PREADVIES NEDERLANDSE VERENIGING VOOR ENERGIERECHT: REGULERING VAN OFFSHORE WINDENERGIE

PREADVIES NEDERLANDSE VERENIGING VOOR ENERGIERECHT: REGULERING VAN OFFSHORE WINDENERGIE

PREADVIES NEDERLANDSE VERENIGING VOOR ENERGIERECHT REGULERING VAN OFFSHORE WINDENERGIE

K.J. de Graaf M.P.E.V. Könings D.A. Lubach M.M. Roggenkamp A.J.A. Stevens Met medewerking van G.A. Vriezen

Antwerpen – Oxford

Serie Energie en recht Serie onder redactie van: Prof. mr. dr. Martha Roggenkamp, Simmons & Simmons, Rijksuniversiteit Groningen Prof. dr. Kurt Deketelaere, Instituut voor Milieu- & Energierecht, K.U.Leuven Prof. dr. Leigh Hancher, Allan & Overy, Universiteit Tilburg, Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid Dr. Tom Vanden Borre, Commissie voor de Regulering van Elektriciteit en Gas (CREG), Universiteit Leuven

Preadvies Nederlandse Vereniging voor Energierecht: regulering van offshore windenergie K.J. de Graaf, M.P.E.V. Könings, D.A. Lubach, M.M. Roggenkamp en A.J.A. Stevens m.m.v. G.A. Vriezen

© 2008 Intersentia Antwerpen – Oxford http://www.intersentia.be

ISBN 978-90-5095-787-8 D/2008/7849/1 NUR 823

Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

WOORD VOORAF De Nederlandse Vereniging voor Energierecht (NeVER), opgericht op 28 maart 2002, heeft ten doel de bevordering van de interesse in en de verspreiding van de kennis van het energierecht in de breedste zin. Tot de activiteiten van NeVER behoort onder meer het organiseren van bijeenkomsten en cursussen, het verzorgen van publicaties en het uitloven van een tweejaarlijkse scriptieprijs. NeVER heeft sinds haar oprichting een onstuimige groei doorgemaakt en telt thans meer dan 300 leden, voornamelijk werkzaam in het bedrijfsleven, de advocatuur, de wetenschap of bij de overheid. NeVER is voornemens om met regelmaat preadviezen het licht te doen zien over relevante energierechtelijke onderwerpen. Het preadvies “Regulering van offshore windenergie” is het eerste in die serie. De keuze voor het onderwerp van dit preadvies is ingegeven door de gedachte dat de huidige wet- en regelgeving de ontwikkeling van windenergie op het Nederlandse deel van het continentaal plat niet lijkt te bevorderen en verbetering behoeft. Met dit preadvies wordt beoogd het probleem te analyseren en voorstellen voor concrete oplossingen aan te dragen. In de loop van 2006 heeft het bestuur van NeVER mr. K.J. de Graaf, drs. M.P.E.V. Könings, prof. mr. D.A. Lubach, prof. mr. M.M. Roggenkamp en prof. mr. A.J.A. Stevens bereid gevonden om bijdragen te leveren aan dit preadvies. De preadviseurs en mr. G.A. Vriezen, namens het bestuur van de NeVER, zijn een aantal keren bijeen geweest om de voortgang van het preadvies te bespreken. De conceptversies van deze bijdragen zijn tijdens een ledenvergadering van NeVER op 12 december 2007 besproken; naar aanleiding van de tijdens die vergadering gemaakte opmerkingen zijn de teksten daar waar nodig nog aangepast. Het verslag van de vergadering is eveneens opgenomen. De teksten zijn in beginsel per 1 januari 2008 afgesloten. Ontwikkelingen in de periode daarna zijn verwerkt voor zover dat mogelijk was.

Intersentia

v

Woord vooraf

Het bestuur van NeVER hoopt met dit preadvies een bijdrage te leveren aan de discussie hoe wet- en regelgeving zouden dienen te worden vormgegeven teneinde de ontwikkeling van offshore windenergie verder te bevorderen. Mr. G.A. Vriezen, namens het bestuur van de NeVER Assen, 11 april 2008

vi

Intersentia

INHOUD WOORD VOORAF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v LIJST VAN AFKORTINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xiii PREADVISEURS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xv

DEEL 1

OFFSHORE WINDENERGIE: ACHTERGRONDEN BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN HET HUIDIGE REGULERINGSREGIME M.M. Roggenkamp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1. 2. 3.

