27-4-2015
PIJN AAN JE LIJF
Voorkomen van overbelastingsletsels
Emmy Streuve Danny Van Overmeire
Inhoud van de presentatie
1. Korte voorstelling van navb-cnac Constructiv 2. Musculoskeletale aandoeningen 3. RiMoBo – Enkele conclusies van het pilootproject in 2013 4. Verdere ontwikkeling van RiMoBo in 2014 5. Digitaal Rapport RiMoBo 6. RiMoBo volgende fase: uitwerken van
preventiemaatregelen 7. RiMoBo en de bouwsector 2
1
27-4-2015
1. navb-cnac Constructiv Korte voorstelling
3
1.1. Het navb binnen Constructiv
Navb-cnac Constructiv, kortweg het navb, is het preventieinstituut van de bouw. Onder de noemer Constructiv werken we samen met: het fvb: vakopleidingen in de bouwsector het fbz: aanvullende sociale voordelen pensio b: pensioenen
4
2
27-4-2015
1.2. Paritair Bestuur
Voorzitter afwisselend van werkgeverswerknemerszijde
Aangesteld voor 3 jaar & een van de bestuurders
14 bestuurders aangeduid door het PC 124 Beslissingen worden bij consensus genomen
Vertegenwoordigers werkgevers
Vertegenwoordigers werknemers
5
1.3. Opdracht navb
Het Welzijn in de bouw bevorderen Met de nadruk op de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten Vervult ook een rol bij de begeleiding en reintegratie van slachtoffers
6
3
27-4-2015
1.4. Strategische pijlers
Multidisciplinaire benadering veiligheid en gezondheid
Integrale benadering over gehele loopbaan bouwvakker
Dienstverlening met maximale toegevoegde waarde
Integrale benadering over hele levenscyclus van het bouwwerk
7
1.5. Actiegebieden Advies en begeleiding
Coördinatie van posttraumatische dienstverlening
Onderzoek en ontwikkeling
Campagnes
Examens en opleidingen
Informatieverspreiding
8
4
27-4-2015
1.6. Kenniscentrum: Onderzoek en Ontwikkeling • Welzijnsgebonden materie in de bouwsector
Analyse Studies & Ontwikkeling
• Navb publicaties • Opleidingen • Vragen • Infomomenten
Informatie Ondersteuning
• Afdeling Ondernemingen • Fvb-ffc 9
1.6. Kenniscentrum: Onderzoek en Ontwikkeling RiMoBo ESF 214-4191 VIGeZ
OIRA
Asbest (Inter-) Nationale Welzijnsprojecten
Prevention through pictures
Contracteranto
Toolbox lab 10
5
27-4-2015
2. Musculoskeletale aandoeningen … en de bouwsector
11
2.1. Wat is MSA Fysieke taakeisen
Werkplanning en -uitvoering
Flexibiliteitstaakeisen
12
Mentale & sociale taakeisen
6
27-4-2015
2.2. MSA klachten in de bouwsector – cijfers uit de EU 37% van de mensen die werkzaam zijn in de bouwsector: hebben last van rugpijn & 33% van spierpijn (2005) Vaak voorkomend gezondheidsprobleem in de bouwsector
13 13
2.2. MSA klachten in de bouwsector – Vooronderzoek voor RiMoBo – 2012 80% nek- en rugklachten
Veroorzaakt door de aard van het werk en de manier waarop er gewerkt wordt. Ook beïnvloedt door psychosociale factoren, zoals werkorganisatie of stress op het werk. 90% van de werknemers heeft last van musculoskeletale klachten
70% klachten schouders en bovenste ledematen 50% klachten onderste ledematen
14
7
27-4-2015
2.2. MSA klachten in de bouwsector – Vooronderzoek voor RiMoBo – 2012 40% was in het laatste jaar een periode arbeidsongeschikt ■ Maar slechts 2 lange tijd
Het werk zelf is de oorzaak van arbeidsongeschiktheid in bijna 1 op 2 gevallen! ■ “fysieke last op het werk” is de belangrijkste oorzaak ■ bij één persoon was de oorzaak “stress op het werk”. ■ overige ziekte of ongeval.
15
2.2. MSA klachten in de bouwsector – Vooronderzoek voor RiMoBo – 2012 Volgens ons onderzoek hebben vele werknemers musculoskeletale klachten Oorzaak klachten en uitval: ■ fysieke factoren (aard werk en ergonomie); ■ psychische factoren (werkorganisatie of stress op het werk);
Behoefte om snel, goed en betrouwbaar risico’s op vroegtijdige uitval te detecteren Breed instrument : ■ voor onderneming en voor bouwvakker ■ Eenvoudig in het gebruik ■ Voor alle ondernemingen geschikt.
