Suzanne Vergauwen (Verantwoordelijke bewonerszorg WZC Lourdes te Erps Kwerps)

Suzanne Vergauwen (Verantwoordelijke bewonerszorg WZC Lourdes te Erps Kwerps) Maartje Wils (Hoofdverpleegkundige GST en geriatrisch Dagziekenhuis UZ Leuven)

Beste, ik ben zo vrij even met jullie contact op te nemen, hoewel ik niet direct een vraag heb over palliatieve zorg maar wel over de vroegtijdige zorgplanning en het instellen van een DNR code bij een patiënt. wij werken in een woonzorgcentrum en zien vaak in het verslag van het ziekenhuis bij opname dat er reeds een DNR code 1 ingesteld is (van op de dienst geriatrie?). wij hebben de vraag op welke manier deze code wordt afgesproken? wordt dit met de familie besproken? we merken nl dat zij niet altijd op de hoogte zijn hiervan. Ook vinden we dit vaak enkel terloops terug in het verslag maar nooit op een apart document. en dit wekt soms verwarring. wij hebben hier in huis een apart opvallend document dat dan in het medisch dossier steekt en in het verzorgingsdossier. we willen hier graag aan werken om die overdracht beter te laten verlopen (vooral ook in contact met de familie). kunnen jullie hierover met mij eventueel contact opnemen of mij doorverwijzen naar een persoon die daarover meer kan vertellen? het zou ons erg helpen. alvast bedankt voor jullie antwoord.

Met vriendelijke groeten,  Suzanne Vergauwen  Stafwerker

 WZC OLV van Lourdes  Erps Kwerps

 WZC (2764 personen)  13% is ondervoed

 50 % heeft risico op ondervoeding  Prevalentie hoger tov thuissituatie (7% - 28%)  Gemiddelde leeftijd hoger + comorbiditeit met andere

aandoening hoger

 Risico stijgt met de leeftijd  Globaal functionaliteitsniveau is sterk gelinkt aan

ondervoeding

NutriAction II: een samenwerking van verenigingen van gespecialiseerde artsen, huisartsen, thuisverpleegkundigen en Nutricia Advanced Medical Nutrition

 Niet genoeg eten  Slechte tandhygiëne  Diabetes  Roken  Zich terugtrekken en bidden

Nazemi et al 2016

 BMI van <20 en gewichtsverlies > 5kg / jaar

= predictor voor mortaliteit na 6 maanden!

Wirth et al 2015

 Holistische visie op het maaltijdgebeuren  Fysische dimensie (Cockelaere, 1987; Pannemans 1993))

 Sociale dimensie (gewoontes, normen en waarden, regels van de

etiquette) (Davies, Snaith, 1980; Grypdonck, 1980; Declercq 1990)  Psychologische dimensie (regelmaat, structuur, interactie) (Gastmans, 1996)

 Spirituele dimensie (genot) (Gastmans, 1996)

 Zorgcommunicatie ivm voeding : multidisciplinair!  Impact van voedingsteams (Bottoni et al., 2008)

 Nood aan screening  MNA, MUST, Meet en weet (www.stuurgroepondersteuning.nl)

 Mondhygiëne: mondzorgfiche, protocol

Mondzorgfiche Naam: …………………………………….…………………………… Kamernummer: ……………… Datum eerste screening: ……………………………………… Huistandarts:………………………………………………………… Gebit:  Natuurlijke tanden  Uitneembare gebitsprothese: o Boven prothese o Onder prothese  Combinatie natuurlijke tanden en gebitsprothese  Implantaten  Tandloos Reiniging:  Gebit wordt gereinigd door de bewoner  Gebit wordt gedeeltelijk gereinigd door de bewoner  Gebit wordt volledig gereinigd door een derde  Anders:………………………………………………………………….. Benodigdheden mondzorg:  Tandenborstel met kleine borstelkop  Tandenborstel met normale borstelkop  Elektronische tandenborstel  Prothesetandenborstel  Tandpasta  Vloeibare (hand)zeep  Bekertje  Gebitsdoosje  Interdentaal reinigen: tandzijde / interdentaal borsteltje / tandenstoker  Spoelwater  Wattenstaafje of gaasje met chloorhexidine- of fluorideoplossing  Tongschraper  Kleefpasta  Andere: …………………………………………………………………… Mogelijke problemen:  onvoldoende openen van de mond  moeilijk/niet verstaan van de instructies  prothese in/uit nemen  Andere: ………………………………………………………………….. Oplossingen en aandachtspunten: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 Maria kiest ervoor om in de leefruimte te eten tesamen