4.

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Energiewetgeving in de EEZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Regulering offshore windenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3.1. Uitgangspunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3.2. Windenergie in de territoriale zee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3.2.1. Beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3.2.2. Toepasselijke wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3.2.3. Het proefproject: Near Shore Winpark. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 3.2.4. Enkele slotopmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.3. Windenergie in de EEZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.3.1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 3.3.2. Het moratorium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.3.3. Voorstel van wet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 3.3.4. Beleidsregels inzake toepassing Wbr op installaties in de EEZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 3.3.5. De aanvraagprocedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3.3.6. De praktijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 3.3.7. De facto moratorium en overgangsregime . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Slotopmerkingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Intersentia

vii

Inhoud

DEEL 2

OFFSHORE WINDENERGIE: OPTIMAAL OMGEVINGSRECHT OP ZEE? K.J. de Graaf en D.A. Lubach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 1. 2.

3.

4.

5.

6.

viii

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rijksbeleid voor de Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. De Nota Ruimte en het IBN 2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Windenergie en de Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Internationaal en Europees omgevingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Internationaal omgevingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Europees omgevingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2. Reikwijdte en gelding van het Europese omgevingsrecht . . . . . 3.2.3. De relevante richtlijnen bezien. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het huidige omgevingsrecht voor de Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Milieubescherming op de Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.2. Normering van inrichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.3. Een milieu-effectrapportage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Natuurbescherming op de Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Ruimtelijk bestuursrecht op de Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wet op de Ruimtelijke Ordening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Woningwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4. Samenvatting en conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toekomstige wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Waterwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3. Wet ruimtelijke ordening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanzet voor een optimaal omgevingsrecht op zee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Streven naar rechtszekerheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3. Streven naar een optimaal wettelijk regime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 26 26 27 31 33 34 34 39 39 40 42 46 47 47 47 49 51 56 60 61 62 63 64 65 67 70 73 74 74 75 77

Intersentia

Inhoud

DEEL 3

OFFSHORE WINDENERGIE: GEDACHTEN BIJ EEN NIEUW REGULERINGSREGIME M.M. Roggenkamp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 1. 2.

3.

4.

5.

6.

Uitgangspunten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 De Elektriciteitswet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 2.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 2.2. Regulering van de productie in de Elektriciteitswet . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 2.2.1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 2.2.2. Relevante bepalingen in de Elektriciteitswet . . . . . . . . . . . . . . . . 87 2.2.3. Mogelijkheid aanbestedingsregime voor offshore windenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 2.3. Reguleren van offshore elektriciteitskabels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 De Mijnbouwwet en de productie van koolwaterstoffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 3.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 3.2. Competitieve vergunningverlening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 3.3. Het plaatsen van mijnbouwinstallaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 3.4. Staatsparticipatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Regulering van offshore windenergie in andere Noordzeelanden . . . . . . . . . . 92 4.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 4.2. Offshore windenergie in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 4.3. Offshore windenergie in het Verenigd Koninkrijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 4.4. Offshore windenergie in Denemarken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 4.5. Offshore windenergie in Duitsland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Nieuw model . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 5.1. Rol van de overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 5.2. Mogelijkheden voor een competitief of aanbestedingsregime . . . . . . . . 99 5.2.1. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 5.2.2. Toepassen Mijnbouwwet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 5.2.3. Toepassen Elektriciteitswet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 5.2.4. Aanbesteding van de Wbr-vergunning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 5.2.5. Deelconclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.3. De overheid als deelnemer: staatsparticipatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 5.3.1. Achtergronden bij de totstandkoming van staatsparticipatie. 103 5.3.2. Voorstel wijziging Mijnbouwwet en de rol van EBN . . . . . . . . 104 5.3.3. EBN als staatsparticipant bij het ontwikkelen van offshore windenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 5.4. De elektriciteitskabels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Tot slot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Intersentia

ix

Inhoud

DEEL 4

OFFSHORE WINDENERGIE: FINANCIËLE EN FISCALE STIMULERING A.J.A. Stevens en M.P.E.V. Könings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 1. 2.

