling 6. EHBO en Brandbestrijding, Ontruiming en Communicatie (BOC) 7. AED en Reanimatie 8. Verstandig omgaan met uw lichaam 9. Veilig werken langs de weg (CROW) 10. Hulpverlening Geïsoleerde Arbeid (HGA) 11. Boomveiligheidscontroleur (VTA) 12. Werken met de hoogwerker 13. Uitvoeren gewasbescherming (licentie I) 14. Bedrijfsvoeren gewasbescherming (licentie II) 15. Verlenging gewasbescherming I en II 16. Mollen- en woelrattenbestrijding (klemmen) 17. Mollen- en woelrattenbestrijding (licentie IV) 18. Verlenging mollen- en woelrattenbestrijding (licentie IV) 19. Licentie knaagdierenbestrijding (KAB) 20. Basis hygiëne cursus (HACCP) 21. Operationeel Medewerker Bodemsaneringen (OPM)

Zit de juiste training er niet bij? Neem contact met ons op en we maken een training voor u op maat.

Boer&Haven®


Boer&Haven® langs Friese vaarroutes Ondernemers en studenten werken samen aan nieuw concept voor boerengastvrijheid Uit de Friese watersportsector kwam het idee voor boerenhavens. Er is vraag naar meerdaagse routes, arrangementen en sfeervolle aanlegplekjes, vooral onder sloepvaarders. En onze karakteristieke Friese boerderijen liggen, al van oudsher, vaak aan of nabij vaarwater. Welke mooie kansen liggen hier voor boerengastvrijheid aan het water? Wat past er allemaal onder het concept Boer&Haven? Studenten denken mee Om deze vraag draait dit project van Nordwin College en Van Hall Larenstein. Onze studenten denken hierover mee met ondernemers en andere partijen en leren zo het ondernemen in de praktijk, door mee te werken aan nieuwe plannen. Er is een startgroep van Friese ondernemers die het concept Boer&Haven wil vormgeven binnen een samenwerkingsverband. Workshops en brainstorms Een deelnemend (boeren)bedrijf hoeft geen verblijfsaccommodatie te hebben. Vele mogelijkheden kunnen elkaar versterken in een gezamenlijk concept: verkoop van streek producten, weidevogelkennis, een wandelroute, e-bike verhuur, boerderijeducatie of andere activiteiten zoals boerengolf… De mogelijkheden zijn legio! In 2014 willen we hierbij ook brainstormsessies houden en workshops ‘Toekomstgericht Ondernemen’ aanbieden.

Aanleiding:

Idee vanuit de Friese watersportsector.

Projectdoel: Leren ondernemen met praktijkcases, waarbij de natuurlijke omgeving wordt aangewend in verdienmodellen. Partners:

Van Hall Larenstein. Startgroep van ondernemers.

Geldstromen: Ministerie van EZ (KIGO-regeling) cofinanciert het onderwijsproject Natuurlijk Ondernemen (NO). Boer&Haven is één van vier regiogebonden cases hieronder. Projectleiding: Haaije Pieter van der Wal (NO) , Ytje Hoekstra (Boer&Haven).

“Ontwaken in een natuurlijke omgeving met veel historie” Bêd & Brochje - Groepsrestaurant StreekproductenWinkel - Theetuin Toeristisch Informatiepunt Vergaderaccommodatie Martenawei 2 9056 PE Koarnjum Tel. 058 - 257 21 90 b.g.g. 06 - 127 434 36

NIEUW

rs

Túndinpe

Kijk o e! de websit

[email protected] www.tunmanswente.nl Túnmanswente is een leerbedrijf van Nordwin College & Friesland College

Cultureel zwErfgoed

Frysk zwErfgoed Omgevingseducatie leent zich er uitstekend voor om nieuwe digitale toepassingen in te zetten. Denk aan smartphones/tablets, etc. Leerlingen uit het basisonderwijs gebruiken deze digitale middelen al volop. Docenten hebben soms moeite deze ontwikkelingen bij te houden. In een eerder project, De Ontdekker, zijn twee digitale lespakketten ontwikkeld voor het basisonderwijs in Leeuwarden en Harlingen. In deze pilot konden leerlingen uit het basisonderwijs buiten een ontdekkingstocht maken met een smartphone of tablet. In vervolgproject Cultureel zwErfgoed worden deze lespakketten doorontwikkeld voor het basisonderwijs in heel Fryslân. Wat gaat er gebeuren? Het gaat om 10 lespakketten ‘op maat’ voor Fryske steden en dorpen, een begeleidende cursus ‘omgevingseducatie’ en het opzetten van een overlegstructuur in de vorm van een gebruikersgroep. Het software pakket Novomentor krijgt een centrale rol in de lespakketten en de cursus fungeert als basis voor basisscholen en musea om het werken met dit pakket in de vingers te krijgen. Ook in bredere zin wordt aandacht besteed aan de mogelijkheden van nieuwe media binnen het basisonderwijs. De lespakketten worden geleverd met leskoffers voorzien van smartphones/tablets, die door de basisscholen gebruikt kunnen worden. Voor meer informatie over de lespakketten kunt u contact opnemen met: Menno Stienstra - tel: 058 253 40 00 - [email protected]

www.zwerfgoed.nl

Duurzaam werken


Duurzaam werken Afgelopen jaar heeft het kantoor Centrale Diensten en Cursus & Contract een metamorfose ondergaan. Belangrijke speerpunten voor een goede uitvoering van het project waren ‘Duurzaamheid’ en ‘Het Nieuwe Werken’.