met de andere bewoners. Voor de maaltijd heeft zij haar rituelen: gebed, praten over wat er op haar bord ligt, enz. Daardoor besteedt zij zeer veel tijd aan haar maaltijd en moet ze soms nog beginnen aan haar hoofdgerecht als alle medebewoners al klaar zijn met eten. De tafel rond haar wordt al afgeruimd terwijl Maria nog niet klaar is met eten.

 Maria verzet zich tegen deze situatie, heeft minder

eetlust en laat vaker haar eten staan.

 De vpk stelt haar voor om haar vitamines te geven met

extra voedingssupplementen om te voorkomen dat ze ondervoed geraakt.

 Voeding als therapeutische waarde  Empowerment: participatie in beslissingen  Betekenis van de maaltijd  Zorgcommunicatie  Mondzorg  Screening

 Reeds 5 jaar in het wzc. Jef lijdt aan Parkinson, heeft

soms verwarde periodes. Hij heeft geen kinderen, neef is enige nabije familie. Na val overgebracht naar zh voor heupoperatie. In ziekenhuis onverwacht CVA waardoor halfzijdig verlamd, afasie en aangetaste slikreflex. In ZH zonder overleg gestart met KVV via neussonde, maar Jef heeft veel last en trekt sonde meermaals uit. Neef wenst dat KVV niet meer verder opgestart wordt. VPK heeft hier moeite mee, denkt dat beslissing van familie is ingegeven door eigenbelang: Jef is zeer welgesteld.

 Ethische overleg ter ondersteuning van een

waardegedreven zorg voor ouderen  Microniveau  Mesoniveau  Voorziening

 Rol van het zorgteam in het wzc? Volwaardige partner in

de zorg?

 Therapeutische waarde van kunstmatig vocht en

voedseltoediening (Finucane e.a. 1999, Gillick 2000): meer nadelen dan voordelen

Bij opname in het WZC bewoners in 2007 : - Veel ouder en frailer - Gemiddeld overlijden na 31 maanden tov 38 maanden in

2000

- Grotere afhankelijkheid voor ADL - Vaker dementie/ CVA / COPD/ depressie - Veel meer neuroleptica en antidepressiva

Sund Levander et al 2016

JUIST 20 %

FOUT

50 % van 75+ wordt opgenomen op de diensten acute geriatrie

Sterftecertificaten Vlaams Gewest, 2009-2011, 75 plussers Mannen Vrouwen 75+ers Ziekenhuis 53.45 %

42.30%

47.25%

WZC

23.07 %

41.48 %

33.31%

Thuis

21.85 %

14.89%

17.98%

Bij andere thuis PZE

0.36 %

0.40 %

0.38%

0.53 %

0.45%

0.49%

Andere

0.73 %

0.48%

0.60 %

10 %

2,3 maanden

Bewoners in het wzc :  Ontvingen vaker gespecialiseerde palliatieve zorg tov

thuiswonende ouderen

 Werden minder vaak getransfereerd naar het ziekenhuis

in de laatste 3 maanden

 Overleden minder vaak in het ziekenhuis

Penders et al 2015

 Maria heeft urineretentie  Dochter wil geen sps  Wzc waar Maria woont zegt dat het niet haalbaar is

Maria 3 * daags te sonderen…

 Probleemstelling  Situatie samenleving  Vergrijzing  Meer ouderen met fysieke en geestelijke zorgnoden  Situatie WZC  Meer gedifferentieerde zorgvraag en stijgende zorgzwaarte  Vaker te maken met bewoners met psychiatrische problemen  Personeel voelt zich niet altijd voldoende vaardig en ondersteund om hiermee om te gaan

en kwaliteitsvolle opvang (blijvend) te kunnen bieden

 Gestructureerde vragenlijst in 179 wzc Bron: “Het WZC als opvangplaats voor ouderen met een psychiatrische problematiek.” Liesbet Lommelen, Sociologe en onderzoeker Vonk3, Vlaams Onderzoeks- en Kenniscentrum derde leeftijd

