Redactie van begunstigingsclausules van levensverzekeringen = maatwerk Studieavond KVK 1 februari 2011
Pieter Debbaut, fiscalist, opleider studiedienst Ergo Insurance nv 1
Programma • Inleiding • Theorie • Wet op de landverzekeringsovereenkomst • Rechten van de verzekeringsnemer • Rechten van de begunstigde
• ‘Fiscale’ clausules • ‘Niet-fiscale’ clausules • Het wettelijk erfrecht • Voorbeelden
2
Theorie Art. 106 WLVO - Aanwijzing van de begunstigde §1 - De verzekeringnemer heeft het recht één of meer begunstigden aan te wijzen. Dat recht komt uitsluitend aan hem toe en kan noch door de echtgenoot, noch door zijn wettelijke vertegenwoordigers, noch door zijn erfgenamen of rechthebbenden, noch door zijn schuldeisers worden uitgeoefend.
3
Theorie Art. 107 WLVO - Geen begunstigde Wanneer bij de verzekering geen begunstigde is aangewezen of wanneer de aanwijzing van de begunstigde geen gevolgen kan hebben of herroepen is, is de verzekeringsprestatie verschuldigd aan de verzekeringnemer of aan zijn nalatenschap.
4
Theorie Art. 108-109 WLVO - Aanwijzing van de echtgenoot OF van de kinderen De nominatief als begunstigde van een levensverzekering aangeduide echtgenoot verliest zijn hoedanigheid na de echtscheiding.
5
Theorie Art. 108-109 WLVO - Aanwijzing van de echtgenoot OF van de kinderen Wanneer de kinderen niet bij name als begunstigden worden aangewezen, dan wordt het recht op prestaties verleend aan de personen die bij het opeisbaar worden van de prestaties deze hoedanigheid hebben. De afstammelingen in rechte lijn van een vooroverleden kind komen bij plaatsvervulling op. 6
Theorie Art. 110 WLVO - Gezamenlijke aanwijzing van de kinderen EN van de echtgenoot Wanneer de echtgenoot en de kinderen al of niet bij name gezamenlijk als begunstigden worden aangewezen, dan wordt het recht op prestaties voor de helft verleend aan de echtgenoot en voor de helft aan de kinderen, tenzij anders is bedongen.
7
Theorie Art. 112 WLVO - Recht van herroeping Zolang zij niet door de aangewezen begunstigde is aanvaard, is de verzekeringnemer gerechtigd de begunstiging te herroepen totdat de verzekerde prestaties opeisbaar worden. Het recht van herroeping komt uitsluitend toe aan de verzekeringnemer.
8
Theorie Het recht om één of meer begunstigde(n) aan te duiden, te wijzigen of te herroepen behoort exclusief toe aan de verzekeringsnemer. • Geen verplichting • Volledige keuzevrijheid (uitz. ‘fiscale clausule’) • Geen vormvereisten (in de polis, via bijvoegsel of via testament …) • Klassieke clausules: de echtgenoot, bij gebreke de kinderen, bij gebreke de ouders, bij gebreke de wettige erfgenamen … 9
Theorie Nominatieve versus generieke aanduiding van de begunstigde Generieke aanduiding is aangewezen: • Begunstigde moet identificeerbaar zijn op het ogenblik van de prestatie. • Verwantschap/band met verzekeringsnemer/verzekerde aanduiden • Systeem van ‘plaatsvervulling’ • Combinaties van nominatief en generiek zijn uit den boze!
10
Theorie Art. 121 WLVO - Recht op de verzekeringsprestaties De begunstigde heeft door het enkele feit van zijn aanwijzing recht op de verzekeringsprestaties. Dat recht wordt onherroepelijk door de aanvaarding van de begunstiging … Zolang zij niet door de aangewezen begunstigde is aanvaard, is de verzekeringnemer gerechtigd de begunstiging te herroepen totdat de verzekerde prestaties opeisbaar worden. 11
Theorie Art. 122 WLVO – Recht van aanvaarding De begunstigde kan de begunstiging ten allen tijde aanvaarden. Het recht van aanvaarding komt uitsluitend toe aan de begunstigde. Het kan niet worden uitgeoefend door zijn echtgenoot of zijn schuldeisers.
12
Theorie De begunstigde heeft een ‘voorwaardelijk en rechtstreeks’ recht op de verzekeringsprestatie. ‘Rechtstreeks’: niet via het patrimonium van de verzekeringsnemer ‘Voorwaardelijk’: herroeping is mogelijk, uitholling door afkoop of opneming van voorschotten … tenzij aanvaarding ‘Onvoorwaardelijk’: Het recht van aanvaarding impliceert de onherroepelijkheid van de begunstiging, afkopen en voorschot opvragen mits toestemming begunstigde (cfr. Vermogensoverdracht via levensverzekering). 13
Theorie Elke begunstigde heeft recht op gelijk deel, tenzij … • begunstigde = de nalatenschap (cfr. Erfrecht) • plaatsvervulling (indien generieke aanduiding van kinderen) • gezamenlijk aanduiding van echtgenoot en kinderen • ‘generation skipping’ • wedersamengestelde gezinnen
• clausule met andere verdeling mogelijk
14
‘Fiscale clausules’ Individuele levensverzekeringen en pensioenspaarcontracten (3e pijler) met fiscaal voordeel: De voordelen bij leven bij het aangaan van het contract moeten bedongen zijn ten gunste van de verzekeringsnemer zelf: Verzekeringsnemer = verzekerde = begunstigde bij leven
15
‘Fiscale clausules’ De voordelen bij overlijden bij het aangaan van het contract
moeten bedongen zijn ten gunste van: de personen die ingevolge het overlijden de volle eigendom of het vruchtgebruik van het onroerend goed verwerven, wanneer het contract dient voor het wedersamenstellen of waarborgen van een hypothecaire lening die voor dat onroerend goed is aangegaan. de echtgenoot, de wettelijk samenwonende partner of een bloedverwant t.e.m. de 2e graad, in alle andere gevallen.