16
8
27-4-2015
2.3. MSA en ongevallen bouwsector met blijvende arbeidsongeschiktheid (FAO) Fysieke belasting van het bewegingsapparaat is het 2e belangrijkste soort ongeval met blijvende ongeschiktheid
17
2.4. Risico’s : fysieke taakeisen door de aard van het werk Het gebruik van (hand)gereedschap dat trillingen veroorzaakt Werken in onaangepaste houdingen Te lang aan een stuk door dezelfde handelingen Bewegingen op kracht, overbelasting bij behandeling en transporteren van goederen 18
9
27-4-2015
2.4. Risico’s: fysieke taakeisen door de aard van het werk Verzwarende effecten ■ Belastende houdingen combineren met manueel hanteren van zware lasten ■ Gereedschappen in slechte staat ■ Repetitief karakter, ■ Intensiteit van de bewegingen
19
2.4. Risico’s door de aard van het werk – letsels LETSELS
ACTIVITEIT
BEROEP
Rugletsel
- Zware lasten behandelen zoals betonblokken (32kg) - Voorovergebogen werken - Veelvuldig boven schouderniveau werken - Werken op de knieën - Werken met gebogen knieën
Metselaars, ijzervlechters…
Schouderletsel
Knieletsel
Schilders en stukadoors… Vloer- en tegelwerkers, dakwerkers…
20
10
27-4-2015
2.4. Risico’s : fysieke taakeisen door de omgeving van het werk Klimatologische omstandigheden ■ Temperatuurschommelingen ■ Tocht, wind ■ Regen, sneeuw
Wanordelijke werkplaatsen, obstakels Onvoldoende verlichting
21
2.4. Risico’s : fysieke taakeisen door de omgeving van het werk Werken in besloten ruimte Vervuiling ■ Vervuilde grond, water, lucht ■ Gevaarlijke producten, stoffen,…
22
11
27-4-2015
2.4. Risico’s : werkplanning en uitvoering
Keuze van materiaal, gereedschappen Uitvoeringstechniek methodes Te strakke deadlines Verdeling van het werk – organisatie van het werk
23
2.4. Risico’s mentaal en sociaal
Gedrag en houding van de werknemers : ■ onder tijdsdruk ■ uit stoerheid wordt gekozen voor onjuiste en risicovolle handelingen
Ingesteldheid - persoonlijkheid werknemers Samenwerking met mensen, firma’s Onwetendheid Druk van collega’s/ leidinggevenden
24
12
27-4-2015
2.4. Risico’s : flexibiliteit
Meerdere taken tegelijkertijd uitvoeren Steeds veranderende omstandigheden (steeds andere werkplaatsen) Avond- nachtwerk Repetitieve arbeid, weinig afwisseling of regelmogelijkheden Moeilijk prioriteiten stellen
25
2.5. Welke beroepen
Bijna alle beroepen in de bouw hebben met lichamelijke belasting te maken en daarmee met de bijhorende klachten door overbelasting ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■
Wegenis- en rioleringswerkers Kabel- en buizenlegger; Metselaar; Bekister; Voeger; IJzervlechter; Steigerbouwer; Stukadoor; Machinisten;
26
13
27-4-2015
3. RiMoBo Risico Monitor Bouw Pilootonderzoek 2013 Enkele conclusies 27
3.1. RiMoBo Team
In samenwerking Adhesia (Mensura) Projectcoördinatie drs. Stef Schouten Ontwikkeling projectleider: Ir. Christian Depue, uitvoering: Ir. Arch. Emmy Streuve Ondersteuning enquêtes ■ Afdeling Ondernemingen van het navb ■ Adviseurs van Adhesia
Extern Advies dr. Herman Duprez (voormalig Adhesia)
28
14
27-4-2015
3.1. Doel RiMoBo
De ontwikkeling van een Monitoringinstrument dat een ranking geeft op basis van te bepalen taakeisen voor het risico op uitval op termijn in de bouwsector
Ontwikkelen van een Risico Monitor voor de Bouw 29
3.2. Nieuwe aanpak
Bevraging op papier Nieuwe aanpak: Zowel de werknemers als de werkgevers bevraagd Beide visies tegen elkaar afgewogen Analyse van de resultaten Overleg met Universiteit van Groningen (resultaten werknemers)
30
15
27-4-2015
3.3. Vragenlijsten (1)
Vragenlijst werkgevers – Barometer ■ Oorspronkelijke opzet: een beeld van de organisatie krijgen voor volgende thema’s 1. 2. 3. 4. 5.