In ruim drie maanden tijd hebben alle werken vergaderruimtes in etappes een complete verandering ondergaan. De kantine werd een representatieve ontvangstruimte met receptie en alle verdiepingen werden van nieuwe pvc-vloeren of vloerbedekking voorzien. Tevens werd een kantoortuin gerealiseerd met zowel vaste als flex-werkplekken. Deze ruimte kreeg speciale akoestische kasten, zij verminderen het nagalmen van geluid aanzienlijk. Het kleurenpalet is naturel gehouden met diverse aarde- en groentinten, en de lampen hebben heel speels de vorm van bladeren gekregen. Het geheel is nu een eenheid en past perfect bij de groene identiteit van onze groene school. Eco-Schools Duurzaamheid staat bij ons in een hoog vaandel. Zo is, waar mogelijk, gewerkt met producten

In 2012 zijn wij gestart met het programma

die werken volgens het ‘cradle to cradle’ principe. Het gebruikte meubilair werd of terug

Eco-Schools (het internationale keurmerk

genomen door de kantoorinrichter of wordt nu gebruikt op onze schoollocaties.

voor duurzame scholen) om de Groene Vlag te behalen. In 2014 verwachten wij dat al onze locaties het internationale keurmerk, de Groene Vlag, te kunnen hijsen. Daarmee bewijzen wij dat wij een duurzame onderwijsinstelling zijn en duurzaamheid hebben opgenomen in ons curriculum. Studenten en medewerkers worden actief betrokken in dit proces. Duurzaam in projecten Ook in diverse projecten komt onze visie naar voren. Hierbij kunt u denken aan initiatieven rondom stadslandbouw, promotie streekproducten, Maar ook in ons dagelijks werk zijn we bewust; minder printen/meer digitaal, vergaderen via skype, drinken we fair trade koffie en thee, op de fiets naar het werk, drukwerk op recycled papier, etc.


Inspiratie

informatie


Colofon Redactie Rinze Fokkema, Nynke de Graaf, Jenneke van der Heide, Jans Helmers, Ytje Hoekstra, Marjo Vonderman, Pieter van der Werff, Fokalin Tadema, Afke Zandvliet, Peet Ferwerda, Haaije Pieter van der Wal, Dirk Osinga, Miriam Velter Eindredactie Jenneke van der Heide / Marjo Vonderman Grafische verzorging Lautenbag Reclame, Leeuwarden

Contactgegevens

Druk Rekladruk, Giekerk

Mocht u geïnspireerd zijn geraakt, neem dan contact op met één van ons: Fotografie Directeur Cursus & Contract

Eigen materiaal, Altenburg & Wymenga

Pieter van der Werff

Samenwerkende partners

Projectteam

Oplage

Frans Bos, Peter Busscher, Angela van Eijden, Rinze Fokkema, Nynke de Graaf, Jenneke van der

3.000 exemplaren

Heide, Saskia Hein, Gonny Hendriks, Ytje Hoekstra, Douwe Koopmans, Dirk Osinga, Henk Stegink, Menno Stienstra, Richt Turkstra, Miriam Velter, Marjo Vonderman, Rianne Vos, Haaije Pieter van der Wal

Verspreiding en bestellen Dit magazine is in januari 2014 verspreid onder

Instructeurs

relaties en belanghebbenden.

Johannes Arendz, Paulina Fransooijs, Thom Krol

Wilt u een exemplaar bestellen? Mail dan naar [email protected] en we sturen u graag

Life Sciences

een magazine op. U kunt het magazine ook op

Wijnand Verschuur

onze website lezen: www.nordwincollege.nl

T 058 284 65 00 M 06 51 14 66 87

Contact

E [email protected]

Nordwin College Afd. Cursus & Contract

Acquisiteurs

Gardeniersweg 2, 8933 AA Leeuwarden

Jans Helmers

Postadres: Postbus 675, 8901 BL Leeuwarden

T 058 253 40 00

T 058 253 40 00

M 06 12 74 33 65

E [email protected]

E [email protected]


Richt Turkstra

© Overname van teksten is toegestaan onder bron-

T 058 258 65 00

vermelding en met toestemming van de eindredactie.

M 06 13 32 42 45 E [email protected]

FSC staat voor Forest Stewardschip Council, dat wil zeggen dat voor deze uitgave papier

Afke Zandvliet

is gebruikt uit verantwoord beheerde

T 058 253 40 00

bossen. Bovendien zijn bij het druk-

M 06 20 89 81 14

proces chemieloze platen en eco-

E [email protected]

inkten gebruikt en is gewerkt op basis van een milieuvriendelijk drukprocedé.

Ondersteuners Monique van der Schuit, Carolina Hoeksma, Jan Oosterhaven

Onze missie is huidige en nieuwe generaties te inspireren hun talenten te ontwikkelen, zodat zij waardevol zijn voor zichzelf, voor een duurzame economie en een leefbare en gezonde wereld. Wij zijn de onderwijsinstelling die overal in NoordNederland als educatieve partner participeert in deze thema’s. Duurzaamheid is integraal onderdeel van ons dagelijks handelen en ons onderwijs. Wij profileren ons als strategische partner in de regio waardoor we vruchtbare verbindingen tot stand brengen. Wij hebben onze ankers stevig in de samenleving.

Cursus & Contract | Gardeniersweg 2 | 8933 AA Leeuwarden Postbus 675 | 8901 BL Leeuwarden | T 058 253 40 00

Table d hôte. 2 e. Boer&Haven. Regioleren is van start. Lekker eten bij de boer. uitgave! Cursus & Contract Magazine

Recommend Documents