Vaakst geconfronteerd met:  problemen gepaard met dementie (97% van de WZC),  depressie (93% van de WZC),  verslavingen (67% van de WZC)

De top drie van gedrag dat minstens op dagelijkse basis voorkomt binnen de WZC bestaat uit:  roepgedrag  aanklampend gedrag Bron: “Het WZC als opvangplaats voor ouderen met een psychiatrische problematiek.” Liesbet Lommelen, Sociologe en onderzoeker Vonk3, Vlaams Onderzoeks- en Kenniscentrum derde leeftijd  agressief gedrag

Bron: “Het WZC als opvangplaats voor ouderen met een psychiatrische problematiek.” Liesbet Lommelen, Sociologe en onderzoeker Vonk3, Vlaams Onderzoeks- en Kenniscentrum derde leeftijd

 Aanwezigheid van gespecialiseerd personeel heeft invloed op de

ervaring van storend gedrag

 Roepgedrag, aanklampend, agressief gedrag, wegloopgedrag

minder storend indien gerontopsychiater, psychiater of geriatrisch verpleegkundige aanwezig is

 Top nood aan personeel in wzc  Psychiatrisch verpleegkundige  Psycholoog  Geriatrisch verpleegkundige

Bron: “Het WZC als opvangplaats voor ouderen met een psychiatrische problematiek.” Liesbet Lommelen, Sociologe en onderzoeker Vonk3, Vlaams Onderzoeks- en Kenniscentrum derde leeftijd

 Gespecialiseerd personeel

 Inzetten op krachten met de combinatie lichamelijke en

geestelijke zorg ondersteuning

 Vorming

 Praktijkgerichte vorming: intervisie (CGG), training en

casusgericht, screening (bv. Geriatric Depression Scale) – samenwerking PZ

 Aangepast financieringsmechanisme

 huidige financieringsmechanisme volgens KATZ-schaal

aanpassen zodat ook de niet lichamelijk zorgbehoeften gelijkwaardig worden opgenomen

Bron: “Het WZC als opvangplaats voor ouderen met een psychiatrische problematiek.” Liesbet Lommelen, Sociologe en onderzoeker Vonk3, Vlaams Onderzoeks- en Kenniscentrum derde leeftijd

 Opgenomen op gerontopsychiatrische afdeling  Fronto-temporale dementie met erg veel roepgedrag en

onrust

 Psychisch lijden  Door onrust komt ze ten val en breekt haar heup

> DNR 0 beleid tijdens OK

 GST consult postoperatief  Snelle deterioratie  Niet comfortabel : advies DNR 3 beleid, maximale

comfortzorg, gesprek met familie

Resultaat =

Mini-Mental State Examination (MMSE)

Diagnose

25

Geheugenproblemen

20

Incontinentie

15

Moeilijk hanteerbaar gedrag

10

Verminderde Mobiliteit

5

Slikproblemen

0 1

2

3

4

5 Tijd (in jaren)

6

7

Overlijden 8

9

 1. In kaart brengen van opvattingen over ziekteverloop,

waarden en zorgvoorkeuren

 2. Het onderwerp VZP ter sprake brengen en de patiënt

hierover informeren

 3.

Opstellen van een zorgplan

 4.

Het vertalen van waarden naar zorgdoelstellingen

 5.

Communiceren van de relevante elementen naar alle betrokken zorgverleners

 6.

Het herzien en updaten van het zorgplan

 In het acute ziekenhuis?  Bij oudere patiënten?  Bij cognitieve deterioratie?

> Kracht van de verpleegkundigen, leren luisteren en leren verstaan

eTCS Centraal adresboek

ZIEKENHUIS EPD

WZC Bewonersdossier

Centraal formulier cataloog

Regio Leuven

(XML/XSD definities)

Spoed / Geriatrie

UM eForms

eTCS Plug-in Hector eForms

eHealthBox

KWS VITALINK Hector / eForms optioneel

EMD / EVD Huisartsen / Kinesitherapeuten / Verpleegkundigen

 Woonde in Knokke, gehuwd met generaal  Weduwe sinds 5 jaar  CVA doorgemaakt, gelukkig goed gerecupereerd  De kinderen wonen allen in Leuven, zij wilden dat

moeder dichter bij hen zou wonen

> Opname in WZC in Leuven

 Wordt vanuit het WZC opgenomen op dienst geriatrie  Diagnose : dehydratatie door zeer beperkte orale intake

(weigering?)