Psychosociale belasting Arbeidsorganisatie Opleiding – informatie Fysieke belasting Arbeidsongeschiktheid ziekte – re-integratie oudere werknemers
31
3.3. Vragenlijsten (2)
Vragenlijst werknemers ■ Algemene vragen over leeftijd, anciënniteit, gezondheid, levenswijze, … ■ Vragen WRFQ 2.0
WRFQ 2.0 ■ Het tweede deel gaat over werk tijdens de 4 afgelopen weken ■ Er zijn 4 categorieën ● ● ● ●
Werkplanning en werkuitvoering Fysieke taakeisen Mentale en sociale taakeisen Flexibiliteitstaakeisen
32
16
27-4-2015
3.4. WRFQ 2.0 inleiding & vragen
33
3.4. WRFQ 2.0 Geldigheid van de antwoorden In totaal mag maximaal 5 keer met “niet van toepassing” (NVT) worden geantwoord Per taakeis is ook een maximum aantal “NVT” vastgelegd (1 à 2 keer)
34
17
27-4-2015
3.5. Conclusies 2013 Verder onderzoek nodig (1) Fysieke taakeisen wegen zwaarder door met het toenemen van de leeftijd Rokers ondervinden meer last dan niet-rokers ■ 10% hoger dan bij niet-rokers ■ Vooral zichtbaar bij Fysieke Taakeisen
Bij grote bedrijven geven de werknemers vaker aan dat ze last hebben en dit voor de verschillende taakeisen ■ Werkplanning en uitvoering
35
3.5. Conclusies 2013 Fysieke belasting vs. leeftijd bouwvakker
60%
50%
40% 18-25j 26-35j 30%
36-45j 46-55j >55j
20%
Lineair (>55j)
10%
0% niet van toepassing
helemaal niet 25 % van de tijd 50 % van de tijd 75 % van de tijd 100 % van de tijd
36
18
27-4-2015
3.5. Conclusies 2013 Rookgedrag
Aantal rokers & niet-rokers per leeftijdscategorie
Aantal sigaretten / dag naar leeftijd
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
70%
60%
60%
50%
50%
40%
40%
30%
30%
20%
20%
10%
10%
0% 18-25jaar
26-35jaar
36-45jaar
niet roker
46-55jaar
>55jaar
rokers
37
0% 18-25jaar
26-35jaar
36-45jaar
46-55jaar
niet roker
1-5 sigaretten/dag
6-10 sigaretten/dag
11-20 sigaretten/dag
>55jaar
>20 sigaretten/dag
3.5. Conclusies 2013 Rookgedrag 90%
80%
70%
60%
rokers 50% of meer van de tijd 50%
40%
ROKERS HEBBEN MEER LAST
niet rokers 50% of meer van de tijd rokers minder dan 50% van de tijd niet-rokers minder dan 50% van de tijd
30%
20%
10%
0% werkplanning en - uitvoering
fysieke taakeisen
mentale en sociale taakeisen
flexibiliteitstaakeisen
38
19
27-4-2015
3.5. Conclusies 2013 Knelpunten
Betrouw baarheid ?
Alle vragen even relevant ?
Resultaten vergelijken ?
EN WAT NU 39
4. Verdere Ontwikkeling RiMoBo 2014
40
20
27-4-2015
4.1. Voorafgaand
In 2014 werden de vragenlijsten hier en daar aangepast (voorbeelden & verduidelijkingen). De vragenlijst WG werd in dezelfde vorm gegoten als de vragenlijst WN Het idee rees om te werken met een risico-indicator.