3. 4.

5.

x

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overzicht bestaande regelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Financiële stimuleringsregelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1. MEP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.2. Invoering MEP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.3. Algemene aspecten van de MEP . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.4. Wijzigingen MEP per 1 januari 2007 . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.5. Afschaffen MEP-subsidie voor windenergie op zee per 10 mei 2005 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1.6. Stopzetten MEP per 18 augustus 2006 . . . . . . . . . . . . 2.1.2. SDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2.2. Algemene aspecten van de SDE . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2.3. Specifieke opmerkingen ten aanzien van offshore windenergie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Fiscale stimuleringsregelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1. Energie-investeringsaftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1.2. Voorwaarden EIA (Algemeen). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2.3. Specifieke opmerkingen ten aanzien van offshore windenergie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2. VAMIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2.2. Milieulijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2.3. Terugname VAMIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Staatssteunaspecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechtsvergelijking andere systemen binnen de EU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Categorieën steunmaatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Overzicht steunmaatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4. Effectiviteit maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Conclusies en aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

113 114 114 114 114 115 116 117 118 119 120 120 120 123 124 124 124 126 131 132 132 133 134 134 146 146 146 147 150 150

Intersentia

Inhoud

VERSLAG VAN DE VERGADERING VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR ENERGIERECHT, GEHOUDEN OP 12 DECEMBER 2007 TE RIJSWIJK, OVER HET CONCEPT PREADVIES INZAKE “REGULERING VAN OFFSHORE WINDENERGIE” . . . . . . . . . . . . . .155

Intersentia

xi

LIJST VAN AFKORTINGEN AB ABRvS ALARA AMvB Art. Awb AWR Bor BR Diss. ECN EEZ EG EHS EIA EU E-wet EZ Ffw HvJEG IBN 2015 IPPC Ivb Jur. Km Kwh Mbw MEP m.e.r. MER M en R m.nt. Mor MPA MvT

Intersentia

Administratiefrechtelijke Beslissingen Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State As Low As Reasonably Achievable Algemene Maatregel van Bestuur artikel Algemene wet bestuursrecht Algemene Wet inzake Rijksbelastingen Besluit omgevingsrecht Bouwrecht Dissertatie Energieonderzoek Centrum Nederland Exclusieve economische zone Europese Gemeenschap(pen) Ecologische Hoofdstructuur energie investeringsaftrek Europese Unie Elektriciteitswet 1998 Economische Zaken Flora- en faunawet Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen Integraal Beheerplan Noordzee 2015 Integrated Prevention and Protection Control Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer Jurisprudentie kilometer kilowatt per uur Mijnbouwwet milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie (subsidieregeling) milieu-effectrapportage Milieu-effectrapport Milieu en Recht met noot Minsteriële regeling omgevingsrecht Marine Protected Area Memorie van Toelichting

xiii

Lijst van afkortingen

MW Nbw 1998 nr(s). NSW OSPAR

Megawatt Natuurbeschermingswet 1998 nummer(s) Near Shore Windpark Conventie voor de bescherming van het mariene milieu van de Noordoost Atlantische Oceaan p. pagina Par. paragraaf PKB Planologische Kernbeslissing Rb. Rechtbank REB regulerende energiebelasting REZ Renewables Energy Zone r.o. rechtsoverweging SDE subsidieregeling duurzame energie SEV Structuurschema Elektriciteitsvoorziening SGR Structuurschema Groene Ruimte Smb Strategische milieubeoordeling Stb. Staatsblad Stcrt. Staatscourant TK Tweede Kamer der Staten-Generaal Trb. Tractatenblad UNCLOS United Nations Convention on the Law of the Sea V&W Ministerie van Verkeer en Waterstaat VAMIL willekeurige afschrijving op milieubedrijfsmiddelen Vz. Voorzitter Wabo Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Wbr Wet beheer rijkswaterstaatswerken Wet IB 2001 wet op de inkomstenbelasting 2001 Wet Vpb. 1969 wet op de vennootschapsbelasting 1969 WKK warmtekrachtkoppeling Wm Wet milieubeheer Won.w. Woningwet WRO Wet op de Ruimtelijke Ordening