16
‘Fiscale clausules’
17
‘Niet-fiscale’ clausules De beleggingsverzekering als instrument voor vermogensoverdracht –Beleggingsinstrument • Rendement –Verzekeringsinstrument • Overlijdensdekking –Vermogensoverdracht • Via aanduiding begunstigde(n) (m/z aanvaarding) • Prestaties vallen niet in de nalatenschap
18
‘Niet-fiscale’ clausules • De echtgenoot of wettelijk samenwonende partner van de verzekeringnemer • De (klein)kinderen van de verzekeringnemer, in gelijke delen • De ouders van de verzekeringnemer, in gelijke delen • De broers en zussen van de verzekeringnemer, in gelijke delen • De wettelijke erfgenamen van de verzekeringsnemer, in gelijke delen • De nalatenschap van de verzekeringsnemer • De bloedverwanten tot de 2e, 3e of 4e graad van de verzekeringnemer, in gelijke delen • Nominatieve begunstigde(n), in gelijke delen • …
19
Het wettelijk erfrecht De techniek van het wettelijk erfrecht bestaat uit zes regels: 1. Er zijn vier orden 2. Nabije bloedverwanten eerst 3. Plaatsvervulling (erven bij staken) 4. Kloving (in opgaande lijn) 5. Beperking tot de 4e graad 6. Verdeling (gelijke delen en bij hoofd)
20
Het wettelijk erfrecht Eerste orde Afstammelingen
Tweede orde Bevoorrechte ascendeten en zijverwanten
Derde orde
Vierde orde
Ascendenten
Overige zijverwanten
= alle bloedverwanten in = ouders (als er nog = alle bloedverwanten in broers/zussen zijn) neergaande lijn opgaande lijn = broers en zussen - kinderen - halfbroers en -zussen - ouders (als broers/zussen niet tot de nalatenschap behoren) - kleinkinderen - achterkleinkinderen
- grootouders
- natuurlijke kinderen - afstammelingen van - overgrootouders broers en zussen en van - geadopteerde kinderen halfbroers en -zussen (gewone en ten volle geadopteerde)
= alle bloedverwanten in zijlijn tot 4e graad (andere dan broers en zussen)
- ooms en tantes - neven en nichten - grootooms en -tantes - gewone zijverwanten en afstammelingen tot de 4e graad 21
Het wettelijk erfrecht Het wettelijk erfrecht van … de langstlevende echtgenoot: • LLE erft (minstens) vruchtgebruik van de volledige nalatenschap • Reservataire erfgenaam
de wettelijk samenwonende partner: • LL partner erft het vruchtgebruik van de gezinswoning en de huisraad. • Geen reservataire bescherming
22
Voorbeelden Voorbeeld 1: Een ongehuwde ouder met twee kinderen (X en Y) heeft als begunstigde aangeduid: ‘De kinderen van de verzekeringnemer’
‘X en Y’ ‘De wettelijke erfgenamen van de verzekeringnemer ’ ‘De nalatenschap van de verzekeringnemer’
23
Voorbeelden Voorbeeld 2: Een ongehuwde ouder met twee kinderen (X en Y) heeft als begunstigde aangeduid:
‘De kinderen van de verzekeringnemer’ ‘X en Y’ ‘De wettelijke erfgenamen van de verzekeringnemer’ ‘De nalatenschap van de verzekeringnemer’
Y is reeds overleden en heeft drie kinderen (A, B en C). 24
Voorbeelden Voorbeeld 3: Een gehuwde ouder met twee kinderen (X en Y) heeft als begunstigde aangeduid: ‘De echtgenoot, bij gebreke de kinderen van de verzekeringnemer’ ‘De echtgenoot en de kinderen van de verzekeringnemer’ ‘De wettelijke erfgenamen van de verzekeringnemer’ ‘De nalatenschap van de verzekeringnemer’
25
Voorbeelden Voorbeeld 4: Een wettelijk samenwonende met twee kinderen (X en Y) heeft als begunstigde aangeduid: ‘De wettelijk samenwonende partner, bij gebreke de kinderen van de verzekeringnemer’ ‘De wettelijk samenwonende partner en de kinderen van de verzekeringnemer’ ‘De wettelijke erfgenamen van de verzekeringnemer ’ ‘De nalatenschap van de verzekeringnemer’
26
Conclusie: de redactie van begunstigingsclausules van levensverzekeringen = maatwerk Vragen of opmerkingen ?? 27