 Pte komt zeer gelaten over  Na IV vocht sterkt pte wat aan > volgens verpleging kan

ze meer dan ze doet uitschijnen

 Mits aansporen kan ze stappen, zelfstandig eten, is enkel

accidenteel incontinent voor urine

 Pte zegt herhaaldelijk tijdens de zorg tegen de

verpleging dat ‘dit alles voor haar niet meer hoeft’

 De verpleging meldt aan de artsen dat Anna een

‘euthanasievraag’ heeft, volgens hen heeft Anna toch nog ‘kwaliteit van leven’?

Aandacht hebben voor zingeving- en levensvragen !

 Levensvragen zijn vragen over de zin van

het leven en over de dood, over goed en kwaad, over inspiratie en betekenis.

 Zin ervaren in het leven is wezenlijk voor

ieder mens. Het is dé drijfveer om elke morgen opnieuw op te staan en je leven te leven.

 Iedereen heeft een visie op het leven: op

wat het waard is, op wat daarin van waarde is, hoe je als mens moet leven, wat de dood inhoudt.

 Een oefening:

Neem het papiertje. Schrijf je persoonlijke top 10 op dit briefje van dingen die zin geven aan jouw leven. Wat is nu echt belangrijk in mijn leven ? Waar word ik gelukkig van ?

 Louis, 85 jaar. Sinds 2 jaar in het wzc, na het overlijden

van zijn vrouw voor wie hij lang thuis gezorgd heeft. Hij heeft 2 kinderen die steeds op zondag op bezoek komen.

 Vroeger maakte Louis graag grote wandelingen en ging

vaak op reis.

 Hij kan moeilijk stappen en heeft slikproblemen (CVA).

Verplaats je in de situatie van Louis?

Welke van deze dingen blijven bestaan en welke vallen af? Hoe groot is je lijstje nu?

nu

85 jaar familie werk familie hobby kinderen kinderen kleinkind eren partner tv kijken

kleinkin deren tv kijken

Mini-Mental State Examination (MMSE)

Diagnose

25

Geheugenproblemen

20

Incontinentie

15

Moeilijk hanteerbaar gedrag

10

Verminderde Mobiliteit

5

Slikproblemen

0 1

2

3

4

5 Tijd (in jaren)

6

7

Overlijden 8

9

 Cardiovasculaire aandoeningen  Pneumonie/ COPD  Vallen met fracturen

Predictor voor hospitalisatie: - Eerdere val - Malnutritie - Polyfarmacie

- Comorbiditeit

Hallgren et all 2015

 19 % decubitus  38% delier  80 % invasieve procedures  34 % mortaliteit

Dwyer et al 2014

 Prevalentie fysieke fixatie (FF) in woonzorgcentra

(WZC):  Wereldwijd: 4 – 85 %  Vlaanderen: 75.9 - 85.4 % (beperkt cijfermateriaal)

(Van Wesenbeeck et al., 2001; Man & Abraham, 1993; Gastmans & Milisen, 2006; Castle & Fogel, 1998; Hamers et al., 2004; Hamers & Huizing, 2005; Huizing et al., 2007; Pekkarinen et al., 2006; Castle et al., 1997)

Prevalentie in de ziekenhuizen : - 3.51% (95% CI = 2.79-4.37%) (studie 2163 patiënten) (Raquan et al, 2015) -

11.8% (95%CI 7.8-15.7) (studie 1276 patiënten)

(Krüger et al 2013)

Valincidentie

Valpartijen per 1000 bewonersdagen

Fixatievrij Gefixeer e de bewoners bewone n=299 rs n=271

5.7

4.5

P- waarde

.32

Preventief effect van FF tegen vallen is twijfelachtig Heeren et al, 2014.

 Verantwoordelijkheid van de vp  Muldisciplinair overleg  Visie!  Tijd voor overleg met naasten en zoeken van

alternatieven…