Spreken en Verstaan: Inleiding Fonetiek

Spreken en Verstaan - 1

2011-2012, blok 2

Spreken en Verstaan: Inleiding Fonetiek Hugo Quené Taalwetenschap UU 2011.11.18


huishoudelijk • 

• 

webpagina: www.hugoquene.nl > Spreken en Verstaan 2011-12 docenten: Hugo Quené (colleges, coördinatie) Gerrit Bloothooft (practica)

2011.11.18


wat gaan we doen? vooraf

hoofdstuk uit lesboek bestuderen, vooraf vragen beantwoorden woensdag werkcollege, antwoorden inleveren vrijdag werkcollege, antwoorden inleveren vrijdag practicum, in 3 werkgroepen

2011.11.18

1


boek •  Rietveld & Van Heuven (2009) Algemene Fonetiek (3e druk). Bussum: Coutinho.

2011.11.18


huiswerkvragen •  tellen mee voor eindcijfer •  bedoeld als hulp bij boek Ä beantwoorden voor werkcolleges

2011.11.18


vragen? vragen?

2011.11.18

2


INHOUDELIJK

2011.11.18


2011.11.18


drie onderwerpen 1.  spraakketen 2.  eenheden in taal en spraak, discreet vs continu 3.  versprekingen

2011.11.18

3


vooraf •  spraak is primaire vorm van taal –  andere vormen?

•  relatie tussen klank en betekenis is willekeurig –  met uitzondering van onomatopeeën

2011.11.18


spraakketen spreker

luisteraar

begrijpen

bedoelen formuleren

taalkennis

verstaan horen

spreken spraakgeluid 2011.11.18


verstoringen in spraakketen •  formuleren –  afasie •  ca. 30 000 in Nederland (www.afasie.nl) •  video demo s psych.rice.edu/mmtbn www.youtube.com/watch?v=12dO78c6-q8

–  onvoldoende kennis van taal

2011.11.18

4


verstoringen in spraakketen •  spreken –  zonder stembanden –  stotteren (Mozes, Ex.4:10-16)

2011.11.18


verstoringen in spraakketen •  spraakgeluid –  grote afstand, omgevingslawaai –  slechte verbinding –  cocktail-party http://www.cis.hut.fi/projects/ica/cocktail/cocktail_en.cgi the guardians of the electronic stock market NASDAQ, who ve been burned by past ethics questions...

2011.11.18


verstoringen in spraakketen •  horen –  prelinguage doofheid behandeling m.b.v. cochleair implantaat

–  postlinguale doofheid (Beethoven, André Hazes)

2011.11.18

5


verstoringen in spraakketen •  verstaan –  onbekende taal

2011.11.18


2011.11.18


eenheden in taal traditioneel: woorden zijn opgebouwd uit kleinere klank-eenheden. •  eindige verzameling van bouwstenen (klanken) •  eindige verzameling van regels om bouwstenen te combineren tot woorden http://www.flickr.com/photos/ianus/40543746/

•  klopt dat? 2011.11.18

6


eenheden in taal JA •  mest, stem, *mtes •  /mεst/ ≠ /mαst/ dus /ε/ en /α/ zijn verschillende fonemen van het Nederlands foneem is kleinste klank die betekenisonderscheidend kan zijn

maar... 2011.11.18


eenheden in spraak maar... •  spraak bevat geen losse afzonderlijke klanken: hoeveel klanken zie je in dit fragment?

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

Tijd (s)

2011.11.18


eenheden in spraak •  en hoeveel klanken bevat het woord eieren ?

2011.11.18

7


eenheden in spraak •  omgekeerd afgespeelde spraak bevat andere klanken: •  ja > ??? •  “haai” > ???

2011.11.18


eenheden •  in taal: discrete, abstracte fonemen •  in spraak: continu veranderende, concrete, meetbare en hoorbare klanken

2011.11.18


kernvraag •  relatie tussen abstracte taal-eenheden en concrete spraak-gebeurtenissen

2011.11.18

8


foneem en allofoon •  foneem: abstracte verzameling van alle mogelijke realisaties van een spraakklank in een taal –  /a/ hoog, hees, geknepen, bekakt, kort, verkouden… –  /x/ hard, zacht –  /r/ tongpunt, huig, fricatief, Goois

•  diverse realisaties zijn niet betekenis-onderscheidend (in Nederlands) •  allofoon: concrete realisatie van een foneem 2011.11.18


2011.11.18


VERSPREKINGEN •  freudiaanse versprekingen Fehlleistungen , gerelateerd aan onderbewustzijn

•  andere versprekingen –  eenheid: woord, lettergreep, foneem? –  type: insertie, deletie, substitutie, ... –  richting: anticipatie, perseveratie, verwisseling 2011.11.18

9


een snekker loepje •  •  •  • 

Eenheid: klank(cluster) Resultaat: verwisseling Richting: verwisseling “Spoonerism”

2011.11.18


versprekingen gradueel •  ook versprekingen (net als klanken) zijn niet alleen categorisch/discreet •  maar ook gradueel/continu –  articulatorisch, zie boek, Fig.2.6, p.32 –  maar detectie en reparatie door spreker is weer wel categorisch •  en niet gebaseerd op gehoorde fout, maar op waargenomen fout in interne spraak 2011.11.18


grotere eenheden •  niet alleen over spraakklanken (klinkers en medeklinkers) •  ook grotere eenheden zoals lettergrepen, woorden, woordgroepen •  Jan gaat niet naar school omdat hij verliefd is. •  Hij ziet de schildpad op het strand. 2011.11.18

10


grotere eenheden •  retorische relatie tussen zinsdelen (beweringen) en concrete spraakkenmerken (ritme, pauze, intonatie) •  De student presteert beter, want hij oefent meer. •  De student oefent meer, want hij presteert beter.

objectief (omdat) subjectief (want)

2011.11.18


kernvraag •  relatie tussen abstracte taal-eenheden (relaties tussen woordgroepen) en concrete spraakkenmerken (ritme, pauze, intonatie) •  in productie, transmissie, en perceptie (spreker, spraakgeluid, luisteraar)

2011.11.18


VRAGEN?

2011.11.18

11

Spreken en Verstaan: Inleiding Fonetiek

Recommend Documents