xiv

Intersentia

PREADVISEURS Mr. K.J. de Graaf Kars de Graaf is als universitair hoofddocent verbonden aan de vakgroep Bestuursrecht en Bestuurskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij publiceert regelmatig op het terrein van het bestuursrecht en het omgevingsrecht. Daarnaast is hij managing-editor van Review of European Administrative Law (www.realaw.eu), rechter-plaatsvervanger in de rechtbank te Leeuwarden, voorzitter van de schadeadviescommissie van het Waterschap Hunze en Aa’s en lid van de regionale bezwaaradviescommissie van de gemeenten Reiderland, Scheemda en Winschoten. E-mail: [email protected] Drs. M.P.E.V. Könings Melvin Könings is geassocieerd staatssteunadviseur bij de Lysias Consulting Group. Hij heeft uiteenlopende artikelen gepubliceerd over staatssteun en geeft workshops en individuele adviezen voor overheden en bedrijfsleven. Hij is mede-auteur van het staatssteun standaardwerk EC State Aids, onder redactie van Leigh Hancher, Tom Ottervanger en Piet Jan Slot (Sweet & Maxwell) en schreef in het Nederlands Tijdschrift voor Energierecht over offshore windenergie (6/2003). Hij is lid van de redactieadviesraad van het Energy Magazine (SDU). Melvin Könings is tevens wethouder in de gemeente Geldermalsen en lid van het Dagelijks Bestuur van Regio Rivierenland. E-mail: [email protected] Prof. mr. D.A. Lubach Dick Lubach is hoogleraar bouwrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast is hij verbonden als adviseur aan de advocatenkantoren Damste in Enschede en Boonstra Rademakers te Leeuwarden. Hij is voorzitter van de planschadeadviescommissies van de gemeenten Groningen en Leeuwarden en van een van de schadeadviescommissies van het Schadeschap HSLZuid/A4. Tevens is hij lid van de Besliscommissie van het Schadeschap Schiphol. Onderzoek en publicaties liggen op het terrein van bouwrecht, het grensgebied van privaat- en publiekrecht, het bestuursrechtelijk schadevergoedingsrecht en de rechtsvergelijking. E-mail: D.A.Lubach@ rug.nl Prof. mr. M.M. Roggenkamp Martha Roggenkamp is hoogleraar energierecht aan de Rijskuniversiteit Groningen. Daarnaast is zij als Of Counsel verbonden aan de EnergieGroep van Simmons &

Intersentia

xv

Preadviseurs

Simmons te Rotterdam. Zij is de initiator van het Groningen Centre of Energy Law, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Energierecht en lid van de redactie c.q. redactieraad van het Nederlands Tijdschrift voor Energierecht, Journal of Energy and Natural Resources Law en de International Energy Law and Taxation Review. Zij is auteur en redacteur van diverse publicaties, waaronder de boeken Energy Law in Europe – National, EU and International Regulation (OUP, 2de druk 2007), Energy Law Reports I t.e.m. V (Intersentia), Regulation of Power Exchanges in Europe (Intersentia) en Energieliberalisatie in Nederland – Op koers? (Intersentia). Zij is lid van de Academic Advisory Group, Section on Energy, Environment, Natural Resources and Infrastructure Law van de IBA. E-mail: [email protected] en/of [email protected] Prof. mr. A.J.A. Stevens Ton Stevens is hoogleraar internationaal belastingrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en belastingadviseur bij Loyens & Loeff N.V., eveneeens te Rotterdam. In 2002 is hij gepromoveerd op de fiscale aspecten van de Commanditaire Vennootschap (Kluwer, Fiscale Monografie nr. 102). Daarnaast heeft hij een groot aantal publicaties over uiteenlopende onderwerpen op zijn naam staan, waaronder in 2006 zijn inaugurele rede over de toekomst van belastingverdragen binnen de Europese Unie (‘Over de afschaffing van belastingverdragen’). Zijn werkzaamheden richten zich onder meer op duurzame energiefondsen, zowel nationaal als internationaal. E-mail: [email protected]

xvi

Intersentia