Werkgevers vragenlijst
Werknemers vragenlijst
• Algemeen + 4 taakeisen
• Algemeen + 4 taakeisen
41
4.2. Product RiMoBo Risico Monitor Bouw
Gereed Fase 1 (identify) identificatie van risico’s Fase 2 (assess) Vaststellen van de aard van die risico’s In ontwikkeling Fase 3 (treat) Adviezen ter vermindering van risico’s Fase 4 (monitor) Opvolging – periodiek uitvoeren van product en o.b.v. de bevindingen preventiebeleid uitstippelen
42
21
27-4-2015
4.3. RiMoBo in een notendop
RiMoBo Werkgevers
Werknemers rapport en benchmark
website
In ontwikkeling: • Adviesmodule • Begeleidings- en implementatiemogelijkheden
43
4.3. RiMoBo in een notendop een 360°scan van het bedrijf
Werk nemers Werk gevers
sector
Vergelijking van verschillende gegevens ■ Werknemers (subjectief)
■ Werkgevers (subjectief)
■ Benchmarkcijfers RiMoBo (objectief) ■ Verletcijfers (objectief) ● Bouwsector in zijn totaliteit ● Sub-sector (zelfde NACE-code) ● Bedrijf zelfde grootteorde (aantal WN)
44
22
27-4-2015
4.4. Risico-indicator
Uit onderzoek bleek de ene vraag meer relevant/belangrijk dan de andere De ene taakeis weegt ook meer door in belang dan de andere Via een analyse werd het belang van de verschillende vragen/taakeisen tegen elkaar gewogen
Analyse
Wegingsfactoren
Risicoindicator
45
4.5. Resultaat RiMoBo (1)
1. Werknemers overzicht ■ Per taakeis wordt het gemiddelde resultaat WN weergegeven ■ Dit wordt vergeleken met de benchmark WN voor die taakeis ■ Het totale resultaat eveneens vergeleken met benchmark totaal WN
46
23
27-4-2015
4.5. Resultaat RiMoBo (2)
2. Werkgevers overzicht ■ Per taakeis wordt het resultaat gegeven van zijn antwoorden op de vragen/taakeis ■ Dit wordt vergeleken met de benchmark werkgevers ■ Mogelijkheid om af te drukken
47
4.5. Resultaat RiMoBo (3)
3. Benchmarkcijfers
4. Verletcijfer
■ Dit is telkens het gemiddelde van de sector voor de betreffende taakeis / totaal (hetzij WG hetzij WN)
■ Uw verletcijfer wordt vergeleken met dat van : ● alle bouwbedrijven ● de sub-sector ● de bouwbedrijven van dezelfde grootteorde
48
24
27-4-2015
4.6. Validatie door ESF
De validatieperiode bij het ESF startte begin september 2014 en werd positief afgerond in oktober 2014. Validatie gebeurde in 2 fases ■ Validatie door Peers (vertegenwoordigers van gelijksoortige ESFprojecten) ■ Validatie door Experten
49
4.7. Digitalisatie
In nov – dec 2014 is gestart met de ontwikkeling van een online tool voor RiMoBo Deze online tool maakt het gebruik voor de bouwondernemingen praktischer. Deze tool berekent, zowel voor werknemers als voor werkgevers, online: ■ de totale risico-indicator, ■ de risico-indicator voor verschillende werk gerelateerde thema’s.
50
25
27-4-2015
4.7. Digitalisatie - Preventiedienst
51
4.7. Digitalisatie - Werkgevers
52
26
27-4-2015
4.7. Digitalisatie
Namen van de deelnemende werknemers
53
4.7. Digitalisatie - werknemers
54
27
27-4-2015
5. Digitaal Rapport RiMoBo 55
5.1. Rapport - Werknemer
www.rimobo.eu
56 56
28
27-4-2015
5.2. Rapport - Werkgever
www.rimobo.eu
57
5.3. Rapport - Verlet
www.rimobo.eu
58
29
27-4-2015
6. RiMoBo volgende fase: uitwerken van preventiemaatregelen 59
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Aangepaste machines trillingsarme machines, op afstandsbediening…
60
30
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Automatisatie
61
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Slechte houding vermijden door aangepaste werkhoogte
62
31
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting
63
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Werken op tafelhoogte
64
32
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting
65
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Aangepast gereedschap voorzien verlengstukken gereedschap, hulpstukken…
66
33
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Hulpmiddelen (op dak)
67
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Hulpmiddelen (trek- en/of duwwagens)
68
34
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen en -toebehoren (gemechaniseerd, vacuüm…) ■ Zie navb dossier 136 veilig gebruik van hefwerktuigen ■ §2.3.6. Andere toestellen ■ § 2.4. hijstoebehoren
Informatie op Beswic (met ook verwijzing naar navb) ■ http://www.beswic.be/nl/news_bo ard/ergonomic_help
http://tilhulpmiddel.nl/ 69
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen Zuignappen systemen
70
35
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen zuignappen om ramen te verplaatsen
71
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen Vacuümsysteem om boordstenen mechanisch te plaatsen
72
36
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen Heftafels – zuignappen om platen te verplaatsen
73
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Tilhulpmiddelen voor verplaatsing zware elementen
74
37
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Heftoebehoren
75
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Heftoebehoren
76
38
27-4-2015
6.1 Uitwerken van preventiemaatregelen aard van het werk - fysieke belasting Oprolsystemen
77
6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen omgeving van het werk Aangepaste beschermkledij afhankelijk van de situatie Aangepaste werkkledij (warm/koud weer), taakrotatie, extra rustpauzes… Gehoorsbescherming Veiligheidswacht, communicatie, zuurstofmeter,…
78
39
27-4-2015
6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen omgeving van het werk Grondzuigers als alternatief voor manueel graven in putten
79
6.4. Uitwerken van preventiemaatregelen arbeidsorganisatie Juiste opleiding, vb. heffen en tillen
80
40
27-4-2015
6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen organisatie van het werk Keuze “ergonomische” materialen Uitvoeringsmethodes
81
6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen organisatie van het werk Keuze voor geprefabriceerde elementen uit de werkplaats
82
41
27-4-2015
6.2. Uitwerken van preventiemaatregelen Organisatie van het werk Anti-bots systeem
83
6.3. Uitwerken van preventiemaatregelen Flexibiliteit Bij avond- en nachtwerk ■ Voldoende verlichting ■ Voldoende signalisatie
Taakrotatie, afwisseling, aangepaste uitvoeringstechniek , (zie ook bij organisatie van het werk) Aangepaste hulpmiddelen om repetitief werk gemakkelijker te maken 84
42
27-4-2015
6.4. Uitwerken van preventiemaatregelen personen – mentale & sociale taakeisen Samenwerken
85
6.5. Uitwerken van preventiemaatregelen informatie over ergonomische hulpmiddelen
86
43
27-4-2015
7. RiMoBo en de bouwsector
87
7.1.Project RiMoBo Betrokken Vlaamse bedrijven Selectie uit eigen databanken Adhesia/Mensura & navb 70 bouwbedrijven & 300 WN Begeleid door eigen adviseurs Adhesia/Mensura & navb (= persoonlijke toelichting bij invullen van vragenlijsten) (Telefonische) Ondersteuning preventiedeskundigen afdeling Onderzoek en Ontwikkeling (navb) Twee onderzoeksfasen (2013 en 2014)
88
44
27-4-2015
7.2. Cijferoverzicht van de resultaten Betrokken Vlaamse bedrijven Werkplanning en -uitvoering
Fysieke taakeisen
100% 90% 80% 70% 60%
ongeldige resultaten
50%
onder benchmark
40%
boven benchmark
30% 20% 10% 0% metselaars
stukadoors
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Mentale en sociale taakeisen 90% 80% 70% ongeldige resultaten onder benchmark
40%
boven benchmark
30% 20% 10% 0% metselaars
stukadoors
boven benchmark
stukadoors
magazijniers
Flexibiliteitstaakeisen
100%
50%
onder benchmark
metselaars
magazijniers
60%
ongeldige resultaten
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
ongeldige resultaten onder benchmark boven benchmark
metselaars
magazijniers
stukadoors
magazijniers
89
7.3. Bruikbaarheid Bij aanvraag is beschikbaar ■ Identify (vragenlijsten) ■ Assess (rapportering)
Direct inzicht in risico’s op vroegtijdige uitval via rapport Volgende fase (3): Aanleiding tot gesprek binnen de onderneming en aanzet voor praktische maatregelen om mensen langer aan het werk te houden Toekomstgericht mits periodieke herhaling (fase 4) 90
45
27-4-2015
7.4. Overdraagbaarheid Momenteel getoetst voor metselaars, stukadoors en/of magazijniers RiMoBo wordt uitgebreid voor elk bouwbedrijf en meer bouwberoepen (cf. online tool)
91
7.5. Voordelen voor de sector Innovatief Krachtig & innovatief instrument voor vroegtijdige risico opsporing De tool is volledig geautomatiseerd 360°scan door vergelijking van resultaten Werknemers (subjectief gegeven) Werkgevers (subjectief gegeven) Benchmarkcijfers van de sector (objectief gegeven) Verschillende verletcijfers (objectief gegeven)
92
46
27-4-2015
7.6. Voordelen voor de sector Wettelijke verplichtingen Aandacht voor fysieke en mentale gezondheid van werknemers Bruikbaar voor de wettelijke verplichting om psychosociale belasting in beeld te brengen Sectorale benadering waarbij het navb de rol voor de bouwsector kan vervullen
RiMoBo als onderdeel van het jaarlijkse actieplan (JAP)
93
Dank u voor uw aandacht
RiMoBo